ubbers: komende jaren
^een verdere denivellering
De tactische 'arrogantie'van Ruud Lubbers
i n l e
Oorlog in Afghanistan
nog lang niet beslist
Politiek
Partij
Parlement
CRKGEVERS VERPLICHTEN TOT SOCIAAL MEERJARENPLAN"
n ^STERDAM Werk-
vers moeten verplicht
jrden tot het maken een
meerjarenpro-
butuamma voor het inscha-
zvJlen van etnische min-
aandF^e^en' arbeidsonge-
presijiikten en langdurig
erklozen. Op het punt
In inkomens en uitke-
hoeft de komende
mbia'en Seen verdere deni-
kajllering plaats te vinden,
n tepze standpunten verkon-
gde premier Lubbers
verbfeteravond tijdens een fo
rumdiscussie in het poli-
een ek café De Balie in Am-
frdam.
I I I I I
CcidócSoutcmt
«si! ;NNENLAND/BUITENLAND
Seidóc&Muatit
ZATERDAG 26 AUGUSTUS 1989 PAGINA 5
tege V—y
avei
hoo
teget
de 5N HAAG Het gaat
1 ma met het CDA. Mag-
1 ïek zelfs. Rond de zes-
kamerzetels stellen
opiniepeilers de chris-
-democraten in het
ande oruitzicht. Wie had dat
paar jaar geleden
tse linnen denken, toen een
waiving van de bijbels
jriënteerde partij nog
iets vanzelfsprekends
•rd beschouwd?
s Maurice de Hond goed
zijn kristallenbol heeft
teken, slaagt Ruud
bbers waar Joop den
1 gefaald heeft. De
:ine econoom uit Bui-
veldert wilde zijn
dA tot een 40-procent-
irtij maken, zodat nie-
nd nog om de socialis-
heen zou kunnen. De
idige minister-president
ift dat percentage voor
CDA binnen handbe-
En hij voorkomt
mee dat zijn partij
ir een gelegenheidscoa
litie van PvdA en VVD
buitenspel kan worden
gezet.
Het wonderlijke van de groei
van het CDA is dat deze zich
min of meer vanzelf lijkt te
voltrekken. Al vóór de verkie
zingscampagne tekende de op
gaande lijn zich af. Een mede
werker van CDA-fractievoor-
zitter Bert de Vries beeldde
dat heel treffend uit. Hij ver
telde dat hij zijn superieuren
bij wijze van scherts had voor
gesteld deze keer maar hele
maal geen campagne te voe
ren. Affiches met het portret
van Lubbers en de tekst 'Wij
Werken Door!' achtte hij vol
doende.
Het laatste was natuurlijk
vooral bedoeld als sneer naar
de liberalen. Deze hebben on
der het besnorde hoofd van
Joris Voorhoeve de leuze ge
plaatst 'De VVD Werkt'. Elke
goede grap heeft echter een
serieuze bodem. Want CDA-
lijsttrekker Lubbers heeft in
derdaad besloten zijn campag
ne-activiteiten tot een mini
mum te beperken. Tot dusver
heeft hij zich nog nauwelijks
in het openbaar laten zien. Hij
is meestal 'gewoon' aan het
werk in zijn Torentje op het
Binnenhof, zoals het een echte
staatsman betaamt.
Zijn rivaal Wim Kok kan dat
maar moeilijk verkroppen.
Voor een gehoor van 1700 stu
denten op de universiteit van
Twente, beklaagde hij zich er
over dat alle lijsttrekkers pre
sent waren behalve natuurlijk
die van het CDA. Een beetje
laffe houding, vond de PvdA-
voorman. De werkelijke reden
van zijn boosheid is echter dat
hij zich zo langzamerhand een
'luchtbokser' voelt. Voortdu
rend daagt hij Lubbers uit om
kleur te bekennen. Wil het
CDA meer van hetzelfde met
de VVD of kiest het voor een
ander beleid met de PvdA? En
voortdurend blijft het stil.
Lubbers hult zich in stilzwij
gen. Een arrogant stilzwijgen,
vindt men in de PvdA.
Bij enig nadenken zou Kok
echter blij moeten zijn met de
'arrogantie' van Lubbers.
Want wat de premier in feite
doet is het voorbereiden van
zijn achterban op een mogelij
ke ruil van coalitiepartner.
Een meerderheid van de
CDA-stemmers geeft nog altijd
de voorkeur aan een coalitie
met de VVD. Dat de liberalen
het tweede kabinet-Lubbers
hebben laten vallen, betekent
niet dat de confessionele stem
mers de PvdA juichend in de
armen sluiten. Daarvoor zijn
de anti-socialistische gevoe
lens, vooral op het platteland,
nog veel te sterk.
De kans dat het CDA toch met
de PvdA móet gaan regeren, is
echter levensgroot aanwezig.
In de eerste plaats omdat CDA
en VVD hun meerderheid in
de Tweede Kamer geheel zou
den kunnen verliezen of zou
den zien slinken tot één of
twee zetels. In de tweede
plaats omdat de VVD, door
alle interne twisten, zo klein
zou kunnen worden dat zij
voor het CDA geen aantrekke
lijke coalitiepartner meer is.
Immers, een liberale partij met
twintig of minder zetels zal
'onmogelijke' eisen gaan stel
len om zich in vredesnaam
weer waar te kunnen maken
tegenover de eigen achterban.
Niet leuk
Lubbers vindt dat geen leuke
ontwikkeling, zo vertelde hij
in een interview met onze
krant. Hij heeft liever dat alle
partijen „hun bijdrage kunnen
leveren en niet te veel ver
stoord worden door bepaalde
controverses en interne kwes
ties". Logisch, want nu de
VVD weer een Wiegeliaanse
koers vaart, zou hij het liefst
deze partij en de linkse PvdA
tegen elkaar uitspelen. Hij
heeft deze hoop overigens nog
niet geheel laten varen. „Wat
mij betreft kan Voorhoeve bij
de fQrmatie wel degelijk een
rol spelen".
Maar zoals gezegd moet Lub
bers vooralsnog ernstig reke
ning houden met de noodzaak
van een alliantie met de PvdA
en eventueel D66. Daarom be
nadrukte de premier bij de
start van de CD A-campagne in
Helmond dat hij allereerst uit
is op samenwerking. „Want al
leen daardoor ontstaat er een
schoon land waar het goed is
om te wonen, te werken en te
werken". De vraag met wie er
straks samengewerkt gaat
worden, zal de CDA-voorman
eerst na 6 september beant
woorden.
De redevoering die de premier
in Helmond afstak, bestond
overigens niet geheel uit wolli
ge woorden. Lubbers uitte een
harde waaschuwing aan het
adres van de PvdA. Wie met
het CDA wil regeren, zal be
reid moeten zijn de hoofdlij
nen van het huidige kabinets
beleid voort te zetten. Ruud
Lubbers wenst tijdens de for
matie geen koehandel in de
trant van: wij leveren dit punt
in als jullie dat punt inleveren.
Maar hoe machtig de premier
ook is, deze eis krijgt hij alleen
ingewilligd als de verkiezings
uitslag ook een voortzetting
van de huidige coalitie met de
VVD mogelijk maakt. Heeft
Lubbers daarentegen de PvdA
nodig voor een meerderheid,
dan zal ook hij water bij de
wijn moeten doen. Wim Kok
laat daarover geen misver
stand bestaan. „Als het moet
wil het CDA wel met de PvdA
regeren. Maar dan wél een
PvdA die bereid is aan te
schuiven, met twee woorden
te spreken en dan nog te eten
wat de CDA-pot schaft. Maar
zo zijn we niet getrouwd!" al
dus Kok, die de hete adem van
Groen Links in zijn nek voelt
en daardoor steeds feller
wordt tegen Lubbers.
Moeizaam
CDA-minister Jan de Koning,
in wie velen de nieuwe infor
mateur zien, verwacht dat het
een moeizame kabinetsforma
tie zal worden. Wonderlijk ge
noeg denkt hij daarbij niet in
de eerste plaats aan de sociaal-
ecpnomische verschillen tus
sen CDA en PvdA. „Ach",
zegt De Koning, „wat de één
houdt voor een ander beleid, is
voor de ander een nog aan
vaardbare accenttoevoeging
aan het bestaande beleid".
Nee, het zijn de immateriële
kwesties die volgens De Ko
ning veel meer strijd zullen
opleveren: euthanasie, wet ge
lijke behandeling en mediabe
leid. Waarom? Omdat de be
reidheid van het CDA om op
deze punten in te leveren
„heel gering" is. Die houding
zal wel iets te maken hebben
met het nog weinig opgemerk
te feit dat de kleine christelij
ke partijen in de opiniepeilin
gen fors op winst staan. GPV-
lijsttrekker Schutte eiste deze
week van het CDA - „nu deze
partij, aan de vooravond staat
van onderhandelingen met
een sterke niet-christelijke
coalitiepartner" - dat het zich
duidelijk uitspreekt over het al
dan niet opheffen van het
wettelijk verbod op euthana
sie.
Maar dat de soep ook op dit
punt niet zo heet gegeten be
hoeft te worden, bewees pre
mier Lubbers in zijn eerderge
noemde vraaggesprek met
onze krant. Als CDA en PvdA
er niet uit komen, „vergaat
niet de wereld". Dan worden
de zaken gewoon de komende
vier jaar gelaten zoals ze zijn,
aldus Lubbers. De discussie
van de laatste jaren heeft er
volgens de premier voor ge
zorgd dat de ziekenhuizen en
de justitie inmiddels zeer ver
antwoord met het vraagstuk
omgaan.
RIK IN 'T HOUT
jlgens de CDA-lijsttrekker is
ook na 1989 een duidelijke
pdens om de verschillen tus-
ti hoge en lage inkomens te
vergroten. „Maar moet je daar
dan aan toegeven?", zo vroeg
Lubbers zich af. „Ik denk het
niet. De afgelopen jaren was
het loongebouw inderdaad te
ver ineengedrukt. Maar die
tijd ligt achter ons".
Desintegratie
Lubbers werd gisteravond in
De Balie door wetenschappers,
maatschappelijk werkers,
ambtenaren en vakbondsbe
stuurders uitgedaagd zijn ar
beidsmarktbeleid voor de ko
mende jaren uiteen te zetten.
De sprekers die door de orga
nisator van het debat waren
uitgenodigd, hadden eerder al
in schrille bewoordingen de
ontwrichtende gevolgen van
de langdurige werkloosheid en
gettovorming uiteen gezet.
Lubbers besteedde in het de
bat veel aar\dacht aan de rol
die de komende jaren voor
werkgevers is weggelegd om
de „sociale desintegratie" zoals
hij dat noemde, bij de horens
te vatten. „De afgelopen jaren
hadden de werkgevers het ex
cuus van de slechterende
mentspositie om niet actief te
zijn op dit terrein. Maar dat
alibi geldt inmiddels niet
meer. Ook de werkgevers
moeten gaan inzien dat de so
ciale desintegratie van grote
groepen in de samenleving
niet in hun belang is".
Voor een verplichte quote
ringsregeling (het in dienst ne
men van een bepaald pecenta-
ge van groepen werknemers)
zei Lubbers niet veel te voe
len. „Ik wijs het niet af, maar
heb wel mijn reserves. Je moet
je afvragen wat de meest ef
fectieve manier is om de
werkgevers te mobiliseren.
Dan denk ik dat de verplich
ting tot het opstellen van een
sociaal meerjarenplan met
doelstellingen voor de perso
neelsvoorziening, werkerva
ringsplaatsen en scholingspro
gramma's, stimulerend kan
werken. De werkgever gaat
immers voor schut als hij er
niets van maakt".
Dwang
Wat de langdurig werklozen
zélf betreft zei Lubbers weinig
heil te verwachten van absolu
te dwang tot scholing of werk,
op straffe van het verlies van
de uitkering of forse kortin
gen. „Ik heb sterke twijfels bij
het invoeren van financiële
prikkels. Veel beter is het om
reële kansen op een baan aan
te bieden", aldus de premier.
Wat de dwang tot werken be
treft merkte Lubbers op: „We
zitten hier met een reëel pro
bleem. Men houdt er niet van
als schavuit in de kraag gevat
te worden".
De verwijten die gisteren aan
het adres van de premier wer-
')bers tijdens het debat in De Balie. Naast hem burgemeester Peper van Rotterdam en hoofdcommissaris Nordholt van Amsterdam,
'fchts gespreksleider Felix Rottenberg. foto- anp
den gemaakt waren niet mals.
De 'sociale kwestie', zo werd I
Lubbers voorgehouden, is door
de beide kabinetten Lubbers
ernstig veronachtzaamd. Drs.
Nordholt, hoofdcommissaris
van politie te Amsterdam,
wierp hem voor de voeten:
„Uw kabinetten hebben een
succesvol economisch herstel
beleid gevoerd, maar aan de
onderkant van de samenleving
is de afbraak fenomenaal ge-1
weest". Burgemeester Peper
(PvdA) van Rotterdam consta
teerde: „Als we zo doorgaan j
haken mensen volstrekt af en
klonteren samen in getto's".
Voorzitter dr. R. Vreeman van
de Vervoersbond FNV waar
schuwde er voor dat de vak
bonden steeds minder een I
maatschappelijke rol kunnen
vervullen. „Het wordt met de
dag moeilijker om niet alleen
een vakbond te zijn voor men
sen die het toch al goed heb-
Doemdenken
De premier reageerde op al die
tegenwerpingen met een lang
durige uiteenzetting over de
industriële revolutie, de op
bouw en het failliet van de
welvaartsstaat, de noodzaak
voor het herstelbeleid en de
geringe bereidheid van vakbe-
weging en werkgevers om
over constructieve oplossingen
na te denken.
Lubbers: „De mogelijkheid
heeft ook lange tijd ontbroken
om hier samen te werken. De
vakbeweging bijvoorbeeld riep
dat eerst maar eens de koppe
lingen hersteld moesten wor
den. Dan kan nu gelukkig
weer, zij het onder voorwaar
den. Er zijn ook prima initia
tieven geweest, maar dan zie
je dat alle belangengroepen
meteen een spaak in het wiel
steken omdat ze er niet in ge
loven. Dat geweldige doem
denken is ook typisch een Hol
landse hobby".
Aan het eind van het debat
had Lubbers in elk geval de
socialist Peper voor zijn ver
haal gewonnen. Alsof hij een
voorschot wilde nemen op de
kabinetsformatie stelde de
Rotterdamse burgemeester
vast: „Het CDA trekt een soci
aal gezicht. Dat is bemoedi
gend en interessant. We zullen
er fors over moeten discussië
ren, maar het lijkt me dat de
kloof overbrugbaar is".
PAUL KOOPMAN
USKE EN WISKE SAGARMATHA
c) Standaard Uitgeveri|/Wavery Productions
(ADVERTENTIE)
Dinsdag 12 september verschijnt bij deze krant
Deze special biedt modehuizen en boetieks een prima
gelegenheid om hun wintercollecties en aanbiedingen onder
de aandacht te brengen van een groot publiek.
Informatie over de adverleermogelijkheden wordt graag
verstrekt door Mieke Zuidwijk, bereikbaar onder nummer
071 - 122.244.
w' f
Afghaanse guerrilla-strijder bij het dode lichaam van een kameraad. De oorlog heeft al meer dan
een miljoen slachtoffers gemaakt.
foto: ap
DEN HAAG Op 15 fe
bruari 1989 verliet gene
raal Gromov als laatste
Sovjetmilitair van het
40ste leger de Afghaanse
bodem. De oorlog in Af
ghanistan leek vanaf dat
moment slechts een „in
terne" aangelegenheid en
snel naar zijn einde te
gaan.
Zo voorspelden westerse
waarnemers dat het door de
Sovjetunie in het zadel ge
holpen regime van president
Najibullah het nog hooguit
drie weken zou uithouden.
Sommige vertrekkende Sov
jet-soldaten spraken openlijk
uit dat een overwinning van
de Afghaanse guerrilla's, de
mujaheddin, in het verschiet
lag. Na de terugtrekking lie
pen duizenden regeringssol
daten over naar het verzet,
onder wie zelfs het vroegere
hoofd van de persoonlijke
garde van president Najibul
lah, generaal Zarif. En Jala
labad, negentig kilometer ten
oosten van Kabul, werd om
singeld door de rebellen.
De hele wereld wachtte op
het beslissende nieuws: de
val van Jalalabad. Want zou
deze strategisch belangrijke
stad in handen van de muja
heddin komen dan, zo was
de algemene optiek, was het
ook met de hoofdstad Kabul
en het regime gebeurd.
Nu, een half jaar later, is het
nog altijd oorlog. De strijd
die inmiddels al aan meer
dan één miljoen Afghanen
het leven heeft gekost en vijf
miljoen vluchtelingen maak
te, is bij lange na niet beslist.
V erdedigingsgordels
Er zijn vele factoren en om
standigheden die de inmid
dels elf jaar durende oorlog
tot een uitzichtloze lijdens
weg voor de Afghaanse be
volking hebben gemaakt. Al
lereerst lieten de Sovjettroe
pen een half jaar geleden de
Afghaanse strijdkrachten
niet bepaald zonder wapen
tuig achter. Integendeel. Tij
dens de belegering van Jala
labad werd door het rege
ringsleger vanuit Kabul met
ultra-moderne SS 1-raketten
op het verzet gevuurd. „Om
verdere terreur te voorko
men, zijn meer en betere wa
pens naar Kabul gestuurd",
zo zei Moskou.
Dankzij de Sovjetinspannin
gen is van de hoofdstad Ka-
bul een onneembare vesting
gemaakt. Maar liefst drie
verdedigingsgordels, waar
van de buitenste op dertig
kilometer van het centrum
ligt, met daartussen een
groot aantal mijnenvelden.
Ook heeft Moskou enkele
duizenden militaire advi
seurs in Afghanistan achter
gelaten. Zij maakten geen
deel uit van de invasiemacht
en vallen daarom niet onder
het Afghanistan-akkoord, de
basis van de terugtrekking
van de Sovjettroepen.
Bovendien blijkt het moreel
onder de regeringstroepen,
in tegenstelling tot de bewe
ringen van generaal Zarif,
verrassend hoog te zijn. Een
groot aantal militairen heeft
zich verbonden met de poli
tieke partij van president
Najibullah. Een nederlaag
betekent zonder meer hun
dood. De moordzucht van de
mujaheddin houdt daarom
velen ook noodgedwongen in
het communistische rege
ringskamp.
Wankel
Bij de mujaheddin lijkt de
vechtlust af te nemen. Een
half jaar geleden hadden de
guerrilla's nog alles over
voor hun „jihad", hun heilige
oorlog: geen offer was te
groot. Nu twijfelen sommi
gen er aan of ze nog wel het
recht hebben om zich „heili
ge strijder" (mujahid) te noe
men.
De voortdurende en weinig
militair effectieve raketten-
regen op de hoofdstad Kabul
frustreert en maakt het ver
zet bij de Afghaanse bevol
king steeds minder populair.
Het verzet is bovendien
enorm verdeeld. Zeker in
strategisch opzicht. Sommige
groepen willen eerst de pro
vinciehoofdsteden verove
ren, anderen pleiten voor
één grote, gecoördineerde
aanval op Kabul. Maar nog
groter dan de strategische
zijn de politieke meningsver
schillen binnen de door ze
ven groeperingen gevormde
verzetsregering in Peshawar,
Pakistan.
Deze regering in balling
schap, die van de Verenigde
Staten, Pakistan en Iran
steun krijgt, begon al met
een bezoedelde reputatie
vanwege de schaamteloze
pogingen van het Pakistaan
se leger om invloed uit te oe
fenen op de samenstelling
ervan. Hun geloofwaardig
heid is nu nog verder onder
mijnd door het kostbare fias
co van Jalalabad na een
wekenlange belegering is de
stad nog steeds in handen
van de regering in Kabul.
Bovendien is er in de wanke
le coalitie een daverende ru
zie over het laten doodschie
ten van dertig Afghaanse le
geraanvoerders. De huidige
conflicten hebben een ver
lammend effect op de circa
achtduizend man sterke troe
penmacht van commandant
Ahmad Shah Massoud van
Jamiat-i-Islami, die het
noordoostelijke deel van Af
ghanistan controleert.
Machtswellust
Afghanistan heeft door de
eeuwen heen grote etnische
tegenstellingen gekend. Door
de oorlog zijn die verschillen
toegenomen. Binnen de ver-
zets-alliantie bestaan hevige
conflicten tussen traditiona
listische en (de revolutie pre
dikende) fundamentalisti
sche soennieten. Deze laatste
groep is nu het sterkst.
President Najibullah pro
beert van de verdeeldheid te
profiteren. Hij komt nu gere
geld met voorstellen om tot
een staakt-het-vuren over te
gaan, verkiezingen te organi
seren en een internationale
vredesconferentie tè houden.
Daarbij prikkelt hij de
machtswellust van groepe
ringen die nu buiten de ver-
zetscoalitie vallen.
President Benazir Bhutto
van Pakistan lijkt wel wat te
voelen voor onderhandelin
gen met Najibullah. Maar
Iran, waar twee miljoen Af
ghaanse vluchtelingen ver
blijven en dat veel invloed
heeft op de sji'itische groepe
ringen, zijn het Afghaanse
verzet trouw. Volgens hen
kan de oorlog alleen tot een
einde komen waneer de hui
dige president aftreedt. En
zolang de Verenigde Staten
en de Sovjetunie hun cliën
ten van wapens blijven voor
zien lijkt vrede in Afghanis
tan nog heel ver weg.
FRANS BOTHOF
