Leidse Courant | 1989 | 4 november 1989 | pagina 30

i

final

Ie

Nr.42

Lettergroepenpuzzel

u

n

"WVWAï

m TB m

m a

m

A&wë m

9

t

ZATERDAG 4 NOVEMBER 19

89 PAGINA 30

Oplossing vorige puzzel

ISSEÜ3 SBHHSaiSBHaS

H 0 3 13 9
@e»ass!Hfi lasjyaaa
a a b a a a ia

saatnaa sieiuanjEaa

a si
aiaaaaisaa airasa

9 SI DB SI
igiHSEi aaaüaaaamisiB

a a a si a a a
aHHfïisia aaagaanci
a aas
DB

K|R|0|g|S|L|O|P|E|K

De winnaars van puzzel 41 zijn:
A. Wijnands, Groenewegen 24, 2211 CD
N oord wij kerhout

W. Hagen, Leliestraat 59, 2313 BE Lei
den

£ij krijgen hun prijs binnen drie weken
per cheque toegestuurd

Oplossingen onder vermelding van puz
zel nr. 42 moeten uiterlijk woensdag
middag in bezit zijn van:

Puzzelredaktie

LEIDSE COURANT,

Postbus 112300 AA Leiden.

In elk vakje dienen twee letters te worden in
gevuld, waardoor woorden van navolgende
betekenis verkregen kunnen worden.

HORIZONTAAL:

1. Hongaarse grassteppe.

3. Vermetel.

5. Vrucht.

7. Tweede letter van het Griekse alfabet.
9. Oogopslag.

10. Zijrivier van de Vecht.

12. Misworp bij het kegelen.

13. Grote ruiterlaars.

15. Europeaan.

17. Hooistapel.

18. Klipgeit.

19. Vrouwelijk persoon.

20. Lichaamsdeel.

22. Oude Peruaanse titel.

24. Rivier in Tsjechoslowakije.

26. Zindelijk.

28. Stierenvechter.

30. Paradijs.

32. Deel van Sumatra.

33. Vadsig persoon.

35. Lid van verdienste.

36. Schildhouder.

VERTICAAL:

1. Beroep.

2. Bederfwerende verfstof.

3. Doorweekt (van grond).

4. Beletsel (fig.).

6. Schermbloemige plant.

8. Gepantserde gevechtswagen.

9. Stad in Joegoslavië.

11Plaats in de Betuwe.

12. Ondiep stilstaand water.

14. Deelbaar door 2.

16. Vreemde taal.

17. Inwoner van Rome.

20. Eerste openlijke verkondiger van de leer der
Hervormden.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

18

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

"V

32

33

34

35

36

De lettergroep FA komt voor in

Naam

Adres

Postcode Woonplaats

21. Onbeheerst.

23. Komische naam van een zeer dik persoon.

24. Doorboorde cilinder met schroefdraad.

25. Motorvoertuig.

27. Niet gesloten.

29. Denkvermogen.

31. Gegraven diepte.

33. Hardop.

34. Hoofddeksel van een toneelstuk.

In welk(e)

antwoord(en)

komt de

lettergroep

FA

voor?

Finalespellen uit Perth

In de WK-finale Nederland-VS kwam
dit spel voor:

N/NZ

NOORD

V B 9 8

10 5 3

O

B 3 2

10 5 2

A WEST

OOST

*3

10 4 2

°H864

<?B

OA H 6 5

O V 10 9 8 4

AB94

HV83

ZUID

A H 7 6 5

<7

A V 9 7 2

O

7

7 6

Aan beide tafels begon het bieden
identiek: pas- pas-1 schoppen-doublet-
3 schoppen. Het verschil komt nu: De
Amerikaanse Palmer paste als oost en
Ine Gielkens bood 4 ruiten. NZ aan de
eerste tafel (Arnolds-Vriend) eindig
den in 4 schoppen (-2) en OW aan de
andere tafel (Gielkens-Bakker) in 5
ruiten, gemaakt (niet gedoubleerd).
Agressie loont, dat is duidelijk. De te
genpartij moet constant onder druk
worden gehouden.

Op het volgende spel verdronken Ma
rijke en Elly in Precisie. Marijke open
de 1 klaver met

H

"AH 10 6 5
o A 9 5 2
*A H 2

en links volgde de Amerikaanse 1 SA
(obstructie). Elly Schippers bood 2 kla-

Komeet Okazaki

In november 1989 is in onze streken
zowel in de avond als in de ochten-
schemering een komeet te zien. Daar
voor is wel een verrekijker nodig en
een kaartje van de hemelstreek waarin
hij zich bevindt. Dat is in de buurt
van de ster Arcturus in het sterren
beeld Ossenhoeder (of Boötes). Het
betreft een komeet die kort geleden
ontdekt is en die op zaterdag 11 no
vember het dichtste bij de zon is.
De grootste helderheid (vierde grootte:

dan wellicht ook met het blote oog te
zien) wordt bereikt op ongeveer maan
dag 20 november 1989. Verwacht er
niet te veel van. Een smalle staart is
misschien zichtbaar in een lichtsterke
verrekijker. Als U geïnteresseerd bent
in het systematisch waarnemen van
kometen kunt U zich aansluiten bij de
Werkgroep Kometen van de Neder
landse Vereniging voor Weer- en ster
renkunde.

In de eerste week van november is er
een licht verhoogde kans op het zien
van meteoren („vallende sterren"). Ze
behoren bij de zwerm der Tauriden,

omdat ze schijnbaar uit de richting
van het sterrenbeeld Taurus (stier) ko
men. De omstandigheden zijn gunstig,
het maanlicht zal niet of nauwlijks
storen.

PLANETEN

Nu we midden in de herfst zitten zijn
de nachten al behoorlijk lang en dat is
natuurlijk plezierig voor iedereen die
de sterren en planeten wil bekijken.
Vroeg op de avond zijn twee heldere
planeten te zien. Venus is hiervan de
helderste. De ander is Saturnus. Venus
gaat begin november circa twee uren

na de Zon onder, eind november zelfs
drie uren na de Zon. In december
neemt de zichtbaarheid nog verder
toe. Venus is opvallender dan elk an
der sterachtig object aan de hemel. Sa
turnus is vergelijkbaar met een matig
heldere ster. Op 15 november staan de
twee planeten het dichtst bij elkaar.
Vóór die datum is Venus rechts, na
die datum links van Saturnus.
De planeet Jupiter verschijnt begin
november omstreeks negen uur 's a -
vonds boven de noordoostelijke hori
zon. Eind november is hij al veel
vroeger op, dan wordt hij rond kwart
voor zeven 's avonds zichtbaar. Hij
verblijft in het sterrenbeeld Tweelin
gen. Als we eens met een verrekijker
naar Jupiter kijken, zien we de planeet
zelf niet alleen veel helderder, maar
ook nog vlak daarbij enkele kleine
puntjes. Dat zijn manen van Jupiter

De sterrenhemel in
november omstreeks

20.00 uur.
In het noordoosten
komt Jupiter op.

die in het begin van de zeventiende
eeuw zijn ontdekt door Galileo Gali
lei. Een naamgenoot van deze geleer
de, het ruimtevaartuig Galileo, is in
oktober begonnen aan een reis van zes
jaar naar de reuzeplaneet. Het toestel
is met de Space Shuttle in de ruimte
gebracht. Op 16 november zien we de
voor driekwart verlichte Maan (van de
Aarde) bij Jupiter.

RODE PLANEET

Mars hebben we een aantal maanden
niet gezien. Nu wordt de planeet weer
's ochtends zichtbaar voordat de zon
opkomt. Zoek de rode planeet (voor
het blote oog eerder „geel-oranje" dan
rood) in de tweede helft van novem
ber in het zuidoosten dicht bij de hori
zon. Op 26 november staat de smalle
sikkel van de maan bij Mars aan de
hemel. Volgende maand wordt de pla
neet nog beter zichtbaar.

STERRENGIDS

Het sterrenkundig Jaarboek „de Ster-
rengids 1989" is beschikbaar. Het is
gelijktijdig jaarboek, kalender voor de
sterren en planeten, een waarnemings
handboek voor de amateur. Voor elke
dag van het jaar worden de interessan
te hemelverschijnselen beschreven. Er
staan kaartjes in van sterrenbeelden
en van de beweging van de planeten
aan de hemel, samenstanden met de
Maan enzovoort. De gids voor 1990
ligt inmiddels ook al in de boekhan
del.

Voor meer informatie kunt U terecht
bij een volkssterrenwacht bij U in de
buurt of bij Stichting „De Koepel" te
Utrecht, tel. [phone].

ver (forcing), waarop Marijke met 2
harten haar lengte aangaf. Verder dan
de manche kwamen ze niet, terwijl de
Amerikaanse OW aan de andere tafel
in sneltreinvaart in 6 harten eindig
den.

OH V 6 4

10 9 6 4 3

WEST OOST

H A 10 3
"AH 10 6 5 "VB32
O A 9 5 2 oB 8

A H 2 *V B 8 5

ZUID

9 8 7 6 5
0 9 8 7 4

O 10 7 3

7

Hoe de Amerikaansen dat boden? Ge
woon 1 harten - 3 harten - 6 harten.
Openen met 1 harten is natuurlijk ui
terst riskant. Er zijn talloze oosthan
den te verzinnen waarmee 4 harten
'pletter' is en waarmee op 1 harten
gepast wordt. Met precisie 'hoor' je al
tijd in het hartenslem te eindigen. Ook
met een Amerikaans biedsysteem als
Romex (zie de boeken van George
Rosenkranz) gaat dat perfect. Via Ro
mex zou het zo gaan:

WEST

OOST

1 SA 1)

2 Ha 2)

3 Ha

4 Ha

4 SA 3)

5 Ru 4)

6 Ha

Een kleine uitleg is mogelijk wel op
zijn plaats.

1). 19-21, iedere verdeling!

2). Mancheforcing. Oost geeft aan 2 controles te
hebben met in ieder geval 3 potentiële cover
cards. Dus: oost heeft 1 aas of 2 heren
en in geval van 1 aas zitten daar twee
vrouwen bij (vanwege de 3 potentiële cover-
cards) en in geval van 2 heren één vrouw.

3). Troefasking.

4). Tophonneur-vierde.

West weet nu genoeg: oost heeft
schoppenaas, vrouw - vierde van har
ten en nog ergens een vrouw. 6 harten
moet dus zeer veel kans hebben.

Iets als Romex is natuurlijk niks voor
huis-, tuin- en keukenbridgers. Meer
iets voor profs en semi-profs. Het is
wel eens leuk om zoiets te zien om te
weten dat natuurlijke systemen niet al
leenzaligmakend zijn. In de nieuwste
loot van Marijke van der Pas en on
dergetekende, „De ideale bridgepart-
ner" (Becht) worden in de inleiding
ook natuurlijke systemen vergeleken
met bepaalde hoog-conventionele
Amerikaanse. Als bridger moet je nu
eenmaal weten wat er te koop is.
We eindigen met een biedprobleem.
Met

H B 8 7 6
O H 10 7
oB

*H 9 8 7

pas je als west op de voorhand en ver
volgens gaat het:

WEST NOORD OOST ZUID
pas pas 1 kl 1) 1 Ha

1 Sch 4 Ha 4 Sch pas

1). 1 Kl Precisie (16+).

Doe je nog wat? (Oplossing volgende
week).

Damcomputer

De deelnemers aan de ladderwedstrijd
hadden nog de stand te goed na de
eerste ronde. Die ziet er als volgt uit:
1. De Rooij, Warmond 345; 2. Lud-
wig, Smilde 338; 3. Egberts, Ter Aar
331; 4. Koelewijn, Spakenburg 317,5;
5. Buis, Oldebroek 298; 6. Schoneveld,
Almen 285,5; 7. Prins, Zwolle 278; 8.
Van den Belt, Zwolle 266; 9. Pruijs,
Emmeloord 260,5; 10. Van de Brink,
Heerde 224,5; 11. Cloosterman, Schip
luiden 216; 12. Visser, Deventer 202;
13. Knotters, Zwolle 188; 14. Deters,
Deventer 160,5; 15. Van de Beek, Wij-
he 143; 16. Alfring, Beerta 142,5; 17.
Lelieveld, Leidschendam 131; 18.
Stoelwinder, Apeldoorn 121,5; 19.
Huisjes, Gorssel 117,5; 20. Schokker,
Oldemarkt 99,5; 21. Christiaans, Zutp-
hen 86; 22. Ten Kate, Zwolle 73; 23.
Groenenberg, Amersfoort 68,5; 24.
Heuveling, Emmeloord 64 en 25.
Haijtink, Brummen 62. Winnaar is
dus de heer De Rooij uit Warmond.
Van harte gefeliciteerd en u kunt uw
prijs tegemoetzien.

In deze rubriek wil ik verder een ge
heel nieuwe ontwikkeling op damge-
bied onder uw aandacht brengen. Heb
ik u enige maanden geleden geïnfor
meerd óver de damcomputer Saitek
(verkrijgbaar bij het Bondsbureau in
Velp, tel. [phone] en bij de denk
sportboekhandel L'Esprit, Postbus
172, 5240 AD Rosmalen, tel. 073-
139533), er is intussen nog een tweede
manier waarop men als dammer ge
bruik kan maken van de computer
technologie. Vorig jaar is er namelijk
door de Utrechtenaar Van Bergen een
computerprogramma ontwikkeld
waarmee partijen kunnen worden op
geslagen en gesorteerd naar allerlei

kenmerken weer kunnen worden opge
spoord. Zo kan men met dit program
ma, dat ontwikkeld is voor personal
computers met een MS-DOS bestu
ringssysteem, bijvoorbeeld de partijen
die men zelf gespeeld heeft op diskette
opslaan en is het programma ook zeer
geschikt voor het maken van toernooi
bulletins: de partij notaties zijn name
lijk gegarandeerd foutloos. Verder zijn
er inmiddels al toernooien en matches
op diskette beschikbaar. De dampro-
pagandist Lauwen, eigenaar van de
hierboven genoemde denksportboek
handel L'Esprit, heeft reeds zo'n 9000
partijen op diskette voorradig. De
oudste zijn gespeeld aan het begin van
deze eeuw, terwijl de meest recente
partijen die zijn ingevoerd afkomstig
zijn van toernooien van dit jaar en
zelfs de lopende competitie wordt op
de voet gevolgd! Met het programma
Dambase kan men met deze partijen
van alles doen. Om te beginnen kun
nen partijen worden geselecteerd op
naam, waarbij men nog kan kiezen of
de bewuste speler wit heeft, zwart of
dat men beide wil hebben. Vanzelf is
dit een uitstekend hulpmiddel als men
zich voor een toernooi of een match
op een bepaalde tegenstander wil
voorbereiden. Verder kan geselecteerd
worden op uitslag, partijlengte en op
datum, terwijl tevens deze criteria
kunnen worden gecombineerd: zo zijn
er zoekopdrachten mogelijk als 'geef
alle partijen die speler X in 1989 heeft
gespeeld", „geef alle partijen die in
1989 zijn gespeeld en die voor de
30ste zet werden beslist' enz. Ook en
dat is misschien wel de interessantste
mogelijkheid die het programma
biedt, kan naar bepaalde standen wor
den gezocht. Bent u bijvoorbeeld geïn
teresseerd in een openingspositie dan

kunt u door die stelling in te voeren,
het programma de opdracht geven na
te gaan in welke partijen die stand is
voorgekomen. In hoog tempo speelt
de computer dan de partijen door, op
zoek naar de gevraagde positie. De
snelheid waarmee dat gebeurt hangt
uiteraard af van de computer en va
rieert van zo'n honderd tot enkele
honderden partijen per minuut. Niet
alleen kan men zich in een openings
variant verdiepen, alle soorten van
standen kunnen zo worden opgezocht,
ook bijvoorbeeld klassieke 10-om-10
middenspelposities. De toepassings
mogelijkheden - ik vergat nog te ver
melden dat men de partijen ook op
het beeldscherm op een diagram kan
laten voorspelen - van Dambase zijn
dus legio. Voor het bestellen van dit
programma en van toernooien op dis
kette (prijs 0,05 per partij) verwijs ik
u naar Lauwen bij wie u tevens een
handleiding bij het programma Dam
base kunt krijgen (adres en telefoon
van L'Esprit zijn hierboven aangege
ven).

Tot besluit een partij probleem van
Hans Jansen. Zie het diagram.

O H Ut!

In deze halfopen klassieke positie wint
wit door 1.33-29 23x34 2.25-20! en nu:

- 2... 14x25 3.27-21 enz. met dam op

3.

- 2... 15x24 3.27-21 16x27 4.32x23
19x28 5.37-32 28x37 6.42x31 26x37
7.46-41 37x46 8.47-41 46x43
9.48x10 9-14 10.10x8 2x13 11.49-43
met oppositiewinst.

Vaganjan

Russisch kampioen

Het Russisch kampioenschap moest
het dit jaar stellen zonder de toppers
Kasparov, Karpov, Salov, Joesoepov
en Ivantsjoek. Ieder nationaal kam
pioenschap zou bij zo'n aderlating de
graderen tot een meestertoernooitje.
Rusland heeft echter een onuitputtelij
ke bron van topgrootmeesters. Zonder
de genoemde toppers is het nog steeds
een prestatie van formaat om Rus
sisch kampioen te worden.

De strijd ging dit jaar tussen Beljav-
sky, Vaganjan, Dolmatov en Gelfand.
Allen zijn in het Westen bekende
grootmeesters. In de laatste ronde
toonde Rafael Vaganjan de sterkste ze
nuwen en won daarmee niet alleen het
kampioenschap, maar ook een plaats
in het Russische team dat momenteel
in het wereldkampioenschap voor
teams te Luzern speelt.

Vaganjan heeft een positionele stijl,
waarmee hij zwakkere spelers geruis
loos van het bord kan schuiven. Al
leen tegen de absolute wereldtop is hij
niet opgewassen. In onderstaande par
tij behandelt hij een actuele variant
zeer sterk.

R. VAGANJAN-I. DWORIS

Engels.

l.Pf3 Pf6 2.c4 c5 3.Pc3 Pc6 4.d4 cxd4
5.Pxd4 e6 6.g3 Db6 7.Pdb5 Pe5 8.Lg2
a6 9.Da4!?

Bekend uit de vorige week getoonde
laatste matchpartij Speelman-Tim-
man. Het is mij niet bekend of Speel
man op de hoogte was van deze partij
en dus dit nieuwtje niet zelf gevonden
heeft. We kunnen wel zien wat er met

Timman gebeurd was als hij op de
volgende zet niet 9...Tab8 had ge
speeld.

9...Lc5?! 10.0-0 Pxc4 ll.Dxc4 axbS
12.Dxb5 Dxb5 13.Pxb5 Ke7 14.Ld2.

In deze stelling heeft zwart beduidend
minder tegenspel dan in genoemde
partij van Timman. Wit is beter ont
wikkeld en heeft een gevaarlijke meer
derheid op de damevleugel.

14...Td8?!

Betere kansen op gelijk spel biedt
14...d6 15.a4 Ld7!, waarna zwart zijn
ontwikkeling zonder ernstige zwakten
voltooit.

15.a4 d5?!

Voor de hand liggend om de diagonaal
a8-hl af te sluiten, maar de zwarte
stelling heeft te veel gaten. De goed
opgestelde witte stukken duiken daar
nu beslissend in.

ló.Tfcl b6 17.b4 Ld6 18.Pxd6 Kxd6
19.b5 Lb7 20.Lf4+.

Verzwakt het sterke zwarte centrum,
daar een koningszet nu niet goed is
vanwege 21.Lc7.

20...e5 21.Ld2 e4.

Ziet er lelijk uit, maar zwart moest
een extra vluchtweg voor de koning
maken vanwege de bedreiging
22.Lb4+ en 23.Lh3+.

22.Lf4+ Ke7 23.Tc7+ Td7 24.Lh3!
Wint de belangrijke b-pion, waarna de
winst zuiver techniek wordt.

24...Txc7 25.Lxc7 Pd7 26.Lxd7 Kxd7
27.Lxb6 Tc8 28.Ld4 Tc4 29.e3 Tb4
30.Lc3 Tb3 31.Lxg7 Lc8? 32.a5! Lb7
33.a6 La8 34.Ta5 d4 35.Lxd4 Ld5
36.b6 Tbl+ 37.Kg2 Lc4 38.g4.
De laatste schwindel, 38...Lfl+ en
39...Lh3 mat, heeft niet gewerkt.
Zwart gaf het op.

In het volgende fragment zien we nog
een theoretisch nieuwtje. Zie het dia
gram.

KIS#

I

AA

a at

A A

A

A

AH H

A. SOKOLOV-L. OLL

Stelling na de 23ste zet van wit.

Een bekende positie uit de Russische
opening. Zwart heeft een stuk geofferd
voor een snelle ontwikkeling en kan
sen tegen de witte koning. Tot op he
den was het oordeel dat het zwarte te
genspel niet voldoende was. Enkele
voorbeelden: 23...Te4 24.DO! Lh2
25.Ld2! Tg4+ 26.Dxg4! Dxg4+
27.Kxh2 en de twee lopers plus toren
zijn sterker dan de dame (Psachis-Mi-
chailitsjin, 1988);

23...c4?! 24.Thl! en zwart gaf het in
Short-Hubner, 1988 op, vanwege
24...Dg4+ 25.Kfl c4 26.Ldl! Tel
27.Kxel Dxg2 28.De2 Dhl+ 29.Kd2.
De jonge Lembit Oil had wat gevon
den:

23...Dh2+! 24.Kfl Lf4!

Met de bedoeling veld 3e in handen te
krijgen, om de zwarte toren binnen te
laten vallen. Wit moet nauwkeurig
verdedigen.

25.DI3! Tel+! 26.Kxel Dxgl+ 27.Ke2
Lxcl 28.Txcl Dxcl 29.g6.

Wit's aanval tegen f7 blijkt net vol
doende om remise te maken; zwart
moet eeuwig schaak geven.
29...Te8+ 30.Kd3 Dbl+ 31.Kd2 Del+.
Remise, het woord is weer aan de wit-
spelers om de variant te versterken.

Corr.adres: Leo Hofland. C. Fock-
straat 113, 2613 DE Delft.

CeidócGouoatit