Soms moeten onsehuldigen
prijs betalen voor vrijheid"
Bezorgt het
milieu u koude rillingen?
Of uw CV-ketel?
C«idócSouaant
Gooi ook uw
oude CV-ketel
eruit.
RADSON
„In een arbeiderswijk
wordt op maandag a(
geen oud brood gegeten"s(
ECONOMIE /BUITENLAND
DONDERDAG 7 SEPTEMBER 1989 PAGINA 31]
(Van onze correspondente
Willy Werkman)
BAYRUT „Vroeger zei
den we tegen elkaar:
„Volgende week zal het
vrede zijn". Nu geloven
we dat niet meer. De Sy-
riërs willen ons verwoes
ten. Maar ik zal hier nooit
weggaan. Dit is mijn
Anis Chebib, wiens huis in
Bayrut kortgeleden door een
Syrische 240 mm mortiergra
naat werd verwoest, woont nu
met zijn dochter in de kelder.
Zijn vrouw en twee andere
kinderen liggen gewond in het
ziekenhuis.
Met de moed der wanhoop
probeert hij nog wat optimis
me op te brengen. „Ik heb nog
een beetje geld over. Als alles
rustig is'zegt hij, „zal ik mijn
huis repareren".
Rustig zal het in en om Bayrut
voorlopig echter niet worden.
De door de Libanese christe
nen verklaarde „totale bevrij
dingsoorlog" tegen de Syrische
bezettingstroepen belooft al
leen maar meer dood en ver
woesting. Nu in Bayrut al bij
na geen huis meer heel is en
het grootste deel van de an
derhalf miljoen inwoners is
gevlucht, doen er alleen de be
grafenisondernemers nog goe
de zaken. In de afgelopen vijf
maanden kwamen in de stad
800 mensen om, allen burgers.
Doden in het islamitische
West-Bayrut zowel als in het
christelijke oostelijke deel van
de stad.
Het begrafenisbedrijf van de
gebroeders Flouty in de wijk
Ashrafiyah bijvoorbeeld heeft
extra mensen moeten aantrek
ken. Hun service gaat overi
gens zover dat zij hun cliënten
nog steeds een keuze kunnen
aanbieden. Een eenvoudige
houten kist en vervoer per
rammelende Cadillac voor een
paar honderd dollar, tot een
met satijn gevoerde kist met
koperen handvaten, engeltjes
en bloemen voor de somma
van enkele duizenden.
Oorlogsschepen
Nu niet alleen Arabische be
middelingspogingen voor een
oplossing van het Libanese
conflict op niets zijn uitgelo
pen, maar ook de indrukwek
kende Franse oorlogsschepen
voor de kust van Bayrut de si
tuatie niet hebben veranderd,
voelen de christenen in Oost-
Bayrut het Syrisch-Israelische
beleg rondom hun enclave als
een met de dag sterker wor
dende wurggreep. Met dage
lijkse beschietingen vanuit het
westen, het zuiden en het oos
ten, is nu ook hun enige band
met de buitenwereld via de
haven Douniah in het noor
den een regelmatig doelwit
van de dodende granaten.
De enige hoop op redding voor
de christenen is de 54-jarige
generaal Michel Aoun, de
man, die sinds hij in maart dit
i'aar de Syriërs de oorlog ver-
daarde, zijn dagen en nachten
doorbrengt in zijn militaire
hoofdkwartier in de kelder
van het inmiddels kapotge
schoten presidentiële Baabda-
paleis.
Aoun werd, bijna een jaar ge
leden, door de aftredende en
inmiddels gevluchte president
Amin Jumaiyel aangewezen
als christelijk interim-premier,
in afwachting van de nog
steeds niet gehouden nieuwe
presidentsverkiezingen. Een
absurde situatie, want in west-
Bayrut zetelt de islamitische
premier Selim el Hoss.
Aoun, een soldaat in hart en
nieren, nam zijn taak serieus
op. Hij besloot de al 14 jaar du
rende burgeroorlog in zijn
land zodanig te verscherpen,
dat buitenlandse interventie
zou kunnen leiden tot het te
rugtrekken van de Syrische
troepen uit Libanon. „Ik moet
de Syriërs bevechten", legde
hij kortgeleden uit. „Ik ben
Libanees. Ik heb het recht ie
dere vreemdeling aan te val
len, die ons wil overheersen".
Een mooi gebaar van vader
landsliefde dat zoals hij in
tussen aan den lijve heeft
moeten ervaren geen reke
ning hield met de diepere oor
zaken van het Libanese wes
pennest. Syrië, dat grote poli
tieke, militaire en economi
sche belangen heeft in Liba
non, is erop uit Aoun met ge
weld op de knieën te krijgen.
Geboren in 1935 tijdens het
Franse mandaat, groeide Mi
chel Aoun, zoon van een een
voudige boer en een Ameri-
kaans-Libanese moeder, op in
een christelijke Maronietenfa
milie in een van de achter
buurten van zuid-Bayrut.
Hij genoot zijn militaire oplei
ding in Frankrijk, waar hij les
had met dezelfde Syriërs tegen
wie hij nu vecht, en in de Ver
enigde Staten. Nadat hij in
1983 was benoemd tot com
mandant van de voornamelijk
christelijke achtste brigade
van het Libanese leger, moest
hij het Souk el Gharbgebied
verdedigen tegen de Druzen
en de Palestijnen, ook toen al
gesteund door de Syriërs. Souk
el Gharb, enkele weken gele
den het toneel van het eerste
grote Syrische offensief tegen
de christenen in oost-Bayrut,
was dus voor de ambitieuze
generaal bekend terrein.
Dieet
In 1984 door Amin Jumaiyel
benoemd tot opperbevelhebber
van het Libanese leger, voert
Aoun nu zijn eenzame strijd
tegen de Syriërs, de Druzen,
de Palestijnen, de islamieten
en zelfs een deel van de chris
tenen. Levend op een dieet
van aardappelen, rijst en bo
nen, en maar een paar uur per
nacht slapend met een pistool
onder zijn kussen. Als hij voor
even zijn tot bunker omge
doopte ondergrondse paleisga
rage verlaat, kunnen zijn ogen
het zonlicht nauwelijks ver
dragen.
Toen het Israëlische leger in
1982 Libanon binnenviel, was
Michel Aoun een van de wei
nige Libanese christelijke lei
ders, die de Israeli's hardop
vijanden noemde „tegen wie
gevochten moet worden". De
toenmalige president Elias
Sarkis zou hem persoonlijk
hebben moeten verbieden op
de Israëlische troepen te schie
ten, toen zij het presidentiële
paleis in Bayrut naderden.
Met zijn anti-Israelische zowel
als anti-Syrische houding
dwong Aoun het respect af
van de islamieten zowel als de
christenen. Maar van dat res
pect is onder de islamitische
bevolking weinig meer over,
nu Aouns troepen in antwoord
op de Syrische beschietingen
ook west-Bayrut onder vuur
nemen. „Soms", zei Aoun
kortgeleden tegen een bezoe
ker, „moeten onsehuldigen de
prijs betalen voor de vrijheid".
Die prijs wordt inmiddels be
taald door allen die hpt slacht
offer worden van zijn onwrik
bare besluit de „orde in zijn
land te herstellen". En die
orde is in zijn ogen een com
promisloze strijd tegen de Sy
riërs, zonder ook maar te wil
len denken over de voor Liba
non zo noodzakelijke politieke
hervormingen.
Zeggenschap
De ongelijke verdeling van po
litieke macht tussen de chris
tenen en de islamieten is de
basis van de burgeroorlog in
het land dat vroeger het
„Zwitserland van het Midden-
Oosten" werd genoemd. De in
middels sterk in aantal en in
vloed toegenomen islamieten
eisen meer zeggenschap dan
hen volgens de Libanese
grondwet van 1943 toekomt.
In die machtsstrijd stapten Sy
rië, dat nu ongeveer 35.000
troepen in Libanon heeft, en
Israel, dat na het terugtrekken
van haar leger in 1985 een
„veiligheidszone" in het zui
den bezet hield, in nauwe sa
menwerking met het Zuidliba-
nese leger van generaal Antoi-
ne Lahad.
Of Michel Aoun behalve een
goed soldaat ook genoeg politi
cus is om te beseffen dat zijn
oorlog tegen de Syriërs de po
sitie van de christenen in Li
banon niet kan redden, is de
vraag. „Niemand begint een
oorlog en belooft een paradijs",
zegt hij.
En terwijl intussen de vluchte
lingenstroom uit zijn ruïine-
stad aanhoudt en zijn troepen
een wanhoopsstrijd vechten
tegen een numerieke over
macht, rest de bleke en over
vermoeide generaal niet veel
meer dan zijn volk te zeggen:
„Oorlog eist opoffering en ge
duld".
Hoe ouder uw CV-ketel, hoe meer
energie hij verbruikt en hoe hoger
de reparatiekosten. Als uw gas-
verslindende CV-ketel uw huis nog
warm stookt bezorgt z'n gas-
rekening u in ieder geval koude
rillingen. Radson kan u al dat
ongemak besparen. Met de serie
Radson ER CV-ketels haalt u super-
zuinige CV-ketels in huis. Uitgerust
met de beproefde aluminium-
silicium warmtewisselaars voor 4 x
snellere warmte-geleiding dan giet
ijzer. Waardoor een blijvend hoog
gebruiksrendement van minstens
83,4% (b.w.)* wordt behaald.
Voor een besparing van honderden
guldens per jaar. De Radson ketels
zonder waakvlam besparen nog
eens extra ca. 200 m3 gas per jaar.
Radson is ook de pionier van de
écht milieuvriendelijke ketels met
de unieke en gepatenteerde
ER NOxTRONIC. Met 80% minder
NOX-uitstoot (stikstofoxyde) in de
rookgassen, wordt het 'zure regen
probleem' positief aangepakt.
Zo draagt u samen met Radson uw
steentje bij aan een schoner milieu.
En... u bespaart door het hoge
Super VR-rendement van deze
ketel (87,4% b.w.)»* ca. f 500,-
stookkosten per jaar in vergelijking
tot uw oude ketel. Jaar in jaar uit.
Nieuw! De NOX'COMBI
wandketel! Superzuinig en
overal direkt warm water.
Als u van plan bent uw energie-
vretende CV-ketel eruit te gooien,
kijk dan tevens of uw huidige
warmwater-voorziening wel aan al
uw komfortwensen voldoet.
Krijgt u tijdens het douchen een
plens koud water over u heen
omdat elders een warm water
kraan wordt opengedraaid? En
moet u minuten lang wachten op
warm water? Dan is het hoog tijd
voor een Radson NOX'COMBI.
Deze nieuwe gaswandkombi bezit
naast alle in de praktijk bewezen
voordelen van de ER NOxTRONIC
een uitgekiende warmwatervoor
ziening die aan de hoogste
komfort-wensen voldoet.
Met de NOX'COMBI aan de wand
beschikt u direkt over warm water.
Uit al uw tappunten tegelijk. Uw
ligbad is zo vol.
De komfortabele voorsprong van
Radson.
Met de NOX'COMBI heeft u het
toestel van de toekomst aan de
wand. Chique van design en kleur,
't snelst met een grote hoeveelheid
warm water. Bovendien 't zuinigst
met energie en 't vriendelijkst voor
ons milieu. Dat presteert alleen
Radson.
Bel nu Radson 04760 - 8 85 80.
Of vul de bon in. Voor de passende
oplossing van CV, warm water én
radiatoren.
92,7% (o.w.) 97,1% (o.w.)
Stuur mij informatie over Radson
CV-ketels, boilers en kombi's,
radiatoren. ir/rr
(In open envelop aan Radson,
Antwoordnr 67,
5960 WJ
Panningen.)
spaart u energie
Afval is een probleemberg geworden.
VAN SCHILLENBOER TOT ADVISEUR VOOI
HERGEBRUIK:
ZUTPHEN Hans de
Graaf, voormalig schillen
boer te Arnhem, staat bo
ven op de grootste hoop
vuil van Zutphen en verre
omstreken, en geniet van
het uitzicht. Een vuilnis
wagen kruipt grommend
de steile helling op. „Goed
dat het niet regent, want
dan kon je de chauffeur
horen vloeken", merkt hij
droog op, „dan is het hier
één grote glibberbende en
komen die wagens er bij
na niet tegenop. In feite is
de Zutphense vuilstort al
lang vol, maar de betrok
ken gemeenten kunnen
nergens anders met hun
afval heen. Met een ont
heffing van de provincie
blijven ze de berg opho
gen".
Ons huisafval. Een probleem-
berg waar Hans de Graaf (34)
zijn sterke tanden in heeft ge
zet. De fanatieke vrijetijds-
harddraver spuit ideeën hoe
we er vanaf kunnen komen.
Na een jaar of vier achter een
Arnhemse schillenkar te heb
ben gelopen besloot hij in '84
een adviesbureau op te richten
om de 'lakse' overheid het
woord 'hergebruik' onder de
neus te wrijven.
Inmiddels heeft de geboren
Hagenees een stel wapenfeiten
op zijn naam staan. Hij baarde
landelijk opzien met het com
binatieproject Ede, Neerlands
meest innoverende systeem
van gescheiden inzameling en
verwerking van huishoudelijk
afval. En ook met De Sloop-
straat te Zutphen, waar een le
gertje vrijwilligers afgedankte
koelkasten (en nog een hele
boel ander 'witgoed') bij de
mensen thuis ophaalt en uit el
kaar peutert, nadat eerst de
beruchte cfk's zijn afgetapt. De
provincie Zuid-Holland gaat
net Zutphense voorbeeld bin
nenkort volgen.
Wie is Hans de Graaf? Hij
schopt achteloos tegen een 'ge
kraakt' brood en zegt zelfbe
wust: „Ik speel in op de dingen
die zich aandienen. Ik ben in
dertijd schillenboer geworden,
omdat ik niks beters te doen
had. En door een hele grote
vergissing. In het najaar van
'79 zocht ik een baantje, nadat
ik er als automonteur uitge-
donderd was. Ik kon niet zo
goed onder een baas werken
en wilde voor mezelf begin
nen. Dat was net in de tijd dat
Stefan Triest met veel tam
tam aankondigde in Arnhem
als schillenboer te gaan begin
nen. Dat leek me ook wel wat.
En terwijl hij nog bezig was
om subsidies los te peuteren
ben ik alvast begonnen. Zo is
het gekomen".
Ton per dag
„Nou, ik ging toen eens becij
feren hoeveel schillen ik op
zou kunnen halen. En toen
kwam ik al gauw op een ton
per dag ongeveer, dat moest
kunnen. Ik ben toen bij de va
der van m'n vriendin gaan
vragen, die is boer in de Ach
terhoek: wat kost een kilo vee
voer? 'Zo'n 55, 60 cent'. Tjee,
dacht ik, ben ik me daar op
een gouden handel gestoten.
Ik ben aan de slag gegaan, heb
een enquête gehouden in een
woonwijk, onder een groep
van 200 mensen, met de vraag
of ze hun schillen apart wilden
houen. Ja, dat wilden ze wel,
zei 95 procent. Heb ik vergun
ning aangevraagd bij de ge
meente. En toen ben ik wat
verder gaan zoeken naar vee
voederwaarden en dergelijke.
Al gauw bleek dat een kilo
schillen geen 55 of 60 cent
waard is, maar ternauwernood
een dubbeltje. Want schillen
bestaan voor tachtig procent
uit water. En die 55, 60 cent
voedingswaarde geldt voor de
droge stof. Dus kwam ik heel
bedrogen uit".
„Ja, ik dacht, ik zie wel waar
het schip strandt. Inmiddels
had ik een gemeenteraadslid
leren kennen - Dick Tiemens,
IT1
hij is nu statenlid - die me we
wilde helpen. Ik ben toen geei
woon begonnen. Twee of dri er5
weken later volgde Stefan. N en
een jaar heeft Dick Tiemenier
ons samengebracht. Stefan ei on
ik zagen het zelf ook we
want we kwamen elkaar tegei
als we naar de boer reden. Dae-
was iedere keer vrolijk zwaai trij
en. Na een jaar zijn we gaaium
samenwerken. En daar is iijjn
Arnhem de EKS uit voortgeorr
komen, de Ecologische Kring
loop Stichting".
De eertijds bloeiende stichtinj
ligt inmiddels op haar gat, ver 'FC
telt hij tussen neus en lippeieef
door. Alleen een kringloop a a
winkel bleef open. „Ik dach et
dat ik veel weg gooide zonde |ar<
eerst de familie uitputtend t 'FC
ondervragen of zij het nojen
konden gebruiken, maar il ogi
ben waarschijnlijk nog eer jet
van de zuinigste mensen. Al ind
ie ziet wat er afgedankt wordt iet
Puntgave bankstellen die ge'aK
woon de deur uitgelazerd wor ag
den, omdat ze niet meer zi e"
leuk stonden of zo. Ik heb no 'e
nooit een nieuw bankstel ge >en
kocht. Die zijn bij mij uit d - s
kringloop gekomen. En ik he ie-
echt geen rotzooi thuis staar'et
echt niet. Het is niet meer d'e 1
gebruiksduur die bepalend ii>re*
voor de levensduur van meu^or
beien, maar veel meer de mcPe
detrend. Toen ik bij de krii^e"i
gloopwinkel wegging kwaw°d
Oisterwijk binnen. Klojfee
Wop".
„In een arbeiderswijk wordt 'sjtct
maandagsmorgens geen oud De
brood gegeten hoor. Dat wil pa lusi
niet. Er worden echt hele bro- er
den weggelazerd. Meestal wit-ijke
brood. Echt twee tot drie keei eia;
zoveel als in meer gegoede en;
wijken. Dat geldt ook vooién
meubels en apparaten. En heiete
is ook nog zo, als je uit een vil-oe"
lawijk een gasfornuis of eenier
koelkast ophaalt, glimt-ie. Dat
is gewoon zo, ik kan er ooli/""^
niks aan doen".
Lj
ƒ250 per uur
V
„Ik ben eruit gestapt toen dA/-
stichting nog springlevent
was, maar de vooruitzichter
op mijn gebied een stuk min
der werden. Ik was het laatst*
jaar in dienst bij de stichtinj
voor 1430 gülden in de maand IR.
Een betrokken organ isatiebu in£
reau bracht 250 gulden per uuievj
in rekening. Ik dacht hé, da
tikt toch beter aan. Maar il
kwam echt op het idee toen iUen
na de EKS een paar maandeiiro
niks deed, behalve dan m'nn
badkamer verbouwen, en ii
almaar door de buitenwach folg
gebeld werd met vragen ovei en
werkprojecten. Ambtenarer en
en welzijnswerkers die ziel uelt
met afvalverwerking ginger at
bezig houden, maar uitvoerenc bhr
nul komma nihil wisten. Dele
manier waarop ik denk schijnt an
logisch te zijn. De manier ake
waarop ik uit het blote hooft e o«
dingen aanpak valt binnen dt )e e
kaders zoals zé binnen een or- itsp
ganisatiebureau ook aangepakt ing
worden. Als je logisch denkip e
maakt het niet uit of je nou en
kleermaker of computeringe- Ie z
nieur wordt. Als je een bepaal»
de systematiek kan herkennen1
en ontwikkelen dan ben je ge
schikt. Klaar".
Het eerste jaar was 'armoe'
Dank zij het inkomen van zijn
vriendin kwam hij er door.
„Mijn eerste opdracht was de
opzet van een opleidingscursus!
voor schillenboeren. Kon ik'
half jaar mee vooruit. Ik kreeg!
er dertig mille voor. Via een!
gemeenteraadslid /makelaar
ben ik begonnen in een sou
terrain van een flat aan de
Rijn. Zitten we nu nog. Het
was helemaal uitgewoond. Ik
kon het een jaar voor niks
krijgen als ik het op zou knap
pen. Dat was voor mij een'
goeie deal"
Inmiddels heeft Hans de Graaf'
twee milieukundigen in
dienst. De zaak loopt als een]
trein. Zijn grootste opdracht-'
gever is de overheid. „Ik vlieg]
vooruit op de toppen van de!
milieugolf". Het aftappen van'
de gassen uit koelkasten]
noemt hij „de grootste klap-,
per".
GERRIE COERTS1
