Legerstructuur te star voor oplossen problemen Politiek verheft kijkdichtheid te veel tot norm" i final Ie ROBERT ZAAL, VOORZITTER SOLDATENYAKBOND £eidóe@otwcwit ZATERDAG 23 SEPTEMBER 19 89 PAGINA 24 UTRECHT - Voorzitter zijn heeft hij altijd geambieerd en wat is er dan mooier om je als 25-jarige de 'baas' te mogen noemen van 12.000 dienstplichtige militairen. Robert Zaal waakt sinds 16 augus tus over de belangen van Jan Sol daat als voorzitter van de VVDM, de strijdlustige belangenvereniging van dienstplichtige militairen, die zich naar het lijkt veertien maan den stierlijk liggen te vervelen. Lanterfanten is voor Robert Zaal echter niet aan de orde. Weliswaar hoeft hij zich geen weg meer te banen door de loopgraven, maar van hem wordt wel verwacht dat hij dag en nacht paraat is voor VVDM-leden. Samen met zes an dere bestuursleden 24 uur per dag, zeven dagen in de week. En dag in dag uit ka zernes afstropen op zoek naar onrecht of gewoon voor overleg met de achterban. Gehoorzaamheid is de ziel van de krijgsmacht", aldus artikel 1 van het Re giement op de Krijgstucht, en dat zegt genoeg over de instelling die het be roepskader het liefst bij zijn onderge schikten aantreft. En als die houding niet wordt aangetroffen zorgt de serge ant-majoor goed- of kwaadschiks wel voor 'law and order'. Dat leidt meer dan eens tot wrijvingen of irritaties, soms zelfs tot ongewenste situaties. Óp dat moment komt de VVDM in actie of de AVNM, de Algemene Vereniging van Nederlandse Militairen, met ruim 25.000 leden de grootste club van dienst plichtige militairen. De VVDM lijkt in de jaren zeventig de tol te hebben betaald voor haar militan te houding ten opzichte van de korpslei ding. De AVNM, in 1974 ontstaan uit een scheuring met de VVDM, gedraagt zich volgens Robert Zaal gematigder, hanteert veelal het overlegmodel, het geen niet wil zeggen dat de VVDM haar doelstellingen tracht te behalen door uit te gaan van het conflictmodel. „Meestal zijn we het als soldatenvakbonden met elkaar eens maar toch heerst er bij de AVNM een andere cultuur. Laat ik het zo zeggen, de voorzitter van de AVNM trekt voor een onderhoud met staatsse cretaris Van Houwelingen zijn colbertje aan, ik ga in mijn T-shirtje naar Den Haag". Randdebiel Wat overigens niet wil zeggen dat de VVDM in het Haagse met serieus wordt genomen. Dat kan ook moeilijk met een bestuur waarvan zes leden een universi taire studie hebben voltooid en de ze vende een hbo-opleiding achter de rug heeft. Je moet volgens Robert Zaal op een bepaald niveau kunnen denken en praten gezien de vaak pittige onderhan delingen met het ministerie, de land macht de luchtmacht en marine. Want ondanks het feit dat VVDM en AVNM zeggen goede resultaten te hebben ge boekt, deugt er nog altijd een heleboel niet in de kazernes. De veel gehoorde kreet van gehoorzaam heid gevoegd bij de vaak weinig gemoti veerde houding van de dienstplichtigen leidt nogal eens tot fricties. Tegen veel straffen kan de vakbond weinig onderne men, maar soms gaat vooral het lagere beroepskader in zijn drift om de krijgs tucht aan te halen wel heel erg ver. Een routinebezoek aan de Prins Bernhardka- zerne in Amersfoort bijvoorbeeld bracht aan het licht dat een opperwachtmeester zich tot sadistische genoegens liet verlei den met het doel zijn soldaten tot de orde te roepen. Een huzaar werd ge dwongen met gescheurde enkelbanden een oefening te doen, het kader liet re- cruten vijftig minuten in de houding staan om op die manier de vernieler van een plant te kunnen achterhalen en dienstplichtigen werden gedwongen zich in de urine van het kader rond te wente len. Voeg daarbij scheldwoorden als Randdebiel, Tante Truus of Mohammed Ben Tralies - dat laatste tegen een bui tenlandse jongen - en het wordt duide lijk dat men er in het leger soms heel aparte opvattingen op nahoudt om van Jan Soldaat een man te maken. Robert Zaal tekende zelf de misstanden enige maanden geleden uit de mond van de jongens op, waarna de Koninklijke Marechaussee een onderzoek instelde. Zaal noemt de gebeurtenissen geen inci denten. Hij is ervan overtuigd dat er in ons land nog tientallen kaderleden de beest uithangen. Bovendien verkeert de soldaat in het leger altijd in een extra na delige positie na het indienen van een klacht. „Het probleem is dat een com mandant zowel officier van justitie, rechter als advocaat is". Verder is de gezondheidszorg een grote bron van ellende binnen het leger. De ziekmeldingsprocedure is geen kwestie van even bellen. Oh, nee. Je moet huis arts, commandant en administratie in schakelen. Geen wonder dat dit vaak Robert Zaal, getooid in de officiële VVDM-sweater, temidden van 'zijn' soldaten. FOTO: PERS UNIE fout gaat en een commandant noemt het dan vaak toch het niet opvolgen van een dienstbevel Nieuwersluis Toch kan Robert Zaal niet stellen dat de contacten met de legertop of het minis terie slecht zijn. De CDA'er Van Hou welingen is niet alleen genegen naar de AVNM en VVDM te luisteren, maar ook hun verlangens voor zover mogelijk in te willigen. En dat is volgens Zaal wel eens anders geweest. „Ik hoef alleen maar het tijdperk onder minister Vrede- ling, nota bene van de PvdA, te noemen toen het halve bestuur van de VVDM achter de tralies in Nieuwersluis zat". De problemen liggen vooral in het ver schil in mentaliteit tussen beroeps en dienstplichtigen. „Je kent dat beeld wel van de macho-sergeant met de martiale snor. Nou, dat soort lui, die de nadruk leggen op macho-gedrag, bestaan nog steeds, al is de situatie verbeterd. Maar je hebt er ijzervreters onder, zeg. Die willen het liefst dat een soldaat zijn hele diensttijd in een tentje op de hei door brengt. In de trant van: daar word je pas een kerel van. En aan de andere kant zijn onze jongens, ook geen lieverdjes". Hoofdprobleem voor de VVDM blijft voorlopig het punt van de verveling. Soldaten zijn soms dagenlang bezig met het schoonmaken van hetzelfde voer tuig, terwijl er niet verder'mee gereden is dan van de parkeerplaats tot de schoonmaaklocatie. De werkzaamheden worden verricht op uitdrukkelijk bevel van het kader dat volgens de WDM uitblinkt in het bedenken van onnodig werk. Niet voor niets is binnen de krijgs macht onder dienstplichtigen sprake van een alcohol-, drugs- en gokprobleem. De legertop is volgens Robert Zaal echter door zijn starre structuur niet in staat dit probleem adequaat aan te pakken, waar door ook etnische minderheden niet die plaats krijgen toebedeeld waarop ze naar de mening van de VVDM recht hebben. Zaal: „Een Surinaamse jongen is Krijgs- tuchtelijke gestraft omdat hij weigerde op legeroefèning te gaan als hem geen aangepaste maaltijden zouden worden voorgeschoteld. Bij zo'n gegeven blijkt de weinig flexibele houding van de leger top heel duidelijk. Het blijkt in de prak tijk niet mogelijk om die jongen voedsel zonder varkensvlees voor te zetten. Dan komen ze aanzetten met vegetarische maaltijden, maar dat is natuurlijk ook niet de bedoeling. Deze soldaat is dol op vlees, maar vanwege zijn religie is alleen het eten van varkensvlees niet toege staan. Ik ken een voorbeeld van een knaap die nu elke dag buiten de kazerne gaat eten en daarvoor telkens een ver goeding van tien gulden krijgt. Dat is ty pisch een legeroplossing in plaats van binnen dè kazerne naar een goede oplos sing zoeken". De bond stelde de verveling binnen de dienstplicht in mei in een rapport aan de orde en opperde de diensttijd met twee maanden te verkorten zodat aan die kwestie een eind kon komen. Volgens Robert Zaal is het van de zotte dat een militair driemaal per dag zijn schoenen moet poetsen. Voorlopig houden het mi nisterie van defensie en de krijgstop de boot af, maar op het ministerie wordt wel over oplossingen nagedacht. Ideeën als het knippen van de dienstplicht in twee delen zijn al ter sprake gekomen. En volgens Robert Zaal lijkt ook serieus gekeken te worden naar het Zwitserse model dat uitgaat van een dienstplicht voor de duur van acht maanden gevolgd door jaarlijks terugkerende herhalingsoe feningen tot de soldaat de leeftijd van veertig heeft bereikt. „Dit plan schijnt nog niet het stadium van borrelpraat te boven te zijn. Wij zijn er in elk geval fa liekant tegen. Het vervullen van je dienstplicht behoor je niet je leven lang te doen". HES LAGRAND (Vervolg voorpagina Finale) Een welgemeend hosannah voor TV 10 en Veronique kan Schmitz dan ook vooralsnog niet over de lippen krijgen. „Natuurlijk romen ze straks de kijk dichtheid af', voorspelt hij. „Je hoeft maar naar Vlaanderen te kijken. Daar is inmiddels een situatie ontstaan waarin de BRT opdonders krijgt van de com merciële nieuwkomer. Dat werd tijd, kun je dan opmerken, eindelijk is de BRT gedwongen om wakker te worden". „Hetzelfde gebeurt al lang in Italië. Daar is de RAI in de problemen gebracht door Berlusconi en consorten. In ons land kan een desastreuze ontwikkeling zeker worden voorkomen. Maar alleen op voorwaarde, dat in het regeringsbe leid niet langer het verband wordt gelegd tussen de hoogte van de kijkcijfers aan de ene kant en de financiering van de programma's aan de andere kant". „In de politiek wordt de kijkdichtheid in toenemende mate tot norm verheven voor bijdragen die aan de omroepen worden gegeven. Het aandeel dat de STER daarin heeft, wordt van jaar tot jaar belangrijker en essentiëler voor ons functioneren. Het lijkt waarachtig wel of er een absoluut taboe geldt voor verho ging van de omroepbijdragen. Bij elke beslissing die genomen wordt, gokt men op een financiering die komt uit het marktmechanisme. Wat neerkomt op aantallen kijkers. De markt bepaalt wel ke programma's voor uitzending in aan merking komen. En als je daar met een produktie tussen wilt komen, moet je aantrekkelijk zijn voor de adverteerders. In de praktijk betekent het dat je met een programma dat 7, 8 of 9 procent scoort - en dat is toch niet niks, dat zijn nog altijd honderdduizenden kijkers - geen schijn van kans maakt". Kruiwagen Of- de KRO voor zijn overlevingsma- noeuvre de politiek als kruiwagen kan gebruiken, wordt door Schmitz betwij feld. Hij kan zich in elk geval met de beste wil van de wereld niet herinneren dat hij de verantwoordelijke bewinds man ooit echt warm over het publieke bestel heeft horen praten. Hij maakt een onverhoedse schuiver in de richting van de boekenkast en komt even later terug met de kloeke, duurzaam gebonden pil 'Zestig jaar KRO' van de historicus Manning. Boosaardig snuivend roept hij: „Moet je horen. Manning schrijft: „De dreiging van de commerciële televi sie hing in 1961 en 1962 voortdurend bo ven de omroepen. De KRO wist dat de KVP daar minder afwijzend tegenover stond dan men zelf deed". Schmitz monstert triomferend zijn be zoeker. Roept: „Is dat curieus of niet? Tot mijn verrassing is er sinds het begin van de jaren zestig niet veel veranderd in de wereld, ook niet op dit punt. Toen was bij de KVP ook al een aanzienlijke groep rondom Veldkamp, die het com merciële avontuur wel zag zitten. Mijn opa zei indertijd al: wat ben ik blij dat het berouw pas na de zonde komt. Stel je voor dat het daarvoor kwam". Schmitz honoreert dit bon mot uit zijn eigen familiekring met een zuinige glim lach. Een zesje, meer is het niet. Aan zienlijk hoger hoopt hij te scoren met de zojuist gestarte reclamecampagne, waar mee de KRO op eigenzinnige wijze zijn profiel verstrekt aan het katholieke ach terland. De eerste, paginagrote adverten ties met spraakmakende koppen als 'Kun je iemand doorzagen?' ën 'Hoe leuk is leuk?' zijn inmiddels gepubli ceerd in een reeks dagbladen, waarmee 69 procent van de katholieke markt be reikt wordt. Verder hebben opiniepeilingen uitgewe zen dat in het ledenbestand van de KRO, dat al geruime tijd bij 641.000 Eenzelfde verschijnsel deed zich deze maand ook voor bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer. Toen stemden vele duizenden niet-katholieken op het CDA. Commentaar van Schmitz: „Ik kreeg die cijfers onder ogen en dacht: verrek. Daar gebeurt hetzelfde als in onze club. Enkele jaren geleden was 98 procent van de abonnees op ons blad Studio katholiek of in elk geval katho liek geweest. Bij de Mikro-gids lag dat percentage amper vijf procent lager. Ik ken de precieze cijfers van nu nog niet, maar dat percentage daalt gestadig en ligt dus dichter bij de tachtig dan bij de negentig. In de groep die zich met de KRO identificeert, vind je zowel pro gressieve als conservatieve katholieken. Huisspook Hun keuze hangt dus niet af van de wij ze waarop ze hun geloof beleven, maar van de manier waarop ze over het medi um denken. Wat betekent het voor hun gezin, hoe belangrijk zijn voor hen tele visie en radio? Die vragen geven de doorslag". Onverhoeds legt Schmitz zijn huisspo- ken TV 10 en Veronique nogmaals op ta fel. „De omroepen hebben dit jaar de zogenaamde Beinema-miljoenen gekre gen. Het ging aanvankelijk in de motie- Beinema om 30 miljoen gulden. Maar nadat de minister dit bedrag bekwaam had weten uit te kleden tot 23 miljoen, resteerde er voor de KRO 2,3 miljoen. Dat leek mooi meegenomen. Maar in de praktijk'blijkt dat de inhoud van die ex tra pot vrijwel verdampt is als gevolg van de prijsopdrijvingen die plaatsvin den op grond van de berichten dat er zo iets als een TV 10 en een Veronique in aantocht zijn. Onze inkoper op de May Screenings in Los Angeles zag tot zijn verbijstering dat de prijzen voor televi sieseries per half uur met duizend dollar en meer stegen. Het is niet te geloven wat er op dit moment gebeurt. Het brok kelt aan alle kanten af Totnogtoe legde je een claim vast bij de NOS en wist je waar je aan toe was. Maar de commer ciële zenders trekken zich niets aan van oude afspraken en overbieden alles. Hoe je die situatie gekeerd krijgt is voor mij vooralsnog een raadsel. Ik kijk daar ui terst somber tegenaan. Dat is ook de re den waarom ik zo fel gekant ben tegen een dualiteit van ons omroepbestel. Ik heb niks tegen Joop van den Ende per soonlijk. Joop is een vakman. Ik heb er ook nog steeds geen spijt van dat ik let terlijk aan de wieg van zijn onderneming heb gestaan. Ik moet wel ronduit beken nen dat we niet tijdig hebben ingezien aan welke gevaren wij bloot stonden door ons zo rigoureus aan hem over te leveren. Het is duidelijk een misser ge weest dat wij van de KRO wel erg een zijdig naar deze ene producent hebben gekeken. Op het moment dat hij zijn ei gen winkel begon, waren wij zo kwets baar als de pest". Drainage „Toch hebben Richard" Schoonhoven en ik de beslissing om met Van den Ende te breken pijlsnel genomen. Daar hebben we echt geen twintig minuten over ge sproken. In feite was het besluit al geval len voordat we aan ons gesprek begon nen. Het was een vanzelfsprekendheid. Wij waren en zijn ervan overtuigd, dat het ontstaan van een duaal systeem bete kent, dat de één de ander draineert. En daar voelen wij niks voor". LEO THURING

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 24