Het „oude kanon" zwijgt
ALLEEN
SLECHT
NIEUWS?
OPKOMST BU PVDA
VALT BEETJE TEGEN
Aan kroonprinsen bij het CDA geen gebrek
Wiegel
laat VVD
in het
ongewisse
ANTICLIMAX VOOR ZESDUIZEND VVD-AANHANGERS
KIEZEN
0PH
ELK
Sportman van het jaar
BINNENLAND
£aidóe<3ommit
DINSDAG 5 SEPTEMBER 1989 PAGINA 4 BI
LUBBERS DREIGT MET OPSTAPPEN MAAR:
(Van onze parlementaire redactie)
HILLEGOM Er gaat een schok door de
zaal met CDA'ers in Hillegom als premier
Lubbers waarschuwt: „Als de PvdA on
verhoopt de grootste partij wordt en Kok
premier, dan zoek ik met een blijgemoed
gezicht de kamerbankjes weer op". Er valt
een angstige stilte. De beklemming die
zich van het gehoor meester maakt valt
pas weg als de lijsttrekker, seconden later,
geruststellend een klinkende verkiezings
overwinning voorspelt. De vraag is niet
helemaal academisch: wie zou in de voet
sporen van Lubbers moeten treden als de
premier weer gewoon kamerlid wordt?
Welke CDA'er is opgewassen tegen het
ambt van vice-premier in een eventueel
kabinet Kok-I? Fractievoorzitter Bert de
Vries, zelf kandidaat voor een ministers
post, voorziet: „Ach, gelukkig heeft het
CDA voor dergelijke posten tegenwoordig
meer dan één kandidaat". Doelt de frac
tievoorzitter misschien op de veelgeroem
de maar in verband met de paspoortaf
faire ook bekritiseerde kroonprins Van
den Broek? „Deze minister wordt inder
daad als kroonprins genoemd", beaamt De
Vries. Ook WVC-minister Brinkman die
heeft gezegd in het volgende kabinet, on
geacht de samenstelling, graag iets anders
te gaan doen, is toch als kroonprins getipt?
gangen van het CDA-campagnegebeuren
laat ook staatssecretaris Heerma van
volkshuisvesting desgevraagd zijn licht
over het opvolgingsvraagstuk schijnen.
Welk oud of nieuw kanon is goed genoeg
om helemaal voorin de vuurlinie van het
CDA te gaan staan? Heerma reageert met
een gulle lach en twinkelende oogjes. „Die
persoon kon wel eens achter u staan",
raadselt hij. En wie sluipt daar zojuist ach
terlangs voorbij? Bert de Vries! Met wel
geteld drie kroonprinsen hoeft de bv CDA
zich over het opvolgingsvraagstuk in elk
geval geen zorgen te maken.
Lijsttrekker Lubbers beleefde gisteren een prettig moment bij zijn
aankomst in Hillegom waar het CDA zijn slotmanifestatie hield. Zo
veel bijval en loftuitingen had hij niet verwacht. foto: anp
(Van onze
parlementaire redactie)
BLEISWIJK Hans Wiegel
heeft de VVD gisteren in het
ongewisse gelaten over zijn
beschikbaarheid voor een
hernieuwd ministerschap.
Ten overstaan van circa zes
duizend partijgenoten, die
vooral voor hèm naar een
veilinghal in Bleiswijk geko
men waren, deed Wiegel
geen enkele uitspraak over
een eventuele terugkeer
naar politiek Den Haag.
Eerder leek de Friese com
missaris het tegendeel te zeg
gen: „Joris Voorhoeve blijft
gewoon onze fractievoorzit
ter, nu en straks".
Geen presentatie van een libe
raal schaduwkabinet dus tij
dens de slotmanifestatie van
de VVD-campagne, zoals veel
van de aanwezigen gehoopt en
verwacht hadden. Wiegel had
zich daar sterk tegen verzet.
„Ik heb geleerd van de fouten
van de PvdA. Van dat scha
duwkabinet in het begin van
de jaren zeventig is ook niets
terecht gekomen. Een reden te
meer, waarom ik het onver
standig en niet correct vond
tegenover de kiezers om nu
weer zoiets te doen. Wie er
eventueel van de VVD in het
kabinet komt, zien we wel na
de verkiezingen".
De belangrijkste boodschap
van Wiegel was dat de kiezers
zijn partij niet in de steek mo
gen laten. Als de VVD onder
de twintig zetels komt, hoort
zij niet echt meer bij de groten.
„De kiezers hebben het lot van
onze VVD dus in handen. De
mensen die twijfelen of die
thuis willen blijven, vergroten
de kans op een kabinet van
CDA en PvdA".
En volgens Wiegel maakt het
verschil of de VVD wel of niet
regeert.' „Het is niet het ver
schil tussen vuurrood of diep
blauw. Het is meer roze en
lichtblauw. Maar wie weieens
een geboortekaartje heeft ge-
zien, weet dat er ook een we
zenlijk verschil is tussen die
twee kleuren".
Opvallend was dat Wiegel gis
teravond ook een paar goede
woorden over had voor de
PvdA. Hij constateerde dat die
partij veranderd is. „Ze zijn
niet zo drammerig meer".
Wiegel ging zelfs zover dat hij
een coalitie in de toekomst
vóór mogelijk hield. „Maar nu
nog niet. De verschillen zijn
nu nog te groot".
VVD-lijsttrekker Voorhoeve,
die nog maar anderhalf jaar
geleden zijn partij in de rich
ting van een coalitie met de
PvdA wilde sturen, was op
deze avond degene die harde
kritiek leverde op de socialis
ten. Hij vergeleek PvdA-voor-
man Wim Kok met een boer
die een heel bijzonder varken
heeft, eentje met een houten
poot. Het dier blijkt hem tot
twee maal toe het leven te
hebben gered. Bij wijze van
beloning wordt hij nu niet in
één keer opgegeten. „Zo gaat
de PvdA met het herstel van
onze economie om. Niet in één
keer opeten, maar de komende
vier jaar de middengroepen
wel steeds een poot uitdraai-
BLEISWIJK Het is
maandagavond, half acht.
De toegangswegen naar
de Bleiswijkse veilinghal
stromen vol. Even voorbij
Zoetermeer, enkele kilo
meters voor de afslag
Bleiswijk, zit het verkeer
al vast. Een boer die op
zijn fiets de file voorbij
rijdt, kijkt hoofdschud
dend naar de vele Volvo's,
BMW's en Mercedessen
die hij passeert.
In de veilinghal maken de laat
ste aanwezige werknemers zich
uit de voeten. De sfeer heeft in
middels wat weg van een wie-
lerzesdaagse. Alle zitplaatsen
de organisatie had een op
komst van zo'n 2.000 mensen
verwacht zijn allang bezet.
De laatkomers zoeken zich een
staanplaatsje, tot wanhoop van
de aanwezige brandwachten,
die tevergeefs trachten door
gangen open te houden.
Op het moment dat de hoofd
rolspelers zich door het toege
stroomde publiek een weg ba
nen, staan buiten nog een klei
ne duizend partijgenoten in de
file. Op weg naar die ene man
uit 'Ljouwert'. Want daar ko
men ze voor en dat wist Joop
van den Ende, de grote man
achter TV 10, die ook dit evene
ment tot in de perfectie georga
niseerd heeft.
De VVD wil deze gelegenheid
ook benutten om te tonen dat
de partij weer een eenheid is.
Lijsttrekker Joris Voorhoeve
en Hans Wiegel hebben de veel
verguisde minister Neelie Smit-
Kroes tussen zich in, wanneer
ze, in het felle licht van tv-lam-
pen, de hal betreden. Innig kust
Neelie 'haar' Joris en 'haar'
Hans voordat die het podium
beklimmen. Voor de camera's
worden de laatste restjes twijfel
weggezoend.
Op de voorste rijen in de zaal
hebben zich VVD-prominenten
verzameld. Niet alleen alle hui
dige kanonnen - de leden van
het kabinet en de parlementa
riërs ook roestige, oude wa
pens als de ministers Van Aar-
denne en Van der Klaauw zijn
naar Bleiswijk afgereisd.
Ceremoniemeester en campag-^
neleider Hugo Dittmar stelt de
Arm in arm met Wiegel en Voorhoeve laat minister Smit-Kroes zien dat in de VVD de strijdbijl is
begraven. foto: anp
coryfeeën achter de tafel aan
het publiek voor. Alleen de'
naam van Wiegel is al voldoen
de om de zaal plat te krijgen.
Maar het woord is eerst aan
lijsttrekker Voorhoeve. Terwijl
hij zich tot zijn achterban richt
blikt de Friese commissaris on
verstoorbaar de zaal in, af en
toe zwaaiend naar een bekende.
Onwennig
Ondanks weken van campag
nevoeren lijkt Voorhoeve nog
steeds niet gewend aan ovaties.
Onwennig steekt hij beide han
den in de lucht en zwaait het
uitzinnige publiek toe, terwijl
hij over het podium loopt alsof
hij zijn hond uitlaat. Kwinksla
gen vallen hem nog altijd moei
lijk Wat dat betreft heeft de
volgende spreker, de Belgische
liberale leider Guy Verhofstadt,
meer succes. In een vlammend
betoog, sprekend uit het blote
hoofd waarschuwt hij de aan
wezigen voor het „rode ge
vaar". „Vijftien maanden gele
den werden wij door de chris
ten-democraten ingeruild voor
de socialisten. Sinds die tijd is
'het tekort van de staat weer op
gelopen als gevolg van een ver
kwistend beleid en is de belas
tingvermindering weer inge
slikt. Hoedt u voor socialisten,
die veranderen nooit. Het blij
ven dezelfde recepten, ook al
staat er een andere Kok in de
keuken. Ik kan maar één ding
zeggen: Stem VVD en hou Lub
bers in het rechte spoor".
De zaal is uitgelaten en zelfs de
weinig inspirerende tekst van
VVD-voorzitter Ginjaar kan
daar nog geen verandering in
brengen. Met de bekende Ne
derlandse zuinigheid houdt hij
de zaal voor dat campagnevoe
ren veel geld kost. „Vergeet u
straks na afloop niet uw bijdra
ge in een van de melkbussen te
storten?".
Ondertussen loopt de spanning
verder op, er staat immers nog
maar één spreker op het lijstje.
Maar men moet nog even
wachten, het is eerst nog even
swingen geblazen op de klan
ken van de Engelse formatie
Wall Street Crash. Swingen
doet het zeker, maar met uit
zondering van een beentje van
staatssecretaris Henk Koning
en een onderkin van de Gro
ningse commissaris Henk Von-
hoff zijn de eerste rijen niet in
beweging te krijgen.
Genuanceerd
Dan valt het verlossende
woord: Hier is Hans Wiegel. De
zaal staat op haar kop. „Het is
tijd voor een bij mijn karakter
passend genuanceerd betoog",
zo leidt de Friese commissaris
van de koningin zichzelf in. Ie
dereen lacht, maar te voorbarig,
want het betoog blijkt inder
daad degelijk en genuanceerd.
Slechts lichte kritiek op PvdA
en CDA ontrolt Wiegels lippen.
Alleen D66 („die zijn blijven
steken in de sixties") krijgt er
ongenadig van langs. „D66
heeft Groen Links een
schreeuw in de nacht genoemd.
Je vraagt je af wat Hans van
Mierlo met Ria Beckers in die
nacht heeft gedaan".
Voor de zaal er erg in heeft,
heeft Wiegel zijn betoog afge
rond (voor de kijkers naar
KRO's Brandpunt nog sneller,
want een storing in de zender
Lopik haalde Wiegel al snel
van het scherm). De verwachte
aankondiging van een terug
keer naar het Binnenhof is uit
gebleven. In veel opzichten was
Hans Wiegel gisteren de Bruce
Springsteen van de VVD. Hij
zorgde voor een „grandioos
concert". Alleen dat ene liedje
zong hij niet. Hij weigerde de
toegift te geven waar al die dui
zenden VVD'ers van heinde en
verre voor gekomen waren. De
belofte van tien zetels winst,
die opiniepeiler Maurice de
Hond bij een come back van
Wiegel voorspelde, zal niet be
waarheid worden. Op het be
slissende moment zwijgt het
'oude kanon' uit Friesland.
In plaats daarvan krijgen de
toehoorders nog een keer Joris
Voorhoeve achter de micro
foon. In een laatste oproep ver
zoekt de lijsttrekker iedere aan
wezige morgen tien „VVD-twij-
felaars" op te bellen en hen
over te halen toch liberaal te
stemmen. „Dan hebben we er
in elk geval nog een zetel bij.
Dat kan precies de zetel zijn die
CDA en VVD nodig hebben om
de meerderheid in de Kamer te
behouden", zegt hij met lichte
wanhoop in de stem. Want zou,
nu Wiegel zo openlijk zijn ant
woord is schuldig gebleven, het
dreigende verlies voor de VVD
nog af te wende.n zijn? Veel
mensen denken van niet. Voor
hoeve is nog aan het woord,
wanneer ze veilinghal beginnen
uit te stromen. Het is nog lang
onrustig op de wegen in en om
Bleiswijk.
MARGA RIJERSE
(ADVERTENTIE)
Koop dan snel een Staatslot en wie weet hoort u binnenkort het leukste
nieuws ter wereld. U heeft nog 5 dagen voordat de verkoop van deze
maand sluit. U vindt de verkoopadressen in de Gouden Gids. Wacht niet,
er is immers geen mooier lot dan een Staatslot
GELUK IS NOG 5 DAGEN TE KOOP.
SUSKE EN WISKE SAGARMATHA
;c) Standaard Ultgeverlj/Wavery Productions
(Van onze
parlementaire redactie)
ROTTERDAM Wim Kok
maakte geen woord vuil aan
het optreden van Wiegel in
Bleiswijk. De PvdA zette geen
'kanonnen' in en moest het
doen met de Zweedse socialis
tische premier Carlsson. Het
Rotterdamse kamerlid Hans
Kombrink kon het echter in
zijn openingstoespraak niet la
ten naar Wiegel te verwijzen:
„Ik ben weliswaar geen com
missaris van de koningin,
maar
De grote zaal van De Doelen,
lang niet vol gestroomd, liet
een grommend gelach horen.
De publieke belangstelling in
Rotterdam, toch de rooie stad
bij uitstek, viel een beetje te
gen. Daar konden het Papen-
drechts Rood Koor en typisch
Rotterdamse artiesten als De
Berini's en 'Het Groot, niet te
vermijden show- en dansor-
kest' niets aan veranderen.
Nee, bij de PvdA kwam het
slot van de verkiezingscam
pagne vooral neer op een
avondje waarop Kok in de
schijnwerpers werd gezet. Par
tijvoorzitter Marjanne Sint:
„De beste premier in de ko
mende jaren is onze Wim
Kok" Kombrink: „Kok staat
z'n mannetje. Hoe de uitslag
woensdag ook zal zijn, Kok
heeft het fantastisch goed ge
daan".
De voornamelijk wat oudere
PvdA-aanhangers zongen een
paar keer uit volle borst de In
ternationale, het aloude socia
listische strijdlied. Een hoog
bejaarde dame zat met gebalde
vuist op het puntje van haar
stoel toen Kok het CDA-VVD-
beleid hekelde. „We hebben
zeven jaar ellende gehad, dief
stal, oplichting", siste deze ve
terane.
Kok kreeg een klaterende
ovatie na zijn speech, omarm
de verlegen lachend zijn
vrouw en .maakte daarna naar
de zaal een handgebaar dat
kenmerkend voor hem is: doe
maar gewoon, ik moet zo weer
verder.
Van den Broek
bang voor PvdA-
defensieprogram
DEN HAAG Minister
Van den Broek maakt
zich zorgen over eventue
le deelname van de PvdA
aan een nieuw kabinet.
Hij verklaarde gisteren voor
de NCRV-radio dat het ver
kiezingsprogramma van de
PvdA „toch weer een beetje
een anti-defensiegeest
ademt" en dat het VVD-vei-
ligheidsbeleid dichter bij dat
van het CDA staat. Het
PvdA-programma spreekt
over een reële daling van de
defensie-uitgaven. Tevens
wordt gepleit voor het stre
ven, in Europees verband,
naar een vermindering van
deze uitgaven met vijf pro
cent. De vrijkomende gelden
zouden moeten worden ge
bruikt voor ontwikkelingssa
menwerking.
(ADVERTENTIE)
Donderdag 21 september verschijnt bij deze krant
^4 JAAR
Redactioneel wordt aandacht geschonken aan onderwerpen
die direct te maken hebben met alles in en om ons huis.
Een mooie gelegenheid om uw aanbiedingen onder de
aandacht te brengen.
Mieke Zuidwijk, bereikbaar onder tel. 071 - 122.244,
informeert u graag nader over de adverteermogelijkheden.
I I I I I
Ccidóc Sourant
REDACTIE:
Dick van Rietschoten.
BIJDRAGEN:
Stevo Akkerman,
Alex Snelleman.
DE STEM VAN DE BEKENDE NEDERLANDER
Rabbijn Soetendorp mist de hartstocht
Awraham Soetendorp, rab
bijn van de liberaal joodse ge
meente, klinkt vermoeid als
hij zijn gedachten laten gaan
over de aanstaande verkie
zingen. Zijn sympathie gaat
in de richting van PvdA en
Groen Links, maar dat is niet
het eerste wat hem te binnen
schiet. Hij mist vooral iets,
zegt hij: „De hartstocht voor
de politiek ontbreekt. Ik ben
onlangs in de Sovjetunie ge
weest en daar viel me op hoe
de mensen gegrepen zijn door
de kansen die de democrati
sering biedt en als je dan die
matheid en slapheid ziet die
hier heerstIk wil nie
mand afvallen, maar er
straalt van degenen die het
gezicht van de politiek bepa
len niet altijd genoeg durf,
geloof en visie af".
En nu hij toch de Sovjetunie
noemt, waarom besteden de
partijen daar niet meer aan
dacht aan? Waarom gaat het
allemaal om zulke typisch
Nederlandse en marginale za
ken? Waarom is ontwikke
lingssamenwerking bijvoor
beeld nauwelijks een item?
„We hebben de afgelopen pe
riode een revolutionaire ont
wikkeling in de Sovjetunie
gezien, in de richting van de
vrijheid. Dat heb ik met de
grootst mogelijke voldoening
gadegeslagen. Maar nu moet
er een soort Marshall-plan
komen voor die gebieden van
dat land die in feite ontwik
kelingsgebieden zijn. Hetzelf
de geldt voor Polen. Maar
daar gaat het niet ovèr in
deze verkiezingen. In plaats
daarvan buigt men zich over
allerlei minuscule verschil
len, over kleine variaties in
onze welvaart, terwijl er een
Deltaplan nodig is voor de
bedreigde wereld!"
In Hilversum liet minister De Korte gisteren zien waar we op
energiegebied voor moeten kiezen: voor besparing. Hij nam
een project van de SVEN (stichting Voorlichting energiebe
sparing Nederland) in gebruik door het juiste vakje rood te
maken. foto: dijkstra
Elke 5 minuten een nieuwe baan
Minister Jan de Koning van sociale zaken en werkgelegen
heid, die in Haagse kringen al wordt genoemd als mogelijke
informateur voor een CDA-PvdA-kabinet, trachtte gisteren op
een congres van wegenbouwers het werkgelegenheidsblazoen
van de kabinetten-Lubbers wat op te poetsen. Hoewel hij
moest toegeven dat het tweede kabinet-Lubbers er niet in is
geslaagd het aantal werklozen jaarlijks met 50.000 personen te
verminderen, gaf hij toch een tot de verbeelding sprekend cij
fervoorbeeld van de inspanningen die de regering zich de af
gelopen jaren op dat punt heeft getroost. De werkgelegenheid
nam sinds 1984 toe met 330.000 arbeidsjaren. Omdat er steeds
meer in deeltijd wordt gewerkt, betekent dit concreet dat
500.000 mensen sinds '84 een nieuwe baan hebben gekregen.
„Dit betekent", aldus De Koning, „dat er al vijf jaar lang elke
vijf minuten een nieuwe baan bijkomt. Ruim 5,5 miljoen men
sen hebben nu werk. Dat is een historisch record".
Pro-Life
„Als morgen alle kiezers die
'pro-life' denken ook echt
'pro-life' gaan stemmen, zul
len SGP, GPV en RPF samen
twintig zetels kunnen beha
len", zei RPF-lijstrekker
Meindert Leerling gister
avond in het Zuidhollandse
dorpje Nieuwpoort. 'Pro-life'
is een reformatorische bewe
ging die abortus en euthana
sie radicaal afwijst. Uit on
derzoeken is gebleken dat on
geveer 15 procent van alle
kiezers deze alleen door de
kleine christelijke groeperin
gen gepropageerde denkbeel
den is toegedaan. „Er rust een
grote verantwoordelijkheid
op de kiezers die wel 'pro-
life' denken, maar nog niet
hebben laten blijken daaruit
de politieke consequenties te
trekken", aldus Leerling.
Voor de buis
Tweederde van alle kiezers zal zich morgenavond voor een
televisietoestel installeren om kennis te nemen van de verkie
zingsuitslagen die vanaf zeven uur over het beeld zullen rol
len. Veertien procent is van plan dit de gehele avond vol te
houden en eenenvijftig procent gaat ervan uit slechts een deel
van de uitzending te zullen bekijken. Een en ander is geble
ken uit een enquête die het NIPO twee weken geleden heeft
gehouden onder bijna 2100 kiesgerechtigden. De onderzoekers
vroegen ook welke partij volgens de ondervraagden de meeste
stemmen zal weten te vergaren. Tweederde (67 meende dat
het CDA met die eer zal gaan strijken en 22 dichtte de
PvdA de meeste kansen toe om de grootste te worden. Opmer
kelijk is dat zelfs de overgrote meerderheid van de PvdA-
stemmers (57 het CDA als winnaar tipte.
GPV-lijsttrekker Schutte
heeft geen goed woord over
voor de teneur van de ver
kiezingscampagne in de slot
fase op weg naar 6 september.
Met name het tv-debat tussen
PvdA-lijsttrekker Kok en
diens CDA-tegenstrever Lub
bers, afgelopen zaterdag,
ademde een sfeer die bij
Schutte een vieze smaak in
de mond heeft veroorzaakt.
„Het debat Lubbers-Kok leek
op een keuze van sportman
van het jaar. Wij kiezen
woensdag geen minister-pre
sident, maar 150 leden van de
Tweede-Kamer", aldus
Schutte gisteren in Bunscho
ten waar het GPV de verkie
zingscampagne afsloot.
Schutte meent dat het twee
debat de indruk wekte dat er
op 6 september maar twee
keuzes zijn: Lubbers of Kók.
„In werkelijkheid gaat het bij
deze heren om twee verte
genwoordigers van dezelfde
zaak", smaalde Schutte. Hij
hield zijn GPV-gehoor voor
dat er in feite geen ontkomen
meer is aan een CDA-PvdA-
kabinet. Woensdag is volgens
hem derhalve de dag dat
moet worden gezorgd dat „de
prioriteiten die vanuit de
christelijke politiek moeten
worden gesteld, niet verdwij
nen onder de tafel van een
centrum-linkse coalitie".