Met sabel en lans ten strijde ^Vorming Poolse regering sloopt torse vertraging op Mazowiecki: „Ik ben een politicus zonder partij"" £eidóeSou/imit Lezeri service JT O C7 IT ZDZISLAW SOSINKSKI: EEN POOL TUSSEN HAMER EN AAMBEELD EXTRA REIS NAAR BERLIJN «S^SIJTHOFF PERS SSEoEtsi BUITENLAND WOENSDAG 30 AUGUSTUS 1989 PAGINA 7 -ken_ divi-| O ,een!7ARSCHAU De Pool- naar^ premier Tadeusz Mazo- gin-|/iecki heeft voor de vor- naarhing van een kabinet enaeer tijd nodig dan hij han_anvankelijk dacht. lolec[e* was z'jn bedoeling donder - Be_jag de namen van zijn minis- rne-^rs bekend te maken, maar inle- za*tock n*et v^°r e'nc* vol" ende week gebeuren. Dit gere lijkt uit de woorden van de ioestract*e^e^er van Solidariteit, g 20 Ironislaw Geremek, in het bink Prtijblad Trybuna Ludu van iaarfsteren" ^er.'ormeel gesproken heeft Ma- bwiecki drie maanderr de tijd om een regering te vormen, maar daar zal hij het gezien de noden van het land niet op aan willen laten komen. Soli- dariteitsleider Lech Waljsa heeft al gezegd dat Mazowiec- ki's regering slechts een half jaar tot een jaar de tijd heeft om zich waar te maken. Daar na zou het geduld van de Pool se bevolking op zijn. Suggestie Mazowiecki vult zijn dagen met beraadslagingen met zijn coalitiepartners, de Verenigde Boerenpartij, de Democrati sche Partij, de communisten en Solidariteit, over de opstel ling van een politiek program ma en de verdeling van de mi nistersposten. De communisten houden vast aan hun eis meer ministeries toegewezen te krij gen dan die van binnenlandse zaken en defensie. Intussen likt de communisti sche partij haar wonden van de verkiezingsnederlaag. In een poging het stalinistische imago van zich af te werpen, heeft fractieleider Marian Or- zechowski dinsdag de sugges tie gedaan de naam van de partij te veranderen van „Poolse Verenigde Arbeiders partij" in „Poolse Socialisti sche Partij van de Arbeid". Walesa vertrekt dinsdag voor een bezoek van 4 dagen naar de Bondsrepubliek Duitsland, het eerste van een reeks Wes terse landen die hij nog dit jaar wil aandoen om financiële steun voor Polen los te krij gen. Hij zal gesprekken voeren met president Richard von Weizsacker en bondskanselier Helmut Kohl. Waarnemers verwachten dat Mazowiecki met de bekend making van zijn kabinet zal wachten tot Walesa, die zich de afgelopen maanden immers ontpopt heeft tot een eminent strateeg, terug is uit de Bonds republiek. De Polen dachten nog wel tijd te heb ben, op 31 augustus 1939, toen duidelijk was dat de oorlog onafwendbaar was. Ze hielden rekening met een oorlog zoals 25 jaar eerder: wat schermutselingen langs de grens en dan, na maanden van voor bereidingen, de grote slag. Erg beducht dat hun mobilisatie nog niet was vol tooid waren ze dan ook niet. Maar op 1 september 1939 waren de Polen het eer ste volk dat kennismaakte met de Blitz krieg. Zonder oorlogsverklaring vooraf denderde het Duitse leger de Poolse laagvlakte binnen. Alleen streden de Polen tegen de numerieke en technische overmacht met wapens die dateerden uit de Eerste Wereldoorlog; de bondgenoten beperkten zich tot morele steun. In de rug lag de Russische beer op de loer, het Rode Leger viel op 17 september Ooste lijk Polen binnen. In de nacht van 27 op 28 september besloot de Poolse legerlei ding tot capitulatie. Westelijk Polen werd ingelijfd bij Duitsland, het oostelijk deel bij de Sovjetunie. Zdzislaw Jan Sosinski werd op 17 juni 1917 geboren in Lodz (Polen). Hij stu deerde enkele jaren aan de polytechni sche school in Warschau voor hij in dienst moest. Hij volgde de officiersop leiding en werd, omdat de spanningen toenamen, niet meer gedemobiliseefd voor de Duitsers op 1 september 1939 binnenrukten en de Tweede Wereldoor log losbrak. Sosinski woont nu in Breda. In onderstaand verhaal laten we hem aan het woord over de inval in Polen. [BREDA „God, eer en (vaderland. In die volgor- 50 ^e, dat was het devies. Als Pool die al lang Nederlan- 60 .der is, voel ik precies hoe °j> dat vandaag de dag hier 6o aankomt. Want als je één 20 ding in Nederland niet moet zijn, dan is het uit- 50 drukkelijk vaderlandslie- jj> vend". tG 30 ,,Maar Nederland heeft een 50 verleden dat vele eeuwen te- °SL fuggaat. Met roem en succes 00 en noem maar op. Het Polen 00 van '39 echter was net twintig 60 jaar oud. Toen ik geboren 80 werd, in 1917, moest het nieu- we Polen nog ontstaan. Ander- |oo halve eeuw lang tussen hamer .00 en aambeeld, dat was het lot .90 van Polen. En toen dan einde- 00 lijk, aan het eind van de Eer- ste Wereldoorlog, dat land z'n vorm kreeg, toen ontstond er 00B een nationalisme door dik en ■00 dun". „Ik ben geboren in Lodz, als 00 toon van de directe.ur van een 50 bankfiliaal. Niet rijk, maar re- Belijk gegoed. Ik kon dan ook ■00 haar Warschau om voor inge- nieur te studeren, maar dat 50 Buurde maar twee jaar. Toen i.50 inoest ik in dienst. Omdat ik i.OO (tudent was kon ik naar de ca- [-00 jettenschool om reserveoffi- tier te worden. Als ik nou te- 150 fugkijk, dan zeg ik: ik moet .50 (och eigenlijk al bezorgd zijn geweest, want het was, we praten dan over '37, '38, erg Buidelijk dat het niet bij dat mooie uniform zou blijven. Maar achteraf zijn die dingen _lltijd veel helderder. Natuur- jÜ|ijk, iedere Pool voelde iets gg^an dreiging, maar dat kenden S^e al van generatie op genera- HHie: altijd klem tussen de aarts- /ijanden Duitsland en Rus- 34i55:and. Natuurlijk hoorden we I33il0yat er aan de hand was in 34,50 Duitsland, niet op de laatste jlaats via veel van mijn vrien- 16[30 Jen die van afkomst Duits wa- L88 'en". 5125 Parade 0,020 [Maar de meeste Polen voel- |en zich toen toch meer be door Rusland, al was vanwege het godde- jze communisme. Overigens Ttond ik destijds niet zo ver- Ichrikkelijk lang bij die din- 400 jen stil. Ik was, zoals de mees- Polen, opgevoed in de geest |an: je moet je land verdedi- :n tegen wie of wat dan ook. )at was de basis, dat werd •in geramd. Thuis, op school, de kerk. Ik weet wel dat ik, ben de Anschluss van Oostep- lijk zich afspeelde, voor het :erst heel reëel dacht: nou ko- nèn wij ook een keer aan de 731/4 [eurt. Ik had als student een 16 ijdje stage gelopen in Oosten- 547/8 ijk en mijn hemel, wat waren e daar fanatiek. Als de 'Hei- find uit Duitsland' zou komen, Iwam alles goed. Oostenrijk Het Poolse leger, te paard en met een lans bewapend tegen tanks. ik kom er nog steeds niet graag". „Oostenrijk, daarna Tsjecho- slowakije. Engeland en Frank rijk deden niks, maar met de moed der wanhoop zeg ik achteraf bleef ik geloven dat ze onmiddellijk te hulp zouden snellen als wij zouden worden aangevallen. Vooral van het Franse leger stelde ik me vreselijk veel voor. Dat ging goed over in het voorjaar van 1940, toen ik in een oud Renault-tankje uit de Eerste Wereldoorlog zat topsnel heid vier kilometer per uur. Maar daarover straks". Heroïsch se inval in Polen? Dit: dat de dappere Polen te paard op trokken tegen de tanks en in de pan werden gehakt. Vaak hebben dit soort heroïsche verhalen weinig met de wer kelijkheid te maken, maar in dit geval klopte het een heel eind. We hadden een fors le ger in Polen, meer dan een miljoen man onder de wape nen. Maar dat laatste woord, daar ging het om. Die wape nen waren van 1918 of ouder, en ze hadden met de moderne oorlogsvoering, zoals de Duit sers die toepasten, niks te ma ken". „Zelf was ik cavalerist. Nee, geen tankman zoals nu, maar een échte, te paard. Dat klinkt nou natuurlijk gek, maar op zich was het met onlogisch. Al was het maar omdat grote de len van Polen helemaal geen wegen hadden. Alleen op een paard kon je je snel verplaat sen. Veertig cavalerie-regi- menten waren er, dat beteken de een dikke veertigduizend paarden. We hadden geweren maar als je die wilde ge bruiken moest je van je paard af natuurlijk, we waren geen cowboys. Ik had, als kornet, een fraaie sabel waarmee je verondersteld werd de vijand in de pan te hakken. En er waren er geloof het of niet die uitgerust waren met een lans". „Toen ik reserve-officier was had ik eigenlijk gedemobili seerd moeten worden, maar de FOTO'S: PERS UNIE spanning was toen al zo hoog opgelopen dat dat er niet meer van gekomen is. We lagen, in die augustusmaand van 1939, zo'n honderdvijftig, tweehon derd kilometer boven War schau, tegenover de Duitse en clave Oost-Pruisen. Dat leek de grootste dreiging, omdat het zo dicht bij de hoofdstad was. Niemand had er op dat mo ment nog aan gedacht dat een modern leger als dat van Hit- Ier in staat zou zijn in een paar weken een heel land op te rol len. We dachten nog in kilo- rr>f- ot in meters, net als in de Eerste Wereldoorlog". „Heel acuut werd het allemaal toen tegen eind augustus be kend werd dat de aartsvijan den Hitler en Stalin het op een akkoordje hadden Denk je even in zolang ha mer en aambeeld waartussen je zit het onderling niet eens zijn, lijken er nog mogelijkhe den. Maar als ze samen beslui ten je te verpletteren 'De schoften', zeiden we. We wa ren woedend, verbitterd en daardoor vastbesloten. We maakten onszelf wijs dat we op grond van onze overtuiging alles en iedereen aan zouden kunnen. En zeker dat we vele maanden zouden kunnen vechten, en dat onze westelij ke bondgenoten ons dan allang ontzet zouden hebben. Het is goed dat je niet alles van tevo ren weet". Er waren mensen die zelf moord pleegden toen ze hoor den dat Moskou en Berlijn het op een akkoordje hadden ge gooid, en veel meer toen eerst de Duitsers en twee weken la ter de Russen binnenvielen. Maar voor mij was het alle maal geen catastrofe. Ik was zo duidelijk opgevoed als pa triot dat ik wilde vechten en geloofde in succeé". „Ik zie ze nog naderen, heel vroeg in de morgen van de eerste september. Een serie vliegtuigen, waarvan we eerst dachten dat het de ónze wa ren. Maar even later vielen de bommen, en lagen overal dode en gewonde mannen en paar den. Er was geen oorlog ver klaard, het was een volslagen verrassing. We schoten op ze, met geweren en onze oude mi trailleurs. Zonder iets te raken natuurlijk. Achteraf is het een wonder dat we het daar, aan het noordelijke front bij Oost- Pruisen. een volle maand heb ben gehouden, maar dat had verschillende oorzaken. Ze vielen ons met veel tanks aan, en wij zaten op onze paarden. Maar het terrein was sterk in ons voordeel: enorme dichte wouden waar de Duitsers met hun tanks nauwelijks konden opereren, en wij konden over schakelen op een soort guerril la. Wel voortdurend achteruit, hergroeperen, vechten, terug trekken, hergroeperen maar zonder paniek". Echte band „Ik begon de strijd als cavale rist, maar dat duurde niet lang. Gaandeweg vochten we meer als infanteristen, en toen ik na een patrouille terug kwam in een van onze verbor gen kampen, waren enkele paarden, waaronder het mijne, dodelijk getroffen. Ik ben na derhand in de oorlog voertui gen en andere belangrijke din gen kwijtgeraakt maar dat was toch wel even anders. Met zo'n paard had je, als je een goed cavalerist was, een echte band. Je paard was je vriend, dat vocht mee en was meestal (Van onze speciale verslaggever Hans Rooseboom) WARSCHAU „Solidari teit is nog altijd slechts een idee, geen ideologie. En zeker geen politieke partij. Ik ben dan ook een politicus zonder partij". Tadeusz Mazowiecki, de eer ste niet-communistische mi nister-president van Polen, moet nog wennen aan zijn nieuwe functie. Tot vorige week was hij hoofdredacteur van het weekblad Tygodnik Solidar- nosz, nu heeft hij de zware last op zich genomen om de Poolse economie en de Pool se samenleving totaal te wij zigen. In de werkkamer van de nieuwe premier hangt een afbeelding van Don Quijote. „Dat ben ik. Ik vecht ook te gen onmogelijke tegenstan ders. waar iedereen om lacht. Met Don Quijote identificeer ik mij". Mazowiecki heeft deze dagen maar heel weinig tijd. Hij moet zijn bureau verhuizen van de krant naar het offi ciële kantoor van de minis ter-president. Welke maatre gelen heeft hij als premier reeds genomen? „Ik moet eerst goed op een rij hebben wat voor moge lijkheden Polen heeft. Dit land heeft namelijk onge kende mogelijkheden. In de eerste plaats is daar onze landbouw. De vruchtbare grond van Polen is een gods geschenk. Dat heeft ook de paus twee jaar geleden ge zegd toen hij hier voor het laatst was. Maar ik wil graag van de mensen zelf horen hoe de toestand eigenlijk is. Dat weten wij namelijk niet. Vijfenveertig jaar is daarover gelogen. Ik moet nu precies weten wat de mogelijkheden van dit land zijn" Omwenteling Wat voor soort politieke par tij zal Solidariteit worden in de toekomst?. „Dat weet ik niet. Sociaal democratisch9 Misschien. Een Poolse Nationale Partij? Zeker niet! Een christen-de mocratische partij? Ook niet. Ik ben welliswaar beleidend katholiek maar er zitten in Solidariteit teveel atheïsten". De 62-jarige Mazowiecki, ju rist, journalist en schrijver, is voor alles een „denker", een intellectueel die open en eer lijk is. Een analyticus die weet wat Polen nodig heeft. „Er moeten nu versneld ge meenteraadsverkiezingen komen", zegt hij. „Dat is be langrijk. Dorp voor dorp moet de macht 'worden over genomen. De omwenteling moet van onderaf komen. Niet van bovenaf zoals de mensen hier altijd gewend zijn geweest". Op de vraag hoe lang hij denkt premier te blijven ant woord Mazowiecki: „Ik weet het niet. Misschien een half jaar. Het is allemaal veel sneller gegaan dan we ooit konden voorzien. Twee we ken geleden geloofde ik zelf nog niet dat het mogelijk zou zijn, en nu ben ik premier van Polen in naam van Soli dariteit". Het is in Polen nu rustig, een ongekende situatie. „De ar beiders en de intellectuelen zitten nu op een lijn, dat is prachtig, dat moet zo blij ven", aldus Mazowiecki. Hij verwacht veel van het Westen. „Maar wij willen geen fooi. Wij willen serieuze samenwerking met de Vere nigde Staten en met de EG. We moeten nu een moderne natie worden, die zichzelf ge heel kan bedruipen, onaf hankelijk van oost en west". (ADVERTENTIE) moediger dan z'n berijder". „Ik had, als kornet, een man of dertig onder me. Een paar van hen zijn in de loop van de maand gedeserteerd. Dat wa ren van afkomst Russen, die de benen namen toen ze hoor den dat het Rode Leger half september Polen was binnen getrokken. Een paar sneuvel den er, een aantal werd ge wond. Aan het eind van sep tember had ik nog een man of vijftien over. De Duitsers na derden uit het noorden en het westen, de Russen uit het oos ten. En van onze bondgenoten Engeland en Frankrijk werd niets vernomen". „We luisterden naar de radio en hoorden juichende berich ten over de grote aantallen Duitse tanks en vliegtuigen die we vernietigd hadden. Maar met al ons idealisme wa ren we geen stommelingen: we wisten dat het loze propaganda was. We vochten tot we geen munitie meer hadden en geen etc-n. Toen werd er gepraat over overgeven, en dat was de enige manier. Want in die streek had je zoveel minderhe den die niet te vertrouwen waren dat je een guerrilla nooit had kunnen volhouden". „Op de eerste oktober, precies een maand na Hitiers overval, raakten we in krijgsgevangen schap. En weer precies een maand later ontsnapte ik. Dat was niet zo'n kunst. We zaten met een miljoen Polen in kam pen en de bewaking was een vrij onmogelijke zaak. En mis schien dachten ze wel: laat maar gaan, weer een mond minder te voeden.' Via het Rode Kruis kreeg ik burgerk- kleren. Ik ging naar Lodz, werd verder geholpen door mijn vader en ik kwam tot de conclusie dat ik maar één ding. wilde: doorvechten. Ik kreeg via de ondergrondse een vluchtroute die me die hele winter kostte. Op ski's het Ta- tra-gebergte door, daarna via Hongarije naar Joegoslavië. Vanuit Split met een Pools schip naar Marseille, met een stel landgenoten. Ik werd daar inderhaast ingedeeld bij de pantsertroepen, op grond van het feit dat ik een rijbwijs had. In Versailles kreeg ik dat an tieke Renaulttankje, waarover ik het daarnet had. Medio juni werden we ingezet in de Champagne maar net op die dag capituleerde Frankrijk en was het afgelopen". Geen idealisme „Dat Franse leger was hele maal niet zwak, maar de men sen wilden eenvoudig niet vechten. Geen mentaliteit, geen idealisme. Volstrekt an- 'ders dan wat ik later van de Engelsen zag. Ik ben toen met een groep van vijfentwintig man naar St. Nazaire getrok ken. en later naar een klein eilandje voor de kust, het Isle d'Yeu. Daar was ik, als com mandant, heel even een kleine koning, want de enige politie man keek hoog op tegen de vijfentwintig man die ik com mandeerde". „Op een gegeven moment kwam er een Franse tanker voorbij. We hebben de beman ning bepraat om niet naar Frankrijk maar naar Engeland te gaan. Het is gek hoe het toe val je leven regeert. In Enge land leerde ik tijdens de oplei ding de eerste Nederlanders kennen, maar ik had geen mo ment het idee dat hun land mijn tweede vaderland zou worden. Toen we in het najaar van 1944 met de le Poolse pantserdivisie optrokken in Brabant hoorde ik in Baarle- Hertog voor het eerst het woord 'Breda'. Ik kende het woord alleen als een Italiaans motormerk, dus ik begreep er niks van". „Naderhand werd ik daar in gekwartierd bij een familie, ik werd verliefd op de dochter die nou mijn vrouw is, en ik maakte in Nederland carrière Ik werd directeur van een fa briek op het gebied van brand beveiliging en ik maakte en daar ben ik echt trots op veel vrienden". „Ik heb veel gereisd, voor mijn vak en voor mijn plezier. Maar in Polen ben ik nooit meer geweest. Ik ben niet zo'n Prinzipienreiter, maar destijds na het verkwanselen van het land in Jalta heb ik gezegd: ik vecht voor een vrij Polen en met een onderdrukt Polen wil ik niks te maken hebben. Het ziet er eindelijk naar uit dat dat vrije Polen toch een kans krijgt. Maar nou is het alle maal zo lang geleden ik k''ijg geen brok meer in mijn keel als ik het Poolse volkslied BOET KOKKE Zdzislaw Jan Sosinkski nu (foto boven) en Zdzislaw Jan Sosinks- ki in 1939 Dinsdag bent u vrij en kunt u ook naar Oost Berlijn gaan. U dient aan de grens het verplichte bedrag van DM 25 om te wisselen. De chauifeur geeft u graag na dere informatie. Op woensdag vindt de terugreis plaats via Hannover en Oberhausen. Inclusief: vervoer per luxe touringcar ■verblijf in hotel Igel op basis van half pension (3x ontbijt en 3x diner) astadstour West Berlijn. Exclusief: lunches «verzekering. Op maandagochtend maakt u een stad- stour door West Berlijn o.l.v. gids. 's Mid dags kunt u op eigen gelegenheid deze stad gaan bekijken 4 daagse luxe touringcarreis Vertrekdatum: zondag 10 september U logeert in hotel Igel, rustig gelegen aan de Tegeler See, op 25 minuten rijden van het centrum van de stad. Uw kamer is voorzien van bad of douche en toilet. De eerste dag reist u per luxe touringcar via de transitroute naar West Berlijn. •o bij d. Goud.ch. -1T r,„. T POSTBUS 16050

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 7