Aoun is onze laatste hoop
Syrië negeert Aouns
onderhandelingsaanbod
SIR BUITENLAND
Cfiidóc Soutont
Grieken willen oorlog op Cyprus"
Machthebbers lopen over een dun koord
Kp Voyager: Hondeweer op Neptunus
[„Révolte"
linnen Franse
gendarmerie
CHRISTELIJKE LIBANEZEN OVER TRAGEDIE BAYRUT:
DE AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
DINSDAG 22 AUGUSTUS 1989 PAGINA 5
Familie Wallenberg hoopt
op definitief uitsluitsel
STOCKHOLM De fa
milie van Raoul Wallen
berg hoopt dat eindelijk
de waarheid onthuld zal
worden. In de Sovjetunie
van Michail Gorbatsjov is
tenslotte alles mogelijk.
Dus ook het naar boven
halen van de feiten over
het lot van de Zweedse di
plomaat die 44 jaar gele
den in de Sovjetunie ver
dween nadat hij tiendui
zenden joden van de ver-
nietigingsdood had gered.
De familie heeft een uitnodi
ging van Moskou aanvaard om
er mét mensen van de gehei
me dienst (KGB) en het minis
terie van buitenlandse zaken
te praten. Verder is haar be
loofd dat ze alle beschikbare
informatie kan inzien.
„Wij geloven stellig dat Raoul
nog in leven is", zegt Nina La-
gergren, de zuster van Wallen
berg.
De Zweed is voor het laatst ge
zien in januari 1945. Als 32-ja-
rige diplomaat werd hij toen
overgebracht naar maarschalk
Rodion Malinovski, de com
mandant van de Sovjet-troe
pen die Budapest aan het eind
van de Tweede Wereldoorlog
bevrijd hadden.
Moskou zei tot 1957 dat haar
niets bekend is over Wallen
berg. In dat jaar haalden de
Sovjetautoriteiten een docu
ment aan, waarin stond dat
Wallenberg tien jaar geleden
aan een hartaanval was be
zweken in de Loebjankage-
vangenis in Moskou.
Zweden heeft de Sovjet-versie
nooit aanvaard en de verwan
ten van Wallenberg, die steeds
weer moed vatten als ex-gede-
tineerden in gevangenissen in
de Sovjetunie vertelden dat zij
de spoorloze diplomaat gezien
hadden, zijn er van overtuigd
dat hij op 4 augustus zijn 77e
verjaardag gevierd heeft.
Hoop
Nina Lagergen gaat naar Mos
kou met Wallenbergs half
broer Guy von Dardel en de
voorzitter en secretaris van
het Zweedse Raoul-Wallen-
berg-comité. Hun reis voedde
de hoop op een doorbraak,
maar Sovjet-functionarissen
hebben geprobeerd de ver
wachtingen te tempéren. „Vol
gens de inlichtingen waarover
wij beschikken is er geen spra
ke van andere documenten",
zegt Michail Skoepov die per
sattaché is van de Sovjetam
bassade in Stockholm.
De verwanten en vrienden
van Wallenberg worden heen
en weer geslingerd tussen
hoop en realisme. Secretaris
Sonja Sonnenfeld van het
Wallenberg-comité: „Iemand
zei dat als Gorbatsjov een deur
opendoet en Raoul de kamer
binnenkomt, er sprake zou zijn
van één van de schitterendste
gebeurtenissen van de. eeuw.
Wij nemen al onze hoop mee
naar Moskou, maar laten onze
illusies thuis. De uitnodiging
kan een reclamestunt zijn,
maar als er niets uitkomt zal
de wereld teleurgesteld zijn".
In 1987 is in Budapest een mo
nument voor Wallenberg ont
huld. Hoge autoriteiten in het
Kremlin en de Sovjet-media
hebben zich voor het eerst po
sitief over dit gebaar uitgela
ten.
„In de zaak-Wallenberg is het
nu of nooit", zegt een Zweedse
functionaris die niet bij name
genoemd wil worden. „Gor
batsjov gaat de confrontatie
aan met het stalinistische ver
leden van zijn land, waarbij
geen taboes lijken te bestaan.
Wallenberg behoort tot dat
verleden".
In de Sovjetunie werkt een
filmregisseur aan een docu
mentaire over Wallenberg, zo
blijkt uit een artikel in de
Komsomolskaja Pravda. „Ik
beschouw het thema-Wallen
berg als een proef op de som
van de glasnost. Waarschijnlijk
zijn er nog mensen in leven
die indertijd op het ministerie
van binnenlandse zaken met
de Zweedse diplomaat te ma
ken hebben gehad. Maar zij
houden zich vooralsnog ge
deisd", meent regisseur A.
Rodnianski.
Paspoorten
Wallenberg, een zakenman uit
een familie van rijke Zweedse
bankiers, ging in 1944 met een
diplomatiek paspoort op zak
naar de Zweedse ambassade in
het door de nazi's bezette Bu
dapest. Als eerste-secretaris
moest hij proberen Hongaarse
joden te helpen evacueren.
Vol ijver ging hij aan de slag
en met gevaar voor eigen le
ven richtte hij verlaten gebou
wen in als opvangcentra. Ook
leverde hij speciale Zweedse
paspoorten aan joden waar
door hij hen vrijwaarde voor
deportatie door de Duitsers.
Het optreden van Wallenberg
werd door de hele wereld ge
waardeerd. „Vooral jonge
mensen beschouwen hem als
een voorbeeld van wat één on
gewapend mens kan doen in
de strijd tegen kwaad en ge
weld", zegt zijn zus Lagergren.
Kern van het mysterie-Wal
lenberg vormt een met de
hand geschreven mededeling
waarvan de Sovjets zeggen dat
die het enige spoor vormt dat
zij ooit gevonden hebben van
de vermiste diplomaat. Ze is
door een arts in de Loebjanka-
gevangenis geschreven aan
een hogere veiligheidsfunctio
naris en luidt: „Hierbij meld ik
dat Wallenberg, de aan u be
kende gevangene, afgelopen
nacht in zijn cel is overleden,
vermoedelijk als gevolg van
hartstilstand. De dato 17 juli f
1947. Was getekend, Smoltsov,
kolonel bij de medische
dienst". In de mededeling staat
verder dat het stoffelijk over
schot gecremeerd is.
„De Sovjets hebben beloofd
dat zij ons het document zullen
laten zien, dat niemand ooit
gezien heeft, maar wij willen
geen in elkaar geflanst stuk
papier. Wij willen Raoul", zegt
Sonnenfeld.
De Sovjet-diplomaat Joeri
Kasjlev, die eerder deze zomer
het woord voerde op een men
senrechtenconferentie in Pa
rijs, zei net niet dat Wallen
berg gedood is. „De mensen
die personen als Wallenberg
uit de weg geruimd hebben,
vernietigden ook alle docu
menten die met hem te maken
hadden, waarna deze mensen
zelf uit de weg geruimd zijn",
zei hij daar
Maar Sonnenfeld wijst er op
dat haar groep de Sovjets met
andere geruchten zal confron
teren. Zo zou Wallenberg hal
verwege 1987 behandeld zijn
in een psychiatrische kliniek
in Moskou. „Raoul is een sym-
bool geworden voor de men
senrechten waar ook ter we
reld. Wat er in Moskou ook
gebeurt, ik troost mij met de
gedachte dat zijn opofferingen
niet voor niets geweest" zijn",
meent Lagergren.
Moederorka
gedood
Deze orka,
Kandu gehe
ten, die op de
foto met haar
nog geen jaar
oude baby te
zien is, werd
gisteren het
slachtoffer van
de moordende
tanden van een
soortgenoot.
Tijdens de da
gelijkse show
in het Sea
World Park in
San Diego
kreeg Kandu
plotseling ruzie
met een ande
re walvis. De
moeder-orka
werd doodge
beten.
FOTO: AP
NICOSIA De leider
van de Turks-Cyprioten,
Raouf Denktash is ervan
overtuigd dat de Grieks-
Cyprioten een nieuwe
oorlog op het eiland voor
bereiden.
„Ze hebben een goed getrainde
grote troepenmacht opge
bouwd. Ze zijn zwaar bewa
pend", zei de president van de
in 1983 zelf uitgeroepen Turkse
republiek van Noord-Cyprus.
„Ze zijn erop uit ons weer on
der Grieks bestuur te bren
gen".
Noord-Cyprus werd in 1974
door het Turkse leger vero
verd omdat de Turks-Cyprio
ten vreesden dat Cyprus door
Griekenland zou worden ge
annexeerd. Tijdens een de
monstratie voor het Turks-Cy
priotische „parlementsge
bouw" in Noord-Nicosia pro
testeerden 'gisteren opnieuw
vele duizenden Turks-Cyprio
ten tegen wat zij noemden „de
Griekse oorlogsintenties". En
kele maanden geleden kwa
men onderhandelingen op
gang tusen Raouf Denktash en
de Grieks-Cypriotische presi
dent George Vassilioi. Een re
cent ingediend VN-voorstel
voor een oplossing van het
landurige probleem is door de
Turken als „totaal onaan
vaardbaar" afgewezen.
Bulgarije
keurt Turkse
visum
regeling af
SOFIA Bulgarije is het
ronduit oneens met het besluit
van de Turkse regering om
weer visa verplicht te stellen
voor Bulgaarse Turken die
naar Turkije willen. Sofia wil
dat Turkije al diegenen toelaat
die nu inderhaast hun biezen
hebben gepakt en onderweg
zijn naar Turkije.
Volgens Sofia staat de eenzij
dig genomen beslissing haaks
op de verplichting die de
Turkse regering op zich heeft
genomen om alle Bulgaren
van Turkse afkomst zonder
meer toe te laten. Sinds mei
zijn ruim 310.000 etnische Tur
ken uit Bulgarije vertrokken
om in Turkije een nieuw leven
op te bouwen. De Bulgaarse
Turken vluchtten massaal
naar Turkije omdat zij zich ge
discrimineerd voelen en ge
dwongen worden de Bulgaarse
zeden en gewoonten over te
nemen. Vice-premier Ali Bo
zer maakte gisteren bekend
dat Turkije dinsdag vanaf
02.00 uur de grenzen sluit voor
vluchtelingen en deze pas
weer zal openen als er met
Bulgarije een akkoord over de
kwestie is bereikt. De regering
in Sofia weigert de zaak te be
spreken: zij beschouwt de etni
sche Turken als Bulgaarse
burgers die dezelfde rechten
hebben als alle andere Bulga
ren. In Bulgarije wonen circa
1,5 miljoen etnische Turken.
Ure LEIDERS PRAAGSE LENTE OP HONGAARSE TV:
(Vervolg van de voorpagina)
BUDAPEST De Hon-
enjgaarse staatstelevisie heeft
de-jgisteren ter gelegenheid
gen;van de herdenking van de
ver 21 jaar geleden uitgevoer-
^ude invasie van de troepen
van het Warschau Pact in
t Tsjechoslo wakije inter-
views uitgezonden met
qoud-bewindslieden die in
1968 de hervormingen in
dat land introduceerden.
De uitzending was uiterst kri
tisch over de interventie.
In een interview dat nog niet
eerder werd vertoond, ver
klaarde oud-vice premier Ota
Sik, die na de invasie naar
Zwitserland vluchtte, dat de
huidige leiders in Praag „over
een dun koord lopen en
trachten hun evenwicht te be
waren". De leiders „hopen dat
Gorbatsjov ten val komt en
dat zij zolang kunnen overle
ven", aldus Sik. „Zij wensen
niets liever dan dat de proble
men in de Sovjetunie toene
men" in de hoop dat daardoor
de positie van Gorbatsjov ver
zwakt.
Alexander Dubcek, de partij
leider die indertijd aan de
wieg stond van de hervormin
gen iri Tsjechoslowakije, ver
klaarde dat de invasie „een
grote politieke fout" was. Toen
het Dubcek-interview in april
dit jaar voor de eerste maal
werd uitgezonden, leidde het
tot een scherp protest van de
Tsjechische regering.
De vooraanstaande Tsjechi
sche activist en toneelschrijver
Vaclav Havel noemde de ver
anderingen van de afgelopen
jaren „valse glasnostdie
slechts ten doel hebben Gor
batsjov tevredente houden.
„Onze leiders bevinden zich in
een impasse", zei hij. „Zij heb
ben de zaak niet langer onder
controle wat zij ook doen, zij
doen het verkeerd".
PASADENA Het is kennelijk .hondeweer'
er op Neptunus, de verste planeet van ons zonne-
Ein< stelsel, zo seint de Amerikaanse ruimtesonde
een y0yager-2. De sonde passeert de „blauwe pla-
iet neet" morgen op vijfduizend kilometer hoogte
centl na een reis van twaalf jaar en zeven miljard ki-
ian lometer. Neptunus wordt de „laatste planeet die
cetoi wjj voor het eerst zien"
kt b Dat het er .slecht weer is' blijkt uit de jongste
erso f0to's van de sonde, die gisteren was genaderd
ont<tot op twee miljoen kilometer. Enkele weken
P° geleden ontdekte Voyager een „grote donkere
at 0 plek", te vergelijken met de Grote Rode Vlek
daa0p Jupiter. Kennelijk gaat het om een enorme
vrijk jepressie, maar men zag ook een hele serie
Lgge kleinere stormen, steeds met wolken, wat
bedi schijnt te wijzen op een warmtebron van onbe-
vat kende herkomst op de planeet. Waarschijnlijk
levert de weinige zonne-energie samen met
vulkanische activiteit toch net voldoende
warmte om wolken te laten ontstaan in de
atmosfeer, die uit methaan bestaat.
De missie van de Voyager, een sondetje dat nog
niet eens duizend kilo weegt, is nog steeds het
spectaculairste succes van alle Amerikaanse
programma's tér verkenning van de ruimte. De
lage vlucht over Neptunus wordt het klapstuk
en moet fantastische beelden opleveren nadat
er al nieuwe manen en ringen aan de planeet
waren ontdekt alsmede een magnetisch veld en
de mysterieuze weeractiviteit. Na Neptunus
schiet Voyager het zonnestelsel uit en duikt de
sonde de diepe interstellaire ruimte in voor een
verdere reis van mogelijk miljoenen jaren. Aan
boord is een boodschap van de mens: wellicht
wordt deze ooit ergens opgepikt.
Baby-kidnap
Geconcentreerd luistert Lindy
Chamberlain naar de vragen
die Australische verslaggevers
haar stellen over de nooit op
geloste Dingo-Baby-affaire. Zij
blijft volhouden dat haar inder
tijd verdwenen baby door een
dingo (Australische wilde hond)
van de camping is meegeno
men en dat de gevangenisstraf
die haar wegens moord werd
opgelegd ten onrechte was.
Als geheugensteuntje heeft zij
de data van belangrijke ge
beurtenissen in haar handpalm
opgeschreven. In de film ,,A
cry in the dark" die gebaseerd
is op deze zaak, speelt Meryl
Streep de rol van Chamberlain.
FOTO: AP
Onderhandelingen
Panama opgeschort
PANAMA STAD De onder-
handelingen tussen de Pana
mese oppositie en de regering
van generaal Noriega zijn op
geschort zonder dat een ak
koord is bereikt over wie het
land na 1 september zal bestu
ren. De oppositie wil het roer
overnemen krachtens haar
overwinning in de verkiezin
gen van 7 mei, die op last van
Noriega nietig zijn verklaard.
Beide partijen willen nu wach
ten op de reactie van de minis
ters van buitenlandse zaken
van de Organisatie van Ame
rikaanse Staten, die woensdag
in Washington bijeen komen.
(Van onze correspondent
Bob van Huët)
[PARIJS Het broeit on-
Öer de kepi's van de Fran
ke gendarmes. Een al ja
ren sluimerende onvrede
pinnen het korps heeft
zich voor het eerst geuit in
[anonieme brieven aan de
nedia. De gendarmes, die
behouden zijn aan een mi
litaire zwijgplicht, eisen
paarin niet alleen betere
werkomstandigheden,
naar hekelen openlijk
hun superieuren.
De klachten van de gendarmes
Jvariëren van een enorm aantal
((onbetaalde) overuren tot een
teer slechte behuizing op het
kazerneterrein. De gendarmes
moeten met hun gezin in
■krotten wonen met maar één
Ikraan". De korpsleiding wordt
meestal afgeschilderd als een
verzameling incompetente car
rièrejagers. Maar het meest op
merkelijke in de litanie is dat
'de „kepi's" een boekje open
doen over klusjes die ze voor
hun meerderen moeten op-
Iknappen. Terwijl de ene gend-
jarme de baby van de kolonel
de fles moest geven, mochten
anderen diens woning opschil-
Klachten over dergelijke „sla-
Ivenarbeid" zouden door de
hiërarchie altijd worden „weg-
gefilterd" en nimmer de ver
antwoordelijke minister berei
ken. Het budget van de gemid
delde „basis-gendarme" blijkt
[zo krap dat zijn dienstauto
|soms van ellende uit elkaar
jvalt. Een agent schrijft hoe hij
Idank zij een vriend bij de
^brandweer weer een bodem in
li zijn blauwe Renault 4L kon
„om van de comman-
imdat ze niet mogen staken
(n oneervol ontslag riskeren
lij insubordinatie hebben de
[endarmes een originele actie
jedacht voor het geval minis
ter Chevenement hen niet se-
ieus neemt. Via de pers wil
len ze dan een lijst versprei
den met de exacte lokatie van
;alle snelheidsradars op de
{Franse wegen. Aan populari
teit bij de automobilisten ont-
Wie-breekt het de gendarmes sinds
dat idee niet.
Honecker geopereerd
Uit-1 OOST-BERLIJN De Oost-
venJduitse partijleider Erich Ho-
-liet jnecker heeft in een ziekenhuis
wifjeen galsteenoperatie onder-
Gé'ëaan- Ret Oostduitse persbu-
renjreau deed gisteren voor de
yerJ eerste maal officieeel kond
omjvan de opname van Honecker
r jwin een ziekenhuis. De afgelo-
ider;Pen week deden meerdere ge-
de ruchten de ronde als zou Ho-
>an-|necker onder behandeling zijn
le- voor kanker.
HET GEHEIM VAN DE BOSPLAAT
JQN451 Van zijn schuilplaats uit ziet Rob vier mannen de ruim-
gerfte binnenkomen. Drie zijn er gekleed in de uniform van de voor-
Duitse oorlogsmarine, maar één der matrozen ziet er al
r heel wonderlijk uit. Hij heeft een doek voor zijn gezicht met gaten
voor de ogen en de mond. Waarschijnlijk is hij verminkt.... En
nog gekker ziet de kleine, dikke man er uit, die een lange witte
jas aan heeft. Hij heeft een soort helm op en voor zijn ogen is
(Van onze correspondent
Willy Werkman)
LARNACA Met niet
meer dan een paspoort en
wat geld stapt de 46-jarige
Elias Saad aan wal in de
haven van Larnaca, op het
eiland Cyprus. Hij is net
aangekomen met de „San
ta Maria", de enige boot
die het nog waagt om da
gelijks honderden Libane
se vluchtelingen op te ha
len uit de kleine christelij
ke haven Juunleh, even
ten noorden van Bayrut.
Een zakenman, die met zijn in
het buitenland opgebouwde
kapitaal een wereld van com
fort en geluk zou kunnen ko
pen. Maar wat is rijkdom, als
de oorlog in Libanon het leven
vult met angst en rouw?
Michel Aoun, de charismati
sche christelijke leider, is zijn
laatste hoop. „Ik wil alles ge
ven om hem te helpen", zegt
Elias. „Maar de wereld kijkt
toe".
een kijker gemonteerd. Hoor, hij geeft de matrozen enkele beve
len. „Karl en Heinrich", zegt hij, „jullie nemen de 14 en vernieti
gen die boot, die bij het baken voor anker ligt. Er moeten spion
nen aan boord zitten." Beide matrozen salueren, klappen met de
hakken en klimmen aan boord van een der boten. Dan glijdt het
scheepje naar de caisson.
Zijn holle blik en zijn verwar
de woorden vertellen het ver
haal van de lange weken in de
schuilkelders. Van de dagelijk
se Syrische beschietingen op
Oost-Bayrut, die zijn huis heb
ben verwoest, zijn familiele
den hebben gedood en nu zijn
broer zWaar hebben verwond.
„Het was midden in de nacht",
vertelt hij. „De beschietingen
hadden uren geduurd. Plotse
ling trof een granaat het huis,
waar mijn broer met zijn
vrouw en drie kleine kinderen
schuilden. Hij raakte gewond.
We brachten hem, dwars door
de bombardementen heen,
naar een ziekenhuis. Zijn won
den werden verbonden. Maar
dè doktoren konden niets voor
hem doen. Er waren geen me
dicijnen. Er was niet eens
elektriciteit. We konden alleen
maar bidden dat God zijn le
ven zou redden.
Ik ben nu uit Bayrut gevlucht.
Ik wil doorvliegen naar Ne
derland. Misschien kan ik daar
een dokter vinden, die mijn
broer kan helpen. Als het
maar niet te laat is!".
Terug
Vlak voor hij op het vliegtuig
naar Nederland stapt, neemt
•Elias contact op met zijn fami
lie in Bayrut. Zijn broer, hoort
hij, is die nacht overleden.
Elias zegt zijn vlucht naar Ne
derland af en reist nog diezelf
de avond met de „Santé Ma
ria" terug naar Bayrut. Hij wil
voor het laatst afscheid ne
men. Op het moment dat het
Tussen de puinhopen komt sinds gisteren het leven in Bayrut weer enigszins op gang
FOTO: AP
schip de haven Jounien be
reikt, vallen opnieuw de Syri
sche granaten. Elias en de an
dere bootpassagiers rennen de
kade op. Acht van hen worden
getroffen. Pas uren later slaagt
hij erin Bayrut te bereiken.
Zijn broer is inmiddels in alle
haast begraven. Elias kan niets
meer doen dan een bloem leg
gen op het verse graf.
Hij blijft een dag bij zijn rou
wende familie en koopt op
nieuw een kaartje voor de
„Santa Maria". Zijn tweede
reis naar Larnaca binnen 48
Hij heeft een week niet gesla
pen en gegeten. Hij puft aan
een dikke sigaar. Hij heeft zijn
hoop op vrede verloren. Zijn
stad bestaat al bijna niet meer.
„Waarom moeten wij, Libane-
zen, de belediging ondergaan
van Syrische soldaten die ons
aanhouden en ondervragen:
waarom hebben wij geen recht
op vrijheid en rust?".
BAYRUT Van Syrische
zijde is nog steeds geen re
actie gekomen op het
voorstel van de christelij
ke generaal Michel Aoun
te gaan onderhandelingen
met de islamitische leiders
van Libanon over de toe
komst van het landsbe
stuur.
Aouns aanbod stond in een
gisteren gepubliceerd inter
view met het tijdschrift Koll
el-Arab, dat in Parijs ver
schijnt, en werd bekend ge
maakt door de christelijke en
islamitische radiostations in
Libanon. Zijn eerdere eis dat
eerst de Syrische troepen zou
den moeten verdwijnen uit Li
banon, noemde Aoun niet.
Druzen-leider Walid Jumblatt
noemde het aanbod „een ma
noeuvre om tijd te winnen en
Aoun in staat te stellen zijn
troepen opnieuw te bewape
nen en te hergroeperen".
In een verklaring van Jum-
blatts partij, de PSP, werd de
komst van Franse oorlogsbo
dems naar Libanon veroor
deeld. De partij beschuldigde
president Francois Mitterrand
ervan „een nieuwe kruisvaar
dersoorlog in Libanon" te wil
len veroorzaken. Frankrijk
heeft inmiddels opnieuw twee
oorlogsschepen naar Libanon
gestuurd. Het bevoorradings
schip „La Meuse" en het fre
gat voor de onderzeeboot-be-
strijding „Jean de Vienne"
zullen zich bij de andere Fran
se marineschepen voor de Li
banese kust voegen. Met de
twee nieuwe schepen zal de
Franse vloot ter hoogte van
Libanon uit acht schepen gaan
bestaan.
De zware artilleriegevechten,
die tot nog toe aan 784 mensen
het leven hebben gekost, wa
ren gisteren aanvankelijk
minder hevig, maar namen
naarmate de dag vorderde in
intensiteit toe.
