'Boekies lese is voor slijmerds'
i
lEUWi
Nederland telt
2 miljoen aow'ers
FOM: koude kernfusie zonder effect
Watermilieu in
Nederland is
grondig verziekt
Y D en Bijenkorf weigeren Duivelsverzen te verkopen
BINNENLAND
EeicbcSouocmt
vrijdag 1 september 1989 pagina 3
2_ 300 Miljoen voor
eduwnaarspensioenen
AMSTERDAM De Sociale Verzeke
ringsbank (SVB) heeft vorig jaar ongeveer
300 miljoen gulden uitgekeerd aan we-
Iduwnaarspensioenen. Eind december 1988
besloot het bestuur gevolg te geven aan
leen uitspraak van de Centrale Raad van
Beroep en over te gaan tot toekenning
van aww-pensioenen aan weduwnaars.
Dit met een maximale terugwerkende
kracht van ten hoogste een jaar. De SVB
en betaalde vorig jaar ruim 33,3 miljard gul-
'u" den uit aan vier miljoen aow-, aww- en
ai- iakw-gerechtigden. Dit betekent een stij-
|ging met 900 miljoen gulden ten opzichte
de 'van 1987. Dat is het gevolg van een wijzi-
ging van de uitkeringsbedragen aan de
ene en een verandering in de grootte en
samenstelling van het cliëntenbestand aan
de andere kant.
Beddenakkoord
KLM en vliegers
SCHIPHOL Het bestuur
van de Vereniging van Neder
landse Verkeersvliegers
(VNV) en de KLM zijn het
eens geworden over twee bed
den en twee stoelen aan boord
van de nieuwe Boeing-747-400.
De rustplaats voor de piloten
wordt achter de cockpit ge
bouwd, maar gaat niet ten kos
te van de passagiers. Ook over
het doorstromen 'van vliegers
van helikopters naar de moe-
dermaatschapppij werd over
eenstemming bereikt. Beide
punten waren eerder deze
week blijven liggen bij het
overleg over het tekort aan
vliegers.
Politie in Heerenveen
graaft kist met geld op
HEERENVEEN De politie heeft in Heeren
veen een geldkist opgegraven met een inhoud
van meer dan 100.000 gulden. Men wil niet zeg
gen om welk bedrag het gaat maar het is in elk
geval voldoende om zowel aan de gemeente
Heerenveen als aan de belastingdienst grote
schulden af te lossen.
De verdachte die het geld onder de grond had
gestopt is een 45-jarige man uit Heerenveen. Hij
kreeg volgens de belastingdienst aanzienlijk
meer rente van de bank uitgekeerd dan hij had
opgegeven. Daarnaast genoot hij een uitkering
en kreeg hij huursubsidie. Bij navraag door de
FIOD gaf de man te kennen het bedrag wegge
schonken te hebben. Volgens officier van justi
tie was dat verhaal dermate onaannemelijk dat
overgegaan werd tot een inval.
Zwemvierdaagse levert
Unicef zeven ton op
ZAND VOORT De nationale
zwemvierdaagse heeft 700.000 gul
den opgebracht voor Unicef, het
kinderfonds van de Verenigde Na
ties. Het bedrag wordt, in de vorm
van een cheque, op 16 september
in Hillegom overhandigd aan
Audrey Hepburn. Deze amalpassa-
drice van Unicef krijgt dan ook
een onderscheiding aangeboden
namens de Stichting Lions Helpen
Kinderen. Deze Prix d'Humanité
bestaat uit een beeldje van kunste
nares Bep Sturm-van den Bergh.
Eerder ging de onderscheiding
naar dhder meer De Wilde Gan
zen, S.O.S. Kinderdorpen, Herman
van Veen, Greenpeace en Stich
ting Oogkampen Himalaya.
Speciale hoogleraar
voor vooroordelen
NIJMEGEN Aan de Katholie-
ke Universiteit Nijmegen
komt een bijzonder hoogleraar
die zich uitsluitend gaat bezig
houden met maatschappelijke
vooroordelen. Hij of zij geeft
onderwijs over en onderzoekt
zaken als racisme, discrimina
tie en verzuiling. Het onder
zoek naar vooroordelen heeft
in Nederland een belangrijke
impuls gekregen door de dis
cussie over het wetsontwerp
inzake gelijke behandeling.
Desondanks is het onderzoek
in Nederland volgens de Nij
meegse faculteit sociale weten
schappen bijzonder verbrok
keld.
STUDIEDAG OVER HALVE EEUW VRIJETIJDSONDERZOEK
VANDAAGi
IN HET
TILBUI h Zeven zeer
geleerde heren en één
zeer geleerde dame kwa
men gisteren in Tilburg
tezamen om stil te staan
bij 'een halve eeuw vrije-
tijdsonderzoek'.
jZe keken niet in de eerste
plaats naar de uitkomsten,
(maar naar de achtergrond en
de opzet van het onderzoek
door de jaren heen. Ook daar
uit, zo bleek, komt een beeld
van de jongste geschiedenis
.naar voren: van de jaren der-
I tig, waarin men de arbeiders
(trachtte te beschermen tegen
de drankzucht tot de jaren
tachtig waarin men zich stort
(in een industrie van .vermaak
jen genot.
Dat de studiedag over vijftig
jaar vrijetijdsonderzoek in Til
burg werd gehouden, had deze
stad te danken aan het bestaan
van de studierichting Vrije-
tijdswetenschappen aan de
Katholieke Universiteit Bra
bant. Vijftig jaar geleden was
van een dergelijke studierich
ting nog geen sprake; van
oudsher is de vrije tijd vooral
onderzocht door sociologen en
die waren gisteren dan ook
ruimschoots voorradig. In een
sfeer van een reünie van vak
genoten (waarin prof. dr. C.J.
Lammers al snel 'Cor' heette
en prof. dr P. Thoenes 'Piet')
ze zich over de historie
van hun wetenschap.
,Toen ook de arbeider aan het
>egin van deze eeuw kwam te
beschikken over vrije tijd - in
1919 werd de achturige werk
dag wettelijk geregeld - werd
het verschijnsel voor het eerst
als 'probleem' geformuleerd.
Dat was het voor de burgerij
nooit geweest", zo vertelde
prof.dr. Th. Beckers. Ook de
socialistische voormannen zelf
drukten hun volgelingen op
het hart liever de natuur te
bestuderen dan de jenever en
uit een onderzoek uit 1936
bleek dat daaraan volgzaam
gehoor werd gegeven. Beckers:
,,Er was geen reden voor mo
rele paniek, de vrije tijd werd
inderdaad gebruikt voor
emancipatie. De onderzoekers
constateerden een intensievere
bemoeienis van de vaders met
hun kinderen, het tot in de
diepste lagen doordringen van
de krant, de uittocht te voet of
op de fiets in de natuur en een
enorme uitbreiding van het
verenigingsleven. Alleen dat
de arbeiders geen boeken la
zen, vervulde de onderzoekers
met zorg".
Massa
Met de schrik van de oorlog
nog in de benen lieten de auto
riteiten in 1948 een onderzoek
uitvoeren naar de leefwereld
van de zogenaamde 'massa-
jeugd'. „Men was na Mussolini
en Hitier nogal bang voor de
massa", verklaarde mevrouw
dr. H. Dresen-Coenders giste
ren; zij was degene die het on
derzoek indertijd uitvoerde.
Toen ze in 1952 de uitkomsten
bekend maakte was de angst
voor de massa al weer een
heel eind weggezakt en aange
zien er uit het onderzoek
evenmin verontrustende gege
vens naar boven kwamen, ge
beurde er verder niets mee.
Het was de tijd dat de braaf
heid van Nederland langzaam
begon te verdampen (verschil
lende sprekers benadrukten
gisteren dat ons land niet na
de Tweede Wereldoorlog,
maar pas in de jaren zestig be
gon te veranderen). Er lag een
„nerveuze spanning over de
samenleving", aldus prof.dr.
W. Heinemeijer. Hij had daar
wel een verklaring voor. „De
huwelijksleeftijd daalde, maar
nergens was een woning te
vinden. Vandaar dat ietwat
amechtige jeugdgedrag. Ik kan
me wel voorstellen dat sommi
ge ouderen dachten: waar
moet dat heen? Maar eigenlijk
was er niets aan de hand. Een
paar jaar later kregen we de
nozems - dat werd ook zo ma
teloos overschat. Als je dan fo
to's van die jongens ziet, dan
blijken ze gewoon nog een
stropdas om te hebben!"
Heinemeijer en de zijnen, die
in Amsterdam doende waren
een moderne sociologie op po
ten te zetten, deden in op
dracht van het gemeentelijke
bureau jeugdzaken een onder
zoek naar de jeugd van de
hoofdstad. In wijkgebouwen
als Ons Huis en 't Knooppunt
troffen ze jongeren („dan
maakten we een dansje en zo,
heel gezellig") die heel ver
baasd waren dat heuse weten
schappers geïnteresseerd wa
ren in hun tijdsbesteding. Hei
nemeijer: „Komen we in een
echte harde arbeidersbuurt in
een schooltje, staat gelijk een
klein keffertje op en die roept:
'Boekies lese is voor slijmerds!'
De hele klas viel stil. Ik denk
dat er best wel wat lezers in
die klas gezeten zullen hebben,
maar die keken vervolgens
wel uit om dat nog te melden".
Middenklasse
Onderdeel van Heinemeijers
wetenschappelijke nieuwlich
terij was de opstelling van een
hypothese, die in de wijken
getoetst werd. „Wij veronder
stelden een samenhang tussen
status en denken over vrije
tijd. Dat kwam er ook tamelijk
duidelijk uit. Laat ik het zo
zeggen: voor de lagere klasse
was een verregende zondag
een verloren dag, terwijl de
middenklasse dan zei: ach, ik
pak een boek. En de hoogste
klasse reageerde het meest
ontspannen: als je geen balletje
kunt slaan, dan kun je altijd
nog wel wat anders doen. Ons
viel vooral de krampachtige ij
ver van de middenklasse op.
Het aantal diploma-halers in
de steekproef was niet gering.
En dat allemaal voor later hè,
dat was wel eens tragisch wat
je allemaal niet moest doen om
later gelukkig te worden".
Uiteindelijk leidde het onder
zoek van Heinemeijer onder
meer tot de inrichting van Pa-
radiso als jeugdhonk en jaren
lang viel hij iedereen die het
maar horen wilde daar mee
lastig: ,Zie je wel, de sociale
wetenschappen stellen best
iets voor". Tot hij op een gege
ven moment als bezorgde va
der naar het jeugdpaleis moest
om zijn kind weg te halen uit
wat een drugshol geworden
was. Een mooiere parabel voor
de jaren zestig verzint nie
mand.
In de jaren tachtig zou alles
anders zou worden. De econo
mische crisis aan het begin er
van leidde tot een hausse aan
onderzoeken naar de vrije tijd
van werklozen. Maar toen
sloeg de economische groei toe
in de tweede helft van de ja
ren tachtig. Ir. H. Mommaas:
„Met de economische groei
dient zich een nieuwe groep
van kapitaalkrachtige consu
menten aan op de markt van
cultuur en vermaak. Vrije tijd
wordt minder en minder geas
socieerd met werkloosheid en
meer en meer met nieuwe in
vesteringsmogelijkheden. Voor
het eerst in de geschiedenis
van een halve eeuw studie van
de vrije tijd gaat het niet meer
om de intellectuele en morele
bagage van het volk, maar om
een opgewekte speurtocht
naar nieuwe markten".
STEVO AKKERMAN
Cable One mag
niet uitzenden
[den HAAG Het ra-
|diopprogramma van de
(zender „Cable One" is il
legaal en een oneerlijke
concurrentie voor de Ne
derlandse media. Dat
(heeft de Raad van State
'vanmorgen uitgesproken.
jEen buitenlandse vestiging en
vergunning is niet doorslagge
vend, aldus de afdeling recht
spraak van de Raad van State.
'Met een verwijzing naar de
parlementaire geschiedenis
Ivan de totstandkoming van ar-
Stikel 66 van de Mediawet heeft
|de afdeling overwogen dat het
niet de bedoeling van de wet
gever kan zijn om uitzending
via de kabel mogelijk te ma
ken van programma's van om
roepen die zich in het buiten-
1 land hebben gevestigd met de
bedoeling om de in Nederland
1 jvoor de binnenlandse omroe
pen geldende regelingen te
(ontduiken.
Deze uitspraak kan vergaande
gevolgen hebben voor de com-
Imerciële televisiezenders
TV 10 en Téle Veronique, die
op een soortgelijke basis willen
[opereren.
Tehuizen geestelijk
gehandicapten overvol
UTRECHT Ruim 250 kin-
deren wachten op een plaats
in een gezinsvervangend te
huis voor geestelijk gehandi
capten. Dat staat in een rap
port van de vereniging van
dag- en woonvoorzieningen
voor geestelijk gehandicapten
(FIAD) dat vanmiddag is aan
geboden aan de Ziekenfonds
raad.
DEN HAAG Nederland
telt vanaf vandaag twee
miljoen bejaarden die
recht hebben op aow. De
tweemiljoenste is me
vrouw G. Steenhuis-Mes
uit Waalre.
Het aantal bejaarden in ons
land neemt snel toe. Om
streeks de eeuwwisseling was
6 procent van onze bevolking
ouder dan 65 jaar. In 1971 was
dat percentage 10 en nu 13,5.
De algemene ouderdomswet,
eèn verplichte verzekering
voor iedere ingezetene die
daar dan ook premie voor
moet betalen, trad op 1 januari
1957 in werking. Vanaf die da
tum konden 65-jarigen gaan
„trekken van Drees". Eind
1968 kregen een miljoen be
jaarden aow.
Vanaf 1 april 1985 hebben
vrouwen als gevolg van een
EG-richtlijn recht op een zelf-
aow-pensioen, ter
grootte van de helft van de
volledige uitkering. Een sy
steem van toeslagen, om in ge
val een der partners 65 wordt
een volledige uitkering te
kunnen garanderen, ligt overi
gens in de juridische vuurlinie
wegens (mogelijke) discrimi
natie van vrouwen.
Halverwege de jaren tachtig is
de vraag of de aow door de
vergrijzing na 2010 (wanneer
de na-oorlogse generatie de
pensioenleeftijd bereikt) nog
wel betaalbaar zal zijn, volop
in discussie gekomen. Steeds
minder actieven zullen dan
premie moeten opbrengen om
de aow'ers van dat moment
een uitkering te garanderen.
Na een advies van dr. W.
Drees jr. (de zoon van de
grondlegger) liet de regering
weten dat er „vooralsnog geen
reden bestaat aan te nemen
dat de aow na 2010 in gevaar
komt".
Mevrouw Steenhuis (r) wordt als tweemiljoenste aow'er verwelkomd door bestuursvoorzitter Han-
nie van Leeuwen van de Sociale Verzekeringsbank.
NIEUWEGEIN Onderzoekers van het FOM-
Instituut voor Plasmafysica in Nieuwegein heb
ben de afgelopen maanden bij hun experimen
teel onderzoek naar kernfusie bij kamertempe
ratuur „niets bijzonders" waargenomen. Het in
stituut deed zijn proeven naar aanleiding van
de claim van de Amerikaanse wetenschappers
Fleischmann en Pons, die in maart van dit jaar
internationale opwinding veroorzaakten door te
melden dat zij op een revolutionair eenvoudige
wijze kernfusie tot stand hadden gebracht. Tot-
dantoe was dat uitsluitend mogelijk geweest
door middel van miljarden guldens kostende
apparatuur en bij extreem hoge temperatuur.
Direct na de melding van Fleischmann en Pons
gingen wetenschappers over de hele wereld aan
het werk om hun claim te toetsen. Ook het
FOM deed dat. Het komt tot de conclusie dat
als er al kernfusie bij kamertemperatuur kan
plaatshebben, dit een zodanig klein effect heeft,
dat het van geen enkele betekenis is voor de
opwekking van energie.
Vakbeweging blijft groeien
UTRECHT Het aantal le
den van vakbonden in Neder
land is tussen maart 1987 en
maart dit jaar met 61.000 men
sen (4 procent) gestegen tot in
totaal 1.615.000 personen Het
aantal georganiseerde mannen
bedroeg eind maart dit jaar
1.336.000, 30.000 meer dan
twee jaar daarvoor. Van de
werkende mannen is 32 pro
cent lid van een bond. Het
aantal georganiseerde vrou
wen is met 31.000 gestegen tot
278.000, waarmee de organisa
tiegraad op 11 procent komt.
Van de jongeren tot 25 jaar is
12 procent lid van een vak
bond. De groei deed zich in
alle leeftijdsgroepen voor, het
sterkst (18.000) bij mannen on
der de 25 jaar.
Het oppervlaktewater wordt sterk vervuild door illegale lozingen.
FOTO: SP
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Het wa
termilieu in Nederland is
grondig verziekt. Op vrij
wel geen enkel meetpunt
in het land voldoen
grond- en oppervlaktewa
ter aan de minimale eisen
die er aan gesteld mogen
worden. Tot overmaat van
ramp heeft onderzoek on
langs uitgewezen dat zelfs
déze 'basiskwaliteit' van
water nog giftig is voor
veel waterorganismen.
Deze conclusies staan in de
gisteren door het ministers
trio Smit-Kroes, Nijpels en
Braks gepresenteerde Derde
Nota Waterhuishouding.
De nota schetst een dramatisch
beeld van het watermilieu in
ons land. Zelfs bij een krachti
ge terugdringing van de ver
ontreiniging door burgers, de
industrie, landbouw en het
verkeer gaat het bergafwaarts,
zo luidt de waarschuwing.
Enkele cijfers. Ondanks het
verbod op fosfaten in wasmid
delen is de fosfaatbelasting
van het water nauwelijks ver
beterd. Bij 74 procent van alle
meetpunten blijken de fosfaat
normen overschreden te wor
den. Voor organische microve
rontreinigingen wordt de ba
siskwaliteit van water bij 70
procent van de meetpunten
niet gehaald, terwijl de zuur
stofgraad in vijftien procent
van de gevallen te laag is. De
waterbodems zijn helemaal
vervuild. Hier zijn de concen
traties zink, kwik en koper bij
60 procent van de meetpunten
te hoog.
Misvormingen
Deze verontreinigingen zijn
niet zonder gevolgen gebleven
voor het leven in het water.
„Momenteel is geen sprake
van gezonde en duurzaam
functionerende watersyste
men", merkt de nota droogjes
op. Op enkele plaatsen, zoals
bij de monding van de IJssel
in het Ketelmeer werd meer
dan 40 procent misvormingen
gemeten bij muggelarven. De
concentratie algen in rivieren
is tussen 1900 en 1988 meer
dan verdubbeld. Daarentegen
zijn de erwtemossel, kokerjuf
fer en de vissoorten steur,
zalm, fint en barbeel vrijwel
uitgestorven.
Het natuurlijk evenwicht is in
vrijwel alle plassen en wateren
grondig verstoord. In dit kader
merkt de nota nog op dat de
concentraties aan PCB's in het
vet van de in de Waddenzee
levende zeehonden de grens
waarde voor chemisch afval
ruimschoots overschrijden.
Om die reden werden zeehon
den die in Duitsland de viru
sinfectie niet overleefden in
speciale verwerkingsinstalla
ties voor chemisch afval ver-
De stichting Natuur en Milieu
was gisteren vol lof over de
grondige analyse van de kwa
liteit van het watermilieu.
Maar de maatregelen die de
overheid wil nemen om de si
tuatie te verbeteren (kosten:
vier miljard in vier jaar) zou
den „volstrekt onvoldoende"
zijn. De stichting: „In de nota
staat met zoveel woofden dat
bij het voorgestelde beleid in
veel wateren de gewenste mi
lieukwaliteit niet wordt ge
haald, de overmatige algen-
bloei niet afneemt en de ver
vuiling met giftige stoffen een
probleem blijft". Volgens bere
keningen van Natuur en Mi
lieu is voor de sanering van
onderwatergifbelten alléén al
zeker acht miljard gulden no
dig.
Minister Nijpels erkende dat
een aantal vervuilingsbronnen
moeilijk terug te dringen is.
„Ik hoef het gebruik van ge
wasbeschermingsmiddelen
maar te noemen. Zelfs als je
die volledig verbiedt blijven ze
de komende tientallen jaren
doorsijpelen naar het grond
water". Voor de berging van
vervuild slib ontbreken mo
menteel de benodigde depots.
Dit stelt grenzen aan de moge
lijkheden om de vervuiling uit
het verleden op te ruimen.
Streefbeelden
In de nota wordt een aan il
'streefbeelden' opgesomd,
waaraan het water, tilieu in
Nederland binnen etn aantal
jaren zou moeten voldoen. Zo
wordt er naai gestreefd de
verdroging van natuurgebie
den door daling van het
grondwaterpeil (met soms
meer dan één meter) terug te
dringen. Om de huidige situa
tie in 1995 te kunnen stabilise
ren is 44 miljoen gulder nodig,
zo schat de nota. De pre 'incies
moeten zelf het ge venste
grondwaterpeil vaststellen en
hun maatregelen (injecteren,
meer gebruik van oppervlak
tewater) hierop afstemmen.
Volgens Nijpels is het uit
gangspunt van de nota dat ook
in de toekomst het maken van
drinkwater „zonder heksetoe-
ren" mogelijk moet zijn. De
kosten voor het terugdringen
van de vervuiling worden
vooral bij de vervuiler gelegd.
Zo wordt van de industrie
ruim 200 miljoen gulden ge
vraagd.
In de nota worden voor het
eerst concrete normen voor de
terugdringing van de vervui
ling gesteld. Zo moet de fos
faat-en stikstofemissie in het
afvalwater de komende vijf
jaar met 50 procent vermin
derd worden. Ook de belasting
van het oppervlaktewater
door zware metalen moet in
vijf jaar tijd gehalveerd wor
den. Wat de organische micro-
verbindingen betreft worden
reducties met 50 tot 90 procent
nagestreefd.
Met betrekking tot de vervuil
de waterbodems wordt gesteld
dat in 1995 die waterbodems
die een urgent en ernstig ge
vaar voor de volksgezondheid
of het milieu vormen, „afhan
kelijk van de beschikbare
middelen" gesaneerd moeten
zijn. De nota reserveert hier
voor echter geen extra geld.
Wel wordt in het Nationaal
Milieubeleidsplan voor dit doel
50 miljoen gulden uitgetrok
ken in 1994. Minister Braks
van landbouw gaf bij de pre
sentatie van de nota te kennen
goed met de plannen te kun
nen leven.
DE KNOLLEN
m Ho», Mö/fiouw, u e
NIET l/eAtt£AD
AMSTERDAM De wa
renhuizen V D en De
Bijenkorf zullen het om
streden boek De Duivels
verzen van Salmon Rush
die niet verkopen. Zowel
de net verschenen Neder
landse vertaling als de
oorspronkelijke Engelsta
lige zullen er niet te krij
gen zijn.
V D nam het besluit nadat
bij het Amsterdamse kantoor
van het ANP een schriftelijk
dreigement was binnen geko
men van de 'Volgelingen van
de Revolutionaire Gerechtig-
heids Organisatie'. In die brief
werd gesteld dat V D als
waarschuwing voor alle boek
handelaren doelwit zou wor
den van aanslagen. De directie
van V D zegt het „te betreu
ren dat bij uitstek publieke
plaatsen als warenhuizen doel
wit zouden kunnen worden
van mogelijke acties in deze
sfeer". Zij meent echter „dat
de veiligheid van de klanten
en van de personeelsleden
voorop dient te staan".
De Bijenkorf heeft in het ver
leden ook de Engelstalige ver
sie van het boek buiten de
poorten gehouden. „Wij von
den het toen gezien de om
standigheden niet verant
woord om het boek te verko
pen. V it ons betreft zijn die
omstan iigheden niet gewij
zigd", aldus een woordvoerder
van het concern. „Onze beslis
sing staat dan ook los van de
dreigementen die aan V D
zijn geuit".
De overige grote boekhandela
ren die van plan waren het
boek te verkopen gaan daar
over het algemeen gewoon
mee door. Ze zullen het boek
echter niet te uitdagend in de
etalage leggen. De uitgever
van de Duivelsverzen, de uit
geverij Veen in Utrecht, wei
gert vooralsnog elk commen
taar op de recente ontwikke
lingen
Het Islamitische Landelijke
Comité in Rotterdam heeft
zich gedistantieerd van de
dreigbrief. Het comité verte
genwoordigt ongeveer 300 isla
mitische organisaties in ons
