Opvolgers' Thatcher staan
te trappelen van ongeduld
TON„PN rlein van Hemelse Vrede l -
Proces tegen Albanese leider verdaagd
Avondklok ingesteld
in hoofdstad Cambodja
DE AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
Hervormers kunnen patstelling
Tsjechoslowakije doorbreken
BUITENLAND
£eicbe6ommvt
DINSDAG 31 OKTOBER 1989 PAGINA 7
Martelingen in Turkije Geen soldaten meer op /We
gaan onverminderd door ,11 tt i vt 1 aw»**-
LONDEN Amnesty International -<r IMr-if
heeft Turkije beschuldigd van het syste- 'ijt I
matisch martelen van politieke gevan- ™.G ~De soldaten die sinds juni het Plein van de Hemelse t K J fer
genen. In een rapport zegt Amnesty dat Vrede bewaken zlJn vandaag vervangen door gewapende poli- A WmSt SÈeLM
het land nog altijd niet de conventie "e-agenten. De staat van beleg is echter nog van kracht. Er SSBe
van de Verenigde Naties tegen marte- geldt een verbod op demonstraties, stakingen en toespraken in JU** WWJPm f.jJM
line en onmenseliike hehandelino na het openbaar. Het aantal soldaten in Peking is al belangrijk mm- W •mmm'l&mitrmtimal
leeft in 1988 door Ankara is onderte deI>n de eerste tijd na de bloedige onderdrukking van de W. tij" jBT
1 no nd®rtj" studentenbeweging begin juni, toen er 150.000 militairen in en #-nli IWC
ViP«phnlH?oinTO n5erin.f ontkent de rond de stad samengetrokken waren. De Amerikaanse oud-pre- j Uf C-^^rl ^*lfl
beschuldigingen. De gevallen van mar- sident Nixon heeft gisteren tijdens zijn privé-bezoek aan China i W. W fv mËm £p -f"
teling die wel worden toegegeven wor- gezegd dat de VS en China samen moeten werken, ondanks de f- fflÊ.%: I M fW /- t; Ut
den omschreven als geïsoleerde daden „grote en onoverbrugbare" verschillen van opvatting over het ÈZP''---. ':%ffl£Êk - i gu, zm sSk fÉËjj
van individuen. Maar Amnesty is het bloedige optreden van het leger tegen de studenten die betoog- U&' w? §§1* fffs
daar niet mee eens. Ook andere dan po- den voor meer democratie. In de toespraak die Nixon hield voor llllfe jro
litieke gevangenen worden volgens het banket dat premier Li Peng voor hem organiseerde zei de É|H X R
Amnesty International in Turkije slecht ex-president dat het in het belang van Washington noch van Pe- X, li
behandeld en gemarteld. king is dat China terugvalt in isolement. ■HHr' - M. BH W
Protest tegen
ivoorverbod
Zeker 1.000 werkne
mers in de ivoorbran
che hebben gisteren in
Hong Kong gedemon
streerd tegen het we
reldwijde verbod op de
A» ivoorhandel. Ook zijn
twaalf ivoorhandelaren
en -bewerkers in hon
gerstaking gegaan. Zij
eisen een ontheffing
om de ivoorvoorraad in
de kroonkolonie, zo'n
670 ton ter waarde van
270 miljoen gulden, te
kunnen verkopen.
FOTO: EPA
Hongarije verleent amnestie
aan grote groepen gevangenen
BUDAPEST Het Hongaarse parlement heeft gisteren
besloten amnestie te verlenen aan een grote groep gede
tineerden. Ter gelegenheid van het uitroepen van de Re
publiek Hongarije zullen in totaal 6.000 mensen profite
ren van algehele amnestie of strafvermindering.
Amnestie geldt voor alle gevangenen die veroordeeld
zijn tot minder dan drie jaar voor delicten waarbij geen
opzet in het spel was (bijv. dood door schuld). Ook zwan
gere vrouwen, vrouwen van 50 jaar en ouder, mannen
van boven de 60 en ongeneeslijk zieken komen voor am
nestie in aanmerking. Gevangenen die tot meer dan drie
jaar zijn veroordeeld, maar wel voldoen aan een van de
andere criteria, komen in aanmerking voor halvering
van de straf.
Uitgesloten van amnestie of strafvermindering zijn gede
tineerden die zijn veroordeeld wegens moord, verkrach
ting of geweldpleging.
BOTSINGEN TUSSEN DEMONSTRANTEN EN POLITIE IN KOSOVO
(Van onze correspondent)
LONDEN Het vertrek,
eind vorige week, van de
Britse minister van finan
ciën Nigel Lawson lijkt
onverwachte gevolgen te
hebben voor de toekomst
van premier Thatcher.
Zelfs haar goede vriend Nor
man Tebbit, gewezen voorzit
ter van de Conservatieve Par
tij en een van haar felste ver
dedigers, lijkt van mening dat
de bewindsvrouwe een blok
aan het been dreigt te worden.
Achter de schermen staan
haar mogelijke opvolgers in
tussen vol ongeduld te wach
ten.
Tebbit schreef gisteren een op
merkelijk artikel in Londens
enige avondkrant, de Evening
Standard. Zijn boodschap
kwam hier op neer: premier
Thatcher is een kapitein die
niet weet wat er onder de be
manning van haar schip leeft.
Als ze de stijl van haar leider
schap niet verandert, zou dat
weieens de oorzaak kunnen
zijn van een verpletterende
nederlaag in de volgende par
lementsverkiezingen. Tebbit
heeft het over „onvoorstelbaar
politiek geklungel".
Politieke waarnemers lezen in
Tebbits artikel dat hij het tijd
vindt dat Thatcher ophoepelt.
John Modaal denkt daar blijk-
PHNOM PENH In de
Cambodjaanse hoofdstad
Phnom Penh is gisteren
voor onbepaalde tijd een
avondklok van kracht ge
worden om „elke terroris
tische actie in de hoofd
stad uit te sluiten", zo
heeft een hoge functiona
ris van het Cambodjaanse
ministerie van buiten
landse zaken bekendge
maakt.
De verzetsbeweging Rode
Khmer heeft de laatste we
ken een offensief ontketend
aan de Thais-Cambodjaanse
grens. De functionaris kon
niet zeggen of er aanwijzin
gen zijn dat er aanslagen in
Phnom Penh beraamd wor
den. De Rode Khmer, de
machtigste van de drie oppo
sitiebewegingen tegen de re
gering van premier Hun Sen,
meldde dat het zaterdag de
stad Samlot, op vijftien kilo
meter van de grens met
baar precies zo over. Volgens
een opiniepeiling heeft nog
maar een kwart van de bevol
king vertrouwen in premier
Thatcher. Haar aanhang is nu
kleiner dan die van enig mi
nister-president in de laatste
vijftig jaar.
Tebbits artikel wasoverigens
niet het enige met een uiterst
kritische toon. The Sunday Ti
mes, die Thatcher over het al
gemeen gunstig gezind is, zette
openlijk vraagtekens bij de
geestesgesteldheid van de be
woner van Downing Street 10:
„In haar grootheidswaan ver
geet zij dat ze slechts leider is
van een gemiddelde Europese
natie". Het liberale blad The
Observer schreef over „angst
en paniek aan het hof van ko
ningin Margaret". Volgens het
blad beschouwt de 64-jarige
Thatcher zichzelf als een vor-
Geen ondergang
Thatcher zal zich over al die
cijfers en de kritiek echter
weinig zorgen om maken. In
1981 was haar aanhang bijna
even gering, zonder dat het
haar politieke ondergang bete
kende. En ook nu toont ze niet
de neiging op te krassen. In
verband met de gebeurtenis
sen van afgelopen week doet
ze alsof er geen vuiltje aan de
lucht is. Er hapert niets aan de
verstandhouding tussen haar
zelf en de leden van haar ka
binet. Alles gaat zijn gewone
Thailand, heeft veroverd.
Samlot ligt 35 kilometer ten
zuidoosten van Pailin, de
strategisch belangrijke stad
die de Khmer eerder vorige
week veroverde. De Rode
Khmer probeert zich nu een
weg te vechten naar Battam-
bang en de verzetsstrijders
zouden het afgelopen week
einde de hoofdweg en de
spoorlijnen tussen Battam-
bang en Phnom Penh heb
ben afgesneden. De Khmer
meldde dat zij bij de gevech
ten tanks en raketlanceerin-
richtingen buitgemaakt
heeft.
Westerse diplomaten merk
ten op dat de Khmer meer
succes lijkt te hebben dan de
andere twee verzetsbewegin
gen, die verder in het noor
den bij de regionale hoofd
stad Sisophon tot staan zijn
gebracht. Een cameraman
van de televisiemaatschappij
Visnews, die vorige week in
Cambodja filmde, zei dat
grote delen van het land on
der water zijn gezet.
gang en er verandert niets.
In een groot tv-interview, dat
zondagavond werd uitgezon
den, weigerde zij de schuld op
zich te nemen voor het aftre
den van Lawson. „Ik heb ge
probeerd hem van die stap te
weerhouden, maar het was
duidelijk dat zijn besluit vast
stond". Bijzonder.fel reageerde
de Britse premier op het ver
wijt dat zij zich omringt met
ja-knikkers. „Dat is een grote
belediging aan het adres van
de leden van mijn kabinet".
Maar de ferme taal van That
cher kan niet verhelen dat
haar partijleden koortsachtig
op zoek zijn naar de ware ach
tergronden van het drama dat
zich heeft afgespeeld in Dow
ning Street 10. Is Lawson wer
kelijk opgestapt omdat hij van
oordeel was dat de premier
meer geloof hechtte aan de
woorden van haar economi
sche goeroe, professor Sir Alan
Walters (die korte tijd later op
zijn beurt zijn ontslag indien
de), dan aan zijn eigen conclu
sies? Of was Lawson That
chers arrogantie en autoritaire
optreden spuugzat geworden?
Europa
Duidelijk is wel dat aan het
geschil tussen Thatcher en
Lawson geschillen ten grond
slag lagen, die met name be
trekking hadden op Europese
kwesties. Een van de belang
rijkste daarvan was de even
tuele Britse toetreding tot het
EMS, het Europese Monetaire
Stelsel, dat bedoeld is om hevi
ge schommelingen in de on
derlinge wisselkoersen re
voorkomen. Lawson was voor
stander van snelle toetreding;
Thatcher en haar economische
goeroe waren en zijn er tegen.
Maar de politieke situatie zou
verrassend snel kunnen ver
anderen wanneer het vertrou
wen in de Britse munteenheid
opnieuw verzwakt iets wat
de City (de bijnaam voor de
geld- en effectenhandelaren in
Londen) min of meer schijnt
te verwachten. Thatcher en
haar nieuwe minister van fi
nanciën, Major, zouden dan de
rente opnieuw moeten verho
gen. Een dergelijke beslissing
zou de koopkracht van de
Britten nogmaals dramatisch
doen afnemen. Een hoogst on
welkome maatregel, vooral in
de kersttijd, wanneer de Britse
John Modaal graag royaal om
springt met zijn centen.
Misschien zal toetreding tot
het EMS dan uiteindelijk toch
de enige wijze oplossing blij
ken, want het pond sterling
heeft een veilig valnet nodig.
Thatchers vice-premier Sir
Geoffrey Howe en haar nieu
we minister van buitenlandse
zaken, Douglas Hurd, beschou
wen toetreding tot het EMS als
de stap die een uitweg biedt.
Maar als Thatcher daarmee in
stemt, betekent dat voor haar
ongekend gezichtsverlies.
Ommekeer
Zal haar eigendunk een derge
lijke grote ommekeer kunnen
doorstaan? Wellicht breekt
dan ook voor haar de tijd aan
om haar ontslag in te dienen.
Misschien op grond van een
diplomatieke ziekte, of omdat
Denis, haar man, die toch een
stuk ouder is dan zij, niet lan
ger 'boven de winkel' (het
kantoor van de premier in
Downing Street 10) wil wonen.
Gisteravond vergrootte de
kersverse minister van buiten
landse zaken, Douglas Hurd,
de druk op zijn premier. Hij
zei in een tv-interview dat de
premier haar stijl moet veran
deren. In feite verweet hij
haar in het openbaar een pre
sidentiële wijze van regeren.
Volgens een aantal Britse
kranten heeft Thatcher beter
schap beloofd, want als zij dat
niet doet zal een aantal Con
servatieven nog voor het einde
van het jaar haar leiderschip
betwisten.
Achter de schermen houden
minstens twee troonpreten
denten zich gereed om de zaak
over te nemen. Ex-minister
van defensie Michael Heselti-
ne en Sir Geoffrey Howe heb
ben beiden gezegd dat zij zich
niet zullen opdringen, zolang
Thatcher aanblijft. Maar als
opstapt, vinden beiden zichzelf
haar meest logische opvolger.
Geen krant ontvangen? Bel
tussen 18.00 en 19.00 uur,
zaterdags tussen 14.00 en
15.00 uur, telefoon 071-
12.22.48 en uw krant wordt
nog dezelfde avond nabe
zorgd.
(Van onze correspondent
Wera de Lange)
BUDAPEST „Wij eisen
een andere regering!" en
„Vrije verkiezingen!" rie
pen de jonge Tsjechen, die
zaterdag jongstleden mas
saal de straat opgingen.
Naar Praagse maatstaven
^ongehoord brutale eisen
en concreter dan de oppo
sitie in Tsjechoslowakije
tot nu toe durfde te stel
len.
Wat iedereen in het land al
lang wist, wordt nu uitge
schreeuwd: wil het in Tsjecho
slowakije ooit tot ingrijpende
hervormingen komen, dan
moet om te beginnen het hele
stel zittende machthebbers
plaatsmaken voor mensen
waar het volk vertrouwen in
kan hebben.
Tsjechoslowakije wordt sinds
een paar weken geheel om
ringd door landen waar de
staatssocialistische dogma's
aan flarden worden gescheurd:
Hongarije en Polen. En in
Oost-Düitsland is in drie we
ken tijd het hek van de dam
gerukt, tegen alle verwachtin
gen in. Erich Honecker was
een trouwe steun in de rug
voor de Tsjechoslowaakse par
tijleider Milos Jakes en zijn
kameraden. Nu blijken plotse
ling zelfs de collega-commu
nisten in de DDR niet opge
wassen te zijn tegen bet was
sende tij van democratische
hervormingen.
Voor Jakes is de val van Ho
necker meer dan een morele
dreun alleen. De DDR is bin
nen het Warschaupakt en de
Comecon (de Oosteuropese
economische samenwerking)
een factor van groot militair,
strategisch en economisch ge
wicht. Nu de DDR-partijleider
als bondgenoot is weggevallen,
staat Tsjechoslowakije plotse
ling praktisch alleen. Met Roe
menië en Bulgarije twee
arme, laag ontwikkelde lan
den, zonder grenzen met het
westen wordt veel minder
rekening gehouden.
De val van de oude garde in
de Tsjechoslowaakse commu
nistische partij is een kwestie
van tijd geworden. Dat realise-
TITOVA MITROVICA
Het omstreden proces te
gen de Albanese ex-leider
Azem Vlasi van de Joego
slavische provincie Koso
vo in de stad Titova Mi-
trovica is kort na het be
gin gisteren voor onbe
paalde tijd verdaagd.
In Kosovo gingen na de ope
ning van de rechtzitting circa
duizend etnische Albanezen de
straat op om te protesteren te
gen het proces van hun leider.
Daarbij kwam het tot geweld
dadige botsingen tussen de
ren de oppositiebewegingen in
het land en hun achterban van
demonstrerende jongeren zich
heel goed. De oppostie is bre
der, eensgezinder en feller ge
worden. Maar of een snelle
omslag mogelijk is, is onduide
lijk. Het land blijft een geval
apart. In de eerste plaats om
dat de doorsnee-Tsjech en -
Slowaak het naar verhouding
zo slecht nog niet heeft. Hij is
in ieder geval in materieel op
zicht een stuk beter af dan de
gemiddelde Pool, die aan de
democratisering voorlopig
geen gevulde ijskast over
houdt. En hij heeft niet te vre
zen voor de economische onze
kerheden die de Hongaren bo
ven het hoofd hangen, werk
loosheid, inflatie.
De gewone burgers in Tsjecho
slowakije keuren, mogen we
aannemen, de moedige acties
van de oppositie goed. Maar ze
staan niet klaar om have en
goed, om nog maar te zwijgen
van lijf en leden, te riskeren.
Ze zijn noch wanhopig, noch
hoopvol genoeg om het er nu
al op te wagen. De oppositie
groeit, maar langzaam. Actieve
steun van heel veel mensen
valt pas te verwachten, als het
partij-apparaat zelf duidelijk
scheuren en barsten gaat ver
tonen, zoals aan de vooravond
van de Praagse Lente in 1967-
68.
De Tsjechoslowaakse commu
nistische partij is een hoogst
onvoorspelbare factor gewor
den. Uit een uitgelekte dialoog
tussen partijleider Ja^ces en re
gionale partijbazen gehouden
in juli j.l., blijkt hoe onzeker
het kader van hoog tot laag is
geworden. Tegelijkertijd ont
breekt het aan ieder vermogen
tot zelfs maar het begin van
oprechte zelfkritiek. De
Tsjechoslowaakse communis
ten lijken uit hun eigen ge
schiedenis maar een ding ge
leerd te hebben: „Zodra we
het volk een pink geven, als in
1968, neemt het de hele hand".
Duidelijke groep
Alleen een duidelijke groep
partijhervormers zou de pat
stelling binnen de Tsjechoslo
waakse samenleving kunnen
openbreken. De partij kan
morgen, overmorgen, maar
ook pas over een jaar onder de
monstranten en de politie.
De verdediging eiste wraking
van de rechtbank wegens
„partijdigheid" en „incorrect
gedrag". Een andere eis was
dat het proces wordt verplaatst
naar „neutraal terrein", dat
wil zeggen buiten de republiek
Servië, waar Kosovo deel van
uit maakt.
Vlasi en 14 andere etnisch Al
banese politici worden verant
woordelijk gehouden voor de
onlusten die zich dit voorjaar
in Kosovo afspeelden. In
maart en mei kwamen in deze
provincie 25 mensen om het
leven, toen de overwegend Al-
druk van de internationale
werkelijkheid bezwijken. In
Tsjechoslowakije is de stabili
teit vooralsnog niet in gevaar.
Of de oppositie binnenkort in
staat zal zijn die stabiliteit ter
discussie te stellen, óf er her
vormers binnen de communis
tische partij zullen opstaan om
van binnenuit een stoot aan de
ontwikkeling te geven, moet
de nabije toekomst leren.
En Bulgarije dan? Roept de 78-
jarige partijleider daar, Todor
Zjivkov, niet plotseling dat
„pluralisme" in Bulgarije no
dig is, en dat hij met oppositio-
nelen wil praten? Zjivkov
heeft de laatste jaren wel va
ker grote woorden over her
vormingen in de mond geno
men. Het kan zijn, dat hij het
deze keer meer meent dan al
die vorige keren. Maar het is
niet gezegd. Temeer daar de
binnenlandse druk niet sterk
is. De Bulgaarse oppositie is
klein, geïsoleerd, en wordt tot
op de dag van vandaag zwaar
vervolgd.
Aan een democratische tradi
tie in de maatschappij in
Tsjechoslowakije zeer levend
en levendig ontbreekt het
im Bulgarije geheel. De jonge
garde binnen de communisti
sche partij heeft vele hoge po
sities veroverd, maar wordt
niet door democratische her-
vormingswil gedreven, maar
door een technocratisch te
noemen wens om de produktie
te moderniseren. In Polen,
Hongarije, in de DDR en ook
in Tsjechoslowakije leeft de
behoefte aan democratie in
tens. In Bulgarije zou die be
hoefte geïmporteerd moeten
worden, bijvoorbeeld uit de
Sovjetunie.
BULAGE BIJ UW KRANT MET
INFORMATIE OVER FILMS, MUZIEK
THEATER, RECREATIE, EXPOSITIES
EN EEN COMPLETE AGENDA
banese bevolking in opstand
kwam tegen een regeling
waarbij Kosovo een groot deel
van haar autonomie moest
prijsgeven ten gunste van de
deelrepubliek Servië. Vlasi,
die onder meer wordt beschul
digd van „contra-revolutionai
re" activiteiten, kan indien hij
schuldig wordt bevonden ter
dood worden veroordeeld.
Het hof erkende gisteren „niet
bevoegd" te zijn te oordelen
over de tegen Vlasi ingebrach
te beschuldigingen en ver
daagde het proces in afwach
ting van een uitspraak van het
federale tribunaal dat mogelijk
vandaag bijeen zou komen.
De Klerk gaat
naar Ivoorkust
YAMOUSSOUKRO Presi-
dent De Klerk van Zuidafrika
brengt in december een be
zoek aan Ivoorkust. „Wij ver
oordelen apartheid, maar
Ivoorkust is het land van de
dialoog", aldus de president
van Ivoorkust, Felix Houp-
houët-Boigny, in een toelich
ting. Ivoorkust gaat al jaren
lang vriendschappelijk met
Zuidafrika om, al vindt het
Westafrikaanse land het aan
knopen van officiële betrek
kingen te ver gaan. De Zuida-
frikaanse luchtvaartmaat
schappij onderhoudt een gere
gelde dienst op Ivoorkust en
Zuidafrikaanse produkten zijn
er gewoon te koop.
Opnieuw doden
bij aanslagen
in Colombia
BOGOTA Een terrorist en
een politieman zijn gister
avond door een exploderende
handgranaat gedood. De hand
granaat ontplofte in de hand
van de terrorist, toen die de
granaat op een politiepatrouil
le wilde gooien.» Een mede
plichtige van de gedode terro
rist en een tweede politieman
werden bij de aanslag gewond.
Gistermiddag werden de voor
kant van een bankgebouw en
het kantoor van de sociale
dienst in Bogota door bommen
beschadigd. Niemand raakte
gewond. Zondag werden twee
journalisten gewond bij aansla
gen die waarschijnlijk een re
actie zijn op de weigering van
de regering om met de drugs
baronnen te willen onderhan
delen. Sinds de regeringscam
pagne tegen de drugskartels in
augustus begon hebben de
drugsbaronnen teruggeslagen
met meer dan 237 bomontplof
fingen en verscheidene aansla
gen, waarbij 33 personen zijn
gedood.
Bij een busongeluk in de buurt
van de stad Bordo, 560 kilome
ter ten zuiden van Bogota, zijn
gisteren acht mensen om het
leven gekomen en 30 anderen
gewond geraakt. De bus raakte
door te hoge snelheid van de
weg en stortte in een ravijn.
Zelfmoordactie voor kust Libanon
voor de Libanese kust zijn vissersboot opgeblazen. Hij wilde
een Israëlisch marinevaartuig tot zinken brengen waar hij naar
toe was gevaren. Bij de actie kwam de man om het leven en
raakten drie Israëlische soldaten gewond. De actie vond plaats
in de Middellandse Zee ten noorden van de Israëlische grenspost
Rosh Hanikra. Het is voor het eerst dat bij een Palestijnse zelf
moordactie een boot wordt gebruikt.
Een door de aardbeving van zondagavond totaal verwoest huis
in de omgeving van Algiers.
FOTO: EPA
Zeker 30 doden aardbeving Algerije
ALGIERS Het dodental van de twee aardschokken in het
noorden van Algerije is tot zeker 30 opgelopen. Ruim 250 men
sen raakten verwond. De hulp aan de inwoners van de getroffen
steden komt maar moeizaam op gang. Mensen gingen de straat
op om van de autoriteiten meer"en snellere hulp te eisen. Inwo
ners van Nador, Sidi Moussa en Sidi Amar blokkeerden wegen
om kracht bij te zetten aan hun eisen voor steun. De politie
kwam met traangas in actie om de betogers te verwijderen.
HET GEHEIM VAN DE BOSPLAAT
QN510 Bij het krieken van de dag worden de motoren op
nieuw aangeslagen en snel stijgen de drie machines op. Elk
vliegtuig zal een bepaalde sector van het uitgestrekte gebied
voor zijn rekening nemen en majoor Ross neemt het verstverwij-
derde gedeelte. Met een snelheid van meer dan 500 km per uur
stuurt Rob de machine door diepe bergkloven. Beneden hen
strekt het oerwoud zich uit, maar hoe ze ook turen, tekenen van
enig menselijk leven ontdekken ze niet. Dan worden de bergen
hoger en de lucht wordt ijler. Het wordt tijd de zuurstofmaskers
op te zetten. Dan voelt Rob opeens iets op zijn rug kriebelen en
verschrikt kijkt hij om. Skip! Ja, zijn trouwe hond is het. Het arme
dier heeft het benauwd gekregen en ook heeft het geweldige
dorst. Ja, ja, dat komt er van, als je blinde passagier wilt spe-
