Lubbers en Kok
iunnen uitstekend
Hoor dezelfde deur'
Aanvankelijk hoge opkomst
blijkt toch tegen te vallen
GEEN
GELUK IN DE
LIEFDE?
GELD
LENEN?
LEEN MET
LAGE RENTE
LEEN MET
OVERLEG
LEEN HET
SNEL
„Anoniem blijven mag in
onze politieke cultuur"
Vrouwenpartij geeft moed niet op
lINNENLAND
CeidócSommit
DONDERDAG 7 SEPTEMBER 1989 PAGINA 3
Itemmachine in de fout
j WUENEN De pro-
LM emen met een stem-
^lachine in het Bra-
itse Nuenen zijn
;elost. Vannacht is
producent van de
ach ine, een bedrijf
Groenlo, er alsnog
geslaagd de juiste
ilag uit het geheu-
ïini n van de stemma-
sete ine te halen. De
et iesraad in Den Haag
i het ministerie van
nnenlandse Zaken
n bben die uitslag als-
w aanvaard,
chei isteravond bleek dat
stemmachine in
■t kerkdorp Neder-
etten niet goed
ïit'
functioneerde. De
machine gaf aan dat
ongeveer 900 stem
men waren uitge
bracht, terwijl er zich
maar 600 kiezers op
het stembureau had
den gemeld. Dat bete
kende dat de uitslag
van dit stembureau
niet geldig was. Daar
door was het tevens
onmogelijk om een
uitslag vast te stellen
voor heel Nuenen.
Een herstemming,
waartoe de Tweede
Kamer had kunnen
besluiten, is nu niet
nodig.
Terugkeer van Janmaat is dè tegenvaller van de verkiezingen'
DEN HAAG Zonder zijn
naam te noemen hebben de
leiders van de grote politieke
partijen met teleurstelling
gereageerd op de terugkeer
van de leider van de Cen
trumdemocraten, H. Jan
maat, in de Tweede Kamer.
CDA-leider Lubbers noemde het
de echte tegenvaller van de ver
kiezingen. Hij voegde daaraan toe
dat de andere politieke partijen de
verantwoordelijkheid hebben dit
verschijnsel klein te houden en
terug te dringen.
Kok noemde het een opdracht
voor alle 149 andere kamerleden
te werken aan het wegnemen van
de voedingsbodem voor racisme.
Dat heeft ook te maken met het
beleid dat verdere verpaupering
in de steden en maatschappelijke
verarming moet terugdringen. De
Centrumdemocraten hebben
vooral veel stemmen gehaald in
enkele grote steden.
Van Mierlo zei „deze persoon" in
de Tweede Kamer te zien „als een
teken aan de wand". Volgens
Voorhoeve maakt het succes van
de Centrumdemocraten duidelijk
dat een kabinet van welke signa
tuur dan ook de vermindering
van de structurele werkloosheid,
die met name onder migranten
hoog is, als een centrale opgave
moet zien.
Zaaltje
Hotel Des Indes in Den Haag
heeft gisteren een bijeenkomst die
de Centrumdemocraten daar had
den willen houden, afgezegd. Vol
gens hoteldirecteur B. Felix had
Janmaats medewerkster Schuur
man er een zaaltje gehuurd om er
„haar verjaardag te vieren".
Tot gistermiddag wist Felix niet
dat het om een bijeenkomst van
de Centrumdemocraten ging:
„Anders had ik wellicht vol geze
ten". Hij werd gewaarschuwd
door een meldpunt tegen racisme
uit Amsterdam. Kort daarop kwa
men ook bedreigende telefoontjes
in Des Indes binnen. Felix besloot
daarop „met het oog op de veilig-
neid van de hotelgasten" de bij
eenkomst af te zeggen.
Janmaat verklaart zijn rentree in
de Kamer als „reactie op het feit
dat het CDA nonchalant om
springt met de belangen van de
bevolking". „Wij komen op voor
de discriminatie van het eigen
volk, de Nederlandse regering
moet niet doorgaan met het hier
naar toe halen van allemaal groe
pen".
Janmaat betitelt Groen-Links-
aanvoerster Beckers als „nationa
le tut-hola". Hij meende dat zij
had gezegd dat er weer een „ra
cist" in de Kamer komt. Die uit
spraak eerder die avond was
evenwel van Beckers' partijgenote
Van Es.
Leerling steunt voortzetting CDA-VVD-coalitie
DEN HAAG De politiek leider van de Reformatorisch Poli
tieke Federatie (RPF), Meindert Leerling, heeft er geen bezwaar
tegen als de huidige coalitie van CDA en VVD wordt voortgezet.
Het verlies van de VVD zal de kamermeerderheid van deze
twee partijen gering maken. Dat zal tot instabiliteit kunnen lei
den, aldus Leerling. Aan de andere kan dat ook het geval zijn
als twee min of meer gelijkwaardige partijen, CDA en PvdA,
een coalitie gaan vormen, meent hij. Steun van zijn partij voor
een CDA-VVD-kabinet kan niet alleen gedoogsteun zijn.
Schutte: GPV beloond door zwalkende Lubbers
DEN HAAG GPV-fractieleider Schutte schrijft de tweede ze
tel voor zijn partij voor een goed deel toe aan „het gezwalk van
Lubbers met de bescherming van het leven". Het antwoord van
de kiezer op de euthanasie-benadering door het CDA is duide
lijk, meent Schutte. Hij toont zich „geweldig blij" dat het GPV
voor het eerst sinds 12 jaar weer afstevent op twee zetels. Zijn
nieuwe fractiegenoot is Van Middelkoop.
:;AN DE KONING:
vai n
laa
EN HAAG CDA-mi-
ëêister Jan de Koning, die
noemd wordt als moge
informateur, ziet
hgjJeinig belemmeringen
lor de totstandkoming
in een CDA/PvdA-kabi-
Hij verwacht dat
ubbers en Kok de strui-
da ïlblokken tussen hun
5. irtijen zullen kunnen
rerwinnen.
:n t(
der >olitiek zal het niet altijd ge
ver akkelijk zijn, maar persoon-
k kunnen Ruud Lubbers en
Kok uitstekend door de
lfde deur. Ze houden allebei
in discussiëren en argumen-
ren. Het moet dus kunnen
geE igen", aldus De Koning,
r
teur onder meer aan de wieg
stond van het tweede kabinet
Lubbers, ziet slechts twee gro
te hindernissen: de euthanasie
kwestie en de wens van de
PvdA om de belastingverla
ging in het kader van het
plan-Oort voor de helft terug
te draaien. Het mediabeleid
vormt volgens De Koning al
leen een belemmering als ge
poogd wordt een kabinet van
VVD en CDA te formeren. Hij
verwacht dat met de PvdA op
dat punt snel overeenstem
ming kan worden bereikt.
Het mediabeleid is samen met
euthanasie één van de onder
werpen die volgens De Koning
in elk geval in het nieuwe re
geerakkoord moeten worden
vastgelegd. Verder vindt de
minister dat het regeerak
koord alleen hoofdlijnen moet
bevatten. „In het verleden was
het ook altijd zo dat men een
snelle formatie en een regeer
akkoord op hoofdlijnen wilde,
maar als het concept dan een
maal op tafel lag wilde ieder
een er een paragraaf zus en
een paragraaf zo aan toevoe
gen. Tja, en dan werden het
weer zestig tot honderd blad
zijden. Maar 't kan best zijn
dat het nu anders gaat".
De starre opstelling die som
mige bewindslieden tegenover
het regeerakkoord aan de dag
legden, heeft De Koning altijd
„met humor bezien". „Voor
mij is dat stuk alleen een neer
slag van de politieke overtui
ging van de fracties. Het idee
dat bepaalde dingen moeten
omdat ze in het regeerakkoord
staan vind ik onzin! Sommigen
zien het als een kuisheidsgdr-
del om te voorkomen dat er
overspel wordt gepleegd. Als
je het santen eens kunt wor
den, kan na twee of drie jaar
best aan een regeerakkoord
worden gesleuteld".
Als De Koning dezer dagen
het verzoek zou krijgen als in
formateur op te treden is hij
ten volle bereid deze taak op
zich te nemen, geeft hij toe.
„Als de koningin je zoiets
vraagt kun je dat niet weige
ren". Prolongatie van het
ministersambt zit er echter
niet in. „Ik ben nu 63. Teke
nen voor nog eens vier jaar
houdt te veel risico's in voor
de fractie, voor het kabinet en
voor mezelf".
ELSBETH KEGGE
Bij de bank die geen
winstoogmerk heeft en
u dus uiterst scherpe
tarieven kan bieden.
Bij de bank die u goed
en persoonlijk adviseert
,tmet een lening-op-maat
waar u zich niet aan
vertilt.
Bel, schrijf of
kom even langs.
\G TOT 15 00UUR Z0ETERMEER
PEN0 VRIJDAG
D 19 00 2100 UUR GOUDA. KATTENSINGEl 42
VG900 12 00 UUR
G 12 30 17 00 UUR EN 19 00 2100 UUR
taxi-. N0NCM9 00 2°00PUURHAgÓuDA ^ATTE
(Van onze
parlementaire~redactie)
DEN HAAG Nadat het
er aanvankelijk op had
geleken dat de opkomst
bijzonder hoog zou wor
den, bleek dit bij het slui
ten van de stemlokalen
toch tegen te vallen. Ruim
80 procent van de kiesge
rechtigden bracht zijn
stem uit, hetgeen vijf pro
cent minder was dan bij
de kamerverkiezingen
van 1986.
VVD-fractieleider Voorhoeve
gaf gisteren al vroeg in de
avond toe dat zijn partij een
flinke klap had opgelopen. „Ik
denk dat er twee oorzaken
zijn: het feit dat wij het kabi
net ten val hebben gebracht
en de interne problemen in de
partij die rond de uitvoering
van het Nationaal Milieube
leidsplan ontstonden. Door
deze gebeurtenissen is een deel
van onze trouwe aanhang aan
de VVD gaan twijfelen".
Voorhoeve erkende dat „een
hervatting van de CDA/VyD-
coalitie er wel niet in zal zit
ten".
PvdA-fractieleider Kok hield
zijn ietwat teleurgestelde aan
hang gisteravond voor dat het
verkiezingsresultaat van de
PvdA „nog altijd het op drie
na beste is dat we na de oorlog
hebben weten te bereiken".
Volgens hem kan het CDA dit
keer niet om de PvdA heen, te
meer niet daar de PvdA een
derde deel van de kiezers ver
tegenwoordigt. „Bovendien zal
voortzetting van de CDA/
VVD-coalitie niet bijdragen
aan de vitaliteit en de be
stuurskracht die Nederland in
de jaren negentig nodig heeft",
aldus Kok.
Ontgoocheling
Na het bekend worden van de
uitslagen was de ontgoocheling
het grootst bij de partijen die
er vast op hadden gerekend
één of twee zetels te kunnen
bemachtigen, zoals de Vrou
wenpartij, de Socialistiese Par
tij en de Anti-Werkloosheid-
spartij. Alle drie zullen echter
als partij blijven voortbestaan
en volgend jaar bij de gemeen
teraadsverkiezingen opnieuw
het strijdperk betreden.
De vakcentrales FNV en CNV
hebben verheugd gereageerd
op de verkiezingsuitslag. De
beide voorzitters, Stekelen
burg en Hofstede, zeiden te
hopen dat er spoedig een cen
trum-links kabinet zal worden
geformeerd. Wat CNV-voor-
zitter Hofstede betreft zou D66
daar ook bij betrokken moeten
•worden. De werkgeversorga
nisaties VNO en NCW zien het
liefst een voortzetting van de
oude coalitie van CDA en
VVD. NCW-voorzitter An-
driessen zei echter dat hij dit,
reëel geredeneerd, niet ziet ge
beuren. Als er een kabinet van
CDA en PvdA komt, mag dit
volgens hem in elk geval niet
tornen aan de volgend jaar
voorziene belastingverlaging.
Informateur
Vandaag brengen de fractielei
ders van alle in de Kamer ge
kozen partijen hun advies over
de gewenste regeringssamen
stelling uit aan de koningin.
Tevens zal de koningin daar
toe adviezen inwinnen bij de
voorzitters van de Eerste en
Tweede Kamer (Steenkamp
en Dolman) en de vice-voor-
zitter van de Raad van State,
mr. W. Scholten. Verwacht
wordt dat de koningin morgen
een informateur zal benoe-
Van der Vlies (SGP) hoopt op restzetel
DEN HAAG De SGP heeft de hele avond zijn hoop gevestigd
gehouden op de restzetel voor de drie kleine christelijke fracties
om de huidige driemansfractie op de been te houden. SGP, GPV
en RPF zijn een lijstverbinding aangegaan, die de SGP bij de
vorige twee verkiezingen een restzetel opleverde. Evenals GPV-
lijsttrekker Schutte denkt Van der Vlies dat de zesde zetel voor
klein rechts te danken is aan de duidelijke stellingename tegen
gemorrel aan „de beschermwaardigheid van het leven". Hij
hoopt dat het CDA zich in de formatie-besprekingen rond de
euthansie nu „wat fermer" gaat opstellen.
I KNOLLEN
(ADVERTENTIES)
Koop dan snel een Staatslot en wie weet heeft u alle geluk in het spel
U heeft nog 3 dagen voordat de verkoop van deze maand sluit. U vindt de
verkoopadressen in de Gouden Gids Wacht niet. er is immers geen
mooier lot dan een Staatslot
GELUK IS NOG 3 DAGEN TE KOOR
RITA KOK TE BESCHEIDEN VOOR HET CATSHUIS?
DEN HAAG Het kan
nog wel een paar jaar du
ren voordat PvdA-voor-
man Kok ons zijn first
lady introduceert. Is Wim
getrouwd? Ja, met Rita.
„Ik ben geen tweede Liesbeth
den Uyl, Eugénie van Agt of
Ria Lubbers. Wim doet aan
politiek en ik geef al vijftien
jaar weefles. De drie kinderen
zijn het huis uit en met inter
views heb ik geen enkele er
varing", zegt mevrouw Kok.
Duidelijke taal. Terwijl Ria
Lubbers al jaren als een spon
tane robbedoes heel wat publi
citeit trekt, voert Rita Kok lie
ver geen PR-beleid.
„De mogelijkheid om anoniem
te blijven is onderdeel van
onze politieke cultuur", zegt
prof.dr. J. van Putten, hoogle
raar politicologie aan de Vrije
Universiteit in Amsterdam. In
de Verenigde Staten zou Rita's
doopceel al lang zijn gelicht.
„Het beeld van Barbara en
George Bush samen, hand-in-
hand, past geheel in de traditie
en gewoonten in de VS. Ne
derlanders moeten daar niets
van hebben".
Van Putten wist niet dat frac
tieleider Kok gehuwd is en in
Amsterdam woont. „Ach, dat
doet er voor mij ook weinig
toe. De vrouw naast de politi
cus speelt in Nederland een
ondergeschikte rol. Dat geldt
ook voor de man naast de poli
tica. Een enkele keer komen
ze in het nieuws, zoals PTT'er
Wouter Jan Smit, of bij het op
treden van Ria Lubbers bij
een modeshow in Den Haag.
Zelfs partijen die het gezin
zien als hoeksteen van de sa
menleving paraderen niet met
echtgenoten van politici".
Kat uit de boom
Over mevrouw Kok is in
PvdA-kringen opvallend ge
noeg ook niet veel bekend.
Illustratief is de opmerking
van L. Rensman, fractie-me
dewerkster voor de socialisten
in de Tweede Kamer: „Rita, ja
daar vraag je me wat. Wij hou
den ons bezig met politiek,
niet met de vrouwen of man
nen van onze kamerleden. Ik
weet van Rita dat zij is een bij
zonder bescheiden vrouw is.
2e treedt niet graag op de
voorgrond. Wim praat eigen
lijk zelden over thuis. Politiek
en privé worden op de een of
andere manier meestal ge
scheiden gehouden. Ik weet
niet of mevrouw Kok politiek
actief is. Vast wel. Maar zoals
Ria Lubbers meedoet aan pla-
tengala's en recepties bijwoont,
dat zou Rita denk ik in geen
geval doen. Daar is zij het type
niet voor. Zij kijkt eerst de kat
uit de boom. Gereserveerd".
De belangstelling voor de
echtgenote naast de politicus
zou volgens Van Putten in de
toekomst wel eens kunnen'
toenemen als de ideologische
standpunten tussen de partijen
kleiner worden dan ze volgens
hem nu al zijn. „Dan gaan de
kiezers onherroepelijk letten
op de kwaliteit van afzonder
lijke politici. Door de media
komt de persoon in het oog.
Om de beelden een emotionele
lading te geven kan aandacht
worden geschonken aan bij
voorbeeld het gezin van de po
liticus. Anderzijds kun je ook
zeggen, dat in de tijd van indi
vidualisering. waarover in de
politiek veel wordt gesproken,
eigenlijk geen first lady past.
Tegenwoordig kan iedereen
zichzelf zijn en is het niet no
dig de man of vrouw van de
ander te spelen. En naarmate
de emancipatiegolf zich voort
zet, acht ik de kans daarop erg
klein".
Heeft de populariteit van Ria Lubbers het CDA stemmen opge
leverd? Of speelt de echtgenote van de lijsttrekker geen enkele
rol? Opinie-onderzoekers weten het niet. „Die vragen hebben
we nog nooit gesteld", zegt NIPO-directeur G. Schild. „Maar het
is wel een aardig idee dat aspect de volgende keer op de één of
andere manier eens nader te bekijken. Helaas, ik heb geen idee
of de onbekendheid van de dames Kok, Voorhoeve en Van
Mierlo van invloed is op het stemgedrag van de kiezer". N. van
den Berg, van bureau Inter/View: „Wij hebben zo'n opdracht
nog nooit gekregen. Ik denk overigens dat mevrouw Lubbers
haar bekendheid vooral heeft te danken aan haar man. Niet an
dersom. Ik acht het niet uitgesloten dat een lijsttrekker er wel
degelijk baat bij heeft als de echtgenoot op een aardige manier
in het nieuws komt. Het tegenovergestelde kan dan natuurlijk
ook".
Column
L. Rensman (PvdA) verwijst
voor informatie over Rita Kok
naar een „openhartig" inter
view dat begin augustus van
dit jaar in Margriet stond. Dat
artikel heeft zelfs bij de ach
terban van de socialisten voor
enige duidelijkheid over het
bestaan van mevrouw Kok ge
zorgd. Beppie van Vessem -
ofwel Liesbeth den Uyl - heeft
in Margriet een eigen column,
en het is dus niet ontdenkbaar
dat Rita daarom heeft inge
stemd met een verhaal.
Mevrouw Kok laat in het tijd
schrift de lezers weten „beze
ten" te zijn van weven. Boven
dien geeft mevrouw Kok les
in een Amsterdams creativi
teitscentrum. „Het is niet zo
dat ik als ik buiten de deur
kom het stempel draag van:
dat-is-de-vrouw-van", zegt
Rita. Mijn werk ligt in een
heel andere sfeer en ik ont
moet andere mensen. Een tijd
je geleden had ik een af
scheidsfeest van een cursus.
Wim ging mee en toen zeiden
ze: Hé, wij hadden nooit ge
dacht dat jij met hem ge
trouwd was. Ik blijf dus me
zelf, juist omdat ik andere din
gen doe. Wim gaat wel eens
met mij ergens naar toe en dan
is hij de man van Rita".
Mevrouw Kok houdt zich wel
degelijk met onderwerpen van
haar man bezig: „We praten
en stimuleren elkaar ook in
het werk. Ik kan me niet
voorstellen dat er huwelijken
zijn waarbij het werk bij de
voordeur ophoudt".
Mannenzaak
De vrouw die in de jaren ze
ventig als visitekaartje namens
de PvdA de straat op ging was
Liesbeth den Uyl. Zij is onbe
twist de eerste first lady van
Hollandse komaf, want van
mevrouw Zijlstra, Drees, De
Geer en Biesheuvel heeft het
publiek vrijwel nooit wat ge
merkt. „Dat is ook niet zo ver
wonderlijk", vindt professor
Van Putten: „Vroeger was het
de gewoonte dat ministers
vrouwen zich zo min mogelijk
in het openbaar lieten zien.
Politiek was een mannenzaak.
Tot na de Tweede Wereldoor
log hebben maar weinig vrou
wen een rol van betekenis ge
speeld in het parlement. Daar
is geleidelijk aan verandering
in gekomen.
De politieke cultuur echter is
niet zo ingrijpend veranderd
als soms wordt verondersteld.
Zo zijn er tot op heden nog
maar weinig activiteiten waar
een minister-president zich sa
men met zijn vrouw laat zien.
Hooguit op Prinsjesdag als zij
met z'n tweeën naar de Rid
derzaal gaan. of bij een enkele
buitenlandse reis. Het zijn de
media die van Ria Lubbers
nieuws maken. Nederland kan
zonder een first lady. We heb
ben een koningin, dat is meer
dan genoeg. Meer representa
tieve taken zijn er niet te ver
geven".
JOËL BATENBURG
DEN HAAG Hoewel
de Vrouwenpartij geen ze
tel in de Tweede Kamer
krijgt gaat zij door als po
litieke partij, aldus lijst-
trekster Nel Roggeband.
„Maar we zijn er volgend jaar
bij de gemeenteraadsverkie
zingen en ook over vier jaar
bij de kamerverkiezingen
weer bij". Zij wijt het magere
verkiezingsresultaat aan het
feit dat de partij niet voldoen
de tijd heeft gehad om cam
pagne te voeren. Zij ontkent
dat er op het punt van de
emancipatie te weinig verschil
is tussen de Vrouwenpartij en
de andere partijen.
De lijsttrekkers van de splin
ter-linkse groeperingen Socia
listische Partij SP, Socialisti
sche Arbeiderspartij SAP en
Verbond van Communisten in
Nederland VCN spreken tegen
dat hun geluid niet bij de kie
zer is aangeslagen. Marijnissen
(SP) zegt dat zijn partij „sym
pathie heeft voor vijf zetels"
maar dat de „machten van de
media ons parten hebben ge
speeld".
Lindelauff (SAP) denkt dat
het feit dat de kleine linkse
partijen niet voorkwamen in
de opiniepeilingen hen dwars
heeft gezeten: „De mensen
willen bii verkiezingen nuttig
stemmen Visser (VCN) gaat
onverdroten door om „de com
munistische krachten te her
stellen". „Ik hoef niet naar de
koningin, maar we zijn niet
gevloerd", reageert Visser.
