Neil Postman
en de tirannie
van het heden
CeidócSou^ant
SGP: We rekenen te veel, terwijl we moeten bidden en werken
Lubbers bereid te onderbandelen over euthanasie
.WILDE
HARTEN
KIEZEN
Jacques dAncona:
waarschijnlijk D66
BINNENLAND
WOENSDAG 30 AUGUSTUS 1989 PAGINA 4
URK De oudste partij van Nederland,
de Staatkundig Gereformeerde Partij,
heeft de grootste jongerenorganisatie (ze
venduizend leden) achter zich. Voor
lijsttrekker ir. B.J. van der Vlies is dat
een hoopvol teken voor de toekomst.
Al jaar en dag is de partij in de Tweede Kamer
vertegenwoordigd met drie zetels. Bij de vorige
verkiezingen werd echter de derde zetel maar
net behaald bij de verdeling van de restzetels.
Rekent Van der Vlies op een derde zetel? „Wij
rekenen te veel, terwijl we moeten bidden en
werken".
Geen enkele jongerenorganisatie in Nederland
krijgt 700 tot 800 jongeren op de been voor een
congres over het milieubleid, maar de SGP-jon-
geren zullen volgende week zaterdag nog maar
net in de zaal passen. „Ja, het wordt een dag
met een vrij traditionele vulling: samenzang,
een paar stevige toespraken en een paneldiscus
sie. Maar de SGP-jongerenbeweging groeit nog
steeds, elke week komen er nieuwe aanmeldin
gen binnen".
Van der Vlies vindt dat zijn partij met de tijd
meegaat. „We hebben nu stationsreclame met
borden waarop we aandacht voor ons beleid
vragen Bij voorbeeld de oproep tot een schone
re schepping. Het woord schepping geeft een
stuk identiteit aan. Milieu gebruikt iedereen,
maar schepping past bij de SGP"..
Hij bestrijdt ten zeerste dat de SGP geen sociaal
gezicht heeft. „Als SGP hebben we in 1986 al
gezegd dat het uit moest zijn met het beknibbe
len op de minimumuitkeringen. Bovendien wil
de SGP nu naast herstel van de koppeling van
de uitkeringen en ambtenarensalarissen met de
loonontwikkeling in het bedrijfsleven, bepaalde
groepen extra geld geven. We denken dan aan
de verpleegkundigen en bejaarden. Bovendien
stellen wij meer beschikbaar voor de kinderbij
slag ten behoeve van gezinnen met meer dan
drie kinderen (/"600 miljoen)".
De SGP heeft als enige partij het begrip 'zorg
verlof' in zijn verkiezingsprogramma opgeno
men. De partij wil voor onder meer ouders, van
wie een kind kanker heeft, een speciaal zorg
verlof regelen. „Met behoud van rechtspositie
en salaris moet de vader of moeder de moge
lijkheid krijgen het kind te verzorgen. Vaak
gaat het om langdurige ziekteprocessen. Een
paar weken kan het vaak nog wel door de beu
gel voor een werkgever, maar als het langer
duurt kunnen er problemen rijzen. Daar willen
wij een voorziening voor treffen. In principe
heoben we hiervoor 100 miljoen uitgetrok
ken".
De Staatkundige Gereformeerde Partij ziet
voor de overheid een taak tot kerstening van
de samenleving. Van der Vlies erkent dat er
een Spanningsveld ontstaat als de overheid ge
dragsregels van christenen aan niet-christenen
oplegt. Te denken valt aan de wetgeving met
betrekking tot de zondagsrust. „Toch achten we
ons geroepen de boodschap van de overheid als
Gods dienares uit te dragen, zodat men in gro
ten getale naar Gods geboden gaat leven. We
leven in een tijd van secularisatie en ontkerke
lijking. Dat betekent dat we de klomp goud van
de bijbel moeten omzetten in pasmunt voor
deze tijd. Als dat aanvaard wordt, hebben we
een meerderheid in het parlement. Maar er zal
niets revolutionairs of intolerants van de SGP
te verwachten zijn. We zullen niets tegen de ge
wetens van de mensen afdwingen. Daar waar
de overheid echter invloed heeft, zullen we die
invloed op het openbare leven aanwenden. Dus
zondagsvoetbal verbieden waar dat kan".
HILDEBRAND B. BIJLEVELD
De vorige keer dat Neil Postman in Nederland was, trok de au
teur van de bestseller 'We amuseren ons kapot' fel van leer te
gen de verwoestende werking van de televisie op ons denken en
zo hoorde het ook. Wie Postman uitnodigt, mag geen zoetzappige
verhalen verwachten. Deze week sprak hij in Den Haag het
congres van de Internationale Raad van Musea toe en daarbij
riep hij zijn gehoor op een tegendraadse rol te vervullen om de
huidige cultuur van 'technologie über alles' te ontmaskeren. In
dit interview licht hij toe waarom: „Als er één ding is dat we nu Neil Postman
weten, na alles wat in deze eeuw gebeurd is, dan is het dat alle
mensen extreem gevaarlijk zijn als ze geen zelfbeheersing heb
ben".
DEN HAAG Neil Post
man zit in de lobby van
een Haags hotel en hij is,
in tegenstelling tot wat
totnutoe over hem gemeld
werd, vriendelijk. De
hoogleraar communicatie-
leer aan de universiteit
van New York, die de re
putatie heeft nurks en bot
te zijn, breekt zijn tong
over de Nederlandse voor
naam van de interviewer,
stelt zijn vrouw voor en
vraagt dan: „Zo, wat wil
de u van me weten?".
In uw rede voor het museum
congres noemt u het museum
'een antwoord op de vraag wat
het betekent mens te zijnEen
museum is dus meer dan een
spiegel van zijn omgeving en
geschiedenis
„Ja, dat is wat ik heb willen
zeggen. Een museum neemt
stelling. Zelfs als een museum
een spiegel is, komt de vraag
naar voren welk gedeelte van
de menselijke werkelijkheid
het dan reflecteert. Je kunt
niet alles laten zien, dus moet
je een keuze maken. Het feit
dat iemand er voor kiest een
museum van koffiekopjes op
poten te zetten, is op zich al
een stellingname, die iets zegt
over de waarden van de sa
menleving waarin hij leeft.
Net zoals dat geldt bij de vast
stelling van het lesprogramma
op scholen, ook die keuze
komt voort uit een bepaalde
oriëntatie op het leven".
„De ene keuze is beter dan de
andere. Mijn vrouw en ik zijn
van plan naar het Anne Frank
Huis te gaan en dat lijkt me
een voorbeeld van een mu
seum dat de juiste keuze heeft
gemaakt, want het blijft altijd
nodig dat mensen zich herin
neren wat er gebeurd is. Na
tuurlijk willen we ook graag
naar het Rijksmuseum, niet al
leen om de Rembrandts te
zien, maar ook de andere
meesters. En zo zijn er nog on
telbare musea die de moeite
waard zijn. Maar er zijn er ook
- en ik ben niet tegen ze, ik
wil ze niet laten sluiten - die
een niet erg nuttig doel die-
Een alternatief
U vindt dat musea een discus
sie met de samenleving aan
moeten gaan, een tegen-cul
tuur in gang moeten brengen.
„De meest nuttige musea -
hetzelfde geldt ovèrigens
voor universiteiten - gaan in
discussie met de heersende
cultuur. Er is een fantastisch
citaat van de Romeinse politi
cus Cicero die zegt dat het doel
van onderwijs is de studenten
te bevrijden van de tirannie
van het heden. Het heden is
de cultuur waar je in leeft, en
die leert je wat je moet eten,
hoe je je moet kleden, welke
waarden je hoog moet houden,
welke programma's je moet
zien, enzovoorts. Het is voor
de samenleving van groot be
lang dat er tegelijkertijd insti
tuten als musea en universitei
ten zijn die een alternatief
presenteren, andere mogelijk
heden laten zien".
Zo'n alternatief is hard nodig,
zegt u. want de beschaving
staat op het punt te ontsporen.
„Dat wil zeggen: de Ameri
kaanse beschaving, ja. Die op
dit moment overigens wereld
wijd dominant is. Amerika is
een grote koloniale mogend
heid, een imperium als het Ro
meinse. Jullie televisie, jullie
reclame, jullie mode, jullie mu
ziek - alles komt uit Amerika.
Alleen daarom al is het inter
essant te volgen wat er in de
Amerikaanse cultuur gebeurt.
En het geweldige van Ameri
ka is dat er nog nooit iemand
in de gevangenis is gegooid
vanwege het schrijven van
een boek - zorg ervoor dat dat
in je artikel komt te staan,
want veel mensen vergeten
dat. Maar enfin, Amerika
heeft inderdaad enorme pro
blemen. Niet dat musea die
kunnen oplossen, net zomin
als universiteiten. Maar zolang
dergelijke instituten vrij zijn
om in discussie te gaan, is er
hoop op verbetering".
Maar zo optimistisch klonk uw
rede met. U zei dat de mens in
de ban is geraakt van de tech
nologie, de zogenaamde voor
uitgang, dat de machine de
plaats van godsdienst en van
ideologie heeft overgenomen,
met alle gevolgen vandien.
'Technologie über alles', noem-
„Mijn nieuwe boek hoop ik
'Technopoly' te noemen en
daarin wil ik de hele technolo
gische oriëntatie van onze sa
menleving bekritiseren".
Televisie-uren
Kunt u wat voorbeelden noe
men van technologie die ons
bedreigt?
„Ja... natuurlijk... ik bedoel
de ozon-laag is aan het ver
dwijnen, wat vind je daarvan?
De verbrandingsmotor heeft
onze lucht vergiftigd. Onze ri
vieren lopen over van che
misch afval. Ga zo maar door.
De computers hebben het mo
gelijk gemaakt dat onze brie
venbussen worden overspoeld
met ongevraagde rotzooi. Men
sen worden steeds meer be
schouwd als statistische objec
ten. En wat is het effect van al
die duizenden televisie-uren
die onze kinderen achter de
rug hebben? Dat is minstens
zo'n bedreiging als de verdwij
ning van de ozon-laag. Boven
dien: een kwart van de Ameri
kaanse bevolking is analfa
beet. Er zijn miljoenen daklo
zen. In 1995 zal 85 procent van
onze jeugd in een één-ouder
gezin leven".
„Het is de schuld van onze on
oplettendheid. Laten we het
eens zo bekijken: stel je voor
dat het nu 1905 was, en dat we
wisten wat we nu weten over
de auto en dat we twee lijsten
zouden maken, één met de
voordelen en één met de nade
len. Ik denk dat als we de
Amerikanen daarna zouden
vragen te stemmen over de
auto, dat ze er toch mee door
zouden gaan. Maar! Ze zouden
er tegelijkertijd alles aan doen
om de negatieve consequenties
zoveel mogelijk te beperken,
de steden auto-vrij laten bij
voorbeeld. Dat is de manier
waarop wij moeten anticiperen
op de toekomstige technologi
sche ontwikkelingen".
De vraag is of het wel moge
lijk was om in 1905 te weten
wat we nu weten en of we,
met andere woorden, er nu
wel achter kunnen komen wat
ons in 2080 te wachten staat.
„In 1905 was dat niet mogelijk,
maar nu wel. De mensen zijn
zich tegenwoordig veel meer
bewust van de rol die techno
logie in hun leven speelt en
het is veel makkelijker gewor
den om de mensen erop te wij
zen, in Europa nog meer dan
in Amerika. Begrijp me goed,
ik ben niet tegen techniek.
Maar ik pleit ervoor te door
gronden welke invloed tech
nologie op ons heeft en zelf de
Ik betwijfel of er één gelegen
heid is geweest waarbij men
sen uit zichzelf de machine
hebben stilgezet.
„Jawel, toch wel. In Amerika
hebben de mensen gestemd te
gen de ontwikkeling van de
supersonic jet, die het ant
woord had moeten worden op'
de Concorde. Er is veel over
gediscussieerd; moest het Con
gres er geld in steken of niet?
Er werd gezegd dat je voort
aan van New York naar Los
Angeles kon in 2.5 in plaats
van in 6 uur. Jaja, zeiden de
mensen, maar voor wie is dat
weggelegd? Alleen voor de
zeer rijken. En dan nog, waar
aan besteed je de gewonnen
tijd? Aan televis'ie-kijken
waarschijnlijk. Nou, daar hoef
je niet voor naar Los Angeles.
En dan nog het geweldige la
waai dat dat vervloekte ding
zou maken. Men heeft beslo
ten de superjet niet te bou-
Heilig verklaard
Terug naar de musea en hun
antwoord op de vraag wat het
betekent om mens te zijn.
Welk antwoord geven ze ei
genlijk?
„Dat de mens iemand is die
dingen koopt. Dat is het be
langrijkste. Je moet ervan
houden te kopen en te consu
meren. En vervolgens is de
mens, in elk geval in Amerika,
iemand die onafhankelijk ope
reert van familie en gemeen
schap. In Amerika is EPCOT
(Het Experimentele Prototype
van de Samenleving van Mor
gen) het populairste museum.
Miljoenen mensen gaan daar
jaarlijks heen om te zien hoe
de techniek heilig verklaard
wordt en hoe machines de rol
van alles en iedereen, God en
mensen, overnemen. Dat
nou een goed voorbeeld van
een museum dat datgene on-
dèrstreept dat niet onder
streept zou moeten worden".
Maar de
graag.
willen het
„Een maatschappij-criticus, die
zijn eigen idee heeft over wat
het betekent om mens te zijn.
Die vindt dat de degene die
machines liefheeft boven men
sen de menselijkheid ver-
Het is natuurlijk maar een
wone doordeweekse ochtend
en ik weet niet of het mogelijk
is die vraag zo een-twee-drie
te beantwoorden, maar wat
betekent het om mens te zijn:
„Een geïmproviseerd ant
woord zou inhouden: een ze
ker respect voor tradities, een
gevoel voor continuïteit, ver
bondenheid met het verleden,
een zekere afhankelijkheid
van anderen, in de vorm van
familie of samenleving. En ik
zou zeggen: een hoge graad
van zelf-controle. Als er één
ding is dat we nu weten, na al
les wat in deze eeuw gebeurd
is, dan is het dat alle mensen
extreem gevaarlijk zijn als ze
geen zelfbeheersing hebben en
vooral als ze minachting heb
ben voor wat we zin of rede
noemen. Nou ja, dat zijn enke
le van de zaken die ik in elk
geval zou noemen. En natuur
lijk zijn dat ook exact de kwa
liteiten die in veel musea en
universiteiten worden geëer
biedigd".
STEVO AKKERMAN
DEN HAAG Premier
Lubbers heeft gisteren
herhaald dat hij bereid is
tijdens de formatie te on
derhandelen over een
nieuwe wettelijke rege
ling voor euthanasie. Hij
zal dus niet per se vast
houden aan het wetsvoor
stel van het huidige kabi
net dat in behandeling is
bij de Tweede Kamer.
„We moeten elkaar niet force
ren. We moeten elkaar geen
dingen opleggen die we niet
SUSKE EN WISKE SAGARMATHA
Vaart: ze nu 2ou ze ff en, in rooh
opietfaanmaar Man niet Oom a
room niet f
(c) Standaard UitgeveriJ/Wavery Produc
kunnen verdragen. Ik geloof
trouwens ook niet dat dit no
dig is, omdat er meer begrip
komt voor eikaars standpunt",
zei Lubbers in Hier en Nu van
de NCRV-televisie. Over Lub
bers' standpunt was verwar
ring gerezen na uitspraken
van hem maandag in een an
der programma.
De CDA-lijsttrekker bena
drukte gisteren ook nog eens
dat hij 'echte' euthanasie in
bepaalde gevallen verant
woord vindt, mits justitie de
mogelijkheid houdt van straf
vervolging. Daarom zou hij
ook geen moeite hebben met
het laten van de situatie zoals
hij is. Euthanasie is nu bij wet
verboden maar wordt door de
rechter niet bestraft, als de
arts zich maar gehouden heeft
aan bepaalde eisen van zorg
vuldigheid.
Dit standpunt wekt de woede
van de kleine christelijke par
tijen. „Hoe is het mogelijk dat
de politiek leider van het CDA
aan de vooravond van onder
handelingen met een grote
niet-christelijke partij als de
PvdA de strijd voor de be
scherming van het leven al bij
voorbaót gewonnen geeft", al
dus GPV-lijsttrekker Schutte.
Zijn collega Leerling van de
RPF voegde eraan toe: „Bij het
CDA zitten vele kiezers die
een te positief beeld hebben
over de wijze waarop hun par
tij in de praktische politiek
functioneert".
(ADVERTENTIE)
'JOOP DODERER 'HERBERT FLACK 'WIMvanROOIJ
'FRANKSCHAAFSMA 'ANDREA DOMBURG als DORA
'fotograf* PETEK (Je BONT BEAT SCHKWÓuEH 'si "M* H'rNK r- .H-\
VRIJDAG IN DE BIOSCOOP!
Redactie: Rik in 't Hout
Bijdragen: Paul fin
Koopman, Marga Rijerse HU
DE STEM VAN DE BEKENDE
NEDERLANDER
„Ik ga zeker stemmen. Dat
is een stukje burgermans
plicht", zegt Jacques d'Anco-
na, die nationale bekendheid
kreeg als uiterst kritisch ju
rylid van de populaire Play
Back Show en Sound Mix
Show, maar in het dagelijks
leven theaterjournalist en
presentator van allerlei
shows is.
„Ik stem zeker niet op een
christelijke partij, en dus ook
niet op het CDA. Dat staat
zo ver van mij af, hè. Groen
Links vind ik ook niks, daar
lopen te veel extremisten
rond. Het is een vergaarbak
van oprechte idealisten,
maar ze bedrijven stoffer-
en-blik-politiek. De VVD
wordt het ook niet, die is erg
afgezwaaid. De liberalen
hebben op een infantiele
manier op een kabinetscrisis
aangestuurd, en nu komen
ze ineens met Wiegel en
Winsemius op de proppen.
Deze kermis is niet serieus
te nemen"
In het verleden had D'Anco-
na, die ook nog voetbal
scheidsrechter is geweest,
veel sympathie voor de
PvdA, omdat wijlen Joop
den Uyl daar de grote leider
was: „Ik heb heel warme
herinneringen aan hem, hij
Was een echte staatsman.
Kok heeft niet mijn voor
keur, zijn woorden ontaar
den in een dogmatisch ver
haal".
Voor D'Ancona (geen fami
lie van de socialistische Eu
roparlementariër Hedy) res
teert daarom niets anders
dan D66. „Dat wordt het
zeer waarschijnlijk. Ik geef
toe, het is een niet-keuze.
Maar hoe noemden ze het in
de jaren zeventig ook al
weer? Oh ja, het redelijk al
ternatief".
Lubbers schrijft ongedekte cheques
PvdA-lijsttrekker Wim Kok ergert zich groen en geel aan
de beloften die zijn CDA-concurrent Ruud Lubbers her en
der in het land doet. Volgens Kok lijkt het erop of Lubbers
met een chequeboek door het land reist. Bij elke bijeen
komst schrijft hij er weer één uit. „Maar die cheques van
Lubbers zijn niet gedekt", aldus Kok gisteren op het FNV-
congres in Breda. „Hij wekt de indruk dat we meer kunnen
doen aan energiebesparing, aan onderwijs, dat er ruimte is
voor een btw-verlaging... Maar tegelijkertijd biedt het CDA-
program daarvoor geen financiële ruimte. Dat vind ik dus
ongeloofwaardig", aldus Kok.
Ook 's avonds in Tilburg uitte Kok scherpe kritiek op Lub
bers. Nu de premier - na veel aandringen van andere lijst
trekkers - eindelijk zijn „ivoren Torentje heeft verlaten is
hij in één ruk door terecht gekomen naar het moeras van
het politiek opportunisme". Volgens Kok is Lubbers over de
gehele linie bezig zijn geloofwaardigheid op het spel te zet
ten. Het gaat hem bijvoorbeeld „veel te ver" dat de CDA-
premier het falen van zijn kabinet op het gebied van de be
strijding van de werkloosheid wijt aan de komst van grote
aantallen immigranten en hij de ongelukkige gang van za
ken in het onderwijs op het bordje schuift van de VVD.
Kok vertelde later desgevraagd dat de kiezers er zijns inzien
recht op hebben te weten wat de partijen in de aanbieding
hebben. De PvdA-voorman is zich er overigens nog heel
goed van bewust dat hij straks met dezelfde Lubbers wil
gaan regeren. „Wat ik nu hier in Tilburg gedaan heb, is zeg
gen wat me niet bevalt in de campagne van het CDA en in
de voorstellen van zijn lijsttrekker. Ik doe dat in campagne-
tijd en in campagnetaai", aldus Kok.
GPV op één na groenste partij
GPV'er Gert Schutte moet
drie jaar geleden zo ge
schrokken zijn van zijn ei
gen milieu-onvriendelijke
stemgedrag in de Tweede
Kamer, dat hij terstond de
basis legde voor het groenste
verkiezingsprogramma dat
Klein Rechts ooit heeft
voortgebracht. Dit nieuwtje
onthulde de milieubeweging
gisteren bij de presentatie
van haar milieu-ranglijst
van de grote en kleine poli
tieke partijen.
Stemgedrag in de Tweede
Kamer evenals de concrete
maatregelen die in de ver
kiezingsprogramma's ten be
hoeve van het milieu wor
den aangekondigd, bepaal
den de plaats op de ranglijst.
En zie: de GPV is in drie
jaar van hekkesluiter gepro
moveerd tot de tweede op de
ranglijst, direct na Groen
Links.
„Dat is te danken aan een
sterk milieuprogramma en
verbeterd stemgedrag in de
Kamer", vinden de stichtin
gen Natuur en Milieu en Mi
lieudefensie eenstemmig.
Helemaal onderaan het lijs
tje staat nu de VV£>, vooral
omdat deze partij ae afgelo
pen jaren in de Kamer syste
matisch goede milieuwetge
ving zou hebben tegenge
houden.
Wisse Dekker premier 'reclamekabinet
„Kies een ploeg mensen die zonder gedonder, zonder politie
ke machinaties en achtergrondgevechten de noodzakelijke
beslissingen neemt". Deze opdracht legde het reclamevak
blad Nieuwstribune een aantal weken geleden voor aan zijn
lezers. Sinds gisteren kennen wij de uitkomst. Als het aan de
reclamakers ligt wordt dr. Wisse Dekker de volgende minis
ter-president. De oud-topman van Philips is zelf niet erg on
der de indruk. Hij wijst op een andere enquête, die de ko
miek André van Duin als beste premier aanwees.
Op de tweede plaats eindigde Freddie Heineken, die echter
wel weer als eerste voor Buitenlandse Zaken uit de bus
kwam. Albert Heijn werd derde met 5,1 procent, maar kan
zich troosten met de gedachte dat hij voor maar liefst twee
ministeries als eerste eindigde: Binnenlandse Zaken en
Landbouw. Nieuwstribune zette hem toen maar op BiZa.
Het departement van Landbouw ging toen naar C. Boonstra
van Sara Lee/Douwe Egberts. Opvallende figuren in het
'reclamekabinet' zijn verder Sylvia Toth (Content Beheer),
Frans Swarttouw, Joop van den Ende (TV10) en mr. R. Ne-
lissen (AMRO), die respectievelijk op Sociale Zaken, Defen
sie, WVC en Financiën gedacht worden.
Geen tijd voor debat met Van Mierlo
Er komt geen directe con
frontatie tussen Joris Voor
hoeve en Hans van Mierlo.
Een debat voor de TROS-ra-
dio komende zaterdag is de
finitief afgeblazen. De VVD-
lijstrekker 'ziet geen kans'
de uitnodiging van zijn D66-
collega aan te nemen voor
een debat over het liberale
gehalte van hun beider par
tijen. Zijn agenda is overvol.
Van Mierlo had in het debat
Voorhoeve het verwijt wil
len maken „dat de VVD de
afgelopen zeven jaar bij on
derwerpen als euthanasie,
media en de wet gelijke be
handeling geen enkele in
vloed op het regeringsbeleid
heeft gehad".
