Lot van perestrojka wordt
beslist in de republieken
1 )EKRAINER VLADIMIR MALENKOVITSJ IN AMSTERDAM:
Roemenië wilde ingrijpen
Warschaupact in Polen
Meeste
Israëliërs
voor
vredes
overleg
Amerika wil geen overhaast START-verdrag
Buitenland
ZeidóeQowiard
ZATERDAG 30 SEPTEMBER 1989 PAGINA 5
)U sluit verbond
[iet ultra-rechts
D HERSFELD De rege-
ide CDU heeft in Bad Her-
ild een monsterverbond ge-
met de extreem-rechtse
itionaal Democraten (ND)
de herverkiezing van de
lU-burgemeester van die
id veilig te stellen. De SPD-
bositie heeft de CDU-ma-
:uvres in het Hessische
Ije scherp veroordeeld en
eest dat de christen-demo-
aten nu ook elders met ex-
eem-rechtse en neo-nazipar-
?n jen in zee gaan. De ND haal-
>sfc n bij de gemeenteraadsver-
ezingen in maart in Frank
eert en tal van andere steden
Hessen zetels binnen.
Meningsverschil over
overdracht Hongkong
LONDEN Bij Brits/Chi-
nese besprekingen in Lon
den over de overdracht door
Groot-Brittannië van de
kroonkolonie Hongkong aan
China in 1997, zijn diepgaan
de meningsverschillen aan
de dag getreden. Peking en
Londen zijn het totaal on
eens over manieren om het
vertrouwen van de bevol
king van Hongkong in China
te herstellen. De onenigheid
betreft vooral de legering
van Chinese troepen in
Hongkong, nadat China in
1997 de soevereiniteit over
neemt.
CONTRAS SLUITEN
KANTOOR IN VS
WASHINGTON De anti-sandinisti-
sche contras hebben gisteren hun kan
toor in de Amerikaanse stad Miami ge
sloten, vanwaaruit zij hun politieke acti
viteit in de Verenigde Staten onderna
men. Een zegsman zei dat de stap on
vermijdelijk was wegens het langdurig
uitblijven van financiële steun van de
Amerikaanse regering. Volgens de ka
tholieke kerk in de Nicaraguaanse
hoofdstad Managua zou ook het in Mia
mi gevestigde radiostation van de con
tras, 'Radio Liberacion', het zwijgen zijn
opgelegd. De VS droegen sinds 1986
maandelijks rond 250.000 gulden bij aan
het kantoor, waar in het begin zo n 60
mensen werkten. Kort voor de sluiting
waren dat er echter nog maar tien.
Lancering Ariane-
raket uitgesteld
PARIJS De lancering van
de grootste commerciële satel
liet ter wereld, de 4,2 ton zwa
re Intelsat VI, is met vier we
ken uitgesteld wegens de ont
dekking van een elektronische
fout in de Europese Ariane-4
draagraket. Een zegsman van
Arianespace in Parijs, dat de
raket bouwt en exploiteert,
verklaarde dat de lancering is
uitgesteld om de systemen nog
eens goed na te kijken. Dat
duurt zeker een maand, omdat
enkele onderdelen naar Parijs
moeten. De Ariane zal vanaf
Kourou in Frans-Guyana wor
den gelanceerd.
Stakingen in Frankrijk
PARIJS Gevangenbewaarders in
Frankrijk hebben gisteren een alge
mene staking uitgeroepen. Zij eisen
hogere lonen. Ook bij andere be
roepsgroepen zijn stakingen uitgebro
ken als protest tegen de terughouden
de loonpolitiek van de regering van
premier Rocard. Belastinginspec
teurs, douanebeambten en zelfs vuur
torenwachters demonstreerden in
Parijs. Ook trokken arbeiders van de
Peugeot-autofabrieken door de stra
ten. Bij een gevangenis aan de rand
van Parijs kwam het tot een harde
botsing tussen gevangenbewaarders
en oproerpolitie. Daarbij vielen 13 ge
wonden. Door de cipiersstaking is er
ook binnen de gevangenissen grote
onrust.
China wijst buitenlandse inmenging af
NEW YORK De Chinese minis
ter van buitenlandse zaken, Qian
Qichen, heeft in New York de in
menging in de binnenlandse aange
legenheden van China door „be
paalde westerse landen" krachtig
van de hand gewezen. De bewinds
man, die sprak in de Algemene
Vergadering van de Verenigde Na
ties, hekelde de „ongefundeerde
aanvallen" en „het blijven hameren
op democratie en vrijheid" van ver
tegenwoordigers van westerse lan
den die hij niet met name noemde.
„Onverantwoordelijke opmerkin
gen" en „pogingen om andere staten
hun wil op te leggen" gaan in tegen
de historische ontwikkelingen en
zijn „betreurenswaardig", aldus de
Chinese minister. Minister Van den
Broek had donderdag in New York
verklaard dat hij, bij wijze van uit
zondering, „de schokkende gebeur
tenissen op het Plein van de Hemel
se Vrede" had genoemd, omdat Chi
na „een geval apart" was vanwege
„het teruggaan naar een situatie
waarvan mocht worden gehoopt dat
het die achter zich had gelaten".
Ook Van den Broeks Franse colle
ga, Roland Dumas, namens de
twaalf EG-landen, en vrijwel alle
andere EG-ministers, hadden in
hun redevoeringen melding ge
maakt van wat begin juni in Peking
is gebeurd.
MSTERDAM Hij lijkt
oeiredelijkheid zelve.
Vladimir Malenko-
tsj, voormalig lid van
1 fet Oekrainse Helsinki-
iSfmité (een groep men-
inrechten-activisten in
b Sovjetunie), woonach-
g in München en door de
Fganisatoren van de In-
(rnationale Glasnost
erestrojka Conferentie,
ie dit weekeinde in Am-
ërdam plaatsvindt, ge-
resenteerd als „Oekrai-
^-specialist".
'S' De Oekrainse volksbeweging
het is uitdrukkelijk een be
leging en geen front, want
jt klinkt veel te agressief
tl feitelijk het concept dat
r^enin in 1922 voor de Sovjetu-
n Ie ontwierp, in praktijk bren-
/a«n. Dat is een Unie van Soci-
jistische Sovjetrepublieken,
,n In soevereine staten die al
en op militair en diplomatiek
irrein aan elkaar gebonden
jn. Deze unie, omschreven in
lfl[ grondwet, is tot nu toe
Schts een holle frase geble-
n".
sj bnk zij de glasnost van Sov-
i-president Michaïl Gorbats-
kon dit verlangen naar het
'iseren van wat Lenin be
id heeft op massale wijze
uitdrukking komen. Met
ieën over volledige autono-
ie (de Balten), met geweld
izerbajdzjan), met stakingen
loldavië). „Het lot van pere-
„-.-^ojka wordt beslist in de re-
'n ablieken", zegt Malenkovitsj
\n ook terecht.
Oekrainse Volksbeweging,
irige maand opgericht, doet
dat soort ondermijnende
tiviteiten niet mee.
nfrontaties wil de volksbe-
;ging niet. En daarmee on-
frscheidt zij zich heel duide-
jk van haar radicalere zuster-
taanisaties. „Het grootste deel
)n de Oekraine is al eeuwen
£e)derworpen aan Moskou. De
3Jjssificatie is hier dan ook
jntel sterker. Alleen in het
bsten van de Oekraine is de
Dr. Vladimir Malenkovitsj: „Ons streven is niet tegen de partij gericht".
FOTO: CEES VERKERK
situatie min of meer vergelijk
baar met de Baltische staten.
Daar zijn de mensen radicaler.
Want ook zij maken, net als in
het Balticum, pas sinds het
Hitler-Stalinpact van 1939 deel
uit van de Sovjetunie".
Doelstellingen
De beweging verenigt allerlei
groepen; zelfs leden van de
communistische partij zijn er
bij aangesloten. Het is een
overkoepelende organisatie
met binnen haar gelederen
milieu-activisten die de waar
heid over Tsjernobyl willen
weten, leiders van de stakings-
comites (opgericht ten tijde
van de mijnwerkersacties in
het Donetsk-bekken) en verte
genwoordigers van de nog al-
Toch is het streven van de
Oekrainse Volksbeweging
noch tegen de Sovjetunie noch
tegen de communistische partij
gericht. Begin september zijn
de doelstellingen geformu
leerd. De beweging wil econo
mische zelfstandigheid, demo
cratische verkiezingen en een
vrij te voeren cultuurpolitiek".
Meer concreet betekent dit een
vrije-markteconomie waarbij
de Oekraine zelf bepaalt wat
het produceert in plaats van te
moeten gehoorzamen aan de
door Moskou gedicteerde pro
gramma's. Een nieuwe kieswet
waardoor onafhankelijke ver
tegenwoordigers zitting kun
nen nemen in het parlement
en een herwaardering van de
Oekrainse cultuur.
Volgens Malenkovitsj is een
economisch zelfstandig Oek
raine geen bedreiging voor de
Sovjetunie. De Oekraine is
met 51 miljoen inwoners de
één na grootste republiek en
levert een onontbeerlijke bij
drage aan zowel de landbouw
als de industriële produktie
van de Sovjetunie.
„De Oekraine kan volledig
voor zichzelf zorgen. Het enige
dat ons ontbreekt is olie. Maar
wij willen ons niet afsluiten en
wij willen ook, voor bijvoor
beeld ons graan, geen woeker
prijzen gaan rekenen. We wil
len het alleen zelf kunnen be-
Het is volgens Malenkovitsj
nog steeds onduidelijk hoe ver
Gorbatsjov wil gaan in zijn te
gemoetkomingen aan het na
tionalisme in de diverse repu
blieken.
„Gorbatsjov doet tegenstrijdige
concessies. Hij wil zowel de re
publieken als de Sovjetunie
prioriteit geven. Daardoor is
het volstrekt onduidelijk wie
het nu bijvoorbeeld op het ge
bied van wetgeving voor het
zeggen gaat krijgen. De discus
sies over de nationaliteiten
kwestie van het centraal comi
té in Moskou zijn vorige
maand ook volstrekt chaotisch
verlopen".
Maar dat Gorbatsjov wel luis
tert naar de verlangens van de
Oekrainers bewijst de veran
dering aan de top van de Oek
rainse communistische partij.
Onder druk van de volksbe
weging, via petities en massale
demonstraties, heeft Gorbats
jov ervoor gezorgd dat de ul
tra-conservatieve partijleider
Sjtsjerbitski het veld moest
ruimen.
„Met hem was ieder overleg
onmogelijk. Hij was ook het
laatste lid van het Politburo,
dat verantwoording droeg
voor de oorlog in Afghanis
tan".
Sjtsjerbitski regeerde de Oek
raine met ijzeren hand. Onder
zijn regime werd 25 procent
van de Helsinki-groep in straf
kampen vermoord en een der
de voor jaren achter slot en
grendel gezet. De terreur van
deze Brezjnjev-adept was voor
Malenkovitsj reden om negen
jaar geleden naar de Bondsre
publiek te emigreren. De
volksbeweging werd door
Sjtsjerbitski volledig verket
terd.
Met de nieuwe partijleider,
Vladimir Ivajsko, is misschien
beter te onderhandelen. Ma
lenkovitsj: „Hij is geen hervor
mer van nature. Meer een ge
hoorzaam ambtenaar, die nog
nooit iets interessants heeft ge
zegd. Hij zal dan ook trouw de
koers van Gorbatsjov uitvoe-
FRANS BOTHOF
M
Waarschuwing Chinese partijleider
De Chinese partijleider Jiang Zemin veegt het zweet van zijn voorhoofd. In een toespraak van bijna
anderhalf uur maande hij gisteren tot waakzaamheid tegen de infiltratie van westerse denkbeelden
in het socialisme. Hij sprak in de Grote Zaal van het Volk voor een gehoor van 10.000 genodigden
ter viering van het 40-jarig bestaan van de Volksrepubliek China.
WARSCHAU De krant
van Solidariteit, Gazeta
Wyborcza, heeft Roeme
nië er van beschuldigd
vorige maand geprobeerd
te hebben het Warschau
pact zo ver te krijgen dat
dit zou ingrijpen in Polen.
Hierdoor zou verhinderd
moeten dat Solidariteit
een regering kon vormen.
De krant publiceerde gisteren
een brief van de Roemeense
regering aan de Poolse ambas
sadeur in Bukarest, waarin het
aan de macht komen van Soli
dariteit een „ernstige slag voor
het Warschaupact" werd ge
noemd. Polen had, aldus de
krant, Roemenië vervolgens
terechtgewezen wegens in
menging in binnenlandse aan-
gelegendheden.
De woordvoerder van het
Centraal Comité in Warschau
bevestigde het bericht. De uit
wisseling van meningen tussen
de Roemeense en de Poolse
partij geven „de stand van de
betrekkingen en een taxatie
van de interne problemen
weer", aldus Jan Bisztyga. Hij
voegde er aan toe dat de open
baarmaking was geschied zon
der instemming van de partij.
Polen heeft gisteren een einde
gemaakt aan de oproerpolitie
ZOMO, die in 1981 de staat
van beleg in 1981 hielp moge
lijk te maken en herhaaldelijk
optrad tegen Solidariteit. Het
opheffen van de eenheid komt
drie weken na de vorming van
een door Solidariteit geleide
regering. De communistische
minister Czeslaw Kiszczak van
binnenlandse zaken had
eerder deze maand toegezegd
het repressieve politiekorps te
ontmantelen.
bukman bezorgd over afnemende aandacht voor Derde Wereld
.Jen BOSCH Neder-
)nd lijkt steeds minder
n farm te lopen voor de
erde Wereld. Grote
^ulpacties willen niet zo
jlotten en er bestaat veel
weinig aandacht voor
e diepere oorzaken van
moede en onrecht in de
gereld.
emissionair minister voor
ïtwikkelingssamenwerking
iet Bukman uitte zijn be-
irgdheid over deze ontwikke-
Jng gisteren in Den Bosch. Hij
as een van de sprekers op de
bileumbijeenomst van de ka-
lolieke noodhulp-organisatie
iensen in Nood, die 75 jaar
istaat.
genschijnlijk is er volgens
ukman niets aan de hand. De
Dedgeefsheid van de Neder-
inder is bijna spreekwoorde-
jk geworden. Maar de minis
ter signaleert dat kleinere ac
ties vaak al spaak lopen omdat
er geen geld is voor het ver
voer van de ingezamelde goe
deren naar de Derde Wereld.
Nog meer zorgen maakt Buk
man zich er echter over dat de
werkelijke oorzaken van ar
moede en de structurele maat
regelen die nodig zijn om daar
een einde aan te maken, on
derbelicht blijven. Dat is des te
ernstiger omdat die maatrege
len ook ons zelf, hier in het
westen zullen raken. Daar
naast moet Bukman hebben
geconstateerd dat ontwikke
lingssamenwerking kennelijk
geen hoge prioriteit meer
heeft
Zo werd vorige week een rap
port bekend van een ambtelij
ke commissie waarin alterna
tieven worden aangedragen
om kosten van andere depar
tementen naar ontwikkelings
samenwerking over te heve
len. Het gaat om bezuinigingen
tot een bedrag van maximaal
een miljard gulden. Minister
Bukman zelf heeft echter
eerder dit jaar becijferd dat
een verdubbeling van het bud
get nodig zal zijn om in de toe
komst alleen al de directe ar
moede in de Derde Wereld te
kunnen bestrijden.
Deze week moest hij boven
dien een aanval afweren op
zijn budget door minister van
buitenlandse zaken Van den
Broek. Die lanceerde het idee
om hulp aan Oost-Europa met
ontwikkelingsgeld voor de
Derde Wereld te financieren.
Volgens Bukman kan de situa
tie nog ten goede wórden ge
keerd door bij ontwikkelings
samenwerking verder te kij
ken dan de pure hulp iets
dat met name de particuliere
organisaties naar zijn mening
kennelijk niet voldoende doen.
Waar het volgens de minister
wezenlijk om gaat is handel,
economische ontwikkeling,
mensenrechten en steun aan
jonge democratieën. Al eerder
heeft hij getracht particuliere
ontwikkelingsorganisaties, die
met overheidsgeld werken
meer te binden aan het officië
le Nederlandse buitenlandse
beleid. Dat is toen niet gelukt.
Maar in kringen van ontwik
kelingsorganisaties wordt niet
uitgesloten dat Bukman, ook al
is hij demissionair, het idee
nogmaals zal trachten te lance
ren. Hij nodigde de particulie
re organisaties gisteren uit
voor een gesprek over het be
leid op langere termijn. Daar
bij zou hij, zo wordt vermoed,
bereid zijn het extra geld be
schikbaar te stellen, waar de
particuliere organisaties al en
kele jaren om vragen. In ruil
daarvoor wil de minister dan
wel dat deze aan de leiband
gaan lopen van het door hem
uitgestippelde beleid.
JOS TIMMERS
)E AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
HET GEHEIM VAN DE BOSPLAAT
N484 Rob is maar net op tijd terug, want daar staat al weer
i officier te schreeuwen: „Karll Karll Waar zit je, lummel?"
iel springt Rob naar voren en meldt zich, klappend met de hak-
m. Hij krijgt meteen een flinke schrobbering, dat hij zo lang op
:h heeft laten wachten. „Vlug", snauwt de officier hem dan toe,
•ommen halen met de lorrie." Rob salueert en maakt rechts-
mkeert. Bommen halen? O, de heren beschikken over een lor
rie? Daar staat er één. Rob springt er op en spoedig rijdt hij
heen en weer. De bommen worden gevuld met een hem onbe
kende springstof. Weer een geheim wapen? - Terwijl Rob zo
heen en weer rijdt bedenkt hij, dat het nu toch tijd wordt over
een ontsnappingspoging te denken. En dan zijn er nog twee ge
vangen, die vast en zeker op zijn hulp rekenen. Wat moet hij
doen?
Elite-eenheid in actie
Twee Russische politiemannen van een nieuwe elite-eenheid arresteren een Moskoviet. Met de op
richting van de speciale eenheid wil de Sovjetunie de strijd aanbinden tegen de snel stijgende
criminaliteit.
(Vervolg van
de voorpagina)
JERUZALEM Een
meerderheid van de Israë
liërs is voorstander van
Palestijns-Israelische be
sprekingen in Cairo ter
voorbereiding van onder
handelingen over een op
lossing voor het Midden
oosten-vraagstuk. Dat
blijkt uit een opiniepei
ling, waarvan de resulta
ten gisteren in de krant
Yediot Ahronot werden
gepubliceerd.
Van de 688 ondervraagden
was 52 procent voor een Pa
lestijns-Israelische conferen
tie en 40 procent tegen. Acht
procent had geen mening.
Een Israëlische militaire
rechtbank heeft drie solda
ten die waren veroordeeld
wegens dodelijke mishande
ling van een Palestijn, drie
maanden strafvermindering
gegeven en in vrijheid ge
steld. De drie hadden zes
maanden van hun gevange
nisstraf van pegen maanden
uitgezeten.
Het leger heeft een verkla
ring uitgegeven, waarin
wordt gesteld dat met de
vrijlating de misdaad niet
wordt goedgepraat, maar
sommigen zien in de beslis
sing van de rechtbank een
aanmoediging van geweld te
gen Palestijnse burgers. De
behandeling van de zaak, in
maart, trok internationaal
veel aandacht, omdat het le
ger daarbij zou kunnen laten
zien dat het bereid is op te
treden tegen soldaten die zijn
beschuldigd van gewelddadig
optreden.
GENEVE De Verenig
de Staten willen geen
overhaast verdrag over de
beperking van de strategi
sche kernbewapening
(START). Sovjet-minister
van buitenlandse zaken
Eduard Sjevardnadze
werkte onlangs belangrij
ke knelpunten weg, maar
de VS hebben behoefte
aan nadere bestudering
van de „kleine lettertjes"
van diens voorstellen.
De Amerikaanse gezant in Ge
neve, Richard Burt, verklaar
de dit gisteren na een onder
houd met zijn Russische colle
ga, Joeri Nazarkin, waarmee
een nieuwe onderhandelings
ronde bij de Geneefse START -
besprekingen wordt ingeluid.
Burt toonde zich aanvankelijk
boordevol optimisme over de
„geest van Jackson Hole"
waar Sjevardnadze en diens
Amerikaanse collega Baker de
START-knelpunten wegwerk
ten die is overgewaaid naar
Geneve.
Maar daarnaast achtte hij een
waarschuwing op haar plaats
om niet al te hooggespannen
verwachtingen te hebben. Pre
sident Bush zei eerder deze
week dat de kans groot is dat
voor zijn top met Gorbatsjov,
die voor volgend jaar is ge
pland, een START-akkoord
rond is. Maar volgens Burt is
het een „grote fout om onder
druk van die kunstmatige
tijdslimiet te onderhandelen
Hij zei uit de opmerkingen
van Sjevardnadze te hebben
begrepen dat de Sovjetunie
een START-verdrag niet lan
ger koppelt aan uitkleding van
het Amerikaanse SDI-proiect.
„Maar we willen heel helder
krijgen wat de Russen wel en
niet voorstellen. De weg naar
een verdrag is korter gewor
den, maar er moet nog veel
werk worden verzet".
