Paus brengt omstreden
bezoek aan Oost- Timor
brieven van lezer!
b
kerk
wereld
Vragen over leven en dood centraal
Ascese hoorde niet bij vroegste christendom
CcidoeSoma/n
I
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
ÊeidócSoivwmt
DONDERDAG 12 OKTOBER 1989 PAGII
HUMANISTISCH VERBOND: ZELFBESCHIKKINGSRECHT VERDWIJNT
UTRECHT Het Humanis
tisch Verbond vreest dat het
beleid van het toekomstige
kabinet minder dan voorheen
gebaseerd zal zijn op het zelf
beschikkingsrecht van de
mens. Het Verbond heeft er
begrip voor, dat financiële en
sociaal-economische kwesties
in de kabinetsformatie de bo
ventoon voeren, maar vindt
dat immateriële kwesties min
stens zo belangrijk zijn voor
de kwaliteit van de samenle
ving.
Dat blijkt uit een brief die de
algemeen voorzitter van het
Verbond, prof.mr. J.F. Glas
tra van Loon, aan informa
teur Lubbers heeft gestuurd.
Hij herinnert aan een gesprek
tussen het demissionaire kabi
net en het Verbond enkele
maanden geleden, waarin bei
de partijen het met elkaar
eens waren over het belang
van een goed geestelijk kli
maat in de samenleving en
over de rol van de overheid
bij het bevorderen van zo'n
klimaat.
Glastra van Loon noemt
twaalf zaken, waarop het
Verbond op grond van de
grondwet recht meent te kun
nen laten gelden. Hij bepleit
een wettelijke regeling voor
vrijwillige euthanasie, waarin
noch godsdienstigen noch hu
manisten hun opvatting aan
andersdenkenden kunnen op
leggen. Het Verbond is daar
om ongelukkig met de af
spraak tussen CDA en PvdA,
dat de laatste partij geen steun
zal geven aan een ruimere
euthanasiewetgeving, zo heeft
het in een brief aan de Twee
de Kamerfractie van de PvdA
laten weten.
Onder een goede
vrouw verstaan de
vrouwen een vrouw
die de goedheid heeft
niet knap te zijn.
Ds. W. van der Zee
FOTO: ANP
„Pastores:
kennis over
economie
bijspijkeren"
DEN HAAG Secretaris
ds. W.R. van der Zee van
de Raad van Kerken wil
dat priesters, predikanten
en andere kerkelijke me
dewerkers worden bijge
schoold in de economie.
Deze „economische alfa
betisering" is nodig om
dat vele discussies over
gerechtigheid, vrede en
behoud van de schepping
uiteindelijk vastlopen
door gebrek aan kennis
van de economie.
Van der Zee doet zijn voorstel
in het verslagboek van de
Kerkendag, die op 16 septem
ber jl. als nationaal hoogte
punt van het conciliair proces
werd gehouden. Hij meent dat
de kerken moeten zoeken
naar nieuwe vormen van
kerk-zijn, waarin het zeer in
dividualistische denken van
christenen over ethische
kwesties wordt tegengegaan.
De predikant wijst erop dat
het conciliair proces heeft ge
leerd dat de kerkleden samen
willen zoeken naar oplossin
gen voor de gigantische we
reldproblemen. Kerken
moeten daarom voortaan
slechts uitspraken doen na
een brede consultatie onder
hun leden. Verder staan zij
voor de opdracht te zoeken
naar vormen en methoden
van een duurzaam beraad
over morele en sociale kwes
ties binnen parochies en ge
meenten.
Volgens Van der Zee verdient
binnen het conciliair proces
de verhouding tussen mannen
en vrouwen meer aandacht.
Hij verwijst daarbij naar het
recente boek van de feminis
tische theologe prof. dr. C.
Halkes, waarin zij duidelijk
maakt hoe fundamenteel de
man-vrouw-verhouding is
voor gerechtigheid, vrede en
behoud van de schepping. Het
lijkt een open deur als men
zegt dat mannen en vrouwen
zich samen moeten bezinnen
op hun plaats in de samenle
ving, maar de praktijk leert
dat de kerkleden daar vaak
nog ver van af zijn, aldus Van
der Zee.
Van der Zee pleit voor een di
aloog met die christenen die
niet mee willen werken aan
activiteiten van de Wereld
raad van Kerken en zich
daarom afzijdig houden van
het conciliair proces. Van
deze christenen - Van der Zee
noemt ze kortweg reformato-
rischen en evangelicalen -
mag worden verwacht dat ze
de bezorgdheid over de wa
penwedloop, de armoede en
de milieuvervuiling delen.
Van der Zee vindt grote „hap
penings" als de Kerkendag,
de manifestaties van de
rooms-katholieke Acht Mei
Beweging, waar de bisschop
pen zich nog nooit hebben la
ten zien, en de kerkendagen
op provinciaal, regionaal en
plaatselijk niveau van groot
belang. Zij blijken als „plaat
sen van ontmoeting en vie
ring" de kerkleden te motive
ren. Mensen hebben er blijk
baar behoefte aan zich ge
sterkt te voelen door een gro
ter geheel om het als kleine
minderheid uit te kunnen
houden, aldus Van der Zee.
Nederlands* Hervormde Kerk
Beroepen te Erica drs. P.J. Eekhout
te West-Terschelling; te Hilversum
A.Th. Kramer te Lelden; te Wasse
naar A.M.A. Hellendoorn te Hattem.
Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt
Beroepen te Hoek drs. C.J. Harry-
van, kandidaat te Groningen; te Mld-
delharnls i.c.m. Bergen op Zoom
B.C. Buitendijk te Vleuten-De Meern
en Breukelen-Maarssen.
ARRESTATIES EN GEWONDEN NA DEMONSTRATIES JONGEREN
DILI Paus Johannes
Paulus II heeft vandaag
een bezoek gebracht aan
Oost-Timor, de voormali
ge Portugese kolonie die
in 1976 werd ingelijfd
door Indonesië. Het be
zoek was omstreden om
dat de paus hierdoor, zo
menen de critici, feitelijk
zijn zegen gaf aan de In
donesische heerschappij
over het eiland. Met
name Portugal kan wei
nig begrip opbrengen
voor de handelwijze van
de paus.
Zo'n twintig jongeren demon
streerden tegen het einde van
een openluchtmis die de paus
in de hoofdstad Dili opdroeg.
Zij drongen uit de menigte
naar voren, met spandoeken
zwaaiend en in het Portugees
leuzen roepend voor een vrij
Oost-Timor. Veiligheidsmen
sen probeerden de betogers
tegen te houden en schopten
zand op. Er braken daarop ge
vechten uit waarbij met stoel
tjes werd gegooid en militai
ren met stokken insloegen op
de betogers bij wie zich enke
le tientallen andere mensen
hadden aangesloten. Er vielen
gewonden en een onbekend
aantal mensen werd gearres
teerd.
Het Indonesische bewind wil
de met het pausbezoek aanto
nen dat de integratie van
Oost-Timor, een voormalige
Portugese kolonie die in 1976
werd ingelijfd door Jakarta, is
gelukt.
Gevoeligheden
Bij aankomst op de luchtha
ven van Dili liet Johannes
Paulus al meteen blijken zich
meer te bekommeren om de
Indonesische gevoeligheden
dan om de Portugese. Bij het
verlaten van het vliegtuig
kuste hij niet de grond, zoals
hij altijd doet als hij in een
nieuw land arriveert. In het
geval van Oost-Timor had dit
traditionele pauselijke gebaar
gemakkelijk kunnen worden
uitgelegd als een bewijs van
steun aan het standpunt van
Portugal dat de Indonesische
annexatie van Oost-Timor il
legaal is. Overigens erkent
ook het Vaticaan officieel niet
Jakarta's soevereiniteit over
Oost-Timor.
Alle complicaties rond het
pauselijke bezoek ten spijt,
verwelkomden de katholie
ken op Oost-Timor Johannes
Paulus uitbundig. Tijdens het
vier uur durende bezoek dat
de paus aan het eiland bracht
als onderdeel van zijn bezoek
aan Indonesië, sprak hij zich
uit voor een strikte naleving
van de mensenrechten. Tij
dens een mis voor een menig-
i 100.000, veelal in tradi
tionele kledij gehulde katho
lieken verklaarde hij dat hij
de situatie op het eiland altijd
met grote zorg heeft gevolgd.
„Vele jaren lang bent u ge
confronteerd met vernietiging
en dood als gevolg van con
flicten, jullie weten wat het is
om slachtoffer te zijn van
haat en strijd. Veel onschuldi
ge mensen zijn omgekomen
terwijl anderen ten prooi vie
len aan wraak en vergelding".
Naar schatting zijn zo'n
200.000 mensen omgekomen
sinds Portugal in 1975 het
eiland verliet. De meeste do
den vielen als gevolg van
honger en de gevechten tus
sen het Indonesische leger en
het Fretilin, de Oosttimorese
onafhankelijkheidsbeweging.
De bevrijdingsbeweging van
Oost-Timor, Fretilin, heeft
voor het vijf-uur durende be
zoek van de paus aan de
hoofdstad Dili een staakt-het-
vuren afgekondigd en al haar
aanhangers opgeroepen om de
mis van de paus bij te wonen
om te bidden dat de Indone
siërs het eiland verlaten.
Tachtig procent van de
690.000 inwoners van Oost-Ti
mor is katholiek.
Enkele Fretilin-leiders ver
klaarden dat het bezoek van
de paus aan het gebied erken
ning van de Indonesische be
zetting inhoudt. De paus. heeft
echter gezegd dat Oost-Timor
overslaan een „belediging"
voor de bevolking zou zijn.
Milder
Volgens Asia Watch, een
Amerikaanse tegenhanger
van Amnesty, is de repressie
op Oost-Timor intussen mil
der geworden. De druk die
vanuit de Verenigde Naties,
die nog steeds de Portugezen
en niet de Indonesiërs be
schouwen als de bestuurs
macht in Oost-Timor, heeft
daar vermoedelijk alles mee
te maken.
Die pressie leidde vermoede
lijk ook tot het besluit van
eind 1988 om Oost-Timor
open te stellen. In militaire
kringen rees wel verzet van
wege de voortdurende Freti-
lin-activiteit. Uit verhalen
van journalisten die er sinds
dien zijn geweest, blijkt dat de
toestand in de hoofdstad Dili
weliswaar is „genormali
seerd" maar dat het Indonesi
sche leger daarbuiten nog
steeds alom aanwezig is.
De waarnemend bisschop van
Dili, Carlos Belo, wekte in fe
bruari de woede van de Indo
nesische autoriteiten toen hij
in een brief VN-secretaris-ge-
neraal Javier Perez de Cuel-
lar vroeg om een volksstem
ming over de onafhankelijk
heid van Oost-Timor, en het
daarmee dus opnam voor het
zelfbeschikkingsrecht van de
Oosttimorezen.
Musici in
traditionele kledij
maakten gisteren
hun opwachting
voor de paus toen
deze gisteren het
grotendeels
katholieke eiland
Flores bezocht.
FOTO: AP
SYMPOSIUM EUROPESE BISSCHOPPEN
ROME Ethische kwes
ties inzake geboorte en
dood en de consequenties
daarvan voor het pasto
raat staan centraal tijdens
het zevende symposium
van de raad van Europese
bisschoppenconferenties
(CCEE). Tot de deelne
mers aan dit symposium,
dat vanavond begint en
tot en met 17 oktober
duurt, behoren kardinaal
dr. A.J. Simonis en de se
cretaris-generaal van de
Nederlandse rk kerkpro
vincie, dr. H.A. van Mun
ster.
Het officiële onderwerp van
het symposium is de seculari
satie in Europa en de moge
lijkheden van herevangelisa
tie van dit werelddeel. Maar
omdat bij eerdere symposia is
gebleken dat een abstracte be
handeling van zo'n vraagstuk
tot weinig zinvolle discussies
leidt, heeft de CCEE besloten
het onderwerp toe te spitsen
op vragen van geboorte en
dood.
In een rapport dat de deelne
mers moet helpen bij de dis
cussie, wordt erop gewezen,
dat de nieuwe mogelijkheden
van de geneeskunde en maat
schappelijke veranderingen
hebben geleid tot een heel an
dere houding tegenover ge
boorte en dood. Zowel de ge
boorte als het sterven van een
mens heeft vaak in medische
centra plaats. Daartegenover
staan initiatieven om geboor
ten zoveel mogelijk thuis te
laten plaatshebben en om
stervenden zo mogelijk thuis
hun laatste dagen te laten
doorbrengen.
Door de ontwik
keling van de medische tech
niek heeft de gelovige het
moeilijker gekregen een
ethisch juiste beslissing te ne
men, aldus het rapport. De
RK Kerk wijst zowel kunst
matige geboortenregeling als
euthanasie af, maar veel gelo
vigen laten zich daaraan wei
nig gelegen liggen.
De deelnemers aan het sym
posium beperken zich waar
schijnlijk tot een theologische
bezinning op de kerkelijke
praktijk ten aanzien van ge
boorte en dood. Hoe kan de
kerk de mensen in die fasen
van het leven het troostende
en bevrijdende evangelie ver
kondigen en hun moed en
kracht geven, zo is een van de
belangrijkste vragen. Aan de
verkondiging bij geboorte en
dood komt een speciale bete
kenis toe, omdat nogal wat
katholieken alleen bij de doop
van een kind of de uitvaart
van een familielid of bekende
in de kerk komen.
Chr. gereformeerden:
twijfel over contacten
GRONINGEN De sy
node van de Christelijke
Gereformeerde Kerken
heeft gisteren nog geen
beshiit genomen over
voortzetting van de con
tacten met de Nederlands
Gereformeerde Kerken
en de Gereformeerde
Kerken Vrijgemaakt. De
deputaten (deskundigen)
voor de contacten met
andere gereformeerde
kerken hebben opdracht
gekregen in november
met een nieuw voorstel te
komen, aldus synode
woordvoerder ds. J. Wes
terink.
Vooral de contacten met de
Nederlands Gereformeerde
Kerken, die zich in 1967 af
splitsten van de Vrijgemaak-
ten, riepen veel discussie op.
Diverse synodeleden wezen
op de ernstige verschillen tus
sen beide kerken, onder meer
ten aanzien van de opvatting
over de manier waarop de
zondaar deel krijgt aan het
heil in Christus.
Ook het functioneren van de
belijdenis binnen de Neder
lands Gereformeerde Kerken
en de toelating van vrouwen
tot het diakenambt in sommi
ge plaatselijke kerken riepen
bij synodeleden verzet op.
Er bestaan al jaren contacten
tussen de Christelijke Gere
formeerde Kerken en de Ne
derlands Gereformeerde Ker
ken. In 1985 ondertekenden
beide kerken een gemeen
schappelijke verklaring over
samenwerking, maar toch
moest de christelijke gerefor
meerde synode een jaar later
al constateren dat er weinig
vooruitgang in de contacten
zat. Daarbij werden dezelfde
kwesties genoemd als woens
dag naar voren werden ge
bracht.
Eerste rede
van Schilder
In gereformeerde kring heeft
de naam Schilder een beken
de/beruchte klank. Hij was
immers onderwerp van het
conflict binnen de gerefor
meerde kerken dat nota bene
in de ellende van de oorlogs
jaren (1944) tot een uitbarsting
kwam: de „vrijmaking", het
ontstaan van de gereformeer
de kerken vrijgemaakt.
De kwaliteiten van de denker
Schilder zijn eigenlijk altijd
onomstreden geweest, hoezeer
later ook gereformeerden en
vrijgemaakten tegenover el
kaar hebben gestaan. Zijn
inauguratie van 1934 was zeer
indrukwekkend; de rede is
echter nooit in druk verche-
nen. Er waren wel fragmen
ten bewaard, maar slechts
dankzij de vondst van een
ontbrekend deel werd het
mogelijk de inauguratie te re
construeren. Dat werk werd
gedaan door drs. E.A. de Boer
in Badhoevedorp, vrijgemaakt
gereformeerd predikant al
daar.
Het thema van Schilders rede
is de existentie-filosofie te
genover het gereformeerde
belijden. Die problematiek is
nog steeds actueel en daarom
heeft die inauguratie niet al
leen een historisch belang,
maar ook (enigszins) inhoude
lijk.
Het boek: „Eerste rede, eerste
opteeden" met teksten van
prof. dr. K. Schilder. Gere
construeerd en ingelijst door
drs. E.A. de Boer. Uitgave:
Van Wijnen, Franeker. Prijs
22,50.
DEN HAAG „Na iets min
der dan tweeduizend jaar
christendom wordt het tijd
Jezus uit zijn ascetische
(schijn)heilige huis te halen
en overgeleverde ascetische
opvattingen te ontdoen van
misvattingen". Deze bood
schap knoopt drs. A.E.G.
Mantz-Van der Meer vast aan
haar onderzoek over oor
sprong en ontwikkeling van
de ascese in het christendom.
Is Jezus wel die kuis levende
arme zwerver zoals vele
christenen zich voorstellen,
vroeg Mantz zich af voor zij
aan haar proefschrift begon.
Volgende week donderdag
hoopt zij aan de theologische
faculteit van de Rijksuniversi
teit te Utrecht te promoveren
op het resultaat: 'Op zoek
naar loutering'.
Mantz concludeert in haar
proefschrift dat de ascese pas
na Jezus' optreden in het
christendom is ingebracht.
Het idee van onthouding van
bezit, voedsel, drank en seks
is eerder in het judaïsme en
het hellenisme geworteld dan
in het christelijke denken.
Mantz stelt dat het hier gaat
om slechts een van de vroege
interpretaties van de bood
schap van Christus.
Niet wereldvreemd
Hoewel de ascese nooit door
Jezus is geëist, krijgt zij zoveel
aanhangers dat er al snel
sprake lijkt te zijn van een
christelijk verschijnsel. Maar,
schrijft Mantz, Jezus en zijn
apostelen zijn geen wereld
vreemde of wereldhatende as
ceten geweest. Zij waren
rondreizende verkondigers
van een geestelijke boodschap
over een goede Vader in de
hemel.
Mantz heeft in haar proef
schrift de zogenaamde enkra-
titische ascese bestudeerd.
Deze extreme vorm van
christelijke ascese had in de
eerste eeuwen na Christus
vele aanhangers in Perzië en
Mesopotamië. Enkratieten
hadden geen bezittingen, nut
tigden geen alcohol of vlees,
zwierven graag rond en me
den het huwelijk. Als ze wel
trouwden, hielden ze het hu
welijk maagdelijk.
Sommige asceten zochten
zelfs 's nachts de vrouwen op
om zich te oefenen in het
weerstaan van seksuele aan
driften, schrijft Mantz naar
aanleiding van het 'geestelijk
huwelijk'.
Mantz beschrijft hoe de ascese
bijzonder populair werd in de
Middeleeuwen, toen de navol
ging van de arme kuise Chris
tus voor velen ideaal was. De
geschiedenis van de middel
eeuwse vroomheid lijkt zelfs
voor een groot deel vervat in
de geschiedenis van de idee
der Christusnavolging, aldus
de promovenda.
Nog steeds verheerlijken wes
terse christenen lijden en as
cese. „Velen waarderen in
meerdere of mindere mate de
vormen van zelfkwellerij op
grond waarvan middeleeuwse
heiligen door hun omgeving
als heilig werden beschouwd".
Nog steeds plaatst men Jezus
in zijn ascetisch „heilig huis",
aldus Mantz.
Omstreden Nobelprijzen
Het rumoer rond de Nobelprijs voor de geneeskP'
waarvan een diep teleurgestelde Franse onderzoeker (or
minst) de eer ook voor zichzelf heeft opgeëist, toont opile
aan dat de juistheid van de toekenning van dergelijk^
langrijke prijzen altijd wel door de een of de ander ve
aangevochten. Dat geldt zeker voor de Nobelprijs voder
vrede. fe<
i |J
VEELAL is dat ten onrechte, maar het Noorse Nobelcqel
is in het verleden ook wel eens minder goed geïnspireeifc i
weest. Men hoeft maar te denken aan de toekenning v*—
Vredesnobelprijs in 1973 aan de ministers van buitenla
zaken van de VS en Noord-Vietnam, Henry Kissinger
Due Tho, of aan de Iraelische premier, Menachem Begiij
in 1978 bedacht werd met de prijs. De laatste lanceerde]
jaar later onder de cynische benaming „Vrede voor Ga|*
de meest bloedige episode in de Libanese oorlog. jl
Er zijn kennelijk verscheidene en totaal verschillenden
nieren om vrede te bereiken. Dit jaar heeft het Noors^J
belcomité in de persoon van de Dalai Lama de absoluti
weldloosheid willen eren. In de strijd voor de bevrijding
Tibet heeft de Dalai Lama steeds het gebruik van gewelf
gezworen, aldus de motivering. En hij heeft altijd vreed|e
oplossingen bepleit, gebaseerd op verdraagzaamheid er^n
derzijds respect teneinde de historische en culturele er[
van zijn volk te bewaren.
UlT die motivering blijkt dat het Noorse Nobelcomitéfd
zo zeer de geweldloosheid op zichzelf onder de aand
heeft willen brengen, als wel de geweldloosheid als pof'
strijdmiddel. Die geweldloosheid kent de wereld al vanut
hatma Gandhi en Martin Luther King, die overigens in|g
eveneens met de Nobelprijs voor de Vrede werd bedachd
bepleitten geweldloosheid als politiek actiemiddel tegepi
verpletterende overmacht van de tegenstrever; Gandhi
de overmacht van het Britse koloniaal bestuur, Martin
ther King tegen de blanke overmacht in staat en maats^.
Pij- fs
De Dalai Lama en het Tibetaanse volk bevinden zich
zelfde situatie. Wanneer de Dalai Lama de geweldloos
predikt doet hij dat zeker uit principiële overtuiging,
ook uit politieke wijsheid. De Tibetanen zijn op geen ei
manier in staat om de Chinese kolos op de knieën te krij
Geweld tegen de Chinese bezetting zou onvermijdelijl
hun totale vernietiging leiden.
De toekenning van de Vredesprijs aan de Dalai Lama i'
kent dus ook meteen een blaam aan het adres van PekirT
zijn imperialistische en kolonialistische onderdrukkingaj
-tiek in Tibet. Het was niet verrassend dat Peking op dezjj;
manier reageerde als destijds de communistische machtic
bers in Moskou toen de Nobelprijs voor Vrede 1975 aanjs
drei Sacharov, toen nog dissident, en de Nobelprijs voJr
Letterkunde in 1970 aan Alexander Solzjenitsin, toen i^
Sovjetunie verguisd, toegekend werden. Sacharov werkj
actief mee aan de hervormingen in zijn land, Solzjenitsg
vrijwel in ere hersteld. Wellicht komt voor de Dalai L€
ook nog eens de tijd dat hij uit ballingschap naar zijn val
land en zijn volk kan terugkeren. Bl
Brieven graag kort en duidelijk geschreven.
De redactie behoudt zich het recht voor ingezonc
stukken te bekorten.
Wijnreis
Naar aanleiding van de foto in
de krant van de twee zusters
Benedictinessen in het St.-Hil-
degardklooster in Eibingen bo
ven Rüdesheim, kan ik een
bezoek aan het klooster aanbe
velen om de wijn (door de zus
ters zelf gebotteld) die meerde
re keren met hoge prijzen is
bekroond, te gaan proeven of
te kopen. Doch niet alleen de
wijn, maar eveneens de bijzon
der mooi verzorgde dagelijkse
Latijnse Lauden, Hoogmis,
Vespers en Completen, is de
moeite van een reisje waard.
Een week daar vertoeven in
het prachtig gevarieerde land
schap is een verkwikking voor
lichaam en ziel.
M.H. v.d. Horst-van Vilsteren,
DEN HAAG.
Ongeloofwaardig
Het terzijde leggen van 6300
processen-verbaal door de jus
titie in Den Bosch doet af
breuk aan de geloofwaardig
heid van de politie, aldus
meent de de Eindhovense
hoofdcommissaris H. Raeven,
zo lees ik in onze krant. Die
man heeft natuurlijk het
grootste gelijk van de wereld.
In zo'n maatregel zullen velen
een aanmoediging zien om het
voorbeeld van nog meer men
sen te volgen en allerlei ver
bodsbepalingen, bijvoorbeeld
snelheidsbeperkingen, verder
maar te negeren. Ik meen me
te herinneren dat in een ander
deel van het land onlangs juist
grootscheepse verscherpte
controles op het naleven van
de maximumsnelheid zijn aan
gekondigd. Ons land maakt
zich onderhand knap belache
lijk in dit soort zaken en naast
de verkeersslachtoffers is ook
de politie er de dupe van. We
moeten niet gek opkijken als
de buitenlandse pers daar
weer op sensationele wijze
aandacht gaat besteden. Al die
bezwaren gelden ook voor
onze drugsbestrijding.
J.P. van Kampen,
RIJSWIJK.
Grote schoonmaak
We zullen er nooit zoveel pu
bliciteit mee krijgen als de
twee Amerikaanse bergbe
klimmers, die de rommel gaan
opruimen die zij en anderen
op de Mount Everest hebben
achtergelaten, maar is het toch
niet een voorbeeld dat we in
ons enerzijds zo smerige, maar
anderzijds in sommige opj
ten zo milieubewuste
kunnen volgen? Nu hetp
kantieseizoen is afgelop^
daar wellicht het juiste K
ment voor aapgebnj,
Strand, meren en bossen f
ken om een goed aangep
grote schoonmaak. Welk^j
ganisaties (wandel- en w|-
sport en scouting bijvoorbji
nemen het initiatief? Ife
herfstvakantie wellicht fc
goede gelegenheid?
W.J. Koopman, p
LEIDEN.
Oost-Europa
Achttien hulporganisaties
ben erop aangedrongen
hulp aan Oost-Europa
wordt bekostigd uit de
voor ontwikkelingssamen
king. Ik ben dat helemaal
deze organisaties eens. Ho
ik het geen liefdadigheid
noemen, zijn mensliev
motieven bij hulpverle
aan Derde-Wereldlanden
maatgevender dan econi
sche. Dat mag je althans
pen. Maar bij hulp aan Ho
rije, Polen en wellicht oo
Sovjetunie is natuurlijk
omgekeerde het geval. Het
in potentie prachtige g
markten voor de westerse
nomieën en politiek gezien
hulp aan die landen ons
geen windeieren leggen,
steun voor die landen dan
maar bekostigd worden ui
begrotingen- van defensie
economische zaken. Dan 1
den we de zaken zuiver.
A.M. Smits,
VOORSCHOTEN.