„Het grijze Dordrecht treurt
Ach! Schotel is niet meer"
Justitie wil Radio 819 zwijgen opleggen
üfiijna 7 miljoen
boeken verkocht
Ischa Meijer presenteert
Kunstkanaal op Lokatel
Japanse donatie voor Hortus
Weel premières
tijdens Filmdagen
J.C. SCHOTEL: ONSTERFELIJK ZEESCHILDER
i^an Leni Saris
g
i
)uis van Gasteren.
bioscopen
il&JNST EzidteQowuvnt
ZATERDAG 19 AUGUSTUS 1989 PAGINA 17
Voor een uitgebreide
agenda, ook voor de ko
mende dagen, raadplege
men „UIT", de gratis we
kelijkse bijlage van deze
krant.
LEIDEN LUXOR (Stationsweg
19. tel. 071-121239): Road Hou
se (al); 19.00, 21.15. za. zo wo.
ook 14.30. LIDO en STUDIO
(Steenstraat 39. tel. 124130):
Lethal weapon II (16); 14.30,
19.00, 21.15 Beaches (al); Li
cence to kill (al); 14.15, 18.45.
21.15. Three Fugitives (al); The
Karate Kid III (al); 19.00, 21.15.
Taran en de toverketel (al); dag
14.30. Platvoet en z'n vriendjes
(al)'; 14.45. .TRIANON (Bree-
straat 31, tel. 123875): The Bear
(al); 19.00. za. zo. wo. ook 14.30.
9V> Weeks (16); 21.15. REX
(Haarlemmerstraat 52, tel. 071-
125414): Genot van de on
schuld (16); 14.30, 19.00, 21.15.
DEN HAAGASTA: 1 (Spul 27. tel.
463500): Roadhouse (16); 14.00,
18.45, 21.30. zo. 13.15, 16.00,
18.45, 21.30. ASTA 2: Licence
to kill (al); 14 00, 18 45, 21 30
zo. 13.15, 16.00, 18.45, 21.30.
ASTA 3 My stepmother is
an alien (al); 14 00. 18.45, 21.30
zo. 13.15. 16.00, 18.45, 21.30.
BABYLON 1 (naast Den Haag
Centraal tel. 471656): Beaches
(al); 14.00, 19.15, 21.45. za. zo.
14.00, 16.45, 19.15, 21.45.
BABYLON 2: Dangerous liai
sons (al); 14.00, 19.00, 21.30. za.
zo. 14.00, 16.30, 19.00, 21.30.
BABYLON 3: Scandal (16);
19.00, 21.30. CINEAC 1 (Bui
tenhof 20. tel. 630637): Lethal
weapon 2 (16); 14.00, 18.45,
21.30. zo 13.15, 16.00, 18.45,
21.30 CINEAC 2: The karate
kid 3 (al). 14 00, 18.45, 21.30.
zo 13.15. 16.00. 18.45, 21.30.
CINEAC 3: Cannonball lever
(al); 18.45, 21.30. METROPO-
LE 1 (Carnegielaan, tel 456756):
Licence to kill (al); 14.00, 18.45,
21.30. zo. 13.15, 16.00, 18.45,
21.30. METROPOLE 2: Rain
man (al); 18.45, 21.30. ME
TROPOLE 3: Dirty rotten scoun
drels (16); 14.00, 18 45, 21.30.
zo. 13.15. 16.00, 18.45. 21.30.
METROPOLE 4: The naked
gun (al); 14.00, 18.45, 21.30. zo.
13 15, 16.00, 18.45. 21.30.
METROPOLE 5: A fish called
Wanda (al); 14.00, 18.45, 21.30.
ODEON 1 (Herengracht 13.
tel. 462400): Lethal weapon 2
(16); 13.15. 19.00, 21.45. zo.
13.30, 16.00. 19.00, 21.45.
ODEON 2: Three fugitives (al);
13 45. 18.45. 21.30. zo. 13.30.
16.00. 18.45, 21.30. ODEON 3:
Three fugitives (al); 13.45,
18.45, 21.30. zo. 13.15, 16.00,
18.45, 21.30. ODEON 4: De
stam van de holebeer (al);
13.45, 18.45, 21.30. zo. 13.30,
16.00, 18.45, 21.30. STUDIO 1
(Kettingstraat 12b, tel. 656402):
Do the right thing (16); 19.15,
21.45. zo ook 14.15. STUDIO 2:
A cry in the dark (al); 19.00,
21 15 zo. ook 14 00. STUDIO 3:
Paperhouse (16); 19.00. zo. ook
14 00 For queen and country
(16); 21.00. HAAGS FILM
HUIS: Zaal 1: El Verano de la
senora Forbes; 19.30, 21.45
Zaal 2: Bagdad cafe; 19.30.
Shame; 21.45. Zaal 3: 19.30,
21.45 Beyond therapy; do.
Good morning Vietnam; vr Ro
ger Rabbit; za. Prince singn
O'the times; zo. The Milagro
Beanfield war; ma. Poussiere
d'ange, di. Hairspray; wo.
our d'Art langs
ionderd Haagse
Ateliers
EN HAAG Voor de tweede
eer wordt op 16 en 17 december
de artoteek Den Haag de
d'Art georganiseerd, het is
:n kunsttocht langs honderd
eliers en langs kunstopdrachten
woningen, tuinen en over-
lidsgebouwen. De deelnemende
mstenaars verlenen in hun ate-
>rs beide dagen twintig procent
irting op de aankoop van
I iinst. Er rijdt een speciale bus,
iaar met eigen vervoer de tocht
,aken is ook mogelijk. Bij de ar-
teek en de Haagse Kunstkring
in de Denneweg is een routebe-
hrijving te krijgen.
AMSTERDAM/LONDON
Met gerichte acties probeert
justitie een einde te maken
aan de uitzendingen van de
Nederlandse zeezender Radio
819 voor de Engelse kust. In
middels is huiszoeking ver
richt op twintig adressen,
waaronder dat van de Haagse
evangelist Johan Maasbach,
die regelmatig adverteert op
de zeezender. In Frankrijk en
België zijn zeven huiszoekin
gen gedaan. Justitie denkt dat
van hieruit het schip wordt
bevoorraad.
Radio 819 wordt vertegen
woordigd door Kroon Music
Media in Hilversum. De firma
zegt programmabandjes te ma
ken voor lokale radiostations.
„Misschien dat iemand bij zo'n
landstation de bandjes wel aan
een kennis op het schip door
speelt", zo luidt tot nu toe het
verweer van de firma.
Het justitiëleoptreden wordt
mede ingegeven door berich
ten dat er nieuwe zendschepen
opstomen. Eén van de sche
pen, de „Nannell" zou inmid
dels al zijn verankerd voor de
kust van Blankenberge (Bel
gië). Volgens Freewave, een in
zeezenders gespecialiseerd
blaadje, zijn ook de financiers
achter Radio 819 bij dat Nan-
nell-project betrokken. Als ei
genaar van dit schip hebben ze
meer zeggenschap over de lig
plaats en daarmee de uitzend-
kwaliteit dan als huurder van
de „Ross Revenge", onderko
men van 819.
In Casablanca wordt momen
teel het voormalige zendschip
„Communicator" opgekalefa
terd, ooit basis van de Britse
piraat Laser 558. Het schip is
gekocht door Nederlanders,
die eerder betrokken waren
bij Radio Paradijs. Dat werd in
1981 in opdracht van justitie
van volle zee gehaald, nog
voordat' het officieel met uit
zenden was begonnen. Een on
terechte daad, oordeelde de
Hoge Raad achteraf, en de ei
genaars kregen een hoge scha
devergoeding, waarmee nu de
„Communicator" is aange
schaft.
De mogelijkheid wordt niet
uitgesloten geacht dat één van
beide schepen onderdak zal
bieden aan Cable One, het
radiostation van Joost den
Draaijer. De Hoge Raad moet
volgende maand bepalen of dit
station legaal via de Neder
landse kabelnetten wordt
doorgegeven. Als het tot een
verbod zou komen, is het mo
gelijk dat het station naar zee
verhuist.
UITGEVERIJ VEEN GEEFT
ALLE TITELS REVE UIT
UTRECHT/AMSTERDAM De Utrechtse uitgeverij Veen is
in vérgaande onderhandeling met de schrijver Gerard Reve
over het onderbrengen van vijf boektitels die nu nog worden
uitgegeven door uitgeverij Van Oorschot. Het contract tussen
Van Oorschot en Reve loopt met ingang van 30 april 1990 af.
Reve liet Van Oorschot vorig jaar al weten de overeenkomst
niet te willen verlengen. Veen heeft dan bijna alle titels in han
den. Alleen de verzamelde gedichten zijn nog bij Van Oorschot,
en De Avonden bij De Bezige Bij.
„Maar van De Avonden brengen wij ook een gebonden uitgave
uit, dus behalve zijn verzamelde gedichten hopen wij binnen
kort al zijn titels te hebben", aldus Veen-directeur De Groot.
Reve-liefhebbers hebben baat bij het opzeggen van het contract
tussen Van Oorschot en Reve, omdat de uitgeverij een aantal
werken van de schrijver in de opruiming heeft gedaan. De uit
verkoop is noodzakelijk omdat „van de voorraden nog een te
groot aantal exemplaren aanwezig is om ze op de reguliere wijze
voor 30 april 1990 te kunnen verkopen", aldus de uitgeverij.
DEN HAAG Kunstka
naal, het kunstprogramma
dat via de Haagse kabel
elke maandagavond van
20.30 tot 22.30 wordt uit
gezonden via Lokatel,
heeft zich weten te verze
keren van de medewer
king van Ischa Meijer.
In de uitzending van 4 septem
ber zal hij, inspelend op het de
zaterdag daarop te houden
Haagse Voorhoutfestival en op
het begin van het nieuwe the
aterseizoen, een programma
presenteren dat geheel is ge
wijd aan de huidige situatie in
het Nederlands toneel.
Gesprekspartners daarbij zijn
Ton Lutz, Lidwien Roothaan
en Viviane de Muynck. Meijer
zal later in het seizoen nog
drie programma's voor Kunst
kanaal maken, waarvan er een
zal gaan over literatuur.
Kunstkanaal zal in de uitzen
ding van 21 augustus aandacht
schenken aan het Theaterfesti
val in Rotterdam. De week
daarop is er een integrale uit
zending van het toneelstuk
„De laatste der onverstandi-
gen" door Art en Pro.
LEIDEN De 22 bedrijven die zijn verenigd in.de Japanse Ka
mer van Koophandel in Nederland dragen 110.000 gulden bij in
de aanleg van de Von Siebold Memorial Garden in de Leidse
Hortus Botanicus. De voorzitter van de kamer, N. Yoshisaka,
overhandigt het geld dinsdag aan de voorzitter van de Clusius-
stichting, K. Cath. De Von Siebold gedenktuin wordt officieel in
september 1990 geopend. De Leidse Hortus bestaat dan 400 jaar.
Elk jaar komen zo'n 10.000 Japanners de verzamelingen van
chirurgijn-majoor Von Siebold in Leiden bekijken. Andere pro
jecten in het kader van het jubileum zijn de aanleg van de Clusi-
ustuin, die een indruk geeft van de Hortus in zijn begintijd en de
voortuin. Voor dat laatste project en voor de bouw van een pa-
viljoentje in de tuin worden nog sponsors gezocht.
10J
korte Vlaamse films uitge
bracht.
Verder is er opnieuw aandacht
voor de bijdragen van Neder
landers aan buitenlandse
films. In première gaan onder
meer „Island" van de Australi
sche Nederlander Paul Cox,
„Melancholia" van Andi Engel
met onder meer Jeroen Krab
bé, „In the Shadow of the
Sandcastles" van Philippe Blot
met Sylvia" Kristel en Huub
Stapel, „The Cook, the Thief,
His Wife and Her Lover" van
Peter Greenaway en geprodu
ceerd door Hagenaars Kees
Kasander en Denis Wigman,
„Blind Fury" van Philippe
Noyce met Rutger Hauer en
„Force Majeure" van Pierre
Jovilet met Thorn Hoffman.
Het scenario staat centraal tij
dens deze negende aflevering
van de filmdagen. Vier dagen
lang zulen befaamde scenario
schrijvers uit binnen- en bui
tenland vertellen over hun
werk.
Het jaarlijkse retrospectief is
dit keer gewijd aan Louis van
Gasteren. Van deze cineast
worden 42 films vertoond. Het
retrospectief is gekoppeld aan
een expositie van Van Gaste
rend beeldende kunst in het
Centraal Museum in Utrecht.
Speciaal voor deze gelegenheid
werkt Van Gasteren nog aan
een waterproject.
Ook van de Joegoslavische ci
neast Dusan Makavejev zijn
veel films te zien, waaronder
„Sweet Movie", „Montenegro"
en „The Coca Cola Kid".
DORDRECHT Zijn fa
milie had liever gezien
dat hij koopman was ge
worden in de garentwijn-
derij van zijn vader, zelf
had hij ervan gedroomd
zeeman te worden maar
Johannes Christianus
Schotel werd uiteindelijk
kunstenaar.
Een zeer begaafd kunstenaar,
„geheel een leerling van de
natuur" aldus de Kunstkronijk
in 1851, tekenaar en schilder
van imposante zee- en rivier
gezichten. De Nederlandse ko
ning Willem II, de Russische
tsaar en de koning van Prui
sen behoorden tot zijn klan
tenkring.
Schotel is toonaangevend voor
het begin van de negentiende
eeuw. Hij gaf de Nederlandse
schilderkunst na een weinig
originele achttiende eeuw
weer een eigen elan; hij liet de
herinnering aan de Gouden
Eeuw glinsteren en gaf vrucht
aan het chauvinisme in ons
land ten tijde van de opruk
kende Franse legers.
In de zeventiende eeuw had
het Nederlandse watergezicht
een rijke bloei meegemaakt
met vele specialisten van ri
vier- en oevergezichten of an
deren die zich toelegden op
het schilderen van de zeesla
gen met Engeland. De laatste
twee grote Nederlandse zee
schilders, Ludolf Bakhuizen
en Willem van de Velde de
Jonge, vielen echter begin
achttiende eeuw weg en daar
mee verdween in Nederland
bijna het gehele watergezicht
voor een periode van honderd
Pek en teer
Schotel, geboren en getogen in
het waterrijke Dordrecht, van
uit zijn atelier uitkijkend op de
met zeilende zeeschepen druk
bevaren Merwede, pakte het
marineschilderen weer op. In
zijn atelier rook het, volgens
zijn zoon in 1840 in een biogra
fie over zijn vader, „naar pek
en teer" van de kade.
Zeilen was zijn liefde, maar de
teloorgang van vaders garen-
fabriek door de Franse over
heersing noopte tot het zoeken
van een andere kostwinning.
IfTRECHT De negende
^Plditie van de Nederlandse
T 'ilmdagen in Utrecht
Ljent opnieuw een groot
^Jantal premières. In totaal
^ÊuWen er van de 125 films
W |ie van 20 tot en met 27
èptember vertoond zul
en worden ongeveer 35
|oor het eerst te zien zijn.
Het gaat daarbij om speel-
ïlms, korte films en docu-
nentaires.
^/INOnder de premières zijn onder
Heer de speelfilm „Leedver-
Q iaak" van Franz Weisz, geba-
jerd op de gelijknamige ro-
HEIDian van Judith Herzberg;
heim p^es moet anders", een docu-
bap)entaire van René Seegers
tompirver de wederopbouw van Ne-
anbodEdand 'n de jaren '44-'50;
3memppstand m Sobibor", de eer-
e Nederlands-Russische co-
•oductie van Lili van den
:rgh en Pavel Kogan en
let Vonnis", een korte speel-
m van Hillie Molenaar en
iop van Wijk.
'oor het eerst wordt tijdens de
.ilmdagen naast de Gouden
[alveren voor de beste Neder-
Indse speelfilms, ook een prijs
jitgereikt aan de beste Vlaam-
i film. De Filmdagen zullen
felfs openen met het Belgische
Blueberry Hill" van Robbe de
lert, waarin hij zijn herinne-
ingen aan de jaren vijftig
ien 23-ieeft verfilmd. Naast deze
(lm worden nog elf lange en
in
tOTTERDAM/HOORN Van Leni Sa
ks, de Rotterdamse auteur van meisjes-
(n familieromans, zal binnenkort het ze-
jenmiljoenste boek worden verkocht,
xis begon meer dan vijftig jaar geleden
et het schrijven van boeken en behoort
dsdien tot een van de meest gelezen,
•rkochte en uitgeleende auteurs van
ns land.
Letters in de lucht", haar nieuwste boek, is
ummer 92 in de reeks, die op de eerste vier
...xemplaren na allemaal zijn uitgegeven bij de
j Ioorn.se uitgeverij West-Friesland De romans
an Leni Saris zijn volgens haar uitgever alle-
iaal gebaseerd op eigen ervaringen en die van
deren, waarbij als achtergrond van een ver-
al vaak de ervaringen die ze opdeed tijdens
n van haar vele reizen een hoofdrol spelen.
1987 werd Saris genomineerd voor de
ublieksprijs van het Nederlandse boek, een
lar later behoorde ze tot de vijf meest uitgc-
lende auteurs in de Nederlandse bibliotheken
litgeverij West-Friesland heeft voor het berei-
ten van het verkoopcijfer van een milioen een
-speciale actie georganiseerd, waarbij de koper
g j'an Bet zevenmiljoenste boek duizend gulden
tan winnen In de exemplaren „Letters in de
Jicht" die tussen 1 en 15 september verkocht
or9'n9jorden zit een kaart met daarop een nummer
1740-foor de vijftig nummers voor en na zeven mil-
Oen is een boekcnbon beschikbaar van vijfen-
.^vvfvintig gulden.
Leni Saris.
Een van de werken van J.C. Schotel.
„En aan zijne - werkzaame
geest bleef niets over als het
tekenen".
Tijdgenoten taxeerden de ar
tistieke kwaliteiten van Scho
tel even hoog als die van de
schilders uit de Gouden Eeuw.
Schotel kon de vergelijking
met roemrijke voorgangers
doorstaan en juist aan deze
kwaliteit kunstenaars was in
die tijd van sterke nationalisti
sche en nostalgische gevoelens
behoefte.
De achttiende eeuw werd in
Nederland, ook wat de kunst
betreft, beschouwd als een pe
riode van ernstig verval. Scho
tels tijdgenoten zagen in hem
dan ook het bewijs dat de Ne
derlandse schilderschool vrij
wel letterlijk uit de as herre
zen was.
Na Schotels dood volgde tij
dens de bloei van de Haagse
School (vooral Willem Mes
dag) al vrij snel een periode
van minachting voor zijn werk
en dat van zijn tijdgenoten.
Het werk van "Schotel en de
zijnen werd als ouderwetse
kunst aangemerkt, maar met
het geleidelijk afnemen van de
belangstelling voor de Haagse
School, kwam de waardering
voor Schotel weer terug. En
anno nu wordt hij gezien als
één van Neerlands belangrijk
ste marineschilders.
„Toegewijd aan den onsterfe-
lijken zeeschilder J.C. Schotel"
staat er in gouden letters op
het grafmonument in de Grote
Kerk te Dordrecht, de plaats
waar Schotel het leven kreeg
(1787) en liet (1838). „Een on
sterfelijk zeeschilder" heet dan
ook de tentoonstelling in het
Dordrechts Museum (t/m 29
oktober) dat met zesentwintig
schilderijen en meer dan tach
tig tekeningen bijna de helft
van Schotels oeuvre bijeen
heeft gebracht voor een bij
zondere en zeer uitgebreide
overzichtstentoonstelling.
Schipbreuk
Zeeslagen tegen vijandige vol
keren, woelende en onstuimi
ge zeeën, het gevecht van de
Dordtenaren tegen de Fransen
van Napoleon in 1813, de
schipbreuk van een driemas
ter: J.C. Schotel kon er niet
genoeg van krijgen en schil
derde de taferelen alsof hij er
zelf getuige van was geweest.
Tot in de fijnste details teken
de hij de spiegels van de reus
achtige zeilschepen, hij was
door zijn studies in binnen- en
buitenland nauwkeurig op de
hoogte van alle bijzonderhe
den van de vele soorten sche-
Daarin overtrof Schotel zijn
leermeester Martinus Schou-
man met wie hij aanvankelijk
een aantal werken samen
maakte. Maar al gauw overtrof
de leerling zijn meester. Pas
later ging Schotel schilderen
met olieverf en wat opvalt is
ook hier zijn snelle manier
van leren omgaan met dit voor
hem aanvankelijk moeilijke
materiaal.
De grote waardering voor de
werken van Schotel is geen
posthume verering; tijdens zijn
leven waren zijn tekeningen
en schilderijen al goed voor
een hoog inkomen. Veel te
kende en schilderde hij in op
dracht, zo veel zelfs dat Scho
tel verzoeken om onderwer
pen te schilderen afsloeg, ook
al kwam dat verzoek van de
koning van Beieren.
Schotel lijkt een handelsman:
heel nauwkeuring heeft hij
een register bijgehouden met
de door hem tussen 1817 en
zijn dood in 1838 geschilderde
werken, een aantal van 215.
Hij vermeldt in deze „Aan-
teekeningen" aan wie hij het
werk verkocht heeft, wanneer
en voor hoeveel.
Schotels dood betekende grote
rouw in zijn woonplaats. „Het
grijze Dordrecht treurt" sprak
de voorzitter van de Maat
schappij voor Toonkunst bij
het graf. „De schat waarop Eu-
roop met regt haar roem mag
dragen/werd plotseling ons
ontrukt!/ Ach! Schotel is niet
meer". Maar hij voorzag het
onsterfelijke van de meester:
„De schat der reine hemelga
ven/Vergaat niet met het stof
der graven
GERTJAN VAN WIJK
pen die hij schilderde. Stor
men kenden slechts schoon
heid voor hem, zijn biografie
verhaalt uitvoerig hoe Schotel
in zijn boeier bij zwaar weer
zieltochten ondernam.
In zijn werk zijn de zeeën en
rivieren niet massaal gestof
feerd met schepen. Dat is hem
meermalen door critici kwa
lijk genomen, maar de precisie
waarmee Schotel de schepen
neerzette tussen de dreigende
lucht- en woelende waterpar
tijen komt daardoor des te
meer tot haar recht.
Schotel begon als tekenaar,
bleek begaafd en dwong al
spoedig bewondering af; hij
was één van de eersten die op
hield de grote meesters uit de
zeventiende eeuw te imiteren
en het Nederlandse schilders-
werk weer een eigen gezicht
gaf.
