Met sabel en lans ten strijde
^Vorming Poolse regering
sloopt torse vertraging op
Mazowiecki: „Ik ben een politicus zonder partij""
£eidóeSou/imit
Lezeri
service
JT O C7 IT
ZDZISLAW SOSINKSKI: EEN POOL TUSSEN HAMER EN AAMBEELD
EXTRA REIS
NAAR BERLIJN
«S^SIJTHOFF PERS SSEoEtsi
BUITENLAND
WOENSDAG 30 AUGUSTUS 1989 PAGINA 7
-ken_
divi-| O
,een!7ARSCHAU De Pool-
naar^ premier Tadeusz Mazo-
gin-|/iecki heeft voor de vor-
naarhing van een kabinet
enaeer tijd nodig dan hij
han_anvankelijk dacht.
lolec[e* was z'jn bedoeling donder -
Be_jag de namen van zijn minis-
rne-^rs bekend te maken, maar
inle- za*tock n*et v^°r e'nc* vol"
ende week gebeuren. Dit
gere lijkt uit de woorden van de
ioestract*e^e^er van Solidariteit,
g 20 Ironislaw Geremek, in het
bink Prtijblad Trybuna Ludu van
iaarfsteren"
^er.'ormeel gesproken heeft Ma-
bwiecki drie maanderr de tijd
om een regering te vormen,
maar daar zal hij het gezien de
noden van het land niet op
aan willen laten komen. Soli-
dariteitsleider Lech Waljsa
heeft al gezegd dat Mazowiec-
ki's regering slechts een half
jaar tot een jaar de tijd heeft
om zich waar te maken. Daar
na zou het geduld van de Pool
se bevolking op zijn.
Suggestie
Mazowiecki vult zijn dagen
met beraadslagingen met zijn
coalitiepartners, de Verenigde
Boerenpartij, de Democrati
sche Partij, de communisten
en Solidariteit, over de opstel
ling van een politiek program
ma en de verdeling van de mi
nistersposten. De communisten
houden vast aan hun eis meer
ministeries toegewezen te krij
gen dan die van binnenlandse
zaken en defensie.
Intussen likt de communisti
sche partij haar wonden van
de verkiezingsnederlaag. In
een poging het stalinistische
imago van zich af te werpen,
heeft fractieleider Marian Or-
zechowski dinsdag de sugges
tie gedaan de naam van de
partij te veranderen van
„Poolse Verenigde Arbeiders
partij" in „Poolse Socialisti
sche Partij van de Arbeid".
Walesa vertrekt dinsdag voor
een bezoek van 4 dagen naar
de Bondsrepubliek Duitsland,
het eerste van een reeks Wes
terse landen die hij nog dit
jaar wil aandoen om financiële
steun voor Polen los te krij
gen. Hij zal gesprekken voeren
met president Richard von
Weizsacker en bondskanselier
Helmut Kohl.
Waarnemers verwachten dat
Mazowiecki met de bekend
making van zijn kabinet zal
wachten tot Walesa, die zich
de afgelopen maanden immers
ontpopt heeft tot een eminent
strateeg, terug is uit de Bonds
republiek.
De Polen dachten nog wel tijd te heb
ben, op 31 augustus 1939, toen duidelijk
was dat de oorlog onafwendbaar was. Ze
hielden rekening met een oorlog zoals 25
jaar eerder: wat schermutselingen langs
de grens en dan, na maanden van voor
bereidingen, de grote slag. Erg beducht
dat hun mobilisatie nog niet was vol
tooid waren ze dan ook niet. Maar op 1
september 1939 waren de Polen het eer
ste volk dat kennismaakte met de Blitz
krieg. Zonder oorlogsverklaring vooraf
denderde het Duitse leger de Poolse
laagvlakte binnen. Alleen streden de
Polen tegen de numerieke en technische
overmacht met wapens die dateerden uit
de Eerste Wereldoorlog; de bondgenoten
beperkten zich tot morele steun. In de
rug lag de Russische beer op de loer, het
Rode Leger viel op 17 september Ooste
lijk Polen binnen. In de nacht van 27 op
28 september besloot de Poolse legerlei
ding tot capitulatie. Westelijk Polen
werd ingelijfd bij Duitsland, het oostelijk
deel bij de Sovjetunie.
Zdzislaw Jan Sosinski werd op 17 juni
1917 geboren in Lodz (Polen). Hij stu
deerde enkele jaren aan de polytechni
sche school in Warschau voor hij in
dienst moest. Hij volgde de officiersop
leiding en werd, omdat de spanningen
toenamen, niet meer gedemobiliseefd
voor de Duitsers op 1 september 1939
binnenrukten en de Tweede Wereldoor
log losbrak. Sosinski woont nu in Breda.
In onderstaand verhaal laten we hem
aan het woord over de inval in Polen.
[BREDA „God, eer en
(vaderland. In die volgor-
50 ^e, dat was het devies. Als
Pool die al lang Nederlan-
60 .der is, voel ik precies hoe
°j> dat vandaag de dag hier
6o aankomt. Want als je één
20 ding in Nederland niet
moet zijn, dan is het uit-
50 drukkelijk vaderlandslie-
jj> vend".
tG
30 ,,Maar Nederland heeft een
50 verleden dat vele eeuwen te-
°SL fuggaat. Met roem en succes
00 en noem maar op. Het Polen
00 van '39 echter was net twintig
60 jaar oud. Toen ik geboren
80 werd, in 1917, moest het nieu-
we Polen nog ontstaan. Ander-
|oo halve eeuw lang tussen hamer
.00 en aambeeld, dat was het lot
.90 van Polen. En toen dan einde-
00 lijk, aan het eind van de Eer-
ste Wereldoorlog, dat land z'n
vorm kreeg, toen ontstond er
00B een nationalisme door dik en
■00 dun".
„Ik ben geboren in Lodz, als
00 toon van de directe.ur van een
50 bankfiliaal. Niet rijk, maar re-
Belijk gegoed. Ik kon dan ook
■00 haar Warschau om voor inge-
nieur te studeren, maar dat
50 Buurde maar twee jaar. Toen
i.50 inoest ik in dienst. Omdat ik
i.OO (tudent was kon ik naar de ca-
[-00 jettenschool om reserveoffi-
tier te worden. Als ik nou te-
150 fugkijk, dan zeg ik: ik moet
.50 (och eigenlijk al bezorgd zijn
geweest, want het was, we
praten dan over '37, '38, erg
Buidelijk dat het niet bij dat
mooie uniform zou blijven.
Maar achteraf zijn die dingen
_lltijd veel helderder. Natuur-
jÜ|ijk, iedere Pool voelde iets
gg^an dreiging, maar dat kenden
S^e al van generatie op genera-
HHie: altijd klem tussen de aarts-
/ijanden Duitsland en Rus-
34i55:and. Natuurlijk hoorden we
I33il0yat er aan de hand was in
34,50 Duitsland, niet op de laatste
jlaats via veel van mijn vrien-
16[30 Jen die van afkomst Duits wa-
L88 'en".
5125 Parade
0,020
[Maar de meeste Polen voel-
|en zich toen toch meer be
door Rusland, al was
vanwege het godde-
jze communisme. Overigens
Ttond ik destijds niet zo ver-
Ichrikkelijk lang bij die din-
400 jen stil. Ik was, zoals de mees-
Polen, opgevoed in de geest
|an: je moet je land verdedi-
:n tegen wie of wat dan ook.
)at was de basis, dat werd
•in geramd. Thuis, op school,
de kerk. Ik weet wel dat ik,
ben de Anschluss van Oostep-
lijk zich afspeelde, voor het
:erst heel reëel dacht: nou ko-
nèn wij ook een keer aan de
731/4 [eurt. Ik had als student een
16 ijdje stage gelopen in Oosten-
547/8 ijk en mijn hemel, wat waren
e daar fanatiek. Als de 'Hei-
find uit Duitsland' zou komen,
Iwam alles goed. Oostenrijk
Het Poolse leger, te paard en met een lans bewapend tegen tanks.
ik kom er nog steeds niet
graag".
„Oostenrijk, daarna Tsjecho-
slowakije. Engeland en Frank
rijk deden niks, maar met de
moed der wanhoop zeg ik
achteraf bleef ik geloven
dat ze onmiddellijk te hulp
zouden snellen als wij zouden
worden aangevallen. Vooral
van het Franse leger stelde ik
me vreselijk veel voor. Dat
ging goed over in het voorjaar
van 1940, toen ik in een oud
Renault-tankje uit de Eerste
Wereldoorlog zat topsnel
heid vier kilometer per uur.
Maar daarover straks".
Heroïsch
se inval in Polen? Dit: dat de
dappere Polen te paard op
trokken tegen de tanks en in
de pan werden gehakt. Vaak
hebben dit soort heroïsche
verhalen weinig met de wer
kelijkheid te maken, maar in
dit geval klopte het een heel
eind. We hadden een fors le
ger in Polen, meer dan een
miljoen man onder de wape
nen. Maar dat laatste woord,
daar ging het om. Die wape
nen waren van 1918 of ouder,
en ze hadden met de moderne
oorlogsvoering, zoals de Duit
sers die toepasten, niks te ma
ken".
„Zelf was ik cavalerist. Nee,
geen tankman zoals nu, maar
een échte, te paard. Dat klinkt
nou natuurlijk gek, maar op
zich was het met onlogisch. Al
was het maar omdat grote de
len van Polen helemaal geen
wegen hadden. Alleen op een
paard kon je je snel verplaat
sen. Veertig cavalerie-regi-
menten waren er, dat beteken
de een dikke veertigduizend
paarden. We hadden geweren
maar als je die wilde ge
bruiken moest je van je paard
af natuurlijk, we waren geen
cowboys. Ik had, als kornet,
een fraaie sabel waarmee je
verondersteld werd de vijand
in de pan te hakken. En er
waren er geloof het of
niet die uitgerust waren
met een lans".
„Toen ik reserve-officier was
had ik eigenlijk gedemobili
seerd moeten worden, maar de
FOTO'S: PERS UNIE
spanning was toen al zo hoog
opgelopen dat dat er niet meer
van gekomen is. We lagen, in
die augustusmaand van 1939,
zo'n honderdvijftig, tweehon
derd kilometer boven War
schau, tegenover de Duitse en
clave Oost-Pruisen. Dat leek
de grootste dreiging, omdat het
zo dicht bij de hoofdstad was.
Niemand had er op dat mo
ment nog aan gedacht dat een
modern leger als dat van Hit-
Ier in staat zou zijn in een paar
weken een heel land op te rol
len. We dachten nog in kilo-
rr>f- ot in meters, net als in
de Eerste Wereldoorlog".
„Heel acuut werd het allemaal
toen tegen eind augustus be
kend werd dat de aartsvijan
den Hitler en Stalin het op een
akkoordje hadden
Denk je even in zolang ha
mer en aambeeld waartussen
je zit het onderling niet eens
zijn, lijken er nog mogelijkhe
den. Maar als ze samen beslui
ten je te verpletteren 'De
schoften', zeiden we. We wa
ren woedend, verbitterd en
daardoor vastbesloten. We
maakten onszelf wijs dat we
op grond van onze overtuiging
alles en iedereen aan zouden
kunnen. En zeker dat we vele
maanden zouden kunnen
vechten, en dat onze westelij
ke bondgenoten ons dan allang
ontzet zouden hebben. Het is
goed dat je niet alles van tevo
ren weet".
Er waren mensen die zelf
moord pleegden toen ze hoor
den dat Moskou en Berlijn het
op een akkoordje hadden ge
gooid, en veel meer toen eerst
de Duitsers en twee weken la
ter de Russen binnenvielen.
Maar voor mij was het alle
maal geen catastrofe. Ik was
zo duidelijk opgevoed als pa
triot dat ik wilde vechten en
geloofde in succeé".
„Ik zie ze nog naderen, heel
vroeg in de morgen van de
eerste september. Een serie
vliegtuigen, waarvan we eerst
dachten dat het de ónze wa
ren. Maar even later vielen de
bommen, en lagen overal dode
en gewonde mannen en paar
den. Er was geen oorlog ver
klaard, het was een volslagen
verrassing. We schoten op ze,
met geweren en onze oude mi
trailleurs. Zonder iets te raken
natuurlijk. Achteraf is het een
wonder dat we het daar, aan
het noordelijke front bij Oost-
Pruisen. een volle maand heb
ben gehouden, maar dat had
verschillende oorzaken. Ze
vielen ons met veel tanks aan,
en wij zaten op onze paarden.
Maar het terrein was sterk in
ons voordeel: enorme dichte
wouden waar de Duitsers met
hun tanks nauwelijks konden
opereren, en wij konden over
schakelen op een soort guerril
la. Wel voortdurend achteruit,
hergroeperen, vechten, terug
trekken, hergroeperen
maar zonder paniek".
Echte band
„Ik begon de strijd als cavale
rist, maar dat duurde niet
lang. Gaandeweg vochten we
meer als infanteristen, en toen
ik na een patrouille terug
kwam in een van onze verbor
gen kampen, waren enkele
paarden, waaronder het mijne,
dodelijk getroffen. Ik ben na
derhand in de oorlog voertui
gen en andere belangrijke din
gen kwijtgeraakt maar dat
was toch wel even anders. Met
zo'n paard had je, als je een
goed cavalerist was, een echte
band. Je paard was je vriend,
dat vocht mee en was meestal
(Van onze speciale
verslaggever
Hans Rooseboom)
WARSCHAU „Solidari
teit is nog altijd slechts
een idee, geen ideologie.
En zeker geen politieke
partij. Ik ben dan ook een
politicus zonder partij".
Tadeusz Mazowiecki, de eer
ste niet-communistische mi
nister-president van Polen,
moet nog wennen aan zijn
nieuwe functie.
Tot vorige week was hij
hoofdredacteur van het
weekblad Tygodnik Solidar-
nosz, nu heeft hij de zware
last op zich genomen om de
Poolse economie en de Pool
se samenleving totaal te wij
zigen.
In de werkkamer van de
nieuwe premier hangt een
afbeelding van Don Quijote.
„Dat ben ik. Ik vecht ook te
gen onmogelijke tegenstan
ders. waar iedereen om lacht.
Met Don Quijote identificeer
ik mij".
Mazowiecki heeft deze dagen
maar heel weinig tijd. Hij
moet zijn bureau verhuizen
van de krant naar het offi
ciële kantoor van de minis
ter-president. Welke maatre
gelen heeft hij als premier
reeds genomen?
„Ik moet eerst goed op een
rij hebben wat voor moge
lijkheden Polen heeft. Dit
land heeft namelijk onge
kende mogelijkheden. In de
eerste plaats is daar onze
landbouw. De vruchtbare
grond van Polen is een gods
geschenk. Dat heeft ook de
paus twee jaar geleden ge
zegd toen hij hier voor het
laatst was. Maar ik wil graag
van de mensen zelf horen
hoe de toestand eigenlijk is.
Dat weten wij namelijk niet.
Vijfenveertig jaar is daarover
gelogen. Ik moet nu precies
weten wat de mogelijkheden
van dit land zijn"
Omwenteling
Wat voor soort politieke par
tij zal Solidariteit worden in
de toekomst?.
„Dat weet ik niet. Sociaal
democratisch9 Misschien.
Een Poolse Nationale Partij?
Zeker niet! Een christen-de
mocratische partij? Ook niet.
Ik ben welliswaar beleidend
katholiek maar er zitten in
Solidariteit teveel atheïsten".
De 62-jarige Mazowiecki, ju
rist, journalist en schrijver, is
voor alles een „denker", een
intellectueel die open en eer
lijk is. Een analyticus die
weet wat Polen nodig heeft.
„Er moeten nu versneld ge
meenteraadsverkiezingen
komen", zegt hij. „Dat is be
langrijk. Dorp voor dorp
moet de macht 'worden over
genomen. De omwenteling
moet van onderaf komen.
Niet van bovenaf zoals de
mensen hier altijd gewend
zijn geweest".
Op de vraag hoe lang hij
denkt premier te blijven ant
woord Mazowiecki: „Ik weet
het niet. Misschien een half
jaar. Het is allemaal veel
sneller gegaan dan we ooit
konden voorzien. Twee we
ken geleden geloofde ik zelf
nog niet dat het mogelijk zou
zijn, en nu ben ik premier
van Polen in naam van Soli
dariteit".
Het is in Polen nu rustig, een
ongekende situatie. „De ar
beiders en de intellectuelen
zitten nu op een lijn, dat is
prachtig, dat moet zo blij
ven", aldus Mazowiecki.
Hij verwacht veel van het
Westen. „Maar wij willen
geen fooi. Wij willen serieuze
samenwerking met de Vere
nigde Staten en met de EG.
We moeten nu een moderne
natie worden, die zichzelf ge
heel kan bedruipen, onaf
hankelijk van oost en west".
(ADVERTENTIE)
moediger dan z'n berijder".
„Ik had, als kornet, een man
of dertig onder me. Een paar
van hen zijn in de loop van de
maand gedeserteerd. Dat wa
ren van afkomst Russen, die
de benen namen toen ze hoor
den dat het Rode Leger half
september Polen was binnen
getrokken. Een paar sneuvel
den er, een aantal werd ge
wond. Aan het eind van sep
tember had ik nog een man of
vijftien over. De Duitsers na
derden uit het noorden en het
westen, de Russen uit het oos
ten. En van onze bondgenoten
Engeland en Frankrijk werd
niets vernomen".
„We luisterden naar de radio
en hoorden juichende berich
ten over de grote aantallen
Duitse tanks en vliegtuigen
die we vernietigd hadden.
Maar met al ons idealisme wa
ren we geen stommelingen: we
wisten dat het loze propaganda
was. We vochten tot we geen
munitie meer hadden en geen
etc-n. Toen werd er gepraat
over overgeven, en dat was de
enige manier. Want in die
streek had je zoveel minderhe
den die niet te vertrouwen
waren dat je een guerrilla
nooit had kunnen volhouden".
„Op de eerste oktober, precies
een maand na Hitiers overval,
raakten we in krijgsgevangen
schap. En weer precies een
maand later ontsnapte ik. Dat
was niet zo'n kunst. We zaten
met een miljoen Polen in kam
pen en de bewaking was een
vrij onmogelijke zaak. En mis
schien dachten ze wel: laat
maar gaan, weer een mond
minder te voeden.' Via het
Rode Kruis kreeg ik burgerk-
kleren. Ik ging naar Lodz,
werd verder geholpen door
mijn vader en ik kwam tot de
conclusie dat ik maar één ding.
wilde: doorvechten. Ik kreeg
via de ondergrondse een
vluchtroute die me die hele
winter kostte. Op ski's het Ta-
tra-gebergte door, daarna via
Hongarije naar Joegoslavië.
Vanuit Split met een Pools
schip naar Marseille, met een
stel landgenoten. Ik werd daar
inderhaast ingedeeld bij de
pantsertroepen, op grond van
het feit dat ik een rijbwijs had.
In Versailles kreeg ik dat an
tieke Renaulttankje, waarover
ik het daarnet had. Medio juni
werden we ingezet in de
Champagne maar net op die
dag capituleerde Frankrijk en
was het afgelopen".
Geen idealisme
„Dat Franse leger was hele
maal niet zwak, maar de men
sen wilden eenvoudig niet
vechten. Geen mentaliteit,
geen idealisme. Volstrekt an-
'ders dan wat ik later van de
Engelsen zag. Ik ben toen met
een groep van vijfentwintig
man naar St. Nazaire getrok
ken. en later naar een klein
eilandje voor de kust, het Isle
d'Yeu. Daar was ik, als com
mandant, heel even een kleine
koning, want de enige politie
man keek hoog op tegen de
vijfentwintig man die ik com
mandeerde".
„Op een gegeven moment
kwam er een Franse tanker
voorbij. We hebben de beman
ning bepraat om niet naar
Frankrijk maar naar Engeland
te gaan. Het is gek hoe het toe
val je leven regeert. In Enge
land leerde ik tijdens de oplei
ding de eerste Nederlanders
kennen, maar ik had geen mo
ment het idee dat hun land
mijn tweede vaderland zou
worden. Toen we in het najaar
van 1944 met de le Poolse
pantserdivisie optrokken in
Brabant hoorde ik in Baarle-
Hertog voor het eerst het
woord 'Breda'. Ik kende het
woord alleen als een Italiaans
motormerk, dus ik begreep er
niks van".
„Naderhand werd ik daar in
gekwartierd bij een familie, ik
werd verliefd op de dochter
die nou mijn vrouw is, en ik
maakte in Nederland carrière
Ik werd directeur van een fa
briek op het gebied van brand
beveiliging en ik maakte
en daar ben ik echt trots
op veel vrienden".
„Ik heb veel gereisd, voor
mijn vak en voor mijn plezier.
Maar in Polen ben ik nooit
meer geweest. Ik ben niet zo'n
Prinzipienreiter, maar destijds
na het verkwanselen van het
land in Jalta heb ik gezegd: ik
vecht voor een vrij Polen en
met een onderdrukt Polen wil
ik niks te maken hebben. Het
ziet er eindelijk naar uit dat
dat vrije Polen toch een kans
krijgt. Maar nou is het alle
maal zo lang geleden ik
k''ijg geen brok meer in mijn
keel als ik het Poolse volkslied
BOET KOKKE
Zdzislaw Jan Sosinkski nu (foto boven) en Zdzislaw Jan Sosinks-
ki in 1939
Dinsdag bent u vrij en kunt u ook naar
Oost Berlijn gaan. U dient aan de grens
het verplichte bedrag van DM 25 om te
wisselen. De chauifeur geeft u graag na
dere informatie.
Op woensdag vindt de terugreis plaats via
Hannover en Oberhausen.
Inclusief: vervoer per luxe touringcar
■verblijf in hotel Igel op basis van half
pension (3x ontbijt en 3x diner) astadstour
West Berlijn.
Exclusief: lunches «verzekering.
Op maandagochtend maakt u een stad-
stour door West Berlijn o.l.v. gids. 's Mid
dags kunt u op eigen gelegenheid deze
stad gaan bekijken
4 daagse luxe touringcarreis
Vertrekdatum: zondag 10 september
U logeert in hotel Igel, rustig gelegen aan
de Tegeler See, op 25 minuten rijden van
het centrum van de stad. Uw kamer is
voorzien van bad of douche en toilet.
De eerste dag reist u per luxe touringcar
via de transitroute naar West Berlijn.
•o bij d. Goud.ch. -1T r,„. T POSTBUS 16050