San Francisco: leven op een tijdbom
AARDBEVINGEN
KOMEN EN
GAAN;
ZE BLIJVEN
NIET
■Ceidóc SouAcmt
De ingestorte dubbeldeksweg, die volgens onderzoek niet voldeed aan de veiligheidsnormen, eiste bij
de aardbeving in San Francisco de meeste slachtoffers.
The Great Californian
Earthquake1 heeft waarschijnlijk
uitstel gekregen. Al decennia lang
werd de ramp voorspeld die San
Francisco en wijde omgeving zou
vernietigen. Het weerhield de
mensen er niet van zich massaal
bovenop de San Andreaskloof te
vestigen, vanwaar men een
fantastisch uitzicht heeft. Ze
kennen de mogelijkheid dat elk
moment de klap kan komen die
een einde maakt aan hun bestaan.
Maar San Francisco is een vrolijke
stad. De mentaliteit die er
overheerst is er een van 'geniet van
het leven, want dat duurt maar
even'. En daarom steeg het aantal
inwoners sinds de ramp van 1906
van 250.000 naar meer dan drie
miljoen, die zich verdringen om
een huis te krijgen bovenop de
kloof. Voor.de meesten zal de
aardbeving van dinsdag zelfs een
geruststelling zijn: op een
uitzortdering na voldeed alles aan
de veiligheidsnormen en
waarschijnlijk houdt de aarde zich
voorlopig rustig.
SAN FRANCISCO - Het was niet
'the Biggie', zoals de Amerikanen
de ooit onvermijdelijke grote Cali-
fornische aardbeving haast liefko
zend noemen. De aardbeving van
afgelopen dinsdag heeft de Vere
nigde Staten slechts een voorproef
je gegeven van wat er gebeurt als
de onderaardse spanningen in de
San Andreaskloof zich werkelijk
ontladen; als de aarde schudt met
(ten minste) dezelfde kracht als in
1906, toen San Francisco ernstig
werd' beschadigd. In vergelijking
daarmee is de aardbeving van deze
week geweldig meegevallen.
Dc /wakste schakel bleek de toegangs
weg lol dc Bay Bridge, de verbinding
tussen Oakland en San Francisco.- Dc
weg is 'dubbeldeks' en het bovendeel
kwam over een afstand van anderhalve
kilometer naar beneden. Ruim tweehon
derd slachtoffers zaten in auto's die on
der het beton werden verpletterd. Uit
een onmiddellijk onderzoek bleek dat
om onduidelijke redenen ervan was af
gezien het bouwwerk aan te passen aan
de laatste veiligheidsnormen.
Tegen die achtergrond klinkt het cynisch
dat de autoriteiten in dc stad waarschijn
lijk zeer tevreden zullen zijn. De aardbe-
ing die begin dit jaar Armenië trof had
de/elfde kracht - 6;9 op de schaal van
Richter - maar eiste daar 25.000 slacht
offers. mede doordat er bij de bouw van
de huizen in hel geheel geen rekening
was gehouden met de kans op schokken.
Dc strenge veiligheidseisen die in Cali-
fornie gelden voor de constructie van
bouwwerken bleken voldoepde te zijn.
De beroemde Golden Gatebrug liep geen
schrammetje op. Als de ramp met de
brug in Oakland er niet geweest was,
zouden slechts incidentele beschadigin
gen zijn geregistreerd en hooguit enkele
tientallen doden.
..Ik ga onmiddellijk verhuizen", beweer
de een ernstig geschrokken inwoonster
van de stad voor de televisie. Er is een
goede kans dat ze op dit besluit terug zal
komen. De San Andreaskloof. waar twee
aardschollen tegen elkaar schuren, wat
aardbevingen onvermijdelijk maakt, oe
fent een waanzinnige aantrekkingskracht
uit. Tussen San Francisco en Los Ange
les wonen meer dan twintig miljoen
mensen er vrijwel bovenop en elk jaar
komen daar vele tienduizenden bij. Ze
weten dat ze elk moment het slachtoffer
van een natuurramp kunnen worden.
Maar juist de gebieden die het aller-
kwetsbaarst zijn. blijken het alleraan
trekkelijkst. „Want het uitzicht is hier zo
ontzettend mooi".
Breuklijn
De San Andreaskloof is een breuklijn in
de aarde met een lengte van zo'n dui
zend kilometer en een diepte van 35 ki
lometer. Een deel van de Californische
kust, met bijvoorbeeld Los Angeles, ligt
op een aardschol die langzaam naar het
noorden drijft, terwijl de rest van het
Amerikaanse vasteland juist de neiging
heeft zich naar het zuiden te bewegen.
San Francisco ligt nagenoeg öp de breuk.
De ingestorte brug overbrugde die kloof.
Op dc breuklijn haken twee aardschollen
als het ware in elkaar. Maar als de span
ning te groot wordt gaat het evenwicht
verloren en schuiven de schollen in één
ruk iets op. Dat veroorzaakt een aardbe
ving. In dc afgelopen zes tot tien miljoen
jaar blijken dc twee delen zo'n 145 kilo
meter ten opzichte van elkaar verscho
ven te zijn.
Met welke natuurrampen dal in het grij
ze verleden gepaard ging is onbekend.
Maar lussen 1850 en 1906 werden rond
dc baai van San Francisco meer dan
vierhonderd aardschokken met uiteenlo
pende kracht geregistreerd. In 1865 en
1868 waren ze zeer krachtig. De laatste
zou die van 1906 zelfs hebben overtrof
fen. maar dc registratiemethoden waren
nog niet zo, betrouwbaar. Er waren veer
tig doden te betreuren.
Op 18 april 1906 schoof de westelijke
schol in San Francisco in één ruk 6,5
meter naar het noorden. Er werd een
aardbeving geregistreerd met een kracht
van 8.3 op dc schaal van Richter - veer
tien keer zo sterk als die van afgelopen
dinsdag. Als gevolg van de schokken en
dc brand die erop volgde kwamen meer
dan zevenhonderd mensen om het leven
en werden, ruim twintigduizend huizen
onherstelbaar beschadigd. Het was een
ontzettende ramp voor de stad, waar
toen nog slechts zo'n kwart miljoen
mensen woonden.
Aantrekkelijk
Nu wonen er ongeveer drie miljoen
mensen in San Francisco en omgeving.
Rond Los Angeles zijn het er tien mil
joen. Ook de buitengebieden blijken bij
zonder aantrekkelijk. De filmindustrie in
Hollywood, dc vooraanstaande Stanford
University en 'Silicon Valley', het mon
diale middelpunt van de computerindus
trie. werken als een magneet op weten
schappers en gelukszoekers. Twintig mil
joen mensen leven bovenop de San An
dreaskloof of de duizenden breuklijnen
die door de eeuwenlange wrijvingen in
dc aardkorst ontstonden. En ze zijn bij
zonder laconiek over de gevaren die hen
bedreigen.
Opmerkelijk was dat tal van ontdek
kingsreizigers de toegang naar de baai,
die nu dc grootste natuurlijke haven ter
wereld vormt, over het hoofd zagen. Pas
in 1775 ontdekte een Mexicaanse expe
ditie de enorme mogelijkheden achter de
Golden Gate, de 'gouden toegangspoort'.
In 1848 werd 150 kilometer landin
waarts goud gevonden, waardoor San
Francisco een gigantische vloedgolf van
mensen te verwerken kreeg, die allemaal
in één klap rijk hoopten te worden. Het
lukte slechts een enkeling, maar het
stadje aan de baai breidde zich voortdu
rend uit. ondanks branden die hele wij
ken in dc as legden en ook nadat de
aardbevingen van 1865, 1868 en 1906
grote delen verwoestten.
Idealisten
De kans getroffen te kunnen worden
door een onvermijdelijke nieuwe en mo
gelijk aanzienlijk vernietigender aardbe
ving bleek geen rem op de vestigings-
drang. Steeds meer mensen zochten een
nieuwe toekomst in Californië. Dat hing
ongetwijfeld ook samen met de enorme
Een uurtje voordat deze foto werd genomen, stonden de levensmiddelen in de
supermarkt nog keurig in de schappen.
aantrekkingskracht van met name San
Francisco. Veel mensen hangen er de fi
losofie aan van 'geniet van het leven,
want dat duurt maar even'. Opmerkelijk
is het relatief grote aantal 'kleurrijke fi
guren' in de stad.
In de jaren zestig waren het de studenten
van de University of Berkeley die naas
tenliefde en gelijkberechtiging propageer
den en het voortouw namen in de strijd
tegen rassendiscriminatie en de oorlog in
Vietnam. De 'beat generation' werd op
gevolgd door de hippies met hun stickies
en hun flower power. Daarna volgden
mondiale campagnes van feministische
groeperingen en de homobeweging,
waarvoor de basis in San Francisco werd
Maatregelen
Waarschijnlijk draagt het klimaat een
behoorlijke steen bij aan de aantrek
kingskracht. De winter is zacht, met een
gemiddelde januaritemperatuur van 10
graden. De zomers worden nooit echt
heet, zoals verder landinwaarts in bij
voorbeeld Death Valley, waar tempera
turen boven de 40 graden geen uitzonde
ring zijn.
Na de ramp van 1906 kondigde Califor
nië af dat nieuwe bouwwerken tegen
aardbevingen bestand moesten zijn.
Maar de normen golden niet voor oude
re gebouwen en werden evenmin stipt
nageleefd. Bij een aardbeving in 1971
stortte in Sylmar bij Los Angeles een
ziekenhuis uit 1926 in, waarbij 45 men
sen om het leven kwamen. Vijftig jaar
was er niets gedaan om het gebouw aan
dc nieuwe eisen aan te passen.
Bijkomend probleem was, dat de weten
schap nauwelijks inzicht had in de vraag
wal er nu precies gebeurt bij een aardbe
ving. Na de ramp van 1906 veronder
stelde men bijvoorbeeld dat betonnen
gebouwen beter tegen aardbevingen be
stand zouden zijn dan die van baksteen,
maar in Japan, ook een berucht aardbe-
vingsgebied, gingen in 1923 juist beton
nen gebouwen door aardschokken tegen
dc vlakte.
In 1940 kwam dc doorbraak op het ge
bied van aardbevingsarchitectuur. Aan
dc Technische Hogeschool van Califor
nië was, onder leiding van een Japanse
seismoloog, een 'accelerograaf ontwik
keld, die alleen schokken registreeerde
die te krachtig waren voor een gewone
seismograaf. Een beving bij het stadje El
Centro op 18 mei 1940, met een kracht
van 7,1, maakte weinig slachtoffers,
maar gaf wel voor het eerst een gedetail
leerd beeld van de horizontale en verti
cale grondbewegingen die ervoor verant
woordelijk zijn dat gebouwen instorten.
Daaruit volgde dat gebouwen in aardbe-
vingsgebicden verschillende soorten
aardbevingen moesten kunnen door
slaan.
De technieken zijn in de loop van de
tijd aanzienlijk verbeterd. De voorschrif
ten in Californië zijn nu dusdanig streng,
dat het overgrote deel van de bouwwer
ken aardbevingsbestendig moet worden
geacht. Er wordt op ruime schaal ge
bruik gemaakt van wanden van beton of
staal, waardoor de wolkenkrabbers in
staat zijn 'op hun grondvesten te zwaai
en', in plaats van door gebrek aan een
soepele constructie in te storten. Maar er
zijn krachten in de natuur waartegen
geen enkel staaltje van menselijk vernuft
bestand zal blijken. Er is geen fantasie
voor nodig om te bedenken wat er ge
beurt wanneer er een echt krachtige
aardbeving komt, die de stad omhoog of
naar beneden drukt.
Lichtzinnig
De aardbeving van dinsdag bevestigde
dat San Francisco een aardbeving met
een kracht van 6,9 op de schaal van
Richter kan doorstaan. Het instorten
van de toegangsweg naar de Bay Bridge
maakte echter pijnlijk duidelijk dat niet
alle voorzorgsmaatregelen betrouwbaar
zijn. En niemand zal durven garanderen
dat de stad ook bestand is tegen aanzien
lijk sterkere schokken, vergelijkbaar met
die van 1906 of nog krachtiger.
Daarom is het gedrag van al die mensen
die in de loop van de afgelopen decennia
als door een magneet naar San Francisco
zijn getrokken, bepaald lichtzinnig te
noemen. De geweldige bevolkingstoena
me maakt de bouw van steeds meer hui
zen noodzakelijk. De grond wordt'onder
meer gevonden door puin te storten in
de baai, en daarop verrijst vervolgens de
ene wolkenkrabber na de andere. Maar
juist puin is veel minder stabiel bij aard
bevingen dan vaste rots. Ook elders in
dc directe omgeving verrezen woonwij
ken, scholen, parkeergarages of zieken
huizen, vlakbij de San Andreaskloof.
Opmerkelijk is dat bovenop de Hay-
ward-breuklijn, een uitloper die tijdens
dc aardbeving van 1868 in beweging
kwam. de campus en het stadion zijn ge
bouwd van de Berkeley-universiteit.
Ook ligt er een ziekenhuis op, terwijl de
mctrotunnel naar Oakland de breukzone
kruist.
Toch wordt er 'het ergste' rekening ge
houden, al verschillen de scenario's. De
allersomberste voorspelling is dat er een
aardbeving zal komen die de San Andre
askloof dusdanig splijt, dat de kuststrook
kantelt. San Francisco en Los Angeles
verdwijnen dan domweg in zee, maar op
het Amerikaanse continent behoeft men
zich tot op vele honderden kilometers
afstand geen enkele illusie te maken.
Dc meer officiële rampenplannen in San
Francisco gaan uit van een aardbeving
met eenzelfde kracht als die van 1906.
Die veronderstellen dat ér dan maxi
maal tienduizend doden en veertigdui
zend gewonden zullen zijn, terwijl er
tussen de 36.000 en de 57.000 mensen
dakloos worden. Er wordt bovendien re
kening mee gehouden dat de bruggen
onbruikbaar raken en dat het landen op
dc luchthaven enkele weken onmogelijk
zal zijn. Ook zouden alle radio- en tv-
stations een etmaal lang uit de lucht ver
dwijnen, terwijl de helft van de telefoons
niet meer werkt.
Het 'beste' tijdstip zou de nacht zijn,
wanneer dc meeste mensen slapen. Het
overgrote deel van de gebouwen bieden
naar verwachting voldoende bescher
ming. Volgens de rampenplannen ligt
het meest kritieke moment op half vijf
in de middag, wanneer de avondspits
begint en veel mensen boven- en onder
gronds onderweg zijn. Duidelijk is dat
ziekenhuizen en hulptroepen een derge
lijke ramp nauwelijks kunnen verwer
ken.
Meegevallen
De aardbeving van dinsdag vond plaats
om 17.04 uur; nagenoeg op het slechtst
denkbare tijdstip. De gevolgen vielen
- afgezien van de ramp op de brug -
behoorlijk mee. Door de aardbeving kan
de in ruim tachtig jaar opgebouwde
spanning in de kloof voor een belangrijk
deel geweken zijn en dan heeft de nog
vóór het jaar 2000 aangekondigde 'Great
Californian Earthquake' uitstel gekregen.
Tot ergens in de 21e eeuw.
San Francisco heeft dinsdag niets van
zijn aantrekkingskracht verloren. De ge
bleken relatieve veiligheid en het veron
derstelde uitstel zullen waarschijnlijk
zelfs het tegendeel bewerken. De drie
miljoen inwoners wisten immers wat
hen boven het hoofd hing - niet voor
niets krijgt de politie, elke keer als een
vliegtuig boven de baai door de geluids
barrière gaat, een stroom van angstige
telefoontjes. Maar ze hebben leren leven
met hun tijdbom. Zoals een honkbalspe
ler zei toen dinsdag de finale van het na
tionale kampioenschap moest worden
afgebroken: „Aardbevingen komen en
gaan. Ze blijven niet".
