tmbassadrice van Gorbatsjov
„Dubieuze rol is niet
tot Zweden beperkt"
elmut Schmidt ontbreekt op
tijdschriftenuitgevers
[NENLAND
Ceidóc Sommit
WOENSDAG 15 NOVEMBER 1989 PAGINA 5
Rotterdam bundelt
kankeronderzoek
ROTTERDAM De Erasmus
Universiteit, het Academisch
Ziekenhuis en de Daniël den
Hoedkliniek in Rotterdam
gaan nauwer samenwerken op
het gebied van kankeronder
zoek. Het gaat om bundeling
van alle activiteiten van on
derzoek, onderwijs en de zorg
van patiënten.
Het uiteindelijk doel is te ko
men tot de vestiging van een
topcentrum dat nationale en
internationale betekenis heeft.
De drie instellingen hebben
hiertoe een intentieverklaring
ondertekend. Onderdeel van
de nauwere samenwerking is
tevens het streven om de Da
niël den Hoedkliniek te ver
plaatsen naar een nieuw te
bouwen ziekenhuis naast het
Dijkzigtziekenhuis.
De instellingen willen ook
TNO en de medische faculteit
in Leiden bij de samenwer
king betrekken.
NEDERLANDSE WETENSCHAPPERS OVER WALLENBERG-AFFAIRE
AMSTERDAM 's Och
tends een gesprek met de
uitgever in Stockholm,
's middags interviews in
Helsinki en 's avonds aan
de borrel in Amsterdam.
Hectische dagen waren
het vorige week voor de
Nederlandse onderzoekers
Cees Wiebes en Gerard
Aalders. De beroering die
ontstond na de verschij
ning van hun boek over
het Zweedse bedrijfsleven
in de Tweede Wereldoor
log leverde hun inmiddels
zo'n tachtig artikelen op
in binnen- en buitenland
se kranten.
Hun boek maakte heel wat los
in Zweden. De bankiersfamilie
Wallenberg, die algemeen be
kend stond om haar goede da
den voor het land en de joden,
werd door de schrijvers dan
ook ontmaskerd als collabora
teur van Hitler-Duitsland. De
gebroeders Wallenberg, ooms
van de diplomaat Raoul, blij
ken de nazi's financieel te
hebben gesteund door het
„omvormen" van Duitse be
drijven in Zweedse, zodat die
met het buitenland, vooral de
Verenigde Staten, konden blij
ven handelen. Daarnaast blijkt
de familie van de Duitsers ef
fecten te hebben gekocht die
van joden gestolen waren. Bo
vendien hielpen de Wallen
bergs met medeweten van de
Zweedse regering mee aan het
bouwen van boten voor de
Duitse marine.
Onthullingen
Terug in Nederland kunnen
de politicoloog Wiebes (39) en
de scandinavist Aalders (43)
zich nog opwinden over de
„tendentieuze kritiek" die zij
in Zweden van sommigen kre
gen op hun boek „Zaken doen
tegen elke prijs". Aalders: „Op
dag dat onze onthullingen
bekend werden, hadden
Zweedse autoriteiten en kran
ten hun kritiek al klaar. Ze
beschuldigden ons van sensa
tiezucht en leugens. De ont
hullingen tasten de Zweedse
trots over de neutraliteit in de
oorlog natuurlijk aan. Journa
listen van het conservatieve
Svenska Dagbladet belden ons
onder valse naam op en vroe
gen wie ons onderzoek betaald
heeft. De KGB, hoopten ze na
tuurlijk. Maar het boek had
den de critici toen nog niet
eens kunnen lezen, want het
boek is 's nachts gedrukt en
j de volgende dag pas in de
winkels".
Tien jaar lang werkten de bei
de wetenschappers aan het on
derzoek. In 1985 wisten ze dat
ze iets groots op het spoor wa
ren. En toen begon een lange
periode van eenzaamheid.
„We liepen vijf jaar rond met
schokkende feiten die alleen
wij kenden. We konden er met
niemand over praten, behalve
met elkaar", zegt Wiebes. „Het
onderwerp spookte constant
door je hoofd. Je droomde er
zelfs over. Midden in de nacht
werd ik wel eens wakker en
schoot me ineens een belang
rijk detail te binnen dat ik nog
moest uitzoeken".
Wiebes vertelt hoe hij tien jaar
geleden op het idee kwam
voor dit onderzoek: „Ik werk
te als werkstudent bij de
KLM-catering. Op een avond
maakte ik een SAS-vliegtuig
schoon en vond er een Zweed
krant. Daarin schreef een
historicus over de neutraliteit
i Zweden in de oorlog. Het
artikel riep meer vragen op
dan' antwoorden. Reeds ver
voor de oorlog bestonden er
zakelijke contacten tussen
Zweden en Duitsland. Ik
vroeg me af of die dan ineens
door de oorlog waren afgebro
ken. Tijdens mijn studie pro
beerde ik zoveel mogelijk tijd
hieraan te besteden. Elke
scriptie die ik moest schrijven*
nn
De onderzoekers Cees Wiebes (links) en Gerard Aalders met hun
boek over het Zweedse bedrijfsleven in de Tweede Wereldoor
log. FOTO: DIJKSTRA
ging erover. Ik dook bibliothe
ken in en bezocht archieven in
Amerika, Scandinavië en Ne
derland. Gerard kende ik van
de universiteit. Samen kregen
we al snel het gevoel: hé, dit
wordt echt interessant".
Naarmate het onderzoek vor
derde, groeide de angst van
beide heren dat collega-weten-
schappers lucht zouden krjgen
van hun activiteiten of, erger
nog, met hetzelfde werk bezig
waren. „Pas na acht jaar wis
ten we zeker dat we de enigen
waren", zegt Wiebes. „Op den
duur krijg je er handigheid in
om daar achter te komen. Bij
alle archieven waar ik kwam,
vroeg ik terloops of er al
eerder mensen om bepaalde
documenten hadden gevraagd,
en steevast was het antwoord
dat dat nog nooit gebeurd
Driehonderd pagina's telt het
verslag van hun bevindingen.
„Het hadden er net zo goed
negenhonderd kunnen wor
den. We hadden materiaal ge
noeg", zegt Aalders. De onder
zoekers zijn ervan overtuigd
dat de dubieuze rol van Zwe
den slechts één voorbeeld is
uit vele. „Over elk land dat of
ficieel neutraal was zijn soort
gelijke onthullingen te doen",
denken Aalders en Wiebes.
Dat hun onderzoek zich toe
spitst op Zweden is volgens
hen grotendeels toeval. „Ik
vond dat krante-artikel en Ge
rard interesseerde zich erg
voor Scandinavië", verklaart
Cees Wiebes.
Eenzaamheid
„Al is het schandaal nog zo
groot, na vijftig dagen bloedt
het dood", waarschuwde een
familielid Wiebes al. „Deze af
faire zal inderdaad niet vele
maanden dagelijks in de media
terugkeren", denkt Aalders.
Maar hoewel het onderzoek
het tweetal „vele duizenden
guldens" heeft gekost („we
hebben elke cent uit eigen zak
moeten betalen") en ze hun ja
renlange eenzaamheid graag
met publiciteit zien beloond,
zijn vette krantekoppen niet
hun grootste drijfveer.
„De Zweedse jeugd leeft nog
altijd met het idee dat hun
land in de oorlog geweldige
dingen deed voor andere lan
den en de joden. Wij willen
hen laten zien dat dat beeld
niet klopt", zegt Gerard Aal
ders. Dat is ook de reden
waarom het boek eerst in
Zweden is uitgegeven. De Ne
derlandse vertaling zal pas in
januari verschijnen. Met uitge
vers uit vele andere Europese
landen is het tweetal nog in
onderhandeling.
Naast de „valse betichtingen"
waarmee vooral critici uit
Stockholm het boek van Wie
bes en Aalders ontvingen, heb
ben zij ook vele lovende reac
ties gehad. Maar het onder
werp ligt volgens de onderzoe
kers zo gevoelig, dat hun boek
nooit door een Zweed geschre
ven had kunnen worden. „Dat
zou een bedreiging voor zijn
eigen carrière hebben bete
kend".
Ondanks de lovende reacties
in de pers, hebben de Neder
landse onderzoekers momen
teel alleen behoefte aan se
rieuze respons. „Wij willen
wel eens een diepgaand debat
met collega-historici over de
Zweedse neutraliteit. Al is het
tegenover een zaal vol met cri
tici. Ons boek is heus niet per
fect. Sommige details zullen
misschien niet kloppen, maar
laat iemand nu maar eens aan
tonen dat ons verhaal op
hoofdpunten onjuist is", zegt
Aalders. De kans daarop is
echter klein. „Er is maar wei
nig geschreven over finan-
cieel-economische dimensies
van Zweden in de Tweede
Wereldoorlog. Wij zijn onszelf
als de enige experts op dit ge
bied gaan beschouwen", aldus
de onderzoeker.
Gevraagd naar hun nabije toe
komst, nu na tien jaar het
werk is afgerond, kondigen
Wiebes en Aalders opnieuw
een „periode van eenzaam
heid" aan. De komende maan
den zullen zij zich nog bezig
houden met de nasleep van
wat inmiddels de „Wallen
berg-affaire" is gaan heten.
Daarna zal Cees Wiebes zijn
dissertatie afmaken. Gerard
Aalders zal zich ondertussen
gaan bezighouden met „een
drietal projecten". De weten
schappers menen namelijk we
derom belangwekkende
schandalen op het spoor te
zijn, waarover zij zich niet
wensen uit te laten. Bij het
noemen van de trefwoorden
„Zweden" en „oorlog" zegt het
tweetal dat de verslaggever
„warm is". Wanneer daarna
de suggestie valt van de „neu
trale" rol van Nederland in de
Eerste Wereldoorlog en in de
periode daarna, zegt Cees Wie
bes haastig: „Eh, Gerard, ga jij
nog even koffie halen?".
Ongeveer vier jaar denken de
onderzoekers nog in eenzaam
heid te moeten verkeren met
hun kennis van nieuwe schok
kende feiten. Daarna zullen zij
wederom van zich doen spre
ken.
JEAN-PIERRE GEELEN
Afscheid als fractievoorzitter
De huidige minister van sociale zaken, B. de Vries, temidden van
een aantal CDA-kamerleden. De Vries nam gisteren afscheid als
fractievoorzitter van het CDA. Hij werd daarbij toegesproken
door zijn opvolger, oud-minister E. Brinkman (derde van rechts).
FOTO: ANP
^oofdcommisaris wil bewakingsagenten
(STERDAM In de strijd tegen de
ninaliteit zouden in ons land tiendui-
|cniH extra politie-agenten aangesteld
'""•[ten worden. Zij zouden een functie
|L (ten krijgen als „bewaker", die min-
taken, een kortere opleiding en een
ir salaris dan de huidige agenten
gt.
1 [plan heeft de Amsterdamse hoofd-
K imisaris van politie, E.E. Nordholt,
!)40lLren ontvouwd in het interne politie-
I „Korpsbericht". Van de tienduizend
"Rw aan te stellen „bewakers", die te
M zouden moeten surveilleren, moeten
l^olgens Nordholt vijfduizend in de
grote steden worden gestationeerd,
n pterdam zou er tweeduizend bewakers
moeten krijgen, volgens Nordholt.
bering van dit plan zou volgens de
tdcommisaris ongeveer 250 miljoen
gulden per jaar kosten. „Dat staat echter
in geen verhouding tot de twintig miljard
die de criminaliteit de maatschappij
kost".
Behalve invoeren van bewakers behelzen
de voorstellen van Nordholt ook verbete
ring van management, organisatie en
werkwijze van de rechtelijke macht.
Nordholt pleit verder voor drugsvrije ge
vangenissen met meer cellen, gedwongen
verpleging van verslaafden, investerin
gen bij de politie in automatisering, huis
vestingen verbindingsmiddelen. Wijk
teams zouden gedecentraliseerd moeten
worden, de recherche zou kwalitatief
verbeterd moeten worden, de bevolking
zou actiever moeten bewaken en de poli
tie zou moeten samenwerken met parti
culiere beveiligingsbedrijven.
Cadmium-vrije kleurstof
DELFT Onderzoekers van de
Technische Universiteit in Delft wer
ken thans aan een nieuwe kleurstof
die het cadmium-geel in allerlei ver
pakkingen kan vervangen. Het on
derzoek loopt zo voorspoedig dat het
produkt begin volgend jaar kan wor
den toegepast. De firma Colorsil BV
in Schijndel had de TU gevraagd na
te gaan of een door haar ontwikkeld
kleurend element, waarop inmiddels
patent is aangevraagd, ingebouwd
kon worden in een zirkoonsilicaat.
De vakgroep Polymeertechnologie
van de universiteit slaagde er in een
uitstekend geel pigment te verkrij
gen. Momenteel worden kunststofar
tikelen, waarin het nieuwe voor het
milieu onschadelijke pigment is ver
werkt, in Delft getest op stevigheid.
Geen hard vonnis
voor schieten kat
LEEUWARDEN Het gerechtshof
in Leeuwarden heeft gisteren een 40-
jarige man uit Schiermonnikoog tot
een voorwaardelijke boete van 100
veroordeeld. Op 30 augustus vorig
jaar had de man in een jachtveld te
Mantinge (gemeente Westerbork),
waarvan hij de hoofdhuurder was,
een kat doodgeschoten, waarvan hij
veronderstelde dat het om een ver
wilderd dier ging. Achteraf bleek het
om een huispoes te gaan. Met de uit
spraak van het hof wilde de schutter
jurisprudentie kweken, waardoor het
voor jagers simpeler zou worden een
verwilderde kat dood te schieten. Het
gerechtshof heeft zijn standpunt nog
niet nader geformuleerd.
JSS MOSKOU ALS TOONBEELD VANEEN VERANDEREND KLIMAAT
Bfkd
^twe
tig®
ERPEN „Bij ons
én er echt geen beren
jr straat", merkt Miss
skou snedig op als de
j Kjken in haar ogen wat
11 Ipeel in de politieke
[r blijven hangen. „Ik
j niet onder Stalin ge-
jd, dus hieromtrent
u niks meedelen. In
is er nu een situ-
ontstaan dat ik vrije-
kan spreken en niet
1 g hoef te zijn dat de
0§ op de Toer ligt".
0|ha Kalinina is moe, honds-
Eigenlijk zou ze het liefst
ekt, op één oor gaan lig-
nadat ze die middag hon-
>n, zo niet duizenden
iplaren van het magazine
cks heeft gesigneerd. Ser-
Jnoeck leek het wel een
ige stunt om de covergirl
de jongste editie, waarin
Hgen drieluik ruim aandacht
Alt besteed aan de verande-
in Rusland, naar het
ten te halen. De media
jciden zich inderdaad geïn-
p iseerd een Russische
vï loop je immers niet elke
tegen het lijf en Masha
|dt zich naar wat je met
igroot woord persconferen-
■ou kunnen noemen.
-jwel een biografie haar de
ris van de Engelse taal
afdicht, blijkt de aanwezig-
n 1 van een tolk noodzake-
I Bruine ogen, onder grote
I Ékbrauwen en boven een
lie mond (,,'t kost me hier-
14 geen enkele moeite te
kijken onderzoe-
d de ruimte in. De eerste
ag gaat over een boek,
rover ze 's ochtends in een
tv-programma het één en
;r heeft verteld,
ben bezig een boek te
ijven met als titel 'Ik, Miss
Het is autobiogra-
en gaat over mijn leven
tijdens en na mijn ver-
tot Miss Moskou, ofwel
dagboek van een schoon-
skoningin. De opbrengst
naar een goed doel".
Sinds Sovjet-leider Gorbatsjov de bezem door
de stal haalde, kent elke zichzelf
respecterende Russische stad een
schoonheidskoningin. Eén van de
beroemdste is Masha Kalinina (19), de eerste
miss uit de geschiedenis van de Sovjetunie en
Miss Moskou 1988. Het afgelopen weekeinde
trok zij compleet met hamer en sikkel
veel bekijks op de Vlaamse boekenbeurs in
Antwerpen. Ze heeft het razend druk,
bezocht deze week behalve België ook
Frankrijk en komt ook naar ons land.
Vrijdagavond verschijnt ze voor de camera's
in het tv-programma 'Jongbloed en Joosten'.
Hoe kijkt zij tegen de veranderingen in haar
land aan?
Masha Kalinina, miss Moskou 1988 „Fotomodel-zijn is wel interessant, maar het heeft z'n beper
kingen". FOTO:JAN PRENEN
Na deze openingszet komt het
gesprek al gauw op het veran
derde klimaat in de Sovjetu
nie. „Er zijn nog veel mensen
die miss-verkiezingen absoluut
niet zien zitten. Ergens wel lo
gisch, als je bedenkt dat zoiets
zeventig jaar lang gewoon on
denkbaar was".
„Of ik mezelf als een soort
ambassadrice van Gorbatsjov
zie? Ja, nee, ach zie maar.
Voor hetzelfde geld kun je me
vertegenwoordigster van de
Russische jeugd
heb Gorbatsjov nog nooit ont
moet, maar ik hoop hem ooit
nog eens tegen het lijf te lo
pen; ik ben een echte fan van
hem. Bang dat de politiek van
perestrojka en glasnost een
maal voorbij zal zijn als hij er
niet meer is, ben ik niet. Er is
een proces in gang gezet dat
moeilijk te stoppen is".
„De ontwikkelingen in de
DDR zie ik als uiterst positief.
Ik denk overigens dat veel
Oostduitsers, nu de eerste eu
forie geluwd is, gewoon thuis
blijven. Ik bedoel, ze hebben
nu niet meer het gevoel opge
sloten te zitten en dan voel je
waarschijnlijk ook niet meer
zo die drang weg te trekken.
Open grenzen, ik hoop dat dit
in 1990 ook bij ons gaat gebeu-
Aerobic dansen
Hoe word je Miss Moskou?
Dankbaar kijkt Masha Kalini-
De
)TU, de Nederlandse
ITjanisatie van Tijdschrif
tuitgevers, leek het zo
loi voor elkaar te heb-
Op het moment dat
19 de DDR revolutie
irdt gemaakt, had zij
pr haar feestelijke jaar-
bofgadering niemand
k-.jider dan Helmut
hmidt als gastspreker
genodigd.
analyse van de oud-
(dskanselier, nu uitgever
i het gezaghebbende West
weekblad 'Die Zeit', is
t belangwekkend. Zo
>n de tijdschriftenuitge-
ook eens actueel zijn.
t met alle nieuws op tel
radio en in kranten is
hun pas dagen later verschij
nende berichtgeving over
Oost-Europa als mosterd na de
maaltijd.
Aan het eind van de jaarver
gadering, een feestje waar ie
dereen die in het media-circuit
-wil meetellen wel bij moet
zijn, zou de oud-bondskanse
lier bovendien de prijs voor
tijdschriftjournalistiek, de
LOF-prijs, uitreiken aan de
Nieuwe Re vu.
Maar de zware mist hield Hel
mut Schmidt gisteren echter
in de Bondsrepubliek en liet
zijn beschouwing over de ge
volgen van het afbreken van
dè Berlijnse Muur in het Am
sterdamse Hilton hotel onuit
gesproken.
van de oud-bondskanselier
wisten de organisatoren de
Westduitse ambassadeur Otto
von der Gablentz ten tonele te
voeren. Deze aimabele diplo
maat die volgens een van
de NOTU-inleiders 'admirabel
goed Nederlands spreekt' is
echter al zo vaak geïnterviewd
dat zijn zienswijze, hoe interes
sant ook, inmiddels gemeen
goed is bij het Nederlandse
volk. Desondanks dwong zijn
voordracht bij de mediades
kundigen alom respect af en
lijkt niets meer een carrière
als televisiepersoonlijkheid of
columnist Von der Gablentz in
de weg te staan.
Een daaropvolgend geïmpro
viseerd journalistenforum, dat
de ambassadeur kritische vra
gen moest stellen, deed de af
wezigheid van Schmidt echter
SKE EN WISKE SAGARMATHA
goed voelen. De journalisten
vertikten het namelijk. „Ik
ben geen Oost-Europa-deskun-
dige en heb geen enkele be
hoefte om een discussie te voe
ren die toch niet uitsteekt bo
ven de gemiddelde borrel
praat", zei Gijs van de Weste-
laken (Haagse Post). En zijn
collega-forumlid Derk Sauer
(ex-Nieuwe Revu) wilde alleen
maar praten over tijdschriften.
Gedurfd
Uiteindelijk liep het toch nog
goed af, werd de ambassadeur
bedankt en mocht Sauer de
Lucas-Oomsprijs voor tijd
schriftjournalistiek in ont
vangst nemen. Volgens de jury
van deze stichting levert de
Nieuwe Revu momenteel „een
combinatie van researchjour-
nalistiek en actuele verslagge
ving van hoog niveau; origi
neel, gedurfd en grensverleg
gend".
Sauer, die inmiddels als hoofd
redacteur is opgevolgd door
Hans Verstraaten, vertrekt
binnenkort naar Moskou waar
hij het Engelstalige tijdschrift
Moscow Magazine gaat opzet
ten. Onder zijn leiding is de
Nieuwe Revu in een paar jaar
tijd veranderd van een blad
vol sensatie en seks tot „het
opinieblad voor de gewone
man". Maar met de diepgra
vende onderzoeksjournalistiek
balanceren de Nieuwe-Revu-
verslaggevers soms op de
grens van het toelaatbare.
„Pietie Bell van tijdschriften-
land' noemt publicist Martin
van Amerongen het blad dan
ook. De nieuwe hoofdredac
teur, Hans Verstraaten, liet
blijken dat aan de kwajon
gensstreken bij Nieuwe Revu
voorlopig geen einde zullen
komen. „Met al deze lof
journalistiek van hoog ni
veau, creatief, vernieuwend
etcetera lijkt het alsof ik bij
een van de beste tijdschriften
ter wereld ben gaan werken.
De praktijk is echter an
ders...".
FRANS BOTHOF
na de vragensteller aan, merk
baar opgelucht dat het pad der
politiek wordt verlaten. Is het
voldoende dat je een leuk kop-
pie hebt en de ideale maten
(90-60-90) kunt tonen, of wordt
er ook nog enige geestelijke
inhoud verlangd?
„We, de kandidaten dus, moes
ten eerst op een persconferen
tie driehonderd internationale
journalisten te woord staan.
Daarna dienden we gevat te
reageren op vragen en opmer
kingen van verschillende sati
rische schrijvers. Vervolgens
showden we mooie kledij, lie
pen in badpak rond, moesten
aerobic dansen en dienden
binnen twintig minuten van
een lap stof een jurk te ont
werpen. Er komt dus wel wat
voor kijken, dacht ik zo".
„Voor de miss-verkiezing stu
deerde ik Spaans. De Engelse
taal had ik me zelf al eigen ge
maakt. Een deel van m'n om
geving reageerde in eerste in
stantie geschokt toen ik vertel
de aan de miss-verkiezing mee
te doen. En die kritiek ver
stomde niet toen ik tot veler
verbazing Miss Moskou werd.
Sommige vrienden en familie
leden voorzagen problemen.
Ook mijn ouders vonden die
uitverkiezing maar zo, zo, en
datzelfde geldt voor mijn aan
wezigheid hier. Ik heb hen
gisteravond nog gebeld en ge
rustgesteld".
Sinds haar verkiezing tot Miss
Moskou heeft ze als manne
quin gewerkt. Toch heeft het
fotomodel-zijn z'n beperkin
gen, zegt ze. „Actrice in een
film, ja, dat lijkt me wel wat,
maar daar ben ik nog niet aan
toe. Ik ga eerst een plaat ma
ken. Ik heb inmiddels zang
en pianoles genomen".
Masha Kalinina, die vol onbe
grip kijkt bij een vraag achter
uit de zaal of Miss Universe
ofwel Angela Visser haar ook
iets zegt, heeft dus heel wat
noten op haar zang. Haar toe
komstige beroep weet ze ook
al. Ze wil journalist worden.
HENK WANINGE
