Lubbers de milde
„Hoed je voor overdrijving in euthanasiedebat"
Huishoudens wil
en
flink
voor het milieu betalen
De Koningfc
voorziet
grote
spanningeif
tijdens
formatie
„JAMMER DAT HET MET
DE VVD ZO SLECHT GAAT"
Ooit, als minister van economische zaken ('73 - '77), sloeg hij
kwaad met deuren als de dingen niet zo liepen als hij het wilde.
Gevreesd werd hij om zijn driftbuien die bij tijd en wijle ook in
de Tweede Kamer de groene gordijnen deden wapperen. Maar in
het zicht van een nieuw kabinet wil Ruud Lubbers, inmiddels 50
geworden, zich vooral laten kennen als een mild mens. Sprekend
met de premier in de tuin van het Catshuis, zou je bijna vergeten
dat de hete campagnedagen zijn aangebroken. „Wat jammer dat
het met de VVD zo slecht gaat", zegt hij en: „Ik vrees dat ik
straks ook nog een vriendelijk woord heb voor Groen Links".
AMSTERDAM De Ne-
derlandse huishoudens
zijn bereid vanaf 1 no
vember 1989 maandelijks
43 gulden extra te betalen
voor het milieu. Dat is an
derhalf keer meer dan no
dig om het Nationaal Mi
lieubeleidsplan (NMP)
van de regering uit te
voeren. Voor het NMP
(totaal 2,2 miljard) moeten
de huishoudens in 1994
dertig gulden per maand
extra opbrengen.
Een en ander blijkt uit een en
quête onder achthonderd huis
houdens van het Instituut voor
Milieuvraagstukken van de
Vrije Universiteit in Amster
dam. Het onderzoek werd in
juni gehouden, een maand na
de val van het kabinet over de
financiering van het NMP.
Volgens H. Verbruggen, één
van de onderzoekers, is de uit
komst een verrassing, omdat
algemeen werd aangenomen
dat de bereidheid om te beta
len voor het milieu lager lag.
„Hieruit blijkt dat de politici
voortvarender kunnen zijn
dan nu het geval is. Momen
teel is men in de discussies nog
erg bang voor de consequen
ties voor de inkomens", aldus
Verbruggen. De bereidheid om
meer te betalen neemt nog toe
als de overheid de bevolking
weet te overtuigen dat de g
te vervuilers het strengst v
den aangepakt.
Opvallend is dat de huishoj
dens met de hoogste inkomet
ook bereid zijn de hoogste bP
drage te leveren. Besteed bag
inkomens van 3.500 guld^
per maand zeggen maandelijlFj
94 gulden te willen afsta»2
voor een schoner milieu. Vofc
de laagste inkomens is dat fei
gulden per maand. Ondervej
deeld naar politieke voorkei^
blijkt dat aanhangers vsar
Groen Links de hoogste b»ei
drage willen geven, gevolfct
door D66-stemmers I\[
VVD'ers. Aanhangers vie|
CDA en PvdA tonen mindly
bereidheid tot betalen. iei
BINNENLAND
EcidócGomunt
WOENSDAG 23 AUGUSTUS 1989 PAGINAbjj
(Vervolg van de voorpagina)
CDA-woordvoerder Fred
Borgman betoogde tijdens
het jongste euthanasie-de-
bat in de Tweede Kamer
tot grote woede van VVD-
woordvoerder Hermans
dat de euthanasiepraktijk
als gevolg van de nieuwe
wettelijke regeling zou
worden teruggedrongen.
De premier, geconfronteerd
met de opvattingen van Borg
man: „Ach, uiteraard zijn er
accentverschillen. Er zijn
CDA-achtigen die zeggen: in
bepaalde gevallen moet stren
ger worden opgetreden. Maar
anderen vinden weer dat er te
veel rechtsonzekerheid is voor
de artsen en er dus veel meer
vrijdom moet komen. Als mi
nister-president zeg ik dan:
van beide is wel iets waar.
Maar hoed u voor overdrij
ving! We moeten niet in Hoek
se en Kabeljauwse twisten ko-
Vorig jaar verklaarde Lubbers
in een interview voor de Au
stralische televisie dat hij zélf
onder bepaalde omstandighe
den zijn leven zou laten beëin
digen. Letterlijk zei hij: „Als
ik in een coma zou raken en
alleen maar een last voor de
gemeenschap zou zou zijn dan
zou ik levensbeëindiging ac
cepteren. Ik geloof niet dat het
te allen tijde rekken van een
leven dat uitzichtloos is, een
positieve zaak is".
CDA en VVD konden het bij
de vorming van het tweede
kabinet-Lubbers niet eens
worden over een nieuwe eut
hanasiewetgeving. Naast een
wetsvoorstel van het kabinet
lag een initiatiefwet van D66
die de artsen meer rechtsze
kerheid wilde bieden. Na de
val van het kabinet werd de
kwestie als controversieel punt
van de agenda afgevoerd.
CDA-lijsttrekker Bert de
Vries, gesteund door premier
Lubbers, pleitte er bij zijn
VVD-collega's vergeefs voor
het wetsontwerp van het kabi
net alsnog te behandelen.
rtij
VOORSCHOTEN M>ng
wie het CDA na de vev
kiezingen ook zal gaan r
geren, één ding is in er
geval nu al zeker: tijde rtij
de formatie zullen er gr a
te spanningen tussen IeJ
partijen aan het licht k
men. Die voorspellii
deed minister Jan de K (n
ning van sociale zak« ide
gisteravond op een ve rtij
kiezingsbijeenkomst
het CDA in Voorschote^
De Koning was als info
mateur onder meer
trokken bij de totstandk t
ming van het huidige k
binet.
Wat is er prettiger dan
een interview te beginnen
met goed nieuws? In ver
band met zijn bijdrage aan
de verkiezingsrubriek van
deze krant heeft Willem
Duys die ochtend telefo
nisch laten weten dat hij
na jaren trouw liberalisme
bekeerd is tot het CDA.
Joris Voorhoeve, zo oor
deelde Duys voor de vuist
weg, had het kabinet ,,ne-
ver-nooit" moeten laten
ontploffen. Een CDA-
adept erbij, daar moet
premier Lubbers aan de
vooravond van de verkie
zingen verguld mee zijn.
Maar hoe hebben we het nu?
Lubbers is met die goede tij
ding allerminst blij! ,,U denkt
misschien dat dat goed nieuws
voor mij is, maar dat is het
niet", zegt hij stellig.
We maken aarzelend een te
genwerping. Het CDA vaart
toch wél bij de hommeles in
het liberale huis? De stemmen
die de VVD verliest komen
blijkens de opiniepeilingen
voor het overgrote deel bij de
christen-democraten terecht.
Kiezerswinst, zonder dat je er
moeite voor hoeft te doen!
De premier blijft echter zorge
lijk kijken. „Ik vind het jam
mer dat de zaak zo belast
wordt door intern? spannin
gen bij één partij", oordeelt hij.
„Op zichzelf is dat geen feeste
lijk gebeuren. Ik heb liever
dat alle partijen hun bijdrage
normaal kunnen leveren en
niet te veel verstoord worden
door bepaalde controverses en
interne kwesties. Als u mij
hier zou vertellen dat er ruzie
was uitgebroken tussen twee
vooraanstaande PvdA'ers, dan
zou u mij evenmin een vrolijk
gezicht zien trekken".
Is de VVD-crisis zo jammer
omdat de partij zich daardoor
diskwalificeert als coalitiepart
ner9 Joris Voorhoeve heeft al
duidelijk gezegd dat hij liever
de oppositiebankjes opzoekt als
de partij zich niet tijdig her
stelt. Dan blijft voor u alleen
nog de PvdA over om mee te
regeren.
Lubbers: „Ik respecteer de
mening van Voorhoeve dat de
VVD er misschien beter aan
doet niet aan de regering deel
te nemen als de partij slechts
twintig zetels behaalt Maar ui
teraard is het aan Voorhoeve
zélf om die afweging te maken
als de verkiezingen achter de
rug zijn. Wat mij betreft kan
Voorhoeve bij de formatie wel
degelijk een rol spelen. Ik ben
dan ook benieuwd hoe de
VVD tegen een aantal zaken
aankijkt Ik hoef de moeilijke
verhouding die is ontstaan tus
sen de VVD-fractie en bepaal
de VVD-bewindslieden maar
te noemen. Hoe moet dat ver
der? Als je spreekt over een
hecht en sterk kabinet moet je
ook dat punt meewegen. Ko
men we niet weer in hetzelfde
type problemen? Daar zou ik
graag serieus met Voorhoeve
over praten, maar u begrijpt
dat hij nu niet in is voor zo'n
gesprek. Voorhoeve wil eerst
kijken hoeveel zetels hij kan
Mogelijkheden
Vooralsnog houdt Lubbers alle
mogelijkheden voor de ko
mende kabinetsformatie open.
Gedurende het gesprek slaagt
hij er in een perfect evenwicht
te bewaren in zijn lof en kri
tiek op zowel de PvdA als de
VVD. Onvriendelijk wil hij
trouwens al helemaal niet zijn
over de andere partijen in het
spectrum want: „Een campag
ne heeft zo snel iets van pola
risatie en aanvallen op elkaar,
en daar word je nie.t zo snel
wijzer van. Haal es flink uit,
word je wel gevraagd, maar of
het veel bijdraagt betwijfel ik
altijd. In andere landen is die
cultuur anders, dat weet ik.
Maar ik zou het nooit over
mijn lippen kunnen krijgen
hel en verdoemenis uit te
spreken over mijn politieke
vijanden".
Lubbers vervolgt, lachend: „Ik
vrees dat ik straks ook nog
een vriendelijk woord ga zeg
gen over Groen Links. Soms
realiseer ik me, ach gut, we
zijn allemaal zo'n beetje van
dezelfde tijd. Ria Beckers is
het meisje uit dezelfde KVP-
klas die een andere richting is
ingeslagen. Ze is nu met com
munisten en pacifisten in zee
gegaan. Dat kan nu. Er is ont
spanning in de wereld en zo
wordt het onmogelijke moge
lijk. Als ik Ria, Andrée en Ina
in de campagne tegenkom,
dan is er hoop ik tijd voor een
gezamenlijk glas bier".
Het is een knappe journalist
die de premier weet te verlok
ken tot het uitspreken van
zelfs maar een lichte voorkeur
voor één van de beide mogelij
ke coalitiepartners. Lubbers
wikt en weegt en komt uitein
delijk precies in het midden
uit. „Als je de programma's
van CDA en VVD naast el
kaar legt, dan zie je dat ze op
zichzelf dichter bij elkaar lig
gen dan die van CDA en
PvdA. Daar daar staat tegen
over dat ik te maken heb met
het feit dat er een kabinetscri
sis uitgebroken is, hetgeen je
toch op zijn minst als een se
rieus signaal moet beschou
wen. De VVD zei uitgerekend
'nee' tegen een keuze waarvan
wij vinden dat die gemaakt
moet worden om het milieu
weer op orde te krijgen. Een
punt uit wat ik maar onze
'agenda voor de toekomst' zal
noemen.
„Ruwweg kun je zeggen dat de
PvdA de neiging heeft om te
gen het ene deel van de bood
schap 'nee' te zeggen: in plaats
van doorgaan met het econo
misch herstelbeleid zoekt de
PvdA het toch weer in uitga
venstijgingen en belastingver
hogingen. Terwijl de VVD het
andere deel, de agenda van de
toekomst, afwijst". De premier
corrigeert zich. „Nee eh, hier
verkondigen dat de VVD 'nee'
zegt tegen het nieuwe deel is
te onaardig, maar ze wekt op
z'n minst die indruk. Want zo
dra het op keuzes aankomt
hoor je de partij 'hoho' roepen.
Dat is in het crisisdebat wel
gebleken".
Ook werkgevers nodig
We proberen het toch maar
weer: heeft u de PvdA niet
hard nodig, juist voor die
agenda van de toekomst? Vol
gens het Centraal Planbureau
is loonmatiging zo'n beetje de
zijden draad waaraan onze
welvaart nu hangt. Als de lo
nen uit de hand gaan lopen,
zakt de economie als een
plumpudding in elkaar. Aan
oud FN V-voorzitter Wim Kok
heeft u dan een goeie als mi
nister van sociale zaken.
Lubbers trekt zijn jasje uit. Het
is warm geworden in de tuin
van het Catshuis. Jawel, er
kent de premier, loonmatiging
is cruciaal voor een verder
gaand herstel van economie en
werkgelegenheid. Maar nee,
we vergissen ons als we den
ken dat de Partij van de Ar
beid goed scoort in het beteu
gelen van de vakbeweging.
„Je kunt niet blindelings zeg
gen dat je de loonkosten ge
makkelijker in de hand houdt
met de PvdA in de regering.
Vergeet niet dat je voor een
gematigde loonontwikkeling
ook de werkgevers nodig hebt.
Ik zeg niet: met de PvdA zit
het gebakken, en met de VVD
wordt het een hels karwei om
een sociaal akkoord te slui
ten".
Dat is nogal zwart-wit gesteld.
Een PvdA/CD A-kabinet kan
toch allicht beter met de vak
beweging overweg dan een
centrum-liberaal kabinet?.
Lubbers doceert: „Ik denk dat
het voor de loonkostenstijging
echt niet veel uitmaakt. Mis
schien zelfs dat de VVD ten
minste hetzelfde of beter
scoort. De VVD pleit immers
voor beperking van de lasten
SUSKE EN WISKE SAGARMATHA
Ruud Lubbers
en premiedruk, en dat onder
steunt weer een matige loon
kostenontwikkeling. Alleen
vind ik wel dat de VVD heel
makkelijk risico's neemt met
de redenering: als we de lasten
nou maar drukken gaat het
wel goed met de loonvorming.
In die stelling zit wel iets,
maar zodra je hem gaat over
drijven gaat het mis. De invoe
ring van het plan-Oort bewijst
dat. De vakbonden slaan echt
geen jaar loonruimte over om
dat de belastingdruk is ge
daald".
„Wat de PvdA betreft: natuur
lijk krijg je de vakbeweging
mee met scholingsprogram
ma's en werkgelegenheidspro
jecten. Prachtig! Maar zodra
dat tot hogere belastingtarie
ven leidt, roepen de vakbon
den als eersten om een hoger
loon. Dan sta je gelijk weer op
achterstand. De PvdA moet
beseffen dat ook de vakbonds
leden om een sobere overheid
vragen. Daarom scoren zuinige
ministers van financiën ook zo
hoog in de populariteitsmetin-
gen".
Over de PvdA gesproken,
Wim Kok heeft gezegd geen
brekebenen en brokkepiloten
in een kabinet met CDA te
willen.
Lubbers schiet in de lach:
„Heel goed. Hij is kennelijk
erg selectief wat de eigen kan
didaten betreft".
Hij doelde waarschijnlijk op
CDA -kan dida ten
De premier roept met van iro
nie overslaande stem: „Oh, is
dat zo?", maar is direct daarop
weer serieüs: „Als je een echt
levende democratie wilt heb
ben moet je niet al te kleinze
rig doen over het ter verant
woording roepen van minis
ters. In een debat blijft een mi
nister staande of niet. Als hij
zich dan staande houdt, moet
je niet roepen wat een breke
been!". Lubbers wordt nu echt
fel. „Neem nou Van den
Broek. Wat een kritiek is er
niet op hem gekomen!". Ver
volgt, op zeurderige toon: „Al
tijd weer het verwijt: met die
paspoortzaak had hij ietsje
eerder een beetje zus en een
beetje zo moeten doen. Het
had beter gekund, ja. Maar dat
is zo typisch Hollands! Men
heeft er amper kennis van ge
nomen wat een gedonder er in
Duitsland is ontstaan toen daar
een nieuw paspoort werd inge
voerd. Wat is er dan zo knul
lig? Nee, knullig is het niet!".
Ligt het voor de hand dat D66
meedoet in een nieuwe coali
tie?
„Ook dat ligt aan de uitslag
van de verkiezingen en aan de
vraag of D66 aan alle punten
en komma's van zijn program
ma vasthoudt, of bereid is iets
in te leveren. Maar ik zeg daar
wel bij dat je geen complicaties
op elkaar moet stapelen als je
effectief wilt opereren. Het is
een paradox. Aan de ene kant
zeg je: waarom ook niet? Maar
aan de andere kant: hoe meer
partijen aan een coalitie deel
nemen, des te groter de kans
op complicaties. Maar u weet,
ik heb een uitstekende ver
houding met Hans van Mier-
lo".
Emoties
Wat ons opvalt is dat u de laat
ste jaren een stuk milder bent
geworden. Toen u nog minis
ter van economische zaken
was, werd u gevreesd om uw
driftbuien. Dat is volgens
mensen die u goed kennen
minder geworden. Ook in deze
campagne bent u gematigd, al
tijd op zoek naar het haalbare.
Komt dat met de jaren?
„Ik geloof dat emoties goed
zijn, daar heb ik geen moeite
mee", overweegt Lubbers.
„Emoties kunnen kan bij tijd
en wijle ook heftig zijn, maar
dat is iets anders dan ruzie
maken. Maar naarmate de ja
ren verstrijken ga je je wel in
prenten: dient het de zaak?
Ook ik word een dagje ouder,
dus iets van de mildheid zal er
wel inkomen. Maar ook iets
van de ervaring dat boosheid
vaak niet helpt".
PAUL KOOPMAN
MARGA RIJERSE
Het was een thuiswedstr:
de bewindsman. Niet
leen omdat hij voor CDA-gonc
hoor sprak, maar ook omd|an
Voorschoten zijn woonpla.sd
Alhoewel ik daar niet
vaak ben", verontschi
digde hij zich.
Zoals te verwachten ging
Koning vooral in op de s
aal-economische politiek v<z(
het CDA. Maar, zo voegde 1
er meteen aan toe, het social
economisch beleid is niet „hjids
een en al'
Wat zich nu in Oost-Euro
aftekent is ministens zo tyld
langrijk. Alleen hebben we
ontwikkelingen daar ma tei
zeer gedeeltelijk in de hann
Wat betreft de sociaal-econ
mische politiek hebben
meer mogelijkheden een eigè-le
beleid te voeren'
De Koning maakte zich ha de-
voor het voorzetten van li rd;
herstelbeleid van het kabir at
Lubbers II en deed een berojei
op het bedrijfsleven om de
nen te matigen „Als ik k
naar de collectieve sect<
waartoe onder andere de
tenaren behoren en de wei
nemers in de gezondheidszo
dan is het op den duur c?
houdbaar dat de lonen van
groep achterblijven bij
marktsector. Dat doet
beroep op de marktsector
de mogelijkheden af te ste i
men op die van de overheic
Stemgedrag
Met welke partij het CDA z^v
sociaal-economische politiek
een nieuw kabinet het bes 31
zal kunnen voortzetten, liet (ell
bewindsman in het middt
„Het komt de democratie n >c]
ten goede om daar voor
verkiezingen al uitsprakn
over te doen" Maar na afloM'
van zijn spreekbeurt zei lite
geen „onoverkomelijke bezw£
ren" te zien om met de Pv<
te gaan regeren De ministin(
verwacht tijdens de forma rh
echter wel problemen met
socialisten op het punt van
uitgaven. „De PvdA zal gehi
derd worden door zijn stemg^
drag van de laatste jaren. De
fractie heeft altijd conseque
tegen de bezuingingen gjg
stemd en zal de lijn van hog jg
re uitgaven in een nieuw kal lai
net willen voorzetten" t
Maar ook een nieuwe regeri 1{j
met de VVD sluit De Koni
niet uit. Alhoewel de minisl
ook met de liberalen moeilijk
heden verwacht, vooral op h
punt van de sociale zekerhe ai
Maar, zo liet hij gisteren dot id
schemeren, misschien kol it
het niet eens zo ver. „Fract nl
leider Voorhoeve heeft iiiit
mers onlangs aangekondi uk
niet met het CDA te willen i 01
geren als de liberalen te w< st
nig zetels behalen".
Waar minister De Koning
elk geval geen misverstai
over liet bestaan is rol van h -
CDA tijdens de formatie. „VL,
moeten daarbij het voortou
nemen, omdat inmiddels dii.
delijk is geworden dat een rJi
gering van liberalen en soci,n
listen er niet in zit". m
ht
tet
