Hans van Mierlo geen dromer meer wm 'Kanon' Vonhoff: Premier Lubbers lijkt op Colijn Ccidóc Commit „ALS JE VERANDERING WILT, MOET JE JE EERST AANPASSEN" Voorhoeve schrikt niet van enquête KIEZEN Peter Knegjens zweeft tussen VVD en CDA BINNENLAND DINSDAG 29 AUGUSTUS HOOGEVEEN Commissaris van de konin gin in Groningen Vonhoff heeft CDA-lijsttrek- ker Lubbers verweten zich in de verkiezings campagne schuldig te maken aan dezelfde fout als voormalig ARP-premier Colijn in de jaren dertig. „Die poseerde overal als de nationale leider, die aanspraak maakte op de steun van iedereen,, die steun zocht bij de VVD om die partij ver volgens buitenboord te zetten". Vonhoff, door VVD-lijst trekker Voorhoeve naar voren gehaald als een van de 'oude ka nonnen' die in aanmerking komen voor een ze tel in het kabinet, kritiseerde tijdens een VVD- bijeenkomst in Hoogeveen de indruk die Lub bers wekt dat hij door de verkiezingen wordt belemmerd in zijn taak als premier. „Iedere lijsttrekker heeft de taak duidelijk te maken waar hij staat en welke koers hij kiest. Als Lub bers dat nalaat en terugvlucht in zijn rol van minister-president die niet te veel moet worden lastiggevallen, doet hij denken aan diezelfde Colijn", aldus Vonhoff. F ormatieproblemen Het televisie-debat tussen CDA-lijsstrekker Lubbers en PvdA-lijsttrekker Kok, zaterdaga vond, zal drie discussieronden tellen. De eerste gaat over inkomens en werkgelegenheid en de tweede over de kwaliteit van het bestaan met onder andere aandacht voor milieu, gezondheid Jvernwapens en onderwijs. De slotronde wordt besteed aan coalitievorming en de daarbij te verwachten mogelijkheden en breekpunten. bij huis dan menigeen denkt. Daarom kunnen onze grenzen maar beter gesloten blijven. Geen Europa zonder grenzen, wat Schutte betreft, en vooral niet als de criminaliteit daardoor vrije toegang tot ons land krijgt. Schutte wees er gis teren in Dronten op dat de Amerikaanse markt voor de Colombiaanse drugsbaronnen is verza digd. Voor deze gewetenloze schurken zou de open Westeuropese markt een aantrekkelijk doelwit vormen. Colombia dicht bij Volgens GPV-lijsttrekker Schutte zijn Zuida- merikaanse toestanden als in Colombia dichter Als puntje bij paaltje komt en er een oorlog uit breekt, dan nog moeten kernwapens wat CDA- Tweede-kamerlid Ton de Kok persoonlijk be treft niet worden ingezet. Maar volgens hem kan een minister politiek nooit zeggen: we ge bruiken ze in die situatie niet. Anders werkt de afschrikking niet meer. Het was gisteren op een bijeenkomst van het Interkerkelijk Vredesbe raad in Den Haag één van de opmerkingen die de Koks VVD-collega Weisglas de gordijnen in joeg. „Wat hebben kiezers aan uw persoonlijke mening als die niet spoort met uw verkiezings programma, maar u geen voorbehoud op dat programma hebt gemaakt", zo vroeg de liberaal hem. Losse flodder VVD-lijsttrekker Voorhoeve heeft in Hooge veen ongemeen fel uitgehaald naar zijn D66-ri- vaal Van Mierlo. De kritiek van Van Mierlo dat de VVD „hét oude kanon Wiegel" inzet bij de eindspurt naar de verkiezingen van 6 sep tember, is Voorhoeve volstrekt in het verkeer de keelgat geschoten. „Dat is juist een teken van kracht, we hebben vele stukken zwaar ge schut, die we in stelling kunnen brengen", al dus Voorhoeve. DEN HAAG „Een veelbesproken jongeman met het gezicht van een Leidse student, dat getuigt van een te elfder ure be dwongen losbandigheid, die men vroeger bij afge studeerde kroegtijgers wel aantrof en die nu bijna le gende is" Zo heeft niemand minder dan Godfried Bomans ooit Hans van Mierlo beschreven. De schrijver was door Elseviers Weekblad in 1971 op pad ge stuurd om op zijn eigen onna volgbare wijze verslag te doen van een verkiezingscampagne. Zo zag Bomans, wiens vader een bekend lid van de Staten- Generaal was geweest voor de RK Staatspartij, ook Van Mierlo in actie, als lijsttrekker van D'66. Achttien jaar later is Godfried Bomans helaas al lang overle den. Hans van Mierlo leeft echter nog wel en maakt het zelfs uitstekend. Hij is weder om, voor de vijfde keer om precies te zijn, lijsttrekker van D66. De apostrof tussen de 'D' en het jaartal '66' is verwij derd, omdat die de partij een ouderwets aanzien gaf. Ook Van Mierlo is aan de buiten kant weinig veranderd. De wallen onder de ogen zijn iets hoger geworden en de groeven in de wangen iets dieper. God fried Bomans zou echter geen moeite hebben gehad de nu 58-jarige politicus te herken- Ook aan de binnenkant lijkt alles nog hetzelfde bij de poli tiek leider van D66 Nog steeds spreekt hij met grote nadruk over de noodzaak van staat kundige hervormingen. Lang en vurig, ijsberend door zijn werkvertrek aan het Binnen hof, praat hij over 'de macht' (de regering) en de 'controle op de macht' (de meerderheid in de Tweede Kamer) die ver worden zouden zijn tot een on ontwarbare en soms onwelrie kende kluwen. Hij wijst op de vele schandalen die de land- spolitiek de laatste jaren heb ben geteisterd. Hoog tijd dus, vindt hij, dat de afgevaardigden weer 'ns echt in contact komen met hun kie zers en dat de laatsten iets te vertellen krijgen over het soort regering dat zij zich wen sen. Dat er in 23 jaar niets te recht gekomen is van de D66- plannen voor een beperkt dis trictenstelsel en voor een ge kozen minister-president zegt niets, meent Van Mierlo. „De aanloop naar de Franse revo lutie duurde ook honderd jaar. Ik ben ervan overtuigd dat we een keer gelijk zullen krijgen". Enthousiast vertelt hij over een spreekbeurt die hij 's och tends gehouden heeft voor stu denten. „Driehonderd jonge lui, die muisstil luisterden naar een verhaal over staat kunde". Idool Alles lijkt dus als vanouds. En toch, en toch... klopt er iets niet. In Van Mierlo ontbreekt ets dat er in de beginjaren wel was en dat hem maakte tot ïen idool van een nieuwe ge neratie. Na ruim een uur pra- en geeft hij het plotseling zelf Van Mierlo We hebben het over prof. Maas in Nijmegen, de stad waar Van Mierlo niet in Leiden dus ooit als student de kroegen onveilig maakte. De hooggeleerde Maas meent dat de kabinetsformatie niet langer geleid mag worden door de koningin. Zij kan im mers niet ter verantwoording worden geroepen door de Tweede Kamer en hetzelfde geldt voor de door haar be noemde informateurs en for mateurs. Er zou een minister- formateur moeten komen, die wordt aangewezen door de Tweede Kamer en die op elk gewenst moment op zijn woorden en daden kan wor den aangesproken. „A minor point", zegt Van Mierlo enigszins misprijzend. „Wat doet het ertoe wie bij een formatie de touwtjes in handen heeft. Het is het kies systeem zelf dat niet deugt. Dat moet veranderd worden". Is dat niet een wat wonderlij ke opvatting voor een Demo craat? Zou hij niet de eerste moeten zijn die zich verzet te gen het feit dat er politieke macht in handen is van een erfelijk monarch? „In theorie wel", geeft Van Mierlo toe. „Maar in de praktijk maakt het niet veel uit. Echte macht heeft de koningin toch niet Prof. Maas beweert van wel. Volgens hem hebben Juliana en Beatrix bij menige kabi netsformatie hun eigen zin ge daan, soms dwars tegen de zin van de betrokken politici in. Het sterkste voorbeeld vindt Maas de kabinetsformatie van 1981. Koningin Beatrix zou toen zelfs een 'coup' gepleegd hebben, door CDA-voorman Van Agt te dwingen akkoord te gaan met de vorming van een centrum-links kabinet. Van Mierlo kijkt wat ver baasd. „Is dat zo? Ik heb het artikel van Maas niet gelezen. Ik kom op het ogenblik haast niet aan lezen toe. En in 1981 was ik bij de formatie nauwe lijks betrokken. Jan Terlouw was toen fractievoorzitter. Ik ben pas op het allerlaatst op het toneel verschenen, omdat D66 mij voordroeg als minister van defensie". Vervolgens er kent Van Mierlo dat er dan misschien toch wel enige waarheid schuilt in de redene ring van Maas. „Maar ja, wat moet je met die wetenschap?" Wat let hem het advies dat hij op 7 september aan de Majes teit moet geven, te gieten in de vorm van een motie en voor te leggen aan de Tweede Kamer. Op die manier zou D66 de an dere fracties dwingen zich uit te spreken voor de door hem aanbevolen (in)formateur en het gewenste kabinet. „Nee... eh", zegt de D66-voorman aar zelend. „Zoiets hebben we in 1971 al eens geprobeerd en daar kwam toen toch niets van terecht..." De mislukking was toen te wijten aan het feit dat geen enkele fractie een naam durf de te noemen. Dat zou D66 nu toch wel kunnen doen? „En als de andere fracties met an dere namen komen?" brengt Van Mierlo daartegenin. „Dan ben je weer net zo ver". Maar als Van Mierlo zich zo opstelt, verandert er toch nooit iets. Dan blijven zijn woorden over staatkundige hervormin gen alleen maar loze kreten. Waarom stelt hij niet eens een daad, om iets van zijn ideeën zichtbaar te maken? De D66-voorman gaat abrupt zitten. Hij kijkt ons vorsend aan. „Nee", zegt hij dan op een wat treurige toon. „Zoiets zeg en denk je alleen maar zolang je nog droomt van grote poli tieke veranderingen. Twintig jaar geleden was ik zo. Nu droom ik niet meer. Omdat ik weet dat het zo niet werkt in de politiek. De marges zijn heel smal. Als je veranderin gen wilt, zul je je eerst moeten aanpassen. Vandaaruit kun je dan misschien een positie op bouwen die je in staat stelt om wel iets te doen. Dus zal ook ik volgende week naar de konin gin gaan en afwachten wat zij met mijn advies en dat van de andere fractievoorzitters Minister Dat klinkt allemaal heel rede lijk. Zo redelijk dat sommige waarnemers het idee hebben dat Van Mierlo per se nog een keer minister wil worden en dat hij daar alles aan opoffert. „Daar kan ik me zo ontzettend kwaad over maken, hè. Zo'n Ferry Mingelen van Den Haag Vandaag die rustig op de tv beweert dat ik genoeg heb van m'n werk als kamerlid. Dat ik, als ik geen minister kan wor den, zal vertrekken... Onzin, onzin! Het enige wat ik zeg is dat elke politieke leider zich zelf 'ns in de spiegel moet aan kijken als zijn partij een ern stige nederlaag lijdt. Indien D66 met minder dan acht ze tels uit de verkiezingen komt, is voor mij dat moment aange broken. Maar ik reken daar niet op. Volgens de meeste opi niepeilingen staan we op winst". Bent u dan niet beschikbaar voor het ministerschap „Ik dwing mezelf daar niet aan te denken. Dat zou me te veel afleiden van het werk dat ik nu moet doen. Natuurlijk zou ik het leuk vinden nog een keer op Defensie te ko men. Ik heb het daar enorm FOTO: CEES VERKERK naar m'n zin gehad. En dat terwijl de omstandigheden al lerbelabberdst waren. Het tweede kabinet-Van Agt is im mers nooit echt van de grond gekomen. CDA en PvdA wa ren tot op het bot verdeeld, ook over het te voeren veilig heidsbeleid. En toch heb ik in die periode belangrijke dingen van de grond gekregen. De Europese landen zijn bijvoor beeld gaan nadenken over de mogelijkheid van een eigen rol binnen de NAVO. Ik zou dus best nog een keer onder nor male omstandigheden minister willen zijn. Maar als dat niet gebeurt, vergaat niet mijn we reld". Is dat nu wel zo? U hebt zich de laatste tijd ook opvallend welwillend opgesteld tegen over premier Lubbers. Met name in de zaak-Kuwayt. „Daar heb je weer zoiets! In Vrij Nederland heeft gestaan dat in de D66-fractie gezegd is: we moeten Lubbers niet te hard aanpakken, want we moeten straks weer zaken met hem doen. Dat is helemaól niet gezegd. Het omgekeerde is juist gebeurd. We waren in de fractie ongelukkig met de schriftelijke reactie van Maar ten Engwirda op de brief van Van den Broek en Ruding over die zaak-Kuwayt. Maar ten had niet voldoende duide lijk gemaakt dat Lubbers zich nooit persoonlijk met die zaak had moeten bemoeien". Maar ook in het kamerdebat bleef D66 heel mild. U hebt de PvdA afgeraden een motie in te dienen. „Ja, omdat die motie verwor pen zou zijn. De VVD zou er nooit voor gestemd hebben, omdat zij weer bij Lubbers in het gevlij probeerde te komen. D66 heeft Lubbers gedwongen te zeggen dat hij fout had ge handeld. Daarmee waren wij tevreden, ja. We vonden de zaak niet erg genoeg om een premier, die bovendien al de missionair was, naar huis te sturen". Staatssecretaris Evenhuis moest wel weg en die was ook al demissionair. „Die had tegen het parlement gelogen. Dat was een geheel andere zaak". Lubbers had voor het parle ment verzwegen dat hij zich als premier bemoeide met een zaak waar hij als burger grote belangen in had. Was dat niet net .zo erg? Bovendien was het niet de eerste keer dat hij op deze manier in opspraak kwam. „Liegen en zwijgen zijn voor mij toch wel verschillende dingen... Maar ik geef toe: Lubbers heeft geluk gehad dat het debat na de val van het kabinet is gevoerd. De verkie zingsstrijd was in feite al be gonnen. En dan wekt een mo tie van wantrouwen snel de indruk van een poging tot be schadiging van de man die bij uitstek het symbool is van het CDA. Ruud Lubbers dus. Als hij nog gewoon volwaardig premier was geweest en niet tevens lijsttrekker van het CDA, zou het debat anders verlopen zijn". Meedoen Dus toch een poging om het CDA gunstig te stemmen? Om ervoor te zorgen dat D66 mag meedoen in een centrum-link- se coalitie? „Nee, nee. Dat heeft er niets mee te maken. Of wij in het kabinet komen zal er vanaf hangen of CDA en PvdA onze aanwezigheid nuttig achten. Persoonlijk denk ik van wel. D66 kan wellicht fungeren als bruggenbouwer. Bovendien zullen CDA en PvdA het niet leuk vinden als zij geheel op zichzelf aangewezen zijn in de Tweede Kamer. Dan zou de oppositie van alle richtingen komen: van links, van Groen Links dus, uit het midden, van D66, en van rechts, van de VVD en de kleine christelijke partijen. Ik denk dus dat CDA en PvdA zich eigenlijk niet kunnen permitteren D66 bui ten het kabinet te houden". „Nee, dan niet.' Het is inder daad mogelijk dat D66 wordt vermalen in de strijd tussen CDA en PvdA. Dat zou heel treurig zijn, omdat het in feite helemaal niet gaat tussen Kok en Lubbers. Het is weer net als in de jaren vijftig. Alles werd toen opgeofferd aan de keuze tussen Romme of Drees. En wat werd het dan? Romme én Drees. Het is nu toch ook overduidelijk dat er een kabi net komt van CDA én PvdA. Sinds de VVD weer de koers van Wiegel vaart, is dat de enig denkbare combinatie". RIK IN 'T HOUT SUSKE EN WISKE SAGARMATHA ff/ff ïTzMinstEMn dood mui, \jMtl. 'blijf hitr Urn Mm (c) Standaard Uitgeverl|/Wavery Productions (Vervolg van de voorpagina) Voorhoeve zei niet ge schrokken te zijn van de opiniepeiling waaruit blijkt dat de VVD met Wiegel als lijsttrekker tien zetels meer zou vero veren. Hij toonde zich verheugd dat de Friese commissaris nog steeds erg populair is en ken nelijk opk in CDA-kringen nog veel gezag geniet. Maar de lijsttrekker is nu eenmaal ie mand anders, aldus Voorhoe ve, en dus zit er maar één ding op: de achterstand op andere partijen proberen in te lopen. Daarom heeft Voorhoeve ook een beroep gedaan op een aan tal prominente liberalen: Wie gel, Vonhoff, Winsemius en nog een aantal anderen „om gezamenlijk de schouders eronder te zetten". Alle VVD-prominenten zullen naar verwachting aanwezig zijn op de slotmanifestatie van hun partij op 4 september in Bleiswijk. Wiegel houdt dan een grote redevoering. Daarin zal hij, net als Voorhoeve nu doorlopend doet, de aandacht vestigen op de neiging van het CDA om weer met de PvdA te gaan regeren. Ook de Friese commissaris zal alle mensen die het beleid van de kabinet- ten-Lubbers voortgezet willen zien, dringend aanraden op de VVD stemmen. Joris Voorhoeve FOTO: DIJKSTRA Redactie: Elsbeth Kegge Bijdragen: Paul Koopman, Rik in 't Hout, Rob Sebes DE STEM VAN DE BEKENDE NEDERLANDER Peter Knegjens (publicist, presentator): „Je wordt in dit leven in drie dingen be sodemieterd: bij het vissen, bij het jagen en in de poli tiek. Doodziek word ik van al dat beloven, het elkaar de pan uitvegen. In wezen zijn het allemaal ijdeltuiten! Die cowboys, ik ken ze allemaal, zitten toch gevulcaniseerd op hun stoel? De enige die daar boven staat is Lubbers. Luns, dat was ook een leuke man, trouwens. Veel humor en altijd die opgetrokken broekspijpen en een stukje bloot been als hij op tv was. Maar Lubbers is ook een flinke vent. Oeverloos ge duld. Kan zijn hele leven op Haïti alles bestellen wat hij wil, met de mooiste wijven om zich heen, maar blijft toch rommelen in dat To rentje van hem. Brrr Je mag best weten dat ik altijd VVD heb gestemd. Maar ach, dan heb je die Voorhoe ve met z'n rare plukkie haar en die malle Wiegel die er weer bij wordt gehaald. Toëh maar CDA denk je dan. Mijn vriendjes leggen me dan uit dat dat erg kwa lijk is. Kan niet! Dan hoor je: maar Peter, dan wordt die weer groter, en die weer kleiner, en dan gaat die cowboy met die cowboy in! s zee en dat is dus slecht voor c dit polderland. Ik weet het 7 niet hoor! Ik zal mijn stip-j 1 peltje wel rood maken, maar. uiteindelijk weet ik toch ookl minder dan twee keer niets". I Kees van Mierlo öf Kies van Mierlo Ze staan er weer door het hele land: de houten stellages waar de politieke partijen hun affiches kunnen opplakken. De drie grote partijen hebben duidelijke plakkaten. Het por tret van CDA-voorman Lubbers is niet te missen, evenmin als het witte cijfer 2 (op een rood veld) met een halve PvdA- leider Wim Kok ernaast en de oranje-witte letters „VVD" tegen een koningsblauwe achtergrond springen er ook flink uit. Maar dan wordt het wat moeilijker. De nieuwe combi natie Groen Links heeft gekozen voor een poster in paars en groen, waarop moeilijk te ontdekken is om welke partij het gaat. Het affiche van D66 is op zich wel simpel: de door ploegde kop van Van Mierlo tegen een groen-witte achter grond. Maar vooral vanuit een snelrijdende auto is de zwar te tekst moeilijk te lezen. Het lijkt alsof er 'Kees van Mierlo' staat. Pas bij een stoplicht, blijkt dat Van Mierlo niet stie kem zijn voornaam heeft veranderd. Kees is 'Kies'. Gerech tigheidspartij: taalzui verheid „Om goed Nederlands te ho ren moet je tegenwoordig naar België". Dat vindt de heer J.W. Hagen, voorzitter van de onlangs opgerichte Gerechtigheidspartij. Hij maakt zich daar vreselijk druk om de taalzuiverheid. De GP doet dit keer nog niet aan de verkiezingen mee, maar in haar programma le zen we een aantal behar- tenswaardige dingen over ons taai-erfgoed. „De Neder landse taal verloederd", zo meldt het program. In zijn uitnodiging voor de oprich tingsvergadering illustreert de heer Hagen de door hem gesignaleerde taalverloede- ring zélf. „Uitnodeging Ho tel Hilversom", zo vangt hij aan. Om te vervolgen: „Opi- richting van de partij Ge-1J rechtig heidspartij". Onder tekend: „Bestuur, Fraktielij- der J.W. Hagen". CDA vreest gebruik kapotte stemmachine De CD A-kamerleden Roosen-Van Pelt en Mateman maken zich ernstige zorgen over het gebruik van stemmachines bij de verkiezingen van 6 september. Bij de vorige verkiezingen voor het Europees parlement in juni zou in sommige plaat-1 sen gebruik zijn gemaakt van stemmachines met ernstige! defecten. Roosen-Van Pelt en Mateman vragen minister| Van Dijk van binnenlandse zaken of hij ook vindt dat het tot „aanzienlijke frustraties kan leiden" als kiezers hun stem wel willen maar niet kunnen uitbrengen vanwege een ka potte machine. Ook willen ze weten of er bij het gebruik van zo'n apparaat nog een mogelijkheid bestaat om in geval van nood over te gaan op het invullen van een gewoon, oud vertrouwd stembiljet. Beide kamerleden willen vóór de ver kiezingen van de minister weten of en zo ja welke maatre gelen er zijn genomen om te voorkomen dat kiezers tever geefs naar het stemlokaal trekken. Zij zijn bang dat het an ders voor kiezers met een dergelijke ervaring wel eens de laatste keer geweest zou kunnen zijn dat zij hun stem laten Dichtbij, maar toch nog heel ver weg Dichtbij, maar toch nog heéél ver weg. Dat was gis teren in Alkmaar de rode draad van de discussie tus sen PvdA-kopstukken en een zware delegatie van werkgevers. „Een nogal unieke ontmoeting", noemde PvdA-lijsttrekker Wim Kok het. Sinds de voormalige FNV-voorzitter de PvdA aanvoert, doen de socialisten hardnekkige pogingen bij ondernemend Nederland in een gunstig daglicht te ko men. We wisten al dat het kapi taal geen vies woord meer is voor overtuigde socialisten. Zie Wim Duisenberg, presi dent van De Nederlandsche Bank, en Arie van der Zwan, voormalig topman bij Vendex. Maar andersom be gint menig werkgever nog steeds te huiveren als hij het woord PvdA maar hoort. Zo bevond Kok zich te Alk maar tussen de kopmannen van de Nederlandse werkge vers, Van Lede (VNO) en Andriessen (NCW), met in hun kielzog bouwvoorzitter De Vilder. Beide partijen waren het uiteraard eens over de doelstellingen van de hoofdonderwerpen (werkgelegenheid, milieu, onderwijs, infra-structuur en technologiebeleid), maar kwamen over de uitvoering geen stap dichter bij elkaar. Kok vatte de timide discus sie samen met maar liefst ze ven punten die hem onster felijk populair moeten ma ken bij de werkgevers: re ken je niet rijker dan je bent, Nederland is geen eiland, investeren gaat bo ven consumeren, heb de moed over de vierjarige re geerperiode heen te kijken, de overheid moet doelmati ger te werk gaan, overheid en bedrijfsleven moeten be ter gaan samenwerken en de hoofddoelstellingen van het nieuwe kabinet moeten wor den vertaald in een sociaal akkoord tussen rijk, werkge vers en werknemers.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 4