Max Havelaar koffie moet t
hebben van de trouwe klant
kunststoffen
volledig afbreekbaar
lÉUWO
Waddenzee ernstig
ervuild met olie
Hommels inzetbaar
bij tomatenteelt
Panorama spant
kort geding aan
Hoogovenpersoneel wil dertiende maand
ilNNENLAND
QeidwQowuvnt
DINSDAG 14 NOVEMBER 1989 PAGINA 3
Minister stelt lozing
ran BASF aan de orde
|EN HAAG Minister Maij-Weggen
an verkeer en waterstaat wil op de ko-
lende conferentie van ministers van
Sjnoe versta ten, die eind deze maand in
jussel wordt gehouden, de voortduren-
lozingen van de Westduitse chemie-
tyjant BASF aan de orde stellen. In een
cfief aan de Westduitse minister van
ieuproblematiek, Töpfer, heeft Maij-
jen haar bezorgdheid uitgesproken
de jongste lozing door BASF. Zij
jt er bovendien op dat het bedrijf dit
al verscheidene malerv betrokken is
/eest bij onvoorziene lozingen van
/aarlijke stoffen. Vorige week kwam
ongeveer een ton nitrobenzeen, een
ikerverwekkende stof, in de Rijn te-
Organisatiebureau kraakt luchtmacht
DEN HAAG De bedrijfsvoering bij de koninklijke luchtmacht
laat sterk te wensen over. Er wordt inefficiënt en te duur ge
werkt. Door een te zware centrale organisatie in Den Haag, ver
snippering van taken en gemengde verantwoordelijkheden is de
organisatie onoverzichtelijk geworden. DiLstelt het onderzoeks
bureau Kleynveld-Bosboom en Hegener (KBH) in een rapport
dat is opgesteld op verzoek van de luchtmachttop zélf. Zowel bin
nen als buiten de luchtstrijdkrachten bestaat ontevredenheid
over het functioneren van het top- en middenkader. Met name
zou onduidelijk zijn welke functionarissen aansprakelijk en be
voegd zijn voor bepaalde taken. De bedrijfscultuur is te verstard
en ondoorzichtig, aldus het bureau, en wordt gekenmerkt door
compromissen, parafen en voorschriften. Er moet een ministerië
le organisatie en een bevelhebbers-organisatie komen. Voor de
lange termijn denkt de luchtmacht aan een ipkrimping van het
personeelsbestand met 1801 militairen en 482 burgers (tweemaal
vijf procent) tussen 1993 en 1997. Voor de korte termijn staan al
maatregelen op de rails als inkrimping van de Haagse staven met
maximaal 66 formatieplaatsen en gedeeltelijke sluiting van de
militaire vliegbases in Ypenburg en Eindhoven.
'Goed sloten'
Bij mooi weer is het
'goed sloten' in
Kockengen. Sloten is hier
het met de zeis afsnijden
van de vergroeide
wallekant van sloten rond
de weilanden van boer
Versloot.
foto: anp
Ter Beek pleit voor
nieuwe defensienota
BRUSSEL Minister Ter Beek (defensie) wil
eind volgend jaar met een nieuwe defensienota
komen, zodat rekening kan worden gehouden
met akkoorden over beperking van de conven
tionele bewapening waarover NAVO en War
schau Pact mogelijk in de loop van 1990 een
akkoord sluiten. De bewindsman verklaarde
gisteren in Brussel, waar hij de ministerscon-
frentie van de Westeuropese Unie bijwoonde,
dat een verhoging met 0,6 procent van de be
groting gedurende twee jaar en nulgroei gedu
rende de laatste twee jaar van deze kabinetspe
riode, „structurele ingrepen binnen de krijgs
macht nodig maken". De meerjarenplanning
wordt om de twee jaar bijgesteld. Maar gezien
de aard van de benodigde ingrepen stelt de mi
nister een nieuwe nota voor.
idweerlieden bij het nablussen van een brand gisteren in een loods van de luier- en verbandfa-
Mölnlycke in Hoogezand. In de ruim twintig jaar oude hal lagen grondstoffen voor het maken
de luiers en verbanden. De schade wordt geschat op 6 miljoen gulden. De oorzaak van de
o^nd is nog onbekend. foto: anp
I
cdSTERDAM Chemici
pben een nieuwe kunststof
twikkeld die door micro-or-
jiismen in de grond binnen
ttele maanden kan worden
gebroken tot normaal in de
guur voorkomende grond-
;|fen. Het produkt, dat vol-
jaar al op de markt wordt
iracht, is vooral geschikt als
pakkings- of afdekkings-
w teriaal.
maakte dr. H. Koch van de
na Cerestar Benelux in Bel
gisteren bekend op een in-
nationaal wetenschappelijk
over koolhydraten
Amsterdam. Volgens prof-
'r. H. van Bekkum van de
inische universiteit in
Ift, voorzitter van de door
ministerie van economi-
e zaken ingestelde Pro-
mmacommissie Koolhydra-
(PCK), is hier sprake van
een zeer opmerkelijke ontwik
keling. De nieuwe kunststof
kan naar zijn mening een be
langrijke bijdrage leveren aan
de oplossing van het probleem
van het kunststofafval, voor
namelijk veroorzaakt door de
nog steeds groeiende stroom
plastic verpakkingen.
De nieuwe kunststof bestaat
voor 60 procent uit zetmeel,
dat kan worden gewonnen uit
mais, aardappelen of tarwe.
Deze natuurlijke grondstof
wordt gecombineerd met wate-
raantrekkende polymeren. Dit
zijn scheikundige verbindin
gen, opgebouwd uit aan elkaar
gevoegde, gelijksoortige mole
culen. Door deze combinatie
kan het totale kunststofpro-
dukt in de natuur gemakkelijk
worden afgebroken, zonder dat
schadelijke stoffen achterblij
ven. Prof.dr. A. Pennings van
de afdeling chemie van de
rijksuniversiteit in Groningen
ziet veelbelovende perspectie
ven in een daar ontwikkelde
afbreekbare kunststof ten be
hoeve van de geneeskunde. De
stof, polylactaat, is vóór medi
sche toepassingen bijzonder ge
schikt omdat zij in het lichaam
langzaam wordt afgebroken in
niet-kankerverwekkende en
niet-giftige produkten. De
Groningse hoogleraar denkt
onder meer aan tijdelijk ver
vangingsmateriaal bij het her
stel van aderen en bij de gene
zing van een beschadigde me
niscus. De afbreekbare kunst
stof kan ook gebruikt worden
bij het herstel van botbreuken
in plaats van roestvrij stalen
platen en bouten, die later
moeten worden verwijderd.
Dit bespaart een extra operatie.
'EERLIJKE' KOFFIE BINNENKORT OOK IN BELGIË VERKRIJGBAAR
De verkopers en branderijen van Max Havelaar koffie
kunnen tevreden zijn. Een jaar na de introductie van
deze 'eerlijke', 'zuivere' en 'mensvriendelijke' koffie is de
totale omzet van de diverse soorten gestegen naar ruim
twee procent van de totale koffieverkoop in ons land.
Morgen krijgt minister van ontwikkelingssamenwer
king Jan Pronk op een conferentie van de Stichting Max
Havelaar in Amsterdam het 7,5 miljoenste halfponds
pak aangeboden.
Een aardige mijlpaal. Dat zeker. Maar er is ook reden
tot zorg. Door de vrije val die de wereldmarktprijs de
laatste maanden heeft beleefd - na het opblazen van de
internationale afspraken voor koffie-export - is het
prijsverschil tussen Max Havelaar koffie en de andere
koffie steeds groter geworden. De consument moet dus
wel erg sterk in z'n schoenen staan wil hij de 'gewone'
koffie, die op dit moment gemiddeld tachtig cent goed
koper is, in het schap laten staan.
AMSTERDAM Hoewel
de koffieprijzen op de we
reldmarkt fors zijn ge
daald lijkt de koffie met
het Max Havelaar keur
merk voorlopig nog wel te
kunnen concurreren met
de goedkopere, 'gewone'
koffie. Van een opvallend
verlies aan klanten is dan
ook geen sprake, aldus de
Stichting Max Havelaar.
„Maar een verdere groei van
de omzet komt wel in gevaar",
luidt de voorzichtige voorspel
ling van woordvoerder Heerko
Dijksterhuis. „Het wordt een
stuk moeilijker".
De Stichting Max Havelaar
had voorzichtig berekend om
in drie jaar tijd een marktaan
deel van vijf procent te berei
ken. Maar of dat zal lukken is
de vraag. Volgens Dijksterhuis
stijgt de omzet op het ogenblik
heel langzaam. De koffie van
Max Havelaar zal het volgens
hem dus voorlopig moeten
hebben van de trouwe klan
ten. Maar hij heeft goede hoop
voor de toekomst. De klant zal
op den duur toch bereid zijn
z'n solidariteit met de arme
koffieboeren te bewijzen:
„Consumenten moeten een
daad stellen. Bij Max Havelaar
koffie weet je dat je een pro-
N VANDAAG
De Max Havelaar koffie werd
op 15 november 1988 geïntro
duceerd bij supermarkt en
kruidenier. Tot dan toe was de
'eerlijke' koffie alleen ver
krijgbaar in het alternatieve
circuit, zoals de wereldwin
kels. Inmiddels is de Max Ha-
vèlaar koffie verkrijgbaar op
circa 5500 verkooppunten.
Verder betuigen de ambtena
ren op 150 gemeentehuizen en
vijf provinciehuizen in ons
land hun solidariteit en ook
diverse bedrijven zijn inmid
dels op het andere 'bakkie'
overgeschakeld. Alleen de
non-profit sector blijft wat
achter. „We hadden gehoopt
op meer groei in instellingen
als ziekenhuizen. Maar waar
schijnlijk blijft de omzet daar
achter vanwege de bezuinigin
gen in die sector", aldus Dijk
sterhuis.
Er zijn overigens verschillende
merken 'eerlijke' koffie. Ze
hebben echter één ding ge
meen: het keurmerk van Max
Havelaar, herkenbaar aan het
ronde vignet met de koffie
boer. Dijksterhuis: „Het keur
merk wordt alleen aan die
branderijen verleend die be
paalde voorwaarden in acht
nemen. Ze moeten zorgen voor
kredieten voor de voorfinan
ciering van de oogst. Ze
moeten de garantie geven dat
de koffie ook voor langere
duur zal worden afgenomen
en bovendien een gegaran
deerde minimumprijs beta
len".
Ter vergelijking: De vijftien
branderijen van Max Havelaar
koffie betalen een minimum
prijs van 126 dollarcent per
pound (453 gram), terwijl de
wereldmarktprijs op dit mo
ment niet meer dan 74 dollar
cent is. (Volgens de normen
van de VN-organisatie UNC
TAD is 120 dollarcent het ab
solute minimum om nog net
van rond te kunnen komen).
Een andere voorwaarde om
het keurmerk te mogen voe
ren is dat de koffie recht
streeks bij "de coöperaties van
de kleine boeren moet worden
ingekocht. Op die manier
wordt de tussenhandel om
zeild.
Ongetwijfeld zijn talloze kof
fieboeren inmiddels de dupe
geworden van de recente prijs-
val op de wereldmarkt. „Heel
veel boeren kunnen het niel
meer bolwerken", zegt Dijk
sterhuis. „Ze moeten iets an
ders gaan doen. Bijvoorbeeld
coca verbouwen. Kijk, dal
soort dingen werk je dan in de
hand".
Stijgen
De woordvoerder verwacht
echter niet dat de koffieprijs
nog veel verder zal dalen. „Hij
kan gewoon niet veel verder
omlaag. En op den duur zal de
prijs ook wel weer stijgen,
maar dan alleen omdat veel
boeren noodgedwongen moes
ten stoppen. En dat proberen
wij nu juist tegen te gaan".
Behalve een verhoging van de
omzet in Nederland hoopt Max
Havelaar in de toekomst ook
met meer merken 'biologische
koffie' (verbouwd zonder be
strijdingsmiddelen) op de
markt te komen. Op dit mo
ment is in deze categorie al
leen het merk Café Organico
verkrijgbaar. Verder heeft
Max Havelaar plannen voor
het buitenland. Op de confe
rentie in Amsterdam wordt
morgen aangekondigd dat ook
in België koffie met het keur
merk Max Havelaar in de su
permarkt zal worden geïntro
duceerd. En ook voor andere
landen zijn er plannen. „Maar
het zou natuurlijk het mooiste
zijn als we in heel Europa deze
koffie konden invoeren", al
dus Dijksterhuis.
CLARISSE BUMA
nk te water
itairen halen hun bezittingen uit de tank die gisteren in de
irt van Havelte in de Drentse Hoofdvaart terecht kwam. De vijf
nnen in de tank, die werd bestuurd door een 20-jarige dienst-
Jj :htig soldaat, bleven ongedeerd. Het ongeluk is vermoedelijk
gevolg van een technisch mankement. foto: anp
1UIDEN De kustwacht heeft gisteren op ruim 25 kilome-
ten noorden van Terschelling vijf grote olievlekken ontdekt.
v >r de rustige zee zijn de compacte olieplakken stabiel en blij-
zij vrijwel op één positie drijven. Rijkswaterstaat heeft ge-
deze omstahdigheden goede hoop veel olie op te kunnen ne-
i. Vier van de vijf vlekken zijn één kilometer breed en heb-
i lengten van twintig, tien, vijf en vier kilometer. De kleinste
meet één kilometer bij honderd meter. Rijkswaterstaat
eekt van „een zeer grote" vervuiling. Het gaat om blauw-
girte, zware stookolie. De politie tracht te achterhalen welk
ip voor de lozing verantwoordelijk is.
'S-GRAVENZANDE
„Het inzetten van hom
mels is één van de belang
rijkste ontwikkelingen
van de laatste tien jaar in
de tomatenteelt". Dat zegt
een enthousiaste Frits
Veenman als één der vele
medewerkers van het 's-
Gravenzandse tuinbouw-
toeleveringsbedrijf Kon.
Brinkman.
Dit 105-jarige Westlandse be
drijf heeft een samenwer
kingsovereenkomst afgesloten
met de Ambrosiushoeve in het
Brabantse Hilvarenbeek als
landelijk proefbedrijf voor in-
sectenbestuiving en bijenhou-
derij.
Het resultaat hiervan is dat
hommels worden ingezet bij
tomaten voor een betere
vruchtzetting, wat tot nu toe
gebeurde met arbeidsintensie
ve elektrische trostrillers. Dit
is veel werk en de hommels
hebben gezorgd voor een com
plete metamorfose: zij doen
het beter, zodat de vruchten
grover worden en bovendien
kwalitatief beter.
Hommelkwekerij
Er werd een hommelkwekerij
opgezet en proeven genomen
in een vijftal Nederlandse to-
matenbedrijven op verschil
lende plaatsen in het Westland
en Noord-Brabant. Leen Ver
kade als 's-Gravenzandse to-
matenkweker hierover: „Door
het inzetten van hommels
wordt de zetting niet ineens
goed. Je moet eerst en vooral
een gezond gewas hebben. Een
slechte bloem kan nooit goed
bevrucht worden, ook niet
door een hommel. Verder
moeten de hommels goed ver
zorgd worden".
Dr.ir. V. van Heemert, direc
teur van de Ambrosiushoeve
zegt: „Ik vind het erg functio
neel dat onderzoeksresultaten
in de praktijk worden onder
zocht en dat er een terugkop
peling is vanuit de praktijk
naar het onderzoek". Vanaf
1985 heeft de Ambrosiushoeve
proeven met bijen genomen,
die alle uiterst positief verlie
pen.
5
1 j-JPPJ"
4 4.
J *2
Het inzetten van hommels in tomatenbedrijven is een revolutio
naire ontwikkeling. foto: PR
ie
Belgi
De Belgische dierenarts/hob
byist De Jonghe hoorde van
het bijenverhaal. Hij had zelf
hommels. Bij een Belgische
tuinder mocht hij naar harte
lust experimenteren. Daarna
zette hij het bedrijf Biobest op.
Bijen kunnen nog weieens de
benen nemen als de ramen
worden opengezet, maar hom
mels zijn veel honkvaster en
het is bij de tuinders nog nim
mer voorgekomen dat mensen
door hommels gestoken wer
den. Kortom, hommels doen
het werk een stuk beter.
Frits Veenman: „De hommel
kan voor elke soort tomaat
van nut zijn. De tuinder moet
vooral letten op de verversing
van het suikerwater als voed
sel voor de hommels, omdat de
tomatenbloemen geen nectar
bevatten. Verder verzorgen
wij de begeleiding. Ongeveer
elke drie maanden moet een
hommelvolk vervangen wor
den. Naast ons bedrijf leveren
ook Biobest en Koppert hom
mels".
Elk volk telt een koningin, en
een aantal werksters. Zonder
complete biologische gewasbe
scherming kan men hommels
wel vergeten, omdat hommels
gevoelig zijn voor bestrijdings
middelen. Hommels hebben
zich ondertussen wel al bewe
zen, daar is geen enkele dis
cussie over. Dat zal ook blijken
op een themabijeenkomst, die
op donderdagmiddag 16 no
vember om twee uur in de
veiling Delft/Westerlee wordt
gehouden. De organisatie hier
van is in handen van het con
sulentschap voor insectenbe-
stuiving, een bijenhouderij te
Hilvarenbeek en het consu
lentschap voor de groenten-
teelt onder glas in Naaldwijk.
DEN HAAG Het weekblad
Panorama spant een kort ge
ding aan tegen het Openbaar
Ministerie om opheldering te
eisen over de gang van zaken
rond het telefonisch afluiste
ren van een journalist van dat
blad. Het afluisteren van de
telefoon leidde vorige week tot
de aanhouding van een 20-ja-
rige Rotterdammer, die ver
dacht wordt van brandstich
ting in het Haagse station Hol
lands Spoor. De brand richtte
in de nacht van 14 op 15 okto
ber voor zeker tien miljoen
gulden schade aan. De Rotter
dammer deed vlak na de
brand zijn verhaal tegenover
een journalist van Panorama.
Deze wendde zich vervolgens
tot de spoorwegpolitie om het
verhaal te verifiëren. Justitie
besloot daarop de privétele-
foon van de verslaggever af te
luisteren.
Hoofdredacteur Ton van Dijk
van Panorama vreest dat ook
andere journalisten en fotogra
fen van zijn blad zijn afgeluis
terd. „Justitie moet daarover
verantwoording afleggen. Een
telefoon mag worden afgeluis
terd als dat zou kunnen leiden
tot de opsporing van de ver
dachte. Dat beslist de rechter
commissaris op grond van in
formatie van politie en justitie.
Om welke informatie gaat het
in deze zaak nu precies? Ik wil
ook weten wat er precies met
de banden, waarop ongetwij
feld ook privégesprekken van
mijn verslaggever staan, is ge
beurd", aldus Van Dijk.
Volgens de hoofdredacteur is
het niet de eerste keer dat een
Panorama-journalist wordt af
geluisterd. Van Dijk: „Bij de
ontvoering van Heineken is
dat ook gebeurd. Zelfs de tele
foon van de hoofdredacteur is
toen afgetapt, want Panorama
had toen contacten met de ont
voerders".
De journalistenvakbond NVJ
wil eveneens opheldering over
de afluisteraffaire. Voorzitter
Hopmans van de NVJ: „Wij
vinden dat met bronnen van
journalisten zeer zorgvuldig
moet worden omgegaan. Justi
tie probeert via het materiaal
van de pers bewijsmateriaal te
verzamelen. Dat is verontrus
tend". De NVJ zal in elk geval
een brief schrijven aan de
rechter-commissaris om haar
verontwaardiging uit te spre
ken. Verder zal zij in het over
leg tussen politie-justitie en
pers deze zaak aan de orde
stellen. Persofficier mr. H. Vos
van Justitie wil niet ingaan op
de aantijgingen van Panora
ma. „Ik weet zeker dat we
zorgvuldig hebben gehan
deld", aldus Vos.
AGAATH GARSCHAGEN
15 november
Prins Bernhard verricht in
Amersfoort de opening van
het nieuwe kantoorgebouw
van Eternit B.V. Eternit is
een dochteronderneming
van de Belgische Eternit-
groep, een wereldwijde ke
ten van produktie- en ver-
koopbedrijven op het ge
bied van bouwmaterialen.
IJMUIDEN De Industrie
bond FNV gaat zijn looneis bij
het staalbedrijf Hoogovens in
IJmuiden (17.000 werknemers)
fors opschroeven. Naast de
reeds aangekondigde looneis
van vier procent wenst de
bond invoering van een der
tiende maand.
Momenteel kent Hoogovens
nog een winstafhankelijke uit
kering van maximaal 4,3 pro
cent van het salaris. Omzetting
in een dertiende maand bete
kent vier procent extra. Vol
gens een woordvoerder van de
bond was uit een enquête on
der de leden gebleken dat de
achterban geen genoegen nam
met alléén een netto loonsver
hoging.
„De winst van het bedrijf is
het afgelopen jaar verveelvou
digd tot 750 miljoen gulden.
Daar willen de werknemers
wat van terugzien", aldus de
woordvoerder. De forse loon
eis zet de afspraken die in het
kabinet gemaakt zijn over de
koppeling van uitkeringen aan
lonen fors onder druk. Toch
heeft de Industriebond FNV
de looneis zonder veel aarze
len overgenomen. De woord
voerder: „Voor de hele me
taalsector is de loonruimte
vastgesteld op zes procent,
waarvan vier procent voor
loonsverhoging en twee pro
cent voor extra dingen als ar
beidstijdverkorting en scho
ling. Maar in bedrijven die het
extra goed gaat kan best nog
wat extra's gebeuren, en dan
liefst in de sfeer van de winst
deling". De cao-besprekingen
bij Hoogovens, die in januari
beginnen, zijn traditioneel
smaakmaker voor de gehele
bedrijfstak.