£cicl6c6outcwt:
„Orgelmuziek
zonder God is
als lichaam
zonder ziel"
Kritiek wordt gewoon genegeerd
EeiclócSoivtcmt
Nï
kerk
wereld
,Van goede
katechese hangt
voortbestaan
parochies af"
PLEIDOOI VOOR HERONTDEKKING MUZIEK VAN TOURNEMIRE
Schoolwijzer
brieven
'PI
lezers
Rode Khmer isoleren snhuii
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
VRIJDAG 29 SEPTEMBER 1989 PAGINA
Huisvest Karmelietessen tijdelijk elders'
DEN HAAG De autoriteiten in Polen
zouden de Karmelietessen in Auschwitz
in staat moeten stellen op de kortst mo
gelijke termijn te vertrekken door hen
tijdelijk elders te huisvesten in afwach
ting van de voltooiing van het interna
tionale centrum voor gebed en bezin
ning. Een delegatie van drie personen,
onder wie de voorzitter van de Katholie
ke Raad voor Israël, deken J.M. Kwaai-
taal, heeft gisteren de apostolische nunti
atuur gevraagd dit te bevorderen. De de
legatie overhandigde de secretaris van
de pro-nuntius, de uit Polen afkomstige
mgr. J. Janusz, 6500 handtekeningen
voor verplaatsing van het Karmelietes
senklooster. De handtekeningen zijn 16
september j.l. in Utrecht opgehaald tij
dens de Kerkendag.
In een vraaggesprek met de Westduitse
Süddeutsche Zeitung spreekt de Poolse
kardinaal Glemp tegen dat hij vorige
maand naar aanleiding van de affaire
rond het Karmelietessenklooster in
Auschwitz antisemitische uitspraken
heeft gedaan. „Ik ben op geen enkele
manier antisemiet", aldus Glemp. „De
joodse protesten tastten „in de vorm die
ze in Auschwitz aannamen", de waardig
heid van de zusters en van de Rooms-
Katholieke Kerk aan. „Daarom moest ik
luid protesteren". Glemp verklaarde
voorts dat hij een diepere en bredere di
aloog voorstaat met de joden dan nu het
geval is. Op 28 augustus had de Poolse
kardinaal op een Maria-manifestatie in
Czestochowa onder meer gesproken over
de invloed van de joden op de interna
tionale massamedia.
Het enige gebrek dat zeer
goede boeken hebben, is
dat zij meestal oorzaak
zijn van zeer veel slechte
of middelmatige.
Georg Christoph Lichtenberg
AMSTERDAM Paro-
chies moeten veel meer
werk gaan maken van
katechese (geloofsopvoe
ding). Het leeuwendeel
van de kerkelijke activi-.
teiten en de grootste fi
nanciële inspanningen in
de parochies liggen op li
turgisch vlak. In deze
wanverhouding moet op
korte termijn verande
ring komen wil het
voortbestaan van- vele
plaatselijke rooms-katho-
lieke geloofsgemeen
schappen niet op de tocht
komen te staan.
Dit concludeert de katecheet
dr. M. van den Berk naar
aanleiding van een onderzoek
dat hij samen met de kerkso-
cioloog dr. R. Scholten heeft
verricht naar de situatie van
de katechese in de bisdom
men Haarlem en Rotterdam.
Het onderzoek dat is geba
seerd op een enquete in 1984-
1985 waarop ruim de helft
van de parochies heeft gerea
geerd, werd gisteren gepre
senteerd op de Katholieke
Theologische Universiteit van
Amsterdam.
Gelegenheidskatechese
Van den Berk maakt zich
ernstig zorgen over het feit
dat geloofsopvoeding nu
meestal neerkomt op „gele
genheidskatechese". Bij de
voorbereiding van de eerste
communie en het vormsel is
89 procent respectievelijk 59
procent van de beschikbare
kinderen betrokken. Deze
voorbereiding wordt meestal
gegeven door de parochie in
samenwerking met de basis
school. Daarna is nog maar
vijf procent van de jongeren
betrokken bij een katechese-
project dat van de parochie
uitgaat. Bovendien is het dan
nog zo dat inleiding in het ge
loofsgoed van de kerk in deze
projecten zwak scoort. Erva-
ringskatechese, dat wil zeggen
het verwoorden van eigen er
varingen over het leven zon
der dat een relatie met de
kerk aanwezig is scoort vrij
hoog.
De rol die katechese speelt in
het voortgezet onderwijs en
haar effecten voor kerkop
bouw is overigens door de on
derzoekers buiten beschou
wing gelaten.
Een bijkomend bezwaar van
de huidige katechesepraktijk
zoals die vanuit de parochie
wordt aangeboden is dat zij
vaak een te vrijblijvend ka
rakter heeft. Problemen wor
den niet verder uitgediept en
tenslotte is het zo dat veel
vrijwilligers het aan compe
tentie ontbreekt om goede ka
techese te geven. Van de pas
tores in de bisdommen Rotter
dam en Haarlem die zich be
roepshalve met katechese be
zig houden heeft 66 procent
geen nadere scholing op dit
terrein gehad, terwijl van de
religieuzen 88 procent dit niet
heeft gehad.
Van den Berk en Scholten ga
ven aan hun onderzoek de ti
tel mee: De moeizame weg
van beleren naar leren. Het
beleren - dat wil zeggen het
leren van de geloofswaarhe
den door middel van de kate-
chismus was vijfentwintig
jaar geleden bij de katholie
ken nog schering en inslag.
De ervaringskatechese die
daarvoor in de plaats is geko
men achten Van den Berk en
Scholten een goede stap voor
uit, maar als deze niet tegelij
kertijd gekoppeld wordt aan
een systematische kennisver
werving, bestaat het gevaar
dat zij geen enkel spoor ach
terlaat en verdamp, niette
genstaande het vele goede
werk dat momervteel door ka-
techeten wordt verricht.
De moeizame weg van bele
ren naar leren; opzet van de
katechese in de parochies van
de bisdommen Haarlem en
Rotterdam. Uitgave Gooi en
Sticht. Prijs29,50.
1IliitMiiü; j i j i i j
DEN HAAG „Orgel
muziek waarin God afwe
zig is als een lichaam zon
der ziel". Deze uitspraak
komt van de Franse com
ponist en organist Charles
Tournemire (1870-1939),
wiens vijftigste sterfdag
in het weekeinde van 6
tot 8 oktober in Den
Haag wordt herdacht.
Tournemire was een Franse
katholiek, voor wie het eigen
lijk niet te verteren was dat
de protestanten wel hun ko-
raalvoospelen van Bach had
den, maar de katholieken
geen liturgische orgelmuziek
bij hun gregoriaans.
Daarom maakte hij een groots
opgezet liturgisch-muzikale
jaarorde: l'Orgue Mystique.
Voordat hij zijn muziek
schreef gebaseerd op the
ma's uit de gregoriaanse ge
zangen schreef hij een uit
voerige verantwoording en
opzet, een boek van meer dan
honderdzestig pagina's. De
muziek is als het ware een
muzikaal commentaar op
meer dan driehonderd grego
riaanse gezangen. Niet alleen
op de melodieën, maar na
drukkelijk ook op de teksten.
De muziek van Tournemire is
veronachtzaamd, constateert
dr. Ton van Eek uit Voor
burg, organist van de Jaco
buskerk in de Haagse Park
straat. Niet alleen diens orgel
muziek, maar ook de symfo-
niën voor groot orkest, de ka
mermuziek en de koorwer
ken. Hoog tijd dus om aan
dacht te vragen voor Tourne
mire, vond Van Eek samen
met de componist en organist
Bernard Bartelink. Ze namen
het initiatief voor een Tour-
nemire-stichting en die belegt
het eerste weekeinde in okto
ber diverse activiteiten (lezin
gen, concerten) rond persoon
en werk van Tournemire.
Van Eek wijst er op dat naar
zijn oordeel meer aandacht
voor Tournemire van beteke
nis kan zijn voor het orgelspel
in de (katholieke) kerk. „De
muziek van l'Orgue Mystique
komt natuurlijk pas goed tot
haar recht in een dienst waar
in gregoriaans wordt gezon
gen. En eigenlijk vraagt deze
laat-romantische en voor de
tijd van ontstaan tegelijk ver
rassend moderne muziek de
sfeer van de halftinten in de
kerk: schemerig, geur en
kleur van de latijnse liturgie
en een open hart voor het re
ligieuze. Maar ook zonder gre
goriaans en zonder Frans
symphonisch prgel kan de
muziek van Tournemire een
verrijking zijn van de reli
gieuze beleving tijdens de
dienst".
Eenzijdig
De kerkmuziek in de rooms-
katholieke kerk heeft na het
tweede Vaticaans Concilie ei
genlijk alleen maar eenzijdige
stimulansen gehad. Het grego
riaans werd naar de achter
grond geduwd ten gunste van
muziek die nu nog in veel pa
rochiekerken klinkt, muziek
in de stijl van de Amsterdam
se werkgroep voor liturgie.
Niet iedereen is daar zo ge
lukkig mee; er zijn nu een
maal ook in de kerk verschil
lende opvattingen over stijl
en kwaliteit.
Liturgische muziek die aan
sluit bij de traditie in de kerk
is er, althans in Nederland,
nauwelijks geschreven na het
Concilie. De motieven die
Tournemire had om zijn litur
gische muziek te maken
verhoging van de kerkmuzi-
kale praktijk in dienst van
het geloof zijn dan ook on
verminderd actueel, vindt
Van Eek. Er is ook daarom
alle aanleiding om het werk
van Tournemire uit de verge
telheid te halen. Van Eek
denkt dat veel mensen erdoor
„gesticht" zullen zijn en bo
vendien kan het spelen van
die vergeten muziek een sti
mulans zijn voor improvise
ren, studeren en, voor wel
licht een enkeling, voor com-
FOTO: CEES VERKERK
poneren. „Sfeer en stijl van
Tournemire zijn niet van een
alledaagse populariteit; het
grote publiek met de smaak
van het oppervlakkig ver
maak zal geen Tournemire-
fan worden. Maar dat hoeft
ook niet. Er blijven genoeg
mensen over die in de kerk
verrast hun oren zullen spit
sen als muziek van Tournemi
re klinkt".
Vraag aan Van Eek namens
de amateur-organisten: kun
nen wij die muziek ook spe
len? „Er zijn diverse bundels
van Tournemire die de ge-
fiiddelde amateur-organist
an spelen. Voor de ingewij
den: je kunt denken aan ni
veau en sfeer van l'Organiste
van Cesar Franck".
Mystiek
Als hem wordt gevraagd een
karakteristiek van Tournemi-
res orgelmuziek te geven zegt
Van Eek: „Tournemire was
De Gregorius-vereniging
heeft een speciaal Tournemi-
re-nummer uitgegeven van
het Gregoriusblad (bestelnr.
030-513738Het congres
wordt in het weekeinde van 6
- 8 oktober in Den Haag ge
houden. Op 6 oktober geven
Bernard Bartelink en Ton
van Eek een orgelconcert in
de Jacobuskerk m de Park
straat in Den Haag. Bij dit
concert zullen dia's worden
vertoond van triptieken die
de Engelse kunstenaar Tom
Walker maakte, geïnspireerd
door l'Orgue Mystique. Op 7
oktober begint om 10.00 uur
een symposium in het Ge
meentemuseum, om 15.00 uur
afgesloten met een concert
door Klaas Trapman, piano en
An ja van Wijk, alt-mezzo. Op
Zondag 8 oktober wordt tij
dens de latijnse mis (aanvang
10.15 uur) in de Jacobuskerk
gespeeld uit l'Orgue Mystique.
Op 2 december tenslotte is e'r
voor amateur-organisten en
andere belangstellenden een
workshop gehouden over het
orgeloeuvre van Tournemire.
Inlichtingen: 070-832349.
een leerling van Franck, dat
hoor je. Hij zit volop in de
grote Franse traditie. Maar hij
heeft niet de simpele melo-
diek van Widor of de virtuo
siteit van Vierne. Trefwoor
den bij hem zijn improvisato
risch en mystieke religiosi
teit".
De Voorburgse organist en or
geladviseur hoopt tenslotte
dat de activiteiten rond Tour
nemire zullen bijdragen tot
meer belangstelling voor het
gregoriaans. In de Jacobus
kerk klinkt iedere zondag
morgen gregoriaans tijdens
een latijnse mis en de belang
stelling voor de diensten
neemt toe. Dat het gregori
aans met dat laatste te maken
heeft, staat voor Van Eek
vast. Sinds enige tijd speelt
Van Eek ook muziek van
Tournemire tijdens de mis.
Daar was een minimale aan
passing van de liturgie voor
nodig, onder meer een halve
minuut ruimte voor muziek
na de consecratie. Van Eek:
„Het blijkt dat die oude tradi
tie uit Parijs mensen van nu
in Den Haag aanspreekt; ze
versterkt de beleving van dat
specifieke moment in de vie
ring van de eucharistie".
LÜTSEN KOOISTRA
Op Prinsjesdag is er ook voor
het Departement van Onder
wijs en Wetenschappen weer
een begroting ingediend, on
danks het feit dat de minister
onder wiens verantwoorde
lijkheid dat stuk tot stand is
gekomen, op dat moment al
verhuisd was naar de voorzit
terszetel van de Tweede Ka
mer. Er mag dan een opvolger
voor hem in aantocht zijn, hij
heeft toch nog belangrijke lij
nen uitgezet naar de toe
komst.
Niet alleen een begroting
werd ingediend, maar ook een
Memorie van Toelichting plus
een flinke stapel daarbij beho
rende stukken.
„Bewindslieden wisselen,
ambtenaren blijven", is een
bekend gezegde. En als je zo'n
stapel ziet, beaam je het on
willekeurig. Het onderwijsbe
leid bestaat uit een zeer groot
aantal soms kleine, in elk ge
val lopende zaken, waar een
bewindspersoon dan wel de
verantwoordelijkheid voor
draagt, maar persoonlijk vaak
nauwelijks aan te pas komt.
Dat kan ook niet anders.
Het beeld van de bekende
Mammoet-tanker dringt zich
onwillekeurig op: wie zal
straks het bekende tikje aan
het roer geven om hem straks
op een andere koers te zetten,
hem op een andere plaats te
laten uitkomen? Oftewel: veel
details zullen in de komende
jaren niet gaan veranderen,
maar de hoofdlijnen: hoe gaat
het daarmee?
Tot die hoofdlijnen behoren
het streven naar meer autono
mie voor de scholen, een an
der financierings-systeem,
meer comtrole op de z.g. kwa
liteit van het onderwijs (o.a.
door het opleggen van eind
termen), een streven naar
schaalvergroting, scholen
meer als bedrijven laten op
treden (o.a. door te streven
naar een grotere „produktie"
en het opereren op de markt
d.m.v. concurrentie).
Men zal het hopelijk herken
nen: Het zijn ingrediënten, die
door de bewindslieden opge
dist zijn in de notitie „School
2000".
Een notitie die door de staats-
commissie-Hirsch Ballin fors
is bekritiseerd, zoals ook vori
ge week op een,goed bezocht
congres van de Vereniging
voor Onderwijsrecht en de
Stichting Bijzondere Leerstoe
len Onderwijsrecht opnieuw
te constateren viel.
De vraag wordt dan natuur
lijk gesteld: nu er zoveel kri
tiek is op die notitie, wat gaan
de bewindslieden nu doen?
Wat lees je daarover in de
Memorie van Toelichting bij
de Begroting van 1990?
Je gelooft je ogen niet, maar
als je het stuk leest, doet men
het eigenlijk alleen maar
voorkomen dat „Hirsch Bal
lin" een welkome bijdrage is
waar men veel aan heeft. Bij
de invoering van een nieuwe
manier van financieren gaat
men er rekening mee houden.
Maar je leest niets over de
toch niet malse kritiek op
door drs. K. de Jong Ozn.
vele andere punten. Die ver
dwijnt gewoon onder de tafel.
En verder moet de lezer con
stateren, dat in een aantal de
len van het onderwijs (denk
aan het HBO en het MBO)
„School 2000" gewoon al is in
gevoerd! En dat, terwijl de
discussies in het land nog in
volle gang zijn. Het een en
ander blijkt ook uit de hele
toonzetting van de Memorie
van Toelichting. Het lijkt er
nog steeds veel te veel op dat
het onderwijs (ook het bijzon
der onderwijs) „een over
heidsbedrijf" is. Zo kom je
b.v. regelmatig termen tegen
als „de produktie van het on
derwijs".
Het meest frappant vind ik
wel de hele procedure voor
het ontwikkelen van z.g.
eindtermen. In praktisch alle
discussies wordt het afge
keurd. dat de overheid aan
het bijzonder onderwijs eind
termen zal gaan opleggen. In
de Tweede Kamer is daar
trouwens nog nimmer over
gediscussieerd. Desalniette
min gaat men in Zoetermeer
niet alleen gewoon door met
allerlei wettelijke maatrege
len ten dezen voor te berei
den. Sterker nog: voor ver
schillende soorten onderwijs
zijn die eindtermen al klaar.
Het drukwerk ligt al op de
plank. Op zijn mooist is al dat
werk voor niets geweest.
In feite komt het op het vol
gende neer: Het bijzonder on
derwijs heeft zijn eigen „kwa
liteit", moet die ook zelf me
ten. De rijksoverheid mag
daarbij alleen een aantal eisen
van deugdelijkheid stellen,
die slechts een deel van het
onderwijs mogen raken. Es
sentieel is daarbij dat het niet
is: de overheid eist wat en de
school krijgt nog een stukje
vrijheid. Nee, andersom: de
school heeft vrijheid en de
overheid mag die een stukje
inperken.(!) Dat laatste vergt
een manier van denken, die
men in allerlei overheidsstuk
ken (ook in de Memorie van
Toelichting) node mist.
Schaalvergroting
Bij die „bedrijfs-filosofie" van
de overheid past ook het stre
ven naar schaalvergroting.
Overigens is daarbij de druk
al wel een beetje van de ketel,
omdat er minder bezuinigin
gen noodzakelijk zijn.
Toch blijft men nu om be
stuurlijke redenen vasthou
den aan de wens om te komen
tot grotere scholen. In het
voortgezet onderwijs kwamen
in de periode 1986-1989 niet
minder dan 220 fusies tot
stand. In diezelfde periode
werden in datzelfde onderwijs
plm. 100 scholen opgeheven.
In de vorige begroting wilde
men nogal wat bezuinigen op
kleine scholen in basis- en
voortgezet onderwijs. Dat is
toen verworpen. Maar nu
komt men er weer mee aan:
25 miljoen in het basis- en 25
miljoen in het voortgezet on
derwijs moet het opleveren.
Een slechte zaak waar de on
derwijsorganisaties zich hope
lijk opnieuw tegen zullen ver-
Overigens krijgt het Sociaal
en Cultureel Planbureau een
opdracht om een studie te
verrichten naar de wenselijk
heid en de mogelijkheid van
een beleid gericht op schaal
vergroting. Dat klinkt gun
stig. Want tot dusverre ging
men er gewoon te klakkeloos
van uit, dat het een goede
zaak was.
Tot slot een wens voor de
nieuwe bewindslieden: Hope
lijk houdt het nieuwe beleid
op Onderwijs meer rekening
met „Hirsch Ballin" dan uit
de nu gepubliceerde stukken
van de demissionaire be
windslieden blijkt. Een flinke
tik aan het roer is nodig.
Brieven graag kort en
duidelijk geschreven De
redactie behoudt zich
het recht voor ingezon
den stukken te bekorten
Jylio Iglesias
Dat is nou typisch Julio; siësta
houden met twee schonen.
Eenmaal boven valt ie als 'n
blok in slaap. Als ie weer be
neden komt staat er alweer 'n
rijtje vers uitgezochte, goedbe
taalde cheering girls paraat om
de legende, zoniet mythe, le
vend te houden. Waar ie ook
'n beetje mee zit, zo blijkt uit Zuidafrika
het artikel in 'Finale', is dat ie
nooit 'n Oscar zal krijgen.
in hand de straat op wandelt.
N. Pleumekers,
DEN HAAG.
Daar heeft de plastisch chirurg
'm ook te mooi voor gemaakt;
dat is meer iets voor afzichte
lijke, ruige vrouwenhaters als
John Wayne en consorten. En
oud worden is natuurlijk wel
het allergrootste spookbeeld.
Dan reageren je hersens im
mers niet meer. Je moet er
niet aan denken dat je dan in
een onbewaakt ogenblik even
vergeet de schijn op te houden
en gewoon met je vriend hand
De Werkgroep Anti-Apartheid
's-Gravenhage (WAAG, voor
zitter H. Bode) slaat de plank
mis door er bij de gemeente op
aan te dringen, dat deze het
bedrijf Allseas Engineering of
ficieel verzoekt een order voor
de aanleg van een pijpleiding
in Zuidafrika te weigeren. In
de eerste plaats omdat de
overtuiging is gegroeid dat
boycot geen zin heeft. Vooral
de zwarten worden de dupe en
wijzen daarom in meerderheid
deze methodes af. In de twee
de plaats omdat de WAAG
Nederlandse werknemers in
hun arbeidssituatie bedreigt.
Zeer terecht hebben dezen dan
ook eensgezind geweigerd de
order te boycotten. De WAAG
bestaat van overheidssubsidies.
Het belastinggeld aan deze
groep besteed, zou voor betere
doeleinden kunnen wórden
gebruikt.
H. Donker,
DEN HAAG.
Blijmakers (3)
Blijmakers? Het naschrift van
de redactie bij de ingezonden
brief waarin gepleit werd voor
een rubriek met louter blij-
makend nieuws, was zeer juist.
Wat de briefschrijver als blij
makers signaleerde, maakt mij
tevreden; anders blij. Gevan
genisstraf voor een agressieve
vernieler, wat „vredesactivist"
en oud-leger-aalmoezenier Ko
ning op vliegbases heeft ge
daan, heeft NIETS met vrede
te maken. Integendeel, dit is
(het begin van) terreur. Ne
derland is een vrij land, een
rechtsstaat en die vrijheid is
het belangrijkste. Bezet zijn is
het ergste wat bestaat. (Denk
maar eens aan die Baltische
staten!!!). Vrede zonder vrij
heid bestaat niet, terreur moet
hoe dan ook bestraft worden.
M. Bosch-Gans,
VALKENBURG Z.H.
briek met 'blij nieuws' berust
op de uiteenlopende manier
waarop lezers over dat nieuws
oordelen. Redactie)
Centrum-links (2)
Graag betuig ik mijn instem
ming met de brief waarin stel
ling wordt genomen tegen he
gebruik van de term ,„cen
trum-links" voor een even
tueel kabinet waarin ook hel
CDA zitting heeft, naast de
PvdA. Eerlijk gezegd dacht ik
steeds: hoe bedoelen ze deze
term toch? Het klopt niet. We
behoeven ons niet te grabbel
te gooien voor de PvdA.
J.F. Frequin,
VOORBURG.
rol
et
kele
iatsir
ucht
OOK al bestaat er geen volledige zekerheid dat inderdaf1
alle Vietnamese troepen uit Cambodja zijn vertrokken, tolbryc
is voor Vietnam deze week officieel een einde gekomen A
een militair avontuur, dat het land per slot van rekeni rt d
duur is komen te staan. Militair, politiek en economisch is n de
invasie en bezetting, die op kerstdag 1978 begon, catastrof; t juis
afgelopen.
t t *>es*
VIETNAM, nog in de roes van de overwinning op de Airiatsii
rikanen in eigen land, stuurde bijna elf jaar geleden een ijeft
vasieleger naar Phnom Penh. De bedoeling was de Ro r(*er
Khmer, die het in de jaren zeventig zelf mede op de bef
had geholpen, te verpletteren. Over de bedoelingen v7/~"|
Vietnam kan worden getwijfeld. Was de invasie bedoeld VJ
de oude droom te verwezenlijken van een verenigd In<
China, onder leiding van Hanoi? Waren de Vietnamezen
grensconflicten beu? Of had Hanoi nobele motieven, zoals
Cambodjanen te bevrijden van het bewind van de Ro
Khmer, waar zij onder gebukt gingen? In elk geval haal f*.
die bevolking, die jarenlang had geleden onder het alle
door de nazi's in moordzucht geëvenaarde regime, de Vieti
mezen als bevrijders binnen.
UITEINDELIJK heeft de operatie, behalve de verdrijvi|
van de Rode Khmer uit de Cambodjaanse hoofdstad, weinj
militaire successen opgeleverd. Het enige Vietnamese
penfeit van belang was nadien de vernietiging van de Roi
Khmerkampen in het grensgebied van Thailand in 1984 i
1985. Maar intussen heeft de Rode Khmer zich onder leidil
van Pol Pot weer gehergroepeerd. Ze is er nog steeds. Onjf
broken en, zoals het oplaaien van de gevechten deze weekkgc
heeft geleerd, even bedreigend als vroeger.
POLITIEK is het avontuur in Cambodja voor Vietnam
totale mislukking geworden. De Cambodjaanse regering
door Vietnam in Phnom Penh werd geïnstalleerd kreeg j
leen erkenning in het Sovjet-kamp. De Verenigde Naties, i
der aanvoering van de Verenigde Staten en China, blev£
aanvankelijk de Rode-Khmer-regering erkennen. PolitieF
strategische overwegingen wogen kennelijk zwaarder dan f
miljoenen doden die de Rode Khmer op haar geweten heef
Later, na 1982, werd de verzetscoalitie (waarvan ook de Rof
Khmer deel uitmaakt) aangemerkt als de enige wettige ve£
tegenwoordiger van Cambodja.
VIETNAM intussen raakte politiek volkomen geïsoleeiT*
niemand verroerde een vin toen China in februari 1979 el
„strafexpeditie" tegen Vietnam lanceerde. Economisch wer.^.
Vietnam totaal afgesneden van de westerse economische, rjS(
nanciële en technologische hulp, die het land voor zijn w^,s
deropbouw juist zo nodig had. De oorlog in Cambodja rrferh;
meer dan vijftigduizend doden aan Vietnamese zijde fier
vergde uiteindelijk meer dan de geruïneerde economie v£egc
Vietnam kon opbrengen. ,an'
DE gebeurtenissen in Cambodja waren ook een politiet"
ramp voor het socialistische kamp. Een communistisch lafl
Vietnam gesteund door Moskou viel een ander coil
munistisch landCambodja gesteund door Peking i
Het verjoeg de communistische regering de R
Khmer en installeerde een communistische tegenred
ring, waarna nog een ander communistisch land China j
op zijn beurt Vietnam aanviel.
DEZE partijen zijn ook allemaal betrokken bij de vredestj
sprekingen over Cambodja. Maar het is, gelet op hun tegel
gestelde belangen, niet zo verrassend dat zij er niet in slagP
een oplossing te vinden. Met als gevolg dat, nu de Vietnan
zen de aftocht blazen, er nog steeds geen vredesakkoord
Er is zelfs geen zicht op een wapenstilstand. Integendeel: v<
gens de laatste berichten laaien de gevechten weer op.
HET gevaar wordt met de dag groter dat in Cambodja o 1
nieuw de wapens het pleit zullen beslechten. Dat is op zich
onaanvaardbaar, maar een terugkeer aan de macht van
Rode Khmer en dat is wat nu cfreigt is een zaak wa
de hele beschaafde wereld tegen in opstand zou moeten k
men. Voorkomen moet wórden dat degenen in Cambodja d
Pol Pot hebben overleefd nogmaals zo'n schrikbewii
moeten meemaken. De enige manier om dat te bereiken
het volledig ïsoleren van de Rode Khmer en het staken v«
alle wapenleveranties aan Pol^Pot en de zijnen. Nu de Vi«
namese troepen uit Cambodja zijn verdwenen lijkt ook d
tijd gekomen dat de VS over hun Vietnam-trauma heed A
stappen en, in afwachting van een vreedzame regeling vo*
het conflict, op de een of andere wijze de huidige regering
Phnom Penh erkennen of steunen. De 'Killing Fields' moge
nooit.meer terugkomen.
Wolkenvelden
DE BILT (KNMI) Een ho-
gedrukgebied boven de Atlan
tische Oceaan trekt het ko
mende etmaal in de richting
van de Britse Eilanden. Mor
genmiddag wordt het centrum
boven Schotland verwacht. De
positie van het hoog is voor
het weer in ons land ongun
stig. Weliswaar wordt er wei
nig of geen neerslag verwacht
België en Luxemburg: Wolkenvej
den. Ook opklaringen en voornam!
lijk in de Ardennen mogelijk
buitie. Middagtemperatuur rond
ken velden aan. Dit betekent
dat we ook morgen de zon niet
veel te zien krijgen. In de loop
van de ochtend passeert een
zwakke storing ons land. Ach
ter deze storing stroomt iets
zachtere lucht binnen, waar
door de middagtemperatuur
wellicht een graadje winst
boekt vergeleken met van
daag. Er waait een matige, in
het Waddengebied nu en dan
krachtige noordelijke wind.
Weersvooruitzichten voor diverse eu-
ropese landen, geldig tot en met za
terdag:
Noorwegen en Zweden: Langs de
Noorse westkust en in het noorden
van Skandinavië meestal veel bewol
king en af en toe regen. In de middag
tussen 7 graden bij de Poolcirkel en
14 graden meer naar het zuiden en
langs de westkust. In Zuid-Noorwe-
gen ten oosten van de gebergten en
in Zuid-Zweden overwegend droog
en opklaringen. Middagtemperatuur
15 tot 19 graden.
Denemarken: Wolkenvelden. Nu en
dan opklaringen en mogelijk een
buitie. Middagtemperatuur 15 16
graden
West-Duitsland: In het algemei
veel bewolking. Voornamelijk in hi
noordwesten van Duitsland en in hi
zuiden tegen de Alpen af en toe eg
buitie. Middagtemperatuur 13 tot 1
graden.
WEERRAPPORT E
Weer Max Min Regfill
Amsterdam zw. bew. 16 10
De Bilt zw. bew. 16 11 1,
Deelen zw. bew. 16 10 Óat
ia,,.,, ts. ld
Den Helder zw. bew 16 13 qa{
Rotterdam zw. bew. 16 10 Cf"
Twente zw. bew. 15 10 BO
Vllssingen zw bew. 15 13 (Li
Zuid-Limburg zw. bew. 14 10 (r
Aberdeen zw bew. 15 - 0
Athene onbew. 25 19 2
Barcelona halt bew. 25 - (ftT
Berlijn halt bew 16 8 öpf
Budapest zw. bew. 21 14 trK
Bordeaux I bew. 22 11 <*e
Brussel I bew. 15 11 2p.
Cyprus onbew. 28 18 P*-'
Dublin onbew 14 - top
Frankhui zw bew 17 9 0
Genève halt bew. 16 11 0)e
Inrisbruck TSL -
Istanbul zw' bew' 26 18 oj
Klagenfurt regen 9 - 2)
Kopenhagen regenbul 15 6 0,
30 22
27 15
1 P
Stockholm
Warschau
Britse Eilanden: In Ierland en het
zuidwestelijke deel van Groot Britta-
nië flinke perioden met zon. Elders
op de Britse Eilanden meer wolken
velden maar vrijwel overal droog.
Middagtemperatuur tussen 14 graden
in het noordwesten tot 17 20 graden
Italië. Veranderlijk bewolkt met de pretoria
meeste zon in Zuid-Italië en op Sici- Rio de Janeiro
lie Op veel plaatsen, zowel in het
noorden als in het zuiden enkele re
gen- of onweersbuien Middagtempe
ratuur tussen 21 graden in het noor
den tot 24 a 27 graden in het zuiden
en op Sicilië.
Palm Beach I. t
Singapore
