Leraren geven
„afko-rage"
serieuze norm
Veilingrecord
verwacht voor
doek Picasso
Verrassende expositie Lewandoski
CeidócSomont
j,"„Rechtssysteem maakt
Jules Croiset monddood
3
z Mist stuurt feestje van
Jansen (NCRV) in de war
laat de vogels niet stikken
Nieuw ballet van Jiri Kylian bij Nederlands Dans Theater
Overzichtsexpositie
van werk Kees Verwey
3unst/rtv
WOENSDAG 15 NOVEMBER 1989 PAGINA 17
zie)
ïaajAMSTERDAM Ons rechtssysteem is
o onrechtvaardig dat het de verdachte
iiles Croiset ook als acteur monddood
leeft gemaakt.
Ie i
wee jaar wachten op een rechtszaak is onmen-
.elijk en belemmert hem bovendien in de uitoe-
jening van zijn beroep. Dat zei diens behande-
"°4end psychiater S. Teuns gisteren in Amster-
evfylam bij de presentatie van Croiset's boek „Met
ktistomheid geslagen". Teuns schreef daarvoor
Oc)een nawoord.
Croiset ensceneerde in december 1987 in België
:ijn eigen ontvoering naar aanleiding van de
gebeurtenissen rond het stuk „Het vuil, de stad
en de dood" van Rainer Werner Fassbinder,
dat leerlingen van de Amsterdamse theater
school wilden opvoeren in Rotterdam. Over het
vermeende anti-semitische karakter van het
stuk was een controverse ontstaan. Croiset be
dacht de „ontvoering" als middel om de aan
dacht te vestigen op het in zijn visie weer ople
vende anti-semitisme.
„Met stomheid geslagen" bevat dertien brieven
aan een „Edelachtbare lezer". Daarin probeert
Croiset zich als zat hij al in de rechtszaal te ver
antwoorden aan de hand van fragmenten uit
zijn leven, hoogte- en dieptepunten uit zijn
loopbaan en dromen en beschouwingen.
HILVERSUM De afscheidsbijeen
komst voor de met pensioen vertrekken
de NCRV-voorzitter drs. Th. Jansen on
dervond gisteren problemen door de
mist.
Tijdens de afscheidsreceptie in de Hilversumse
NCRV-studio zou een van de sprekers de oud-
WVC-minister Brinkman zijn, maar deze
kwam, vanwege het weer, niet opdagen. Vice-
voorzitter mr. drs. A. van den Bos schoof zo
met de verdere invulling van het programma
dat het gemis van de nieuwe voorzitter van het
CDA in de Tweede Kamer nauwelijks opviel.
Tijdens de bijeenkomst ging de wisseling van
de wacht gepaard met het overhandigen van de
voorzittershamer. Drs. Th. Jansen gaf hem aan
de nieuwe voorzitter mr. A. Herstel. Het „ca
deau" voor Jansen, die elf jaar de hamer heeft
gehanteerd bij de NCRV, bestond uit de hoogste
ledenstand uit haar 65-jarige geschiedenis. Er
zijn nu 550.112 leden. De nieuwe voorzitter
heeft enige ervaring met de hamer. Hij was
hoofdofficier van justitie in Rotterdam en is
momenteel even voorzitter van de Raad voor
de Kunst.
J „Au Lapin Agile" van Pablo Picasso, die naar verwacht van-
3 avond bij Sotheby's in New York alle veilingrecords zal verbre-
ken. FOTO: EPA
NEW YORK/DEN HAAG
Het vanavond bij So
theby's in New York te
veilen doek „Au Lapin
agile" van Pablo Picasso,
dat mogelijk alle verkoop
records zal breken, hing
jaren bij de eigenaars, de
Amerikaanse familie Pay-
son, naast Van Goghs
„Irissen". Dit doek werd
ruim twee jaar geleden
het duurste schilderij toen
het voor ruim honderd
miljoen gulden naar Ja
pan werd verkocht.
„Au Lapin agile", genoemd
naar een kunstenaarscafé,
werd in 1905 in Parijs geschil
derd toen Picasso 25 jaar was.
Het is een zelfportret en ver
beeldt Picasso's fascinatie met
de wereld van circussen en
harlekijns.
Het doek wordt ter veiling
aangeboden door mevrouw
Linda de Roulet, dochter van
wijlen de bekende Amerikaan
se kunstverzamelaarster Joan
Whitney Payson. Haar familie
bouwde deze eeuw een van de
mooiste kunstverzamelingen
in de VS op. Linda de Roulet
vertelde: „Dit fantastische
schilderij hing 27 jaar in mijn
ouders' huis, en hing een aan
tal jaar naast Van Goghs „Iris
sen". Toen Irissen twee jaar
geleden die buitengewone prijs
opleverde, meende ik dat „Au
Lapin agile" te waardevol was
geworden om het te houden.
Ik ben van plan met de op
brengst van het doek een
stichting voor medisch onder
zoek en opleiding op te rich
ten".
Sotheby, dat het schilderij een
van de belangrijkste 20e-
eeuwse doeken noemt die ooit
ter veiling zijn aangeboden,
verwacht een zelfde belang
stelling als bij eerdere veilin
gen van vroeg werk van Pi
casso. Het zelfportret „Yo Pi
casso" bracht in mei dit jaar
ruim 95 miljoen gulden op.
„Au Lapin agile" is een kleur
rijk en groot olieverfschilderij,
en geeft een beeld van het ge
lijknamige café in Parijs. De
eigenaar van de bekende
schenkerij, Frédéric Gérard
genoemd Frédé, is op de ach
tergrond afgebeeld als gitaar
speler. Het doek verhaalt van
een mislukte liefde. Aan de
toog overheersen twee opval
lende figuren, die duidelijk
een teleurgesteld paar vormen.
Picasso beeldde zichzelf als
harlekijn met een melancholi
sche verschijning af. Het slan
ke lijf in een kostuum met pa
troon is geplaatst naast het
scherp geschetste profiel van
de gezeten vrouw - die is ge
schilderd naar Picasso's model
Germaine Pichot.
De harlekijn of pierrot is dui
delijk vervreemd van de
vrouw en de fysieke nabijheid
van het paar verscherpt nog
de emotionele afstand. Volgens
Picasso was Germaine Pichot
de schuld van de zelfmoord
van zijn vriend Carlos Casage-
mas, die zich vier jaar eerder
van het leven beroofde we
gens een niet door Pichot be
antwoorde liefde.
Door vervuiling en verdwijning van leefgebieden
dreigen honderden vogelsoorten uit te sterven. 1
Vogelbescherming heeft uw steun hard nodig /y
U laat de vogels toch niet stikken? jyy
VOGELBESCHERMING GIRO 29213 ZEIST SS1®
APELDOORN Het Ne
derlands taalgebruik
wordt steeds korter. En
daarmee steeds onbegrij
pelijker voor de doorsnee
Nederlander, die gecon
fronteerd met g.k.t.h.l.h.,
GSRK, HIGO,
K.N.Z.H.R.M., NVKPHO,
STUKOMA, WIMECOS,
ZAJK, ZOAVA en zo'n
15.000 andere afkortingen
van het ABN (Algemeen
Beschaafd Nederlands)
elke betekenis van de
boodschap voelt ontglip
pen.
Het boekwerkje 'De Afkortin
genlijst van de Nederlandse
taal' moet de ontredderde taal
gebruiker de uitgang wijzen in
het doolhof van medeklinkers,
punten en komma's. Een
handvat waarmee HEMA
weer Hollandse Eenheidsprij-
zenmaatschappij Amsterdam
wordt en o.b. onmerkbare be
scherming blijkt.
De Apeldoornse docenten
Hans Boef (37) en Jan Niesing
(33) zijn de samenstellers van
het uiterst bruikbare boek
werk. Twee jaar lang hebben
de leraren aan de Apeldoornse
christelijke MEAO (Middel
baar Economisch Administra
tief Onderwijs) honderden
bronnen geraadpleegd om een
zo compleet mogelijke lijst van
afkortingen samen te stellen.
En dat is ze gelukt, menen de
heren die het boekwerk van
middag hebben aangeboden
aan kamervoorzitter drs. (doc
torandus) Wim Deetman.
Boef meent zelfs met het boek
de norm te leggen voor de af-
ko's die momenteel vogelvrij
en bijna zonder beperking de
Nederlandse taal bevolken.
„Er zijn geen regels voor af
kortingen, je mist houvast als
taalgebruiker en dus ben je ge
neigd met de afkortingen om
te gaan zoals dat bij je op
komt. Het is een soort gewoon
terecht geworden".
Vraagbaak
Boef meent dat zijn lijst
„uniek" is en hoopt de toon te
zetten voor meer eenheid in
de taal der afkortingen: „We
hebben de tijdgeest mee. Door
de nieuwe zakelijkheid waar
bij correcter taalgebruik cen
traal staat, belandt dit boek
werk in een stroming die in
ons voordeel werkt". Volgens
Boef moet het boekje een
„vraagbaak worden voor de
taalgebruiker".
Het toenemend gebruik van
afkortingen is door Boef en
Niesing tijdig onderkend: „Als
je de afkortingen niet kent sta
je buiten de discussie. Het is
niet onbeleefd om afkortingen
te gebruiken, maar ze moeten
wel voor iedereen duidelijk
zijn. Je bewijst mensen een
dienst door afkortingen te ge
bruiken, maar je moet je lezer
niet overschatten, dan schiet je
je doel voorbij. N.a.v. uw brief
d.d. b.v., is niet goed gebruikt,
daarmee suggereer je dat je zo
snel mogelijk bij de laatste
punt wilt komen".
In de 'afkortingenlijst' onder
scheiden de redacteuren twee
typen afko's. Er zijn de afkor
tingen waarbij enkele letters
van een woord of een groep
woorden zijn weggelaten (jl. is
jongstleden, a.s. is aanstaande)
Hans Boef, redacteur en uitgever, en Jan Niesink met hun afkortingenlijst van de Nederlandse taal.
Het boekwerkje ligt vanaf vandaag in de boekhandel. foto: pers unie
en er zijn de letterwoorden
waarbij de eerste letters van
een groep woorden een nieuw
woord vormen (KLM,
E.H.B.O.). Als verzamelnaam
voor deze twee groepen heb
ben de auteurs de term ver
korting bedacht.
Turbotaal
Voor de buitenstaander lijkt
het samenstellen van zo'n lijst
wellicht een uiterst saaie klus,
de twee redacteuren zijn ech
ter van verrassing in verras
sing gevallen: „De taal is ten
slotte levend". Daarmee is ge
lijk gezegd dat de lijst niet sta
tisch is. Een tweede druk (eer
ste oplage is 18.000 exempla
ren) zal wellicht aangevuld
worden met nieuw opduiken
de afko's. Zo is de afkorting in
de zin van een hardloper: „ik
ben boven mijn pr (persooon-
lijk record) gebleven", nog"
niet opgenomen in de lijst om
dat de afko alleen wordt ge
bruikt in spreektaal. Maar
vaak is de spreektaal de voor
loper van de schrijftaal. En op
dat moment slokt de lijst de
afko op.
Op dezelfde manier kijken de
redacteuren tegen de zgn. (zo
genaamde) afko-rage aan die
door de bestseller auteur Jan
Kuitenbrouwer in zijn boek
Turbotaal wordt geconsta
teerd. Volgens Kuitenbrouwer
is de afko-rage een reactie op
het „omslachtige en grauwe
taalgebruik van de jaren ze
ventig". „We hebben er weinig
van overgenomen omdat je
niet weet of het beklijft". Bo
bo's (Bondsbonzen), Arro's (ar
rogante typen) en depri (gede
primeerd) zijn dan ook niet in
de woordenlijst terug te vin
den. Aso (asociaal) overigens
wel.
PETER DE KNEGT
In tal van voorstellingen komt het Poolse land duidelijk over, met een gebonden figuur op de voorgrond, foto: de duinstudio
Winterexpositie Janusz Lewandows-
ki in Studio Duinoord, De Zilk (Zil-
kerduinweg 346); 18 november t/m
20 december. Open wo., za. en zo.
14.00 - 17.00 en na afspraak.
DE ZILK Vrij naar de
schrijver Nescio kan de eerste
reactie op de expositie van de
Poolse kunstenaar Janusz Le-
wandowski zijn: „Lelijk. Op
hangen!"
Maar dat is de eerste reactie.
Na een beetje doorkijken blijft
het ophangen, dat 'lelijk' krijgt
andere vormen, want dat is
het niet, het is wel opmerke
lijk en persoonlijk. Lewan-
dowski is altijd en overal te
herkennen. Het zijn 28 schil
derijen in olieverf en een aan
tal stuks keramiek, die Duin
studio in De Zilk (Hillegom-
Vogelenzang) tentoonspreidt
en sterk de aandacht vragen.
Er is iets mee, een zeer eigen
toonzetting van Lewandoski:
beklemmend, intrigerend, uit
zichtloos en gelijktijdig gevuld
met een schreeuw van wan
hoop en bevrijding.
De beklemming komt niet
door de kleurvoering; want
Lewandowski heeft een vol
pallet met sprekende basis-
kleuren, die gaandeweg hun
aanwezigheid benadrukken.
Maar een droeve voorstelling,
al kleur je 'm schreeuwend
paars, blijft droef. Iets derge
lijks is met deze Poolse kun
stenaar aan de hand: hij werkt
met duidelijke voorgronden
die in groot contrast staan met
doorgaans vagere achtergron
den, waardoor grote diepte
wordt gesuggereerd en tegelij
kertijd de aandacht wordt ge
trokken naar de voorgrond
waarin Lewandowski het
meest interessante dat hij te
vertellen heeft, weergeeft.
Maar die achtergrond, onbe
wust sterk meesprekend, geeft
een absoluut Poolse stemming
aan het werk waarop de voor
grond antwoord geeft. En vrij
wel steeds in het contrast lief
lijk, wanhopig. Misschien be
drijft Lewandowski geen poli
tiek, hij geeft wel een driedub
bel beeld van het huidige Po
len waarvan weinig rooskleu
rigs te melden valt.
Polen is een in wezen rijk
land. Maar de bevolking heeft
geen reden tot lachen; het
gevecht om het dagelijks be
staan is wanhopig ei. uitzicht
loos, terwijl de bevolking her
inneringen heeft aan betere
tijden en weet, hoe het anders
kan en moet. Dit zit in het
werk van Lewandowski, die
zijn figuren knevelt en ver
doemt, daar heldere kleuren
voor gebruikt en tegen een
vaag, maar zeer Poolse achter
grond plaatst. Doet hij het an
ders en staat op een doek een
wulps bruidje centraal, dan is
er altijd wel een bijfiguur die
luid schreeuwend om aan
dacht vraagt. Aan open, wan
hopig vertrokken monden
geen gebrek, het werk van Le
wandowski klaagt en roept,
waaraan noch de volle kleu
ren, noch de vrolijk opgetutte
figuren iets vermogen te ver
anderen.
Alle werk is in elk geval knap
geschilderd, elke figuur of
voorstelling geeft exact de be
doeling weer van Lewandows
ki die zichzelf omschrijft als
'ontwerper van visuele mense
lijke ruimte', onder het motto:
'De getuigenis van mijn be
staan is schilderen'. Dat doet
de Pool in alle gradaties, in
zijn kleurvoering en voorstel
lingen. Dat het werk uiteinde
lijk een nogal beklemmend ge
voel achterlaat, is daarmee af
doende verklaard: het Poolse
volk heeft geen enkele reden
tot lachen, maar weet dat er
gens ruimte van vrijheid moet
bestaan. Daarvan doet Lenan-
dowski verslag, in uiterste
consequenties, met alle con
trasten vandien.
Het werk van de tentoonstel
ling in De Duinstudio, waarin
Ineke Lieshout regelmatig
haar eigen atelier tot exposi
tieruimte voor anderen in
richt, kan worden aangekocht.
Dat betreft de schilderijen,
maar ook het aanzienlijk vro
lijkere keramiek, opvallende
vazen en stenen mandjes, tot
een kunstig schaakspel. Zater
dagmiddag om vier uur wordt
de expositie geopend door de
Poolse consul
FRITS BROMBERG
DEN HAAG Jiri Kylian heeft zijn 37e
ballet voor het Nederlands Dans Theater
gereed.
Het heet „Falling Angels" en is gemaakt op
„Drumming" van Steve Reich. Het beleeft zijn
wereldpremière op 23 november in het AT&T-
danstheater in Den Haag. Voor deze voorstel
ling worden louter balletten gedanst van chore
ografen die aan het gezelschap zijn verbonden.
De dansen worden muzikaal begeleid door het
Nederlands Balletorkest onder leiding van de
Zwitserse dirigent Christoff Escher (42), die
hiermee zijn debuut maakt met dit orkest.
Het programma wordt deze en begin volgende
maand, behalve in Den Haag, herhaald in Am
sterdam en in Rotterdam.
Kylian, artistiek directeur van het NDT, heeft
het nieuwe werk gemaakt voor acht vrouwen.
Vorige maand ging bij het gezelschap ook een
nieuw werk in wereldpremière dat uitsluitend
voor vrouwen is gemaakt: „Queens of Golub"
van Ohad Naharin.
Voor „Falling Angels" wordt de muziek uitge
voerd door een speciaal slagwerkensemble van
het orkest Peter de Vries, Jacob Goud en Ar
thur Cune aan wie Michael de Roo is toege
voegd. Kylian koos voor zijn ballet het eerste
✓an de vier delen waaruit „Drumming" bestaat
en dat is geschreven voor vier paren bongo's.
De andere werken in dit programma zijn van
Hans van Manen en Nacho Duato. Van Van
Manen wordt „Shaker Loops" uitgevoerd, op
muziek van John Adams. Van Duato wordt
„Raptus" herhaald, dat op de Wesendonk Lie-
der van Richard Wagner werd gemaakt, met
medewerking van de mezzo-sopranen Rachel
Ann Morgan of Sylvia Schlüter.
I
DORDRECHT Het
Dordrechts Museum be
steedt van 26 november
tot 29 januari met de over
zichtstentoonstelling
„Kunst is spiegeling" aan
dacht aan Kees Verwey.
Hij viert volgend jaar zijn
negentigste verjaardag.
Bij die gelegenheid verschijnt
onder dezelfde titel ook een
studie naar het oeuvre van de
Haarlemse kunstenaar. De
tentoonstelling omvat honderd
tekeningen en aquarellen en
een aantal schilderijen uit alle
werkzame perioden van Ver
wey, alsmede schetsboeken,
brieven van, aan en over de
kunstenaar en foto's. Een deel
ervan werd nog niet eerder
getoond. Geëxposeerd worden
onder meer portretten, teke
ningen uit de vroegste jeugd
van Verwey, stillevens, inte
rieurs en enkele standsgezich
ten. In het boek onder meer
aandacht voor de ontwikke
ling van de kunstenaar, zijn
contacten en inspiratiebron
nen.
Wacht
met
Henk
als
He- He- He-
Herman
zich
aan u
voorstelt.
Stotteraars weten heus wel wat ze zeggen
willen, dus in de rede vallen helpt met Geef ze
liever even de ti|d om uit hun woorden te komen
Dat vermindert al gauw de spanning Zo Icomt een
gesprek vlotter op gang en gaan we elkaar ook
een beetie beter begriipen. Doen we dat^
Informatie voor mensen met stotterproblemen
bij zichzelf, in hun gezin of naaste omgeving: 01808
-15 31 of SVS, Postbus 119, 3500 AC Utrecht
Cicel stotteraars even de I i j tl.
PoW «at* nybodf door dit blad. >r
