Hervormers maken
dienst uit in Hongaarse
pcialistisehe partij
„Wij zijn banger dan
we hoeven te zijn'
Winter
rins Bernhard
ileit voor
Werleving
/an de olifant
te \K.
Zuidpool als
natuurreservaat
PARIJS De Franse premier
Michel Rocard heeft gisteren een
oproep gedaan om van Antarctica
een internationaal natuurreser
vaat te maken. Hij deed dit in
Parijs bij de opening van de 15e
conferentie over het Antarctica-
verdrag, waaraan de 39 landen
deelnemen die het verdrag heb
ben ondertekend. Rocard zei aan
het begin van de elfdaagse confe
rentie dat het Zuidpool-gebied
„een onvervangbare plaats is om
de ozonlaag en veranderingen in
de atmosfeer te bestuderen". Hij
bestempelde Antarctica als een
„levend laboratorium".
Sovjetparlement akkoord
met beperkt stakingsrecht
MOSKOU De Opperste Sovjet
heeft gisteren met grote meerder
heid een wet goedgekeurd waarin
stakingsrecht mogelijk is behalve
voor arbeiders in de belangrijkste
industrie-sectoren, het trein- en
vliegverkeer.
Na een lang en ingewikkeld debat
is de stakingswet, de eerste die
werd aangenomen sinds het Sovjet-
parlement afgelopen zomer werd
samengesteld, in plaats gekomen
van de vorige week goedgekeurde
resolutie. Daarbij kreeg de regering
de bevoegdheid niet nader gespeci
ficeerde maatregelen te nemen om
de economie draaiende te houden.
Goed nieuws
voor Bush
WASHINGTON
De cyste die van de
rechter middelvinger
van president George
Bush is verwijderd, is
niet kwaadaardig, zo
heeft het Witte Huis
bekend gemaakt. De
resultaten van de test
zijn gisteren aan de
president meege
deeld, die zich in
Camp David bevond.
President Bush was
het afgelopen week
einde onder het mes
Op de trappen van de Gethsemane-kerk in Oost-Berlijn wordt een wake gehouden voor de vrijla
ting van degenen die het afgelopen weekeinde bij demonstraties werden aangehouden, foto: epa
DISSIDENTE DDR-DOMINEE RAINER EPPELMANN
(Van onze correspondent
Rink Drost)
OOST-BERLIJN Domi
nee Rainer Eppelmann zit
midden in een telefonisch
interview wanneer ik bij
hem binnenstap. „Ach",
zegt hij juist in de hoorn,
,,na de feestelijkheden zal
het wel een beetje mee
vallen. Vanaf 8 oktober
ligt de DDR niet plotse
ling in Binnen-Mongolië.
Het oog van de wereld
blijft ook na die datum op
ons land gericht".
Dominee Eppelmann, 46 jaar,
heeft zijn standplaats in de Sa-
mariterkirche in het Oostber-
lijnse stadsdeel Friedrichshain.
Hij coördineert de gang van
zaken voor een aantal evange
lische kerken in de Oostduitse
hoofdstad. Nationale en inter
nationale bekendheid kreeg
hij in het begin van de jaren
tachtig door zijn activiteiten
binnen de alternatieve vredes
beweging en in het Berliner
Appell van 1982.
Voor veel Oostberlijners is de
dominee een rots in de bran
ding. Hij raakt van de dreige
menten - direct of indirect -
van de kant van de overheid
niet zichtbaar onder de in
druk. „Wij zijn in dit land ban
ger dan we hoeven te zijn", al
dus Eppelmann. „Begrijpelijk
is dat overigens wel na meer
dan vijftig jaar aaneengesloten
dictatuur. Maar het wordt tijd
dat mondige mensen zich ui
ten, wanneer ze hun leven op
een andere manier inhoud
willen geven dan de staat voor
goed houdt".
Strijdlustig
Onvermoeibaar moedigt Ep
pelmann anderen aan door te
gaan met hun kritiek op het
starre regeringsbeleid en hun
aandrang op het invoeren van
politieke en economische her
vormingen. Hij is zichtbaar
strijdlustig. Elke kans op een
interview met buitenlandse
journalisten grijpt hij gretig
aan.
„Het is ongelofelijk belangrijk
dat kritische burgers van dit
land hun stem laten horen",
zegt hij ter verklaring. „We
moeten de kans nu grijpen,
want voor - de pers is het in
deze dagen relatief gemakke
lijk om met ons te spreken.
Natuurlijk zitten daar ook ge
varen aan. De partij- en staats
leiding is op het ogenblik zeer
DDR wil Chinese gastarbeiders
WENEN Vanwege de uittocht van goed geschoolde, jonge, ar
beiders uit de DDR is de Oostduitse leiding nu van plan Chinese
gastarbeiders in dienst te nemen, zo schreef de Oostenrijkse
krant Der Standard gisteren. Dit jaar zijn legaal of illegaal al
100.000 Oostduitsers naar de Bondsrepubliek geëmigreerd. De
krant schreef dat een hoge functionaris van de officiële Oost
duitse vakbond heeft verklaard dat zelfs overwogen wordt de
Chinezen in harde valuta te betalen. In de DDR werken nu al
ongeveer 100.000 gastarbeiders, veelal uit de socialistische broe-
derstaten Vietnam, Mozambique en Cuba. Daarnaast werken al
sinds enkele jaren een paar duizend Chinezen in de DDR.
Was er onder de huidige om
standigheden eigenlijk wel
aanleiding om met zo veel
feestelijk vertoon het veertig
jarige bestaan van de leeglo
pende en aan de basis morren
de arbeiders- en boerenstaat te
vieren?
Eppelmann: „Zoiets heeft al
leen maar zin wanneer het
niet blijft bij lof voor wat in
het verleden is bereikt. Laat
ik het omschrijven met een ci
taat van Brecht: we moeten
over het verleden nadenken,
de historie verwerken en voor
de toekomst iets verstandigs
doen".
Voelt u zich woordvoerder
van een bepaalde groepering
in de DDR-bevolking?
„Niemand'in de DDR heeft
een democratisch mandaat om
voor anderen als oppositie
woordvoerder op te treden.
We hebben vorige week zon
dag geprobeerd zo'n mandaat
te krijgen, maar de overheid
heeft dat verhinderd met huis
arrest voor een aantal deelne
mers van de bijeenkomst, die
we 'democratisch ontwaken'
hadden genoemd. Niemand
heeft iemand als woordvoer
der kunnen kiezen. Alles wat
ik aan kritiek en wensen uit
spreek, zeg ik formeel voor
mezelf, al ben ik er zeker van
dat mijn mening door velen
wordt gedeeld".
Ander blok
U hebt de verklaring van de
oppositiebeweging 'Neues Fo
rum niet ondertekend. Dreigt
op zo'n manier geen versnip
pering van krachten, terwijl
juist tegenover de massieve re
actie van het regime eenheid
vereist is?
„Ik ben het eens met de basis
gedachte van 'Neues Forum'.
Maar we moeten niet de fout
maken om na veertig jaren
eenheidspartij tegenover dit
eenkleurige blok een ander
blok van een eenzijdig karak
ter te zetten. Beslissend is dat
het ons lukt om bij alle ver
scheidenheid in de oppositie
beweging, indien nodig, met
één stem te spreken en ge
meenschappelijk actie te on
dernemen".
Waarom is het steeds vooral
de kerk die haar stem verheft
tegen het regerings- en partij-
beleid?
„In de eerste plaats om een
historische reden. De evangeli
sche kerk heeft geleerd uit de
ervaringen van de jaren tussen
1933 en 1945. In die periode
heeft ze een zekere mate van
schuld op zich geladen. De
evangelische christenen en de
kerk hebben een politiek man
daat. Het is zaak daar iets mee
te doen, want ook als je niks
doet bedrijf je politiek. Buiten
kijf staat dat alles wat te ma
ken heeft met vrede, mense
lijkheid en ecologie een cen
trale opgave is voor de christe
nen. Daarom ook hebben wij
in de DDR het duidelijkste
woord gesproken over totale
dienstweigering".
„Een tweede reden waarom de
kerk het voortouw in de oppo
sitiebeweging neemt, is er een
van praktische aard. In de
concrete situatie in de DDR
moeten alle bijeenkomsten en
demonstraties tijdig aangemeld
worden. Op die regel is maar
een uitzondering: de meld
plicht geldt niet 'voor gods
dienstige bijeenkomsten. Al
leen daarom al ontstaat veel
van de oppositie in kerkelijke
ruimten. De godsdienstige
overtuiging van de betrokke
nen staat daalr in de regel los
van".
Een oppositiebeweging staat of
valt met de communicatie. De
regering heeft met succes een
poging om een geautoriseerde
oppositiekrant op te richten
getorpedeerd. Hoe moet de op
positie zich nu structureren?
„Na 1985 is er veel verbeterd
in onze communicatie. Het iso
lement is niet meer zo groot.
We hebben een redelijke com
municatie door het gehele
land, met behulp van een zelf
opgebouwd net. We hebben
een soort tweede openbaar cir
cuit geschapen. Er ciculeert
een groot aantal informatiege-
schriften. Maar ik geef toe: we
zitten met onze communicatie
aan de rand van de legaliteit".
Boven de telefoontafel in het
bureau van Eppelmann hangt
een ingelijste tekst: „Het is de
onderdaan verboden de maat
staf van zijn beperkte inzicht
naast'de handelingen van de
overheid te leggen". Een actu
ele waarschuwing van de re
gering van de DDR? Nee, zegt
Eppelmann. Het is het leerza
me bewijs dat de geschiedenis
zich herhaalt. Het verbod
stamt namelijk uit een grijs
verleden, uit de tijd van Keur
vorst Friedrich Wilhelm van
Brandenburg.
Alexander Münninghoff
MOSKOU Op elk seizoen is
wel wat aan te merken. Maar
de klaagzangen die in de herfst
in dit land opstijgen, zijn elk
jaar weer het hevigst. Reeds is
de winter in aantocht, zo lezen
wij in de dagbladen, maar de
voorbereidingen op de koude
laten te wensen over. En dan
volgt een hele litanie van
verwijten aan het adres van
'het gemeentebestuur en de
diverse bedrijven die voor de
toelevering van warmte
verantwoordelijk zijn.
Ik ga nu mijn vierde
sovjetwinter in en lees, de
perestrojka ten spijt, die
verhalen nu al voor de vierde
keer. Honderden
woonblokken, ziekenhuizen,
scholen en instituten zitten in
Moskou nog zonder
verwarming, terwijl het
's nachts al nul graden is en
overdag een graad of zes.
Kwade ingezonden brieven in
de kranten waarin de lezers
zich afvragen wat organisaties
als Mosteploenergogas (het
stedelijk gas- en
verwarmingsbedrijf) en
Glavmoszjilinzj (de club die
voor het technisch onderhoud
van de woningen
verantwoordelijk is) in
vredesnaam al die
zomermaanden hebben
uitgespookt. Een goede, maar
zinloze vraag. Iedereen weet
immers dat die lui op
onvervalste Sovjetwijze in de
zon hebben zitten
duimendraaien. Pas nu de
mensen het koud krijgen en
boos reageren, worden haastig
en dus slordig nog wat
buizen vervangen en een paar
in het voorjaar opengebroken
straten dichtgegooid. Waarbij
je maar moet afwachten of de
veertien ouderwetse tetsen
verwarmingscentralesdie
Moskóu door de winter moeten
helpen, het ook de komende
maanden zullen blijven doen.
En. dan praat ik nog alleen
maar over de hoofdstad van de
USSR, waar alles veel beier is
geregeld dan elders. Zo brak er
vorig jaar in de stad Kalinin,
op nog geen tweehonderd
kilometer van Moskou, bijna
een oproer uit toen bij een
temperatuur van vijfentwintig
graden onder nul de
stadsverwarming het in zijn
geheel begaf. Je zou denken
dat in zo'n geval ingrijpende
vernieu wingsmaa tregelen
genomen worden om
herhaling te voorkomen. Maar
niks hoor. In de Pravda staat
alweer een brief waaruit je
kunt opmaken dat het dit jaar
weer net zo een puinhoop
dreigt te worden.
Dit treurige Sovjetritueel doet
een beetje denken aan de wijze
waarop men zich elk jaar weer
in Bangladesh door de
overstromingen laat verrassen
en ik betrap mezelf wel eens
op de lelijke gedachte, dat
hiermee een van de bewijzen
geleverd is dat de Sovjetunie
in feite een Derde-Wereldland
is. Dat geldt eigenlijk ook voor
een ander Sovjet-
herfstfenomeen: De strijd om
de oogst. Let wel: Strijd
(borjba), want al heeft de
staatstelevisie tientallen jaren
lang indrukwekkende beelden
van combines en tractoren en
allerlei andere
landbouwwerktuigen getoond,
dat betekent nog niet dat het
op de Sovjetakkers van een
leien dakje gaat bij het
binnenhalen van de
aardappelen, de wortelen en de
bieten. Dat is elk jaar weer een
klus die met de hand door
scholieren en studenten en
hele brigades uit de fabrieken
en de bedrijven geklaard moet
worden. Tot vorig jaar was die
inzet verplicht. Toen werd van
hogerhand gesteld dat die
septembercampagne eigenlijk
een overleefd verschijnsel was,
dat niet meer in deze moderne
tijd thuishoort. Dus wat je nu
ziet zijn kleine groepjes
vrijwilligers, niet zelden door
een partijfunctionaris
aangevoerd, die op de
doorregende velden rond
Moskou wanhopige
armgebaren maken voor de tv-
camera 's en roepen dat ze het
werk niet aankunnen. Handige
Moskovieten, die dit allang
zagen aankomen, hebben dit
jaar hun vakantie in september
gepland en doen nu hetzelfde
werk als vorig jaar, met dit
verschil dat het toen gratis was
en dat ze er nu ongeveer
duizend roebel mee vangen.
Wij buitenlanders hebben
natuurlijk niets met al dit soort
zaken te maken. In de voor
ons gereserveerde speciale
woonblokken brandt de
verwarming als eerste en
groenten en aardappelen
kopen wij in de speciale
valutawinkels. Voor ons
hebben die paar herfstweken,
waarin de bladeren een geel
tapijt op de straten leggen en
menig bos in de omgeving van
Moskou in adembenemende
kleuren afscheid neemt van
zijn zomertooi, de normale
bekoring van dit
melancholieke jaargetijde.
BUITENLAND
ii
Thailand levert
gapers niet uit
£cid)ó<i6oitltWlt DINSDAG 10 OKTOBER 1989 PAGINA 5
E AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB HET GEHEIM VAN DE BOSPLAAT
.USANNE In het
itserse Lausanne is gis-
>ren een belangrijke VN-
inferentie begonnen
rer de overlevingskan-
in van bedreigde dier-
iorten, met name over de
ivloed die de handel in
heeft op het voort-
'staan van de olifant.
I
i
rins Bernhard opende de bij
CITES geheten
de VN-Conventie rond de
ternationale Handel in Be-
eigde Soorten Dieren en
anten met de constate-
ïg dat er sprake is van een
irmerende daling van het
ntal olifanten en dat de be
lande beschermende mhatre-
len kennelijk in hoge mate
tqereikend zijn. De prins
eitte er bij de 800 afgevaar-
jden en waarnemers voor
e overleving van de soort"
de eerste plaats te stellen.
r wordt daarin niet gesteund
or de aan de CITES gelieer-
controlecommissie op de
hangen nu boven zee! En wat is dat? De vliegboot gaat in een
bocht en komt dan recht op de drie parachutisten aan. Hebben
die lui hen dan toch nog gezien? Inderdaad, de vijand is vast
besloten de drie vluchtelingen op het laatste ogenblik nog de pas
af te snijden door hen onder vuur te nemen. Rob heeft echter
niet voor niets zijn machinepistool meegenomen en wanneer de
machine vlak langs komt, vuurt hij een salvo af. Raak?
VN-vredesmacht
Midden-Amerika
I^NGKOK De twee
-'brmese studenten die vrij-
ig een vliegtuig kaapten
h de vrijlating van politie-^
9 gevangenen en de invoe-
hg van democratie in hun
-sor militairen geregeerde
derland te eisen, zullen in
ïailand worden berecht
niet worden uitgeleverd
n Burma. Volgens de
vice-premier Tien-
Sirisunpan kunnen de
voor hun daad
dood worden veroor-
eld, maar hij zei dat ze
>ment behandeld zullen
irden.
komt een internationa
le vredesmacht van de
Verenigde Naties in
Midden-Amerika. VN-
secretaris-generaal Ja-
vier Perez de Cuellar
zal een voorstel hiertoe
deze week indienen bij
de Veiligheidsraad.
Eerste taak van de VN-
vredesmacht in Mid
den-Amerika zal zijn
de grens tussen Hondu
ras en Nicaragua te be
waken, om aanvallen
van de Contra's op Ni
caragua te voorkomen.
Cassandra Phillips van het Wereldnatuurfonds, Jim Barnes van de Antarc
tische en zuidelijke oceaancoalitie en Kelly Rigg van Greenpeace poseer
den gisteren voor een poster over Antarctica. Gedrieën pleitten zij in Parijs
om de Zuidpool tot beschermd internationaal natuurgebied te verklaren.
foto: ap
De bommen, waarin de gevangenen opgesloten heb-
bn gezeten, vallen ook naar beneden, maar die kunnen gelukkig
pen schade aanrichten! Rob ziet zo'n onschuldig projectiel
ings zich flitsen, juist wanneer hij zijn parachute opentrekt. Een
en daar zweeft hij al in de lucht. Hij kijkt omhoog. Ja hoor,
aar ontplooien zich nog twee parachutes. Als ze nu maar veilig
Eigenlijk zijn ze iets te laat gesprongen, want ze
3 (Van
correspondent
Wera de Lange)
*)UDAPEST De kers-
rirse Hongaarse Socialis-
;r6che Partij is uiteindelijk
lijdelijk ongeschonden
■cfear eerste congres door-
ikomen. De overgrote
[eerderheid van de afge-
iardigden - gewezen
.iknmunisten van allerlei
lit - schaarden zich gis-
iravond in meerderheid
|hter een partijbestuur
k geheel bestaat uit
Vorstanders van een
elle democratisering
n het Hongaarse staats-
itel.
1276 afgevaardigden kwa
vrijdag allen als leden
*p de communistische HSAP
Budapest. Op een enkele
vallige na verlieten ze het
ingrescentrum vier dagen la-
|r als 'democratisch socialist',
van een nieuwe partij
P) met een links maar nau-
ilijks communistisch te noe-
:n program en met statuten
aar een democratische partij
ch niet voor hoeft te scha
len. Het 25 koppen tellende
irtijbestuur is ten opzichte
an de leiding van de nu dood-
irklaarde HSAP sterk ver-
ngd en vernieuwd. Een en-
:1e kleurloze apparatsjik
ieft nog een plaats in het be-
uur gekregen, maar commu-
De voorzitter van de nieuwe Hongaarse socialistische partij, Re-
zeo Nybrs, brengt zijn stem uit. Gisteren koos deze partij een 25-
leden tellend presidium. foto: ap
nistische conservatieven ko
men er niet in voor. Het gezel
schap bestaat in meerderheid
uit mensen die zich de afgelo
pen jaren voor een vergaande
hervorming in Hongarije heb
ben ingespannen. Zelfs de
meest radicale hervormers wa
ren na afloop van het congres
tevreden. „We zijn het stalinis
me nu definitief te boven. De
mensen van de partij-oligar
chie zijn verslagen", aldus de
bevlogen woordvoerder van
deze radicale hervormers,
Imre Keserü.
Gistermiddag zag het er nog
naar uit dat de nieuwe partij in
gevaar verkeerde. Het congres
was zowel aan de basis als aan
de top verdeeld; die top woog
uiteraard het zwaarst. Aan de
basis vond een hevig gevecht
plaats over de samenstelling
van het partijbestuur. Het
'platform van hervormers' eis
te een homogeen bestuur van
uitsluitend duidelijke hervor
mers. Het 'volks-democratisch
platform' - verzamelpunt van
behoudende communisten -
wenste echter de minister van
buitenlandse zaken (Gyula
Horn) niet in het bestuur te
hebben en eiste een aantal ze
tels op voor partijfunctionaris
sen uit de HSAP. Dit conflict
tussen gewone gedelegeerden
had gemakkelijk uit de wereld
geholpen kunnen worden, als
de top tijdig haar gewicht in de
schaal had geworpen voor een
compromis. Maar partijvoorzit
ter Nyers, president-kandidaat
Pozsgay en premier Nemeth
waren het onderling zwaar on
eens. Nyers voelde er het
meest voor de partij-conserva
tieven niet voor het hoofd te
stoten. Nemeth wilde een dui
delijker uitspraak van de HSP
dat zijn regering ook door deze
nieuwe partij gesteund wordt.
Voor hem was het onaan
vaardbaar dat het congres mi
nister Horn zou laten vallen.
En Pozsgay voelde mee met de
hervormersfractie die een ho
mogeen bestuur eiste. Het kost
te vele, vele uren vergaderen
achter gesloten deuren, voor
dat de drie heren het eindelijk
eens konden worden. Horn
verscheen toch op de bestuurs
last en het partijbestuur werd
uitgebreid met een aantal ze
tels, zodat de kleurloze functio
narissen erin konden zonder
dat het hervormersoverwicht
erdoor werd geschaad. Nu
moeten de afgevaardigden
naar de 720.000 leden van de
overleden HSAP terug, om
hen ervan te overtuigen dat ze
zich bij de nieuwe partij
moeten aansluiten. Pas als
blijkt dat die leden daarvoor
warm lopen, is de nieuwe par
tij werkelijk klaar voor de ver
kiezingsstrijd die op handen is.
De kans dat die leden zich
massaal tot de ontevreden con
servatieven zullen wenden, die
dreigen een eigen partij op te
richten, is niet zo groot. Daar
voor is het communisme te im
populair geworden in Honga-
.rije. Een groter gevaar voor de
nieuwe HSP is de apathie on
der het gros van de potentiële
leden. Wellicht wendt een
meerderheid zich wel helemaal
van de politiek af.
Voornamelijk
kinderen
demon
streerden
gisteren tegen
de ivoorhandel
en de daarmee
gepaard
gaande
dreiging van
het
voortbestaan
van de olifant
voor het
gebouw in
Lausanne waar
de VN-
commissie
vergaderd.
foto: ap
ivoorhandel. Deze VN-organi-
satie is tegen een algeheel ver
bod op de handel in olifants
slagtanden. Inmiddels is dui
delijk geworden dat de com
missie voor driekwart wordt
gefinancierd door ivoorhande
laren. De voorzitter van de
colntrolecommissie heeft het
bestaan van deze geldbron toe
gegeven maar spreekt tegen
dat het standpunt van de com
missie nu wordt beinvloed. In
de handel van slagtanden en
de verkoop van ivoren voor
werpen levert jaarlijks ruim
twee miljard gulden op. Vooral
in Japan en andere landen
van het .Verre Oosten is ivoor
erg in trek. De populatie van
Afrikaanse olifanten is sinds
1979, toen er nog 1,3 miljoen
exemplaren waren, inmiddels
gedaald tot zo'n 625.000.
