Wat moet een leger zonder vijand?
Jaarlijks, vinden
40.000 vogels
de dood in het
Noordzeedrab
Westduitsers slaan luchtbrug
voor vluchtelingen uit DDR
Ieren vijftien jaar
onrechtmatig in cel
BINNENLAND/BUITENLAND
QeidóG-Qowiant
WOENSDAG 18 OKTOBER 1989. PAqJ
WESTERSE DEFENSIE IN HET GORBATSJOV- TIJDPERK
DEN HAAG In plaats
van zich almaar te laten
verrassen door ontwape
ningsvoorstellen van Gor-
batsjov, moet West-Europa
zelf een nieuw defensie
beleid op poten zetten.
Daarin kan in geen geval
sprake zijn van een verho
ging van het budget en
moet worden uitgegaan
van een terugtrekken van
Amerikaanse troepen uit
Europa.
Dat zei PvdA-defensiespecia
list A. Stemerdink gisteren op
een conferentie van het Ne
derlands Instituut voor Inter
nationale Betrekkingen Clin-
gendael. Door anderen werd
daar juist betoogd dat het er
sinds Gorbatsjov allemaal niet
stabieler en derhalve onveili
ger op is geworden. Maar wat
moet een leger zonder vijand?
„Het heeft de afgelopen jaren
ontbroken aan een fundamen
tele discussie; hoe moet onze
defensie eruit zien, wat willen
we er eigenlijk mee", aldus
Bram Stemerdink. Hij had diè
discussie wel graag willen voe
ren, maar ja, hij zat niet in de
regering, hij had geen stem in
de NAVO, hij zat in de opposi
tie. Ideeën genoeg, maar
macht te weinig.
Nu ligt dat anders. Weliswaar
heeft Stemerdink - en dus de
PvdA-fractie - de nodige be
zwaren tegen de defensie-pa
ragraaf in het concept-regeer
akkoord. Maar het publiek in
een afgeladen zaal van Clin-
gendael luisterde gisteren naar
hem alsof hij de nieuwe minis
ter van defensie al was.
Flauwekul
'Westerse defensie in het Gor-
batsjov-tijdperk', daar moest
het over gaan en dus was er al
snel sprake van nul-groei,
Centrale Sector en CFE-be-
sprekingen. Met anderé
woorden: de bevolking zal niet
meer accepteren dat de defen
sie-begroting nog verder
groeit, de Amerikanen zullen
zich terugtrekken uit West-
Duitsland en de onderhande
lingen met het Warschau Pact
in Wenen betekenen dat ons
leger met minder dienstplich
tigen toekan.
„In onze tijd van ontspanning
kun je echt niet verkopen dat
er meer geld voor defensie
moet worden uitgegeven, dat
zou de grootste flauwekul
zijn", zei Stemerdink. Juist
omdat een defensie volgens
nieuw model de nodige kosten
met zich mee zal brengen, en
dus tot op zekere hoogte door
het publiek zal moeten worden
geaccepteerd, is het levensge
vaarlijk de bevolking nu van
het leger te vervreemden - en
dat gebeurt als je vraagt om
meer geld op het moment dat
de dreiging uit het Oosten af
neemt, zo betoogde Stemer
dink.
Daarom ook keerde hij zich te
gen een modernisering van de
kernwapens („Geen Duitser
die erover denkt, en dus
moeten wij dat ook niet
doen"); het zou onbegrijpelijk
zijn als een regering geld uit
gaf voor het up-to-date hou
den van wapens die tegelijker
tijd via de onderhandelingsta
fel overboord worden gegooid.
In navolging van militaire ex
perts ging Stemerdink erva-
nuit dat het Warschau Pact als
gevolg van de ontwapening
niet meer in staat is een ver
rassingsaanval uit te voeren op
West-Europa, in casu West-
Duitsland. Daarmee komt de
prioriteit die binnen de NAVO
altijd gegolden heeft voor de
verdediging van dat gebied -
de zogeheten Centrale Sec
tor - te vervallen. En daarmee
is ook een heel ander westers
defensie-beleid noodzakelijk.
Zwitsers model
Stemerdink pleitte voor het
Zwitserse model, maar dan an
ders. Dat wil zeggen dat het
leger een minimum-sterkte
kent, die in geval van nood
snel en serieus uitgebreid kan
worden. „Je laat de ander zien
dat je meer hebt dan paraat
is", aldus Stemerdink. „Ik zeg
niet dat het precies op z'n
Nauwere Westeuropese samenwerking nodig
DEN HAAG In het licht van de verande
ringen in de Sovjetunie en Oost-Europa moet,
terwille van het machtsevenwicht in Europa
en in verband met de kans van geringe Ame
rikaanse betrokkenheid bij de Westeuropese
veiligheid, de integratie van West-Europa
worden versterkt. Landen die het doel van
verdergaande samenwerking niet onder
schrijven, behoren niet tot de EG worden
toegelaten.
Die conclusie trekt de Adviesraad Vrede en
Veiligheid in een rapport over perestrojka en
Europese veiligheid, dat vanmorgen aan de
ministers Van den Broek (buitenlandse za
ken) en Bolkestein (defensie) rapport is uitge
bracht. De Raad meent ook dat de Europese
Commissie voorstellen moet formuleren voor
breed opgezette economische betrekkingen
met de Sovjetunie en geheel Oost-Europa, los
van de bestaande of nog op stapel staande
programma's voor Polen en Hongarije. De
voorstellen zouden betrekking moeten heb
ben op onder meer handel, investeringen,
economisch structuurbeleid en milieusamen-
werking.
De Raad bepleit instelling van een perma
nent forum voor overleg tussen NAVO en
Warschaupact waarin, behalve wapenbeheer
sing, ook politieke kwesties en crisisbeheer
sing aan de orde komen. Gorbatsjov's voorstel
- in de Raad van Europa te Straatsburg - om
te overleggen over wat onder „minimale af
schrikking" moet worden verstaan, dient vol
gens de Raad zorgvuldig te worden overwo
gen.
De bezetting van Nederlandse ambassades in
Oost-Europa moet worden versterkt. Ambas
sades moeten actief en „zo openlijk als maar
verantwoord is" organisaties en personen
steunen die opkomen voor de mensenrechten
„in landen waar eerbied voor de fundamen
tele vrijheden nog een ver verwijderd ideaal
Zwitsers moet, maar het me
chanisme spreekt me aan. Als
je dat doet, als je zorgt voor
een minimum-sterkte die in
geval van storing vergroot kan
worden, dan kun je de bevol
king ook uitleggen waarom
geld voor defensie nodig is. En
dat staat dan min of meer los
van een of andere vijand; er
ligt gewoon de gedachte achter
dat een statenbond als Europa
nu eenmaal een defensie nodig
heeft".
Dat de nodige moeite gedaan
moet worden om de kiezers
ervan te overtuigen dat het le
ger nog niet overbodig is, be
toogde ook dr. J. Siccama, on
derzoeker bij Clingendael. Hij
signaleerde een kloof tussen
de objectieve veiligheid en het
subjectieve veiligheidsgevoel.
„Tussen 1979 en 1984 steeg het
percentage mensen dat dacht
dat binnen tien jaar een oorlog
zou uitbreken, van tien tot
dertig procent. Nu doet zich
het omgekeerde voor. De men
sen voelen zich tamelijk veilig.
Maar in feite is de instabiliteit
op dit moment veel groter dan
tien jaar geleden, en daarmee
ook de onveiligheid".
Geen heimwee
Siccama ging niet zover dat hij
heimwee toonde naar de vij
and, maar hij meende wel dat
het wegvallen van de directe
militaire dreiging uit het Oost
blok de NAVO schade berok
kent. „Men is wanhopig nu de
externe dreiging aan het ver-'
dwijnen is, ook omdat men de
latente interne bedoelingen
van het bondgenootschap nooit
heeft erkend". Waarmee de
onderzoeker wilde zeggen dat
de NAVO niet alleen tegen-,
standers buiten de deur houdt,
maar ook medestanders aan
elkaar bindt, en niet in de
laatste plaats de Bondsrepu
bliek aan de rest van West-Eu
ropa. Dat was ook het doel
waarmee de NAVO in 1949
werd opgericht.
Wat Siccama betreft hoeft ont
wapening dan ook niet het
einde van de NAVO beteke
nen, en ook niet van het War
schau Pact. Ook het 'commu
nistische' bondgenootschap zou
volgens hem binnenskamers
een nuttige functie kunnen
vervullen. Nu hervormingsge
zinde krachten het overwicht
lijken te gaan krijgen, zou het
Warschau Pact zijn leden kun
nen begeleiden naar zelfstan
digheid en democratie, aldus
Siccama.
STEVO AKKERMAN
Sovjetunie onder voorwaarden
weer bij psychiatrische bond
ATHENE Het psychiatrisch wereldverbond WPA heeft be
slist dat de Sovjetunie weer tot de organisatie mag worden toe
gelaten, als dat land de psychiatrie niet meer voor politiek#
doeleinden misbruikt. Een motie met die strekking werd giste
ren door het WPA-congres aanvaard. Een delegatie van het
WPA zal binnen een jaar naar de Sovjetunie reizen om te onder
zoeken of aan het politieke misbruik van de psychiatrie een ein
de is gekomen.
Maar minister Gerrit i1
van constitutionele onj"
ling herhaalde de uitlat»
president De Klerk (j
ANC maar één van dt
lijke gesprekspartners ii
de organisatie van
Mandela niet het alle) i
heeft op onderhand J
met Pretoria.
De minister zei bereid!
om met de zeven vrij|
ANC-leiders te spreke
voorwaarden, die zij
om tot onderhandel^
komen. Een woordi
van Viljoen verklaarde
dagblad Business Day
de uitlatingen van de n
had weergegeven. Vilj
door president De Kiert
met het voorbereiden
sprekingen met leiders
verse zwarte organisatie^
Eergisteren verklaaro 1
Zuidafrikaanse ambat
in Londen, Peter Rae Ij
dat Pretoria bereid is
voorwaarden, te onder]
len met het ANC. Later
verkeerd te zijn ge(
Maar in Pretoria verlui
Killen van zijn ministei i
stemming had voor de
ring en dat deze eei
vormt in de strategie j
Zuidafrikaanse regering
blanke bevolking te 1
wennen aan het idee vi
derhandelingen met het
Minister Viljoen noem
uitlatingen van oud-Al
der Walter Sisulu en zj
meraden, dat zij zich „q
en gedisciplineerd" zul^
stellen, „zeer redelijk en I
wichtig". De zeven nj
herhaalden zondag n;
vrijlating de lijst voorwi
die door het ANC, mai
door de meeste gen
zwarte leiders, worden g
legalisering van verbod
ganisaties (waaronder
ANC), opheffing van de
toestand, opheffing van
kende maatregelen te|
oppositie, afschaffing vs
ten „die de vrijheden
ken" en de terugkeer v.
lingen.
Het „gesprek" waartoe
met Sisulu en de ander
reid is, zou dienen om dj
waarden voor onderhal
gen te bestuderen en d
dernissen zo mogelijk
weg te ruimen.
tl een je dat
]k ure! met of je dot wet moet doen. Dol is 1
inmenging in de vereld uan de goden
Veto van Bush over
voorstel abortus
WASHINGTON De Amerikaanse presi
dent George Bush zal zijn veto uitspreken
over een voorstel, dat bepaalt dat de federale
overheid de kosten van een abortus zal beta
len in geval van verkrachting of incest. Dit
heeft het Witte Huis bekendgemaakt. Vorige
week stemde het Huis van Afgevaardigden
wel in met de vergoeding van de kosten van
abortus in dergelijke gevallen. Maar Bush
vindt dat de overheid alleen voor de kosten
moet opdraaien als het leven van de moeder
in gevaar is. Het abortus-voorstel maakte deel
uit van een wet over de financiering van de
ministeries van volksgezondheid en sociale
zaken. Die is nu door het presidentiële veto
in gevaar gekomen.
Rechter in Medellin
op straat vermoord
BOGOTA Schutters op een motorfiets
hebben in de stad Medellin, centrum van
de Colombiaanse cocaïne-kartels, een
rechter neergeschoten. In een anoniem te
lefoontje werd later de verantwoordelijk
heid opgeëist namens drugshandelaren,
die zich willen wreken op de uitlevering
van maffialeden aan de Verenigde Staten.
De Colombiaanse regering begon twee
maanden geleden een campagne tegen de
drugsbaronnen na de moord op een voor
aanstaand presidentskandidaat. De drugs
kartels verklaarden de regering de „totale
oorlog", waarbij de afgelopen weken tal
rijke mensen het leven hebben verloren
en voor miljoenen guldens schade is aan
gericht.
WALDHEIM NIET SCHULDIG
AAN MOORD OP BRITTEN
LONDEN Kurt Waldheim, de huidi
ge president van Oostenrijk, is niet ver
antwoordelijk geweest voor de executie
van zes Britse geheim agenten in Grie
kenland tijdens de Tweede Wereldoor
log. Tot die conclusie komt het Britse
ministerie van defensie in een rapport,
dat gisteren is gepubliceerd. Volgens de
Britten was Waldheim, die toentertijd
als onderofficier diende bij de Duitse
bezettingstroepen in Griekenland,
waarschijnlijk wel op de hoogte van het
executiebevel. Maar hij kan niet verant
woordelijk worden gesteld voor de dood
van de Britten in april 1944. De zes wa
ren voor de kust van Turkije opgepakt
en werden voor hun executie verhoord
door de Duitse inlichtingendienst in Ar-
salki, waar Waldheim diende.
Studenten
tegen VS
Studenten van de
Kunkook Universiteit
in Seoul hebben gis
teren weer van zich
doen spreken. Vuisten
ballend en schreeu
wend vanachter een
monddoek protes
teerden zij tegen het
bezoek van de Zuid-
koreaanse president
Roh Tae-woo aan de
VS en de aankomst
van de nieuwe Ameri
kaanse ambassadeur
in Seoul.
FOTO: AP
Pretoria
gaat gesprt1
aan met
ANC-leid<<
i
JOHANNESBURG
Zuidafrikaanse r^ I
gaat door geleidelji
pad te effenen voic
derhandelingen rn
belangrijkste veq
weging van het lait
verboden Afrikaai) t
tionaal Congres (Ah
WARSCHAU Met een
door de Westduitse rege
ring gehuurd vliegtuig is
gisteravond een groep van
125 Oostduitsers uit War
schau naar de Bondsrepu
bliek vertrokken. Zij zijn
de eersten die recht
streeks van Polen naar
West-Duitsland mogen
reizen.
In Polen neemt het aantal
vluchtelingen per dag nog toe
met ongeveer 150 personen.
Op dit moment bevinden zich
in het land nog minstens 1700
Oostduitsers die naar het wes
ten willen. Naar verwachtin
gen zal het nog weken duren
voordat ook zij kunnen ver
trekken. Degenen die willen
uitreizen, moeten bij de Oost-
duitse ambassade in Warschau
een formulier ondertekenen
waarin zij formeel afstand
doen van hun Oostduitse
staatsburgerschap. Vervolgens
krijgen zij een nieuwe, spe
ciaal voor Oostduitsers in Po
len geldende identiteitskaart,
waarmee zij legaal kunnen af
reizen. Op deze manier kun
nen de Poolse autoriteiten de
vluchtelingen laten gaan zon
der het bestaande verdrag met
de DDR geweld aan te doen.
Een woordvoerder van het
Westduitse ministerie van bui
tenlandse zaken zei dat de
overige vluchtelingen in Polen
wellicht met lijnvliegtuigen,
Oostzee-veerdiensten of per
auto door Tsjechoslowakije
naar de Bondsrepubliek mo
gen reizen.
De Oostduitse ambassadeur in
Warschau, Jürgen van Zwoll,
zei dat de DDR de hele opera
tie best sneller zou willen la
ten verlopen. Maar hij ver
klaarde dat de DDR-burgers,
aan wie een speciaal uit
sum moet worden ven
eerst door de autoriteitei
DDR „gescreend" n
worden. „We kunnen U
beeld geen moordenaar!
gaan", zei hij.
De Oostduitse autof
staan niet toe, dat de vl
lingen door de DDR ni
Bondsrepubliek reizen. 2
len zij een herhaling vi
men van de ongeregeld
eerder deze maand, toen
re Oostduitsers mee pij
den te reizen aan boord
speciale treinen, die;
vluchtelingen vanuit
schau via de DDR nai
Westen brachten.
De Oostduitse staat!
meldden gisteren dat in
den drie mannen zijn v
deeld tot meer dan dn
gevangenisstraf wegens
aandeel in die ongereg
den.
DEN HAAG Een vaak
terugkerend beeld in
kranten en op televisie
journaals: vele met drab
besmeurde vogels op het
strand als gevolg van een
olieramp op de Noordzee.
Jaarlijks komen zó maar
liefst veertigduizend zee
vogels aan hun einde voor
de Nederlandse kust.
Dit is één van de verontrus
tende cijfers uit het rapport
dat drs J. Stefels van de
Werkgroep Noordzee gisteren
aanbood aan dr. D. Tommei,
voorzitter van de commissie
Harmonisatie Noordzeebeleid
van de Tweede Kamer. De
Werkgroep vraagt de regering
nog verstrekkender maatrege
len te treffen tegen olievervui
ling op zee, omdat de huidige
regelgeving nog geen resultaat
heeft gehad.
Er gaat nog steeds geen jaar
voorbij of ons land wordt wel
opgeschrikt door een olieramp
voor de kust. Een dag na zo'n
ramp spoelen dan vaak al de
eerste vogellijken aan. Vorig
jaar nog zorgde een lozing van
350 ton stookolie door de Roe
meense olietanker Borcea voor
een ware slachting onder
Zeeuwse zeevogels. Naast dit
soort .incidentele' lozingen, zo
als de rampen eufemistisch
worden genoemd, zorgen ook
de zogenaamde operationele
lozingen voor de vogelsterfte.
Onder dit soort lozingen wordt
het vaak legale spoelen
van de olietanks op volle zee
verstaan.
Rampzalig
Het gisteren verschenen rap
port, .Strandingen van vogels
op de Nederlandse kust, 1915—
1988', laat zien wat voor ramp
zalige gevolgen die lozingen en
rampen hebben op de vogels
die leven op en van de zee.
Niet alleen worden zij direct
bedreigd door de vervuiling,
ook hun voedselvoorraad
wordt aangetast. Zo hoeft een
vogel die het slachtoffer is ge
worden van olieyervuiling
niet met olie besnpeu'rd te zijn,
hij kan ook zijn verhongerd
omdat de olie de vis heeft uit
geroeid.
In het rapport dat met op
brengsten van het televisie-
progamma .Wedden dat' werd
bekostigd, staan tellingen van
het aantal op de Nederlandse
Eén van de veertigduizend slachtoffers van olievervuiling
stranden gevonden dode vo
gels, van 1915 tot 1988. Samen
steller Kees Camphuysen, die
het rapport maakte in op
dracht van de Vogelbescher
ming en de Werkgroep Noord
zee, had beschikking over een
grote hoeveelheid gegevens. In
het begin van de eeuw waren
die nog maar fragmentarisch,
maar vooral over de laatste
twintig jaar zijn gedetailleerde
gegevens voorhanden.
Talloze vrijwilligers vonden in
die jaren gemiddeld dertigdui
zend dode vogels op het
strand. Dit is de helft van het
aantal vogels dat totaal sterft
op zee; de andere helft bereikt
nooit het strand. Maar liefst
zeventig procent van de zestig
duizend dode vogels, veertig
duizend dus, is gestorven als
gevolg van olievervuiling.
Kruisje
Camphuysen heeft voor het
onderzoek de Nederlandse
kust van Zeeuws-Vlaanderen
tot de Waddeneilanden opge
deeld in vijf zones. Opvallend
is dat in de meest vervuilde
zone, van Hoek van Holland
FOTO: PR
tot IJmuiden, de minste dode
vogels worden gevonden. Vol
gens Camphuysen is dat niet
zo verwonderlijk: „In dat ge
bied vind je ook de drukke
toeristenstranden, als die van
Scheveningen en Noordwijk.
De vogelkadavers zijn daar al
lang weg voordat wij ze kun
nen onderzoeken", aldus
Camphuysen. „Soms vinden
we de dode vogels daar onder
een hoopje zand met een
kruisje erop, dat is ook niet
echt bevorderlijk voor het on
derzoek".
MARCO GERDES
LONDEN Drie Ierse
mannen en een vrouw die
al vijftien jaar in de ge
vangenis zitten wegens
hun vermeende aandeel-
in bomaanslagen op En
gelse cafés, zijn op on
rechtmatige gronden ver
oordeeld. Dat heeft de
Britse opper-officier van
justitie verklaard.
De zaak van de zogenoemde
„Guildford four" heeft de be
trekkingen met de Ierse repu
bliek geruime tijd onder druk
gezet. Hoge Britse juristen en
politici spreken al jaren van
een oneerlijk vonnis, hetgeen
de Engelse officier van justitie
nu bevestigd. Hij kan de weg
vrijmaken voor het Hoogge
rechtshof om tot vrijlating van
de vier veroordeelden te be
sluiten. Het beroep dat zij te
gen hun straf hebben aange
spannen, dient nog deze week.
De betrokkenen - Paul Hill,
Gerard Conlan, Patrick Arm
strong en Carole Richardson -
werden tot levenslange gevan
genisstraf veroordeeld wegens
bomaanslagen op twee cafés in
het Zuidengelse Guildford, tij
dens een IRA-campagne in
1974. De kroegen werden
vooral bezocht door Britse sol
daten. Bij de aanslagen vielen
vijf doden.
Tijdens het proces ontkende
het viertal en een groep IRA-
strijders, die later werd aange
houden, stelde zich verant
woordelijk voor de aanslagen.
De .Guildford four' werden
desondanks veroordeeld op ba
sis van bekentenissen, die vol
gens hun door de politie bij
mishandeling werden afge
dwongen en die zij later in
trokken. Verdere bewijzen
voor hun schuld waren er niet.
SUSKE EN WISKE SAGARMATHA
Ue doen het, Jerom Ue zulten
die kleuters een handje helpen,
l/oorons is dat een kleinigheid, hè
BUENKORF
100% lamswol
Fraaie trui uit de Bijenkorf Huis Collei
die zich uitstekend laat combineren t)
IWS lamswol. Met turtleneck, knoop
ting en borduursel. In 12 uni kleuj
S, M en L. I
MSIiHiMfffil4IB
BIJENKORF.
de Bijenkorf (Z
