Reis in ruimte
zonder einde
Britse soldaten niet meer weg
te denken uit Noord-Ierland
£fiidócSommxt
Meer vrijheden
Israëlisch leger
BALANS NA 20 JAAR: 2800 DODEN EN 30.000 GEWONDEN
Hipparcos niet in de juiste baan
DE AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
Zeshoekige friet
geen Belgenmop
Militair stapt uit
Staatsraad Suriname
BUITENLAND
ZATERDAG 12 AUGUSTUS 1989 PAGINA 7
Moskou: spionnen geen
politieke gevangenen
MOSKOU Amerikaanse en Sovjet-
russische functionarissen zullen volgens
een hoge westerse diplomaat het recht
krijgen dossiers van eikaars gevangenen
in te zien van wie men vermoedt dat zij
om politieke redenen veroordeeld zijn.
Maar spionnen zijn volgens de Sovjetu
nie geen politieke gevangenen, zo heeft
het Sovjetpersbureau TASS gisteren
meegedeeld. Moskou reageert met de
verklaring op eerdere uitlatingen van
twee leden van Amerikaanse Congres.
De Amerikanen hadden na een bezoek
aan het gevangenkamp Perm 35 in de
Oeral gezegd dat zich daar politieke ge
vangenen zouden kunnen bevinden.
Volgens Moskou betreft het hier echter
spionnen.
Ontnapt
De politie van
Hongkong heeft
gisteren enkele
Vietnamezen ge
arresteerd die
waren ontsnapt
uit een kamp
voor bootvluch
telingen. De au
toriteiten ter
plaatse proberen
de spanning tus
sen de boot
vluchtelingen en
de eigen bevol
king zoveel mo
gelijk te vermin
deren.
JERUZALEM Het Israëlische leger heeft
gisteren de periode gedurende welke Palestij-
nen zonder aanklacht of vorm van proces kun
nen worden vastgehouden, verdubbeld tot één
jaar. De zogeheten administratieve detentie
stamt uit 1945, toen heel Palestina nog onder
Brits bestuur stond. Leden van de Islamitische
Verzetsbeweging, die beter bekend staat als Ha
rnas, hebben gisteren in Nabus op de Westelijke
Jordaanoever een 32-jarige Palestijn doodgesla
gen. Hij werd ervan verdacht dat hij drugs en
drank zou hebben verkocht, hetgeen in strijd is
met de islamitische geloofsleer. In het dorp Ta-
mun, bij Nablus, liepen drie jongeren brand
wonden op bij een explosie, vermoedelijk toen
zij speelden met lichtkogels.
Geestelijk leider Hezbollah
wil alle gijzelaars helpen
BAYRUT De geestelij
ke leider van de Libanese
Hezbollah (Partij van
God), sjeik Mohammed.
Hussein Fadlallah, is be
reid mee te werken aan
de bevrijding van de wes
terse gijzelaars in zijn
land.
Fadlallah zei tijdens het vrij
dagse gebed in Bayrut: „Laten
we gezamenlijk proberen de
crisis te beëindigen rond de
gijzelaars, alle gijzelaars.", zei
hij. „En laten we tevens een
einde maken aan de kwestie
van de Palestijnse gevangenen
in binnen- en buitenland".
Fadlallah zei dat hij bereid
was te helpen op voorwaarde
dat het Westen meehelpt om
Palestijnse en Libanese gevan
gene in Israel vrij te krijgen.
„We ondersteunen de humani
taire zaak zonder enige discri
minatie. We zijn voor de vrij
lating van alle onschuldigen,
maar we moeten het probleem
met beide ogen aanschouwen,
niet met slechts een".
BELFAST De Noord-
ierse oud-parlementariër
Lord Gerry Fitt staat het
nog levendig voor de
geest hoe hij vanuit een
bookmakerskantoor naar
Londen belde om de Brit
se regering te smeken zo
snel mogelijk troepen
naar Noord-Ierland te stu
ren. Op dat dramatische
moment werd hij gadege
slagen door honderden
katholieken, die in doods
angst verkeerden na da
gen van bloedige gevech
ten met de protestanten.
Aan de andere kant van de
lijn bevond zich de Britse mi
nister van binnenlandse zaken
James Callahan. Deze merkte
op: „Het sturen van troepen is
niet het probleem, maar het
zal een hele toer worden om
ze er weer uit te krijgen", zo
herinnert Fitt zich nog.
Met de bajonet op hun geweer
arriveerden op 14 augustus
1969 de eerste 400 Britten van
het regiment van de Prins van
Wales. Zij begaven zich in al
ler ijl naar het centrum van
Londonderry, waar de uitge
putte politie niet langer in
staat was de katholieke en
protestantse bevolkingsgroe
pen uit elkaar te houden. De
dag erop marcheerden nog
eens 600 militairen West-Bel-
fast binnen, waar zij met ge
juich werden begroet door de
katholieken die de troepen op
gelucht op een kop thee ont
haalden.
Doel van de Britse militaire
interventie was de Royal Ul
ster Constabulary, de plaatse
lijke politiemacht, te helpen zo
snel mogelijk de orde te her
stellen. Maar Callahan had een
vooruitziende blik. Aanstaan
de maandag, twintig jaar na
dato, zullen er nog steeds
14.000 Britse militairen gele
gerd zijn in de Noordierse pro
vincie (in 1972 waren het er
nog 30.000). Vier Britse rege
ringen en 10 generaals zijn er
al die tijd niet in geslaagd vij
and no. 1 - ironisch genoeg
het katholieke Ierse Republi
keinse Leger (IRA) - te ver
slaan.
Leed en schade
De vele schietpartijen en bom
aanslagen eisten in de afgelo
pen twee decennia bijna 2800
doden en meer dan 30.000 ge
wonden. De totale schade zou
circa 20 miljard dollar bedra
gen. De IRA heeft zich ont
wikkeld tot een gevreesde mo
derne terreurorganisatie en de
Britse troepen tot een niet
minder doelmatige en in anti-
terreurtechnieken gespeciali
seerde strijdmacht.
Het jarenlange sectarische ge
weld heeft van Belfast een
naargeestige stad gemaakt die
een belegerde aanblik biedt.
Op een kleuterschool kijken
de katholieke kinderen elke
dag aan tegen dikke rollen
prikkeldraad die om het
schoolgebouw zijn aange
bracht. In een getto zijn de
muren volgekalkt met militan
te IRA-leuzen' en met de na
men van Republikeinse hel
den en martelaren.
In de lucht is voortdurend het
onheilspellende geronk te ho
ren van helikopters, die de
stad vanuit de lucht in de ga
ten houden. Het straatbeeld
wordt beheerst door patrouil
lerende soldaten en in konvooi
rondrijdende pantserwagens.
Op de daken van hoge gebou
wen bevinden zich versterkte
uitkijkposten.
Als wrange herinnering aan
de rellen van 1969, toen hele
straten in vlammen opgingen,
staan er hier en daar nog uit
gebrande huizen die nooit
werden afgebroken en zo on
bedoeld duidelijk maken dat
er sindsdien eigenlijk niets is
veranderd. Veel Noordieren
lijken ook de hoop te hebben
opgegeven dat er spoedig bete
re tijden zullen aanbreken. In
hun ontgoocheling en cynisme
geloven zij niet meer in een
spoedige beëindiging van het
bloedvergieten.
Het conflict heeft zijn wortels
in de jaren twintig toen het
zuidelijk gedeelte van Ierland
zelfstandig werd en Noord-
Ierland deel bleefuitmaken
van Groot-Brittannië. De Ierse
Vrijstaat (nu de Republiek Ier
land) was een katholieke staat,
maar in Ulster waren de pro
testanten in de meerderheid.
De katholieke minderheid
voelde zich gediscrimineerd en
met name eind jaren zestig
verslechterde de verstandhou
ding tussen de twee bevol
kingsgroepen zienderogen.
Een door de katholieke Bur
gerrechtenbeweging gelan
ceerde campagne vormde in
1969 de lont in het kruitvat.
De woedende protestantse re
actie op de campagne van de
katholieken leidde tot een
ware burgeroorlog. De katho
lieke minderheid werd zo in
het nauw gedreven dat zij ten
einde raad de hulp van Lon
den inriep. Maar na de komst
van de Britse militairen was
het gauw over met de liefde
voor de Britten. Onpopulaire
methoden als het zonder vorm
van proces gevangen zetten
van vermeende guerrillastrij
ders in 1971 en het neerschie
ten van 13 katholieke demon
stranten in Londonderry een
jaar later tijdens „Bloody Sun
day" deden het aanvankelijke
enthousiasme voor de komst
van de Britse soldaten defini
tief omslaan in diepe haat.
Deze anti-Britse sentimenten
vormden koren op de molen
van de IRA, die zich tot doel
stelde de Britten met geweld
te verdrijven en Ulster te her
enigen met de (katholieke)
Ierse Republiek. Cathal Goul-
ding, lid van de staf van de
IRA in 1969, weet nog hoe
vanaf dat moment de wapens
toestroomden en hoe mensen
die jarenlang niets van zich
hadden laten horen zich weer
aanmeldden.
Tot op de dag van vandaag
willen de 1 miljoen protestan
ten niets weten van een breuk
met Groot-Brittannië. Als Ul
ster zich zou aansluiten bij de
Ierse Republiek zouden zij in
één klap worden gedegradeerd
van een meerderheid tot een
minderheid. Anderzijds wenst
de IRA ook geen water bij de
wijn te doen.
Dublin
De Ierse regering in Dublin
streeft officieel nog steeds
naar een herenigd Ierland,
maar zij erkent de wens van
Ook een onschuldig gezin in Belfast kan geen boodschappen doen zonder op bijna elke hoek van
de straat zwaarbewapende Britse militairen aan te treffen.
de protestanten om Brits te
blijven. De oud-diplomaat Co-
nor Cruise O'Brien ziet niets
in een hereniging van noord
en zuid. Door daar op te blij
ven hameren, jaagt men de
Noordierse protestanten
slechts tegen zich in het har
nas. Een vreedzame hereni
ging is zijns ziens onaanvaard
baar voor een miljoen mensen
die nu in hun gebied de meer
derheid uitmaken. „De IRA
heeft gelijk als zij stelt dat Ier
land alleen met geweld kan
worden herenigd, en aange
zien ik tegen geweld ben, pleit
ik tegen een herenigd Ier
land".
In een vertrek van de Britse
troepen ziet hij evenmin iets.
„Dat is mijn grootste angst, dat
Groot-Brittannië zich zal te
rugtrekken en er - waar
schijnlijk met succes - gepro
beerd zal worden op een deel
van het Noordierse grondge
bied een protestantse staat op
te richten. Dat zal echter ge
paard gaan met een massale
slachting", aldus O'Brien.
In tegenstelling tot de sombere
O'Brien meent John Carson,
die tweemaal burgemeester
van Belfast was, dat de twee
bevolkingsgroepen het geweld
moe zijn en hevig naar vrede
verlangen. Carson is zelf een
bekeerling: in 1969 was Carson
nog een protestantse havik die
de katholieke campagne voor
de burgerrechten zag als een
bedreiging voor de Noordierse
banderl met het Britse moe
derland. Cathal Goulding
vormt zijn katholieke pendant.
„Als jonge man vond ik dat er
maar één manier was om de
zaak te klaren en dat was de
Britten weg te schieten. Nu ge
loof ik dat protestanten en ka
tholieken moeten samenwer
ken".
Hoewel sommigen van goede
wil zijn, is de overheersende
opinie dat er op dit moment
geen uitzicht bestaat op een
politieke doorbraak. De ko
mende verjaardag van de Brit
se militaire aanwezigheid in
Noord-ierland wordt met de
nodige angst tegemoetgezien.
Er wordt ernstig rekening mee
gehouden dat de IRA er een
knallend verjaarsfeest van wil
maken.
CAPE KENNEDY Op
24 augustus schiet een van
de snelst en verst vliegen
de objecten die de mens
ooit maakte uit ons zonne
stelsel. De Amerikaanse
ruimtesonde Voyager-2
passeert dan Neptunus, de
buitenste planeet van het
stelsel. Aan de verdere
jreis van de sonde na het
passeren van deze planeet
I komt waarschijnlijk nooit
een einde. Tot aan Neptu-
'nus was Voyager-2 zeven
miljard kilometer en
twaalf jaar onderweg.
Maar buiten het stelsel duurt
het dan bijna een half miljoen
jaar voordat de eerste ster ,in
zicht' komt. Ook al vliegt de
sonde dan nog steeds met een
snelheid van ruim 50.000 kilo
meter per uur. Deze snelheid
is voldoende om in een uur
anderhalf keer om de aarde te
razen. Een van de eerste ster
ren is Sirius, maar deze wordt
nooit bereikt, daar Sirius snel
ler wegijlt in het heelal dan
Voyager-2. NASA, het Ameri
kaanse ruimtevaartbureau,
hoopt na Neptunus tot zeker
het jaar 2.017 radiocontact met
de sonde te kunnen houden.
Voor het geval er ergens an
ders in het heelal toch ook in
telligente wezens wonen heeft
NASA aan de buitenzijde van
de sonde een koperen gram
mofoonplaat bevestigd met ge
luid- en beeldsignalen. De
plaat geeft bij afspelen een in
druk van de aarde en het
aardse leven. De in weten
schappelijke taal gestelde ge
bruiksaanwijzing staat op de
aluminium hoes. De plaat blijft
zeker één miljard jaar bruik
baar. Man en vrouw mochten
van puriteinen bij NASA niet
frontaal naakt worden afge
beeld. NASA kocht de rechten
voor het spelen van muziek
van Chuck Berry in het hele
heelal buiten de aarde voor
twee dollarcents.
Schotelantenne
De Voyager is een schotelan
tenne van 3,6 meter op een
'moduul' van een halve meter
hoog bij 1,75 meter, waarin en
waarop de apparatuur zit. Het
totaal weegt ruim 800 kilo. De
robot wordt niet voortgestuwd
door een motor, maar wordt
door de enorme aantrekkings
kracht van de planeten steeds
'doorgeslingerd' van de ene
naar de andere planeet. Hij ge
bruikt een 16-tal stuwraketjes
alleen om op koers te blijven
of te kantelen voor foto's e.d.
De raketjes gebruiken de
straaljagerbrandstof hydrazi
ne. Er hoefde voor de hele reis
slechts 104 kilo van deze stof
mee. Op weg naar Uranus in
1986 was daar nog 67 van over.
Alle overige instrumenten in
begrepen de radio werken op
twee kerngenerators met het
radioactieve plutonium-238
dioxide. Zij leveren 422 watt
stroom, 92 meer dan nodig is.
De missie van beide Voyagers
leverde tienduizenden fantas
tisch scherpe kleurenopnamen
op. De missie verliep ook tech
nisch perfect. Voyager-2 legde
in twaalf jaar miljarden kilo
meters af zonder noemens
waardige problemen met de
apparatuur. Alleen een van de
twee radio-ontvangers viel uit.
Radiosignaal
Op het dichtste punt van de
ontmoeting met de buitenste
planeet van ons zonnestelsel
duurt het door de enorme af
stand vier uur en zes minuten
voordat het radiosignaal van
de sonde de aarde bereikt. Dit,
ook al vliegt het signaal met
de snelheid van die van het
De Amerikaanse ruimtesonde Voyager-2 was in januari 1986 'nog maar' dij Uranus. Over 12 dagen
raast deze schotelantenne langs Neptunus, de buitenste planeet van ons zonnestelsel.
licht, 315.000 kilometer per se
conde. De sterkte van het ra
diosignaal van de sonde be
draagt slechts het 20 miljardste
van de energie van het batte
rijtje van een digitaal horloge.
NASA heeft dan ook enorme
antennes in Australië, Spanje
en Californië om constant con
tact te kunnen houden met de
sonde.
De in totaal elf waarnemings
instrumenten, waaronder tele
visiecamera's met tele- en
groothoeklenzen, van elke
Voyager leverden in de afgelo
pen twaalf jaar een stroom van
nieuwe gegevens en beelden,
waarmee de wetenschap nog
tientallen jaren vooruitkan:
vijf biljoen bits aan computer
gegevens van Voyager 1 en 2
samen ofwel voldoende om
6000 complete series te vullen
van de Encyclopedia Brittan-
De interessantste ontdekkin
gen die tot dusverre werden
gedaan zijn: de reuzenplaneet
Jupiter is opgebouwd uit de
zelfde elementen als de zon en
bezit deze in vrijwel dezelfe
verhouding; Saturnusmaan Ti-
FOTO: AP
tan blijkt niet de grootste
maan van het stelsel; Phoebe,
de buitenste maan van Satur-
nus is een ingevangen asteroï
de; de planeet Uranus is don
kerder en mysterieuzer dan
enige andere materie in ons
stelsel. Daarnaast blijken alle
onderzochte planeten meer
manen en ringen te hebben
dan tot dusverre door telesco
pen kon worden waargeno-
PARIJS Tot nu toe zijn twee pogingen mislukt de stuwraket-
ten van de gisteren gelanceerde Europese satelliet Hipparcos te
ontsteken. De voor astronomisch onderzoek bestemde kunst
maan kan daardoor niet in de juiste baan om de aarde komen,
aldus het Europese ruimtevaartagentschap ESA in Parijs.
HET GEHEIM VAN DE BOSPLAAT
QN443 Rob verlaat nu zijn kazemat en spoedt zich naar West-
Terschelling. In het hotel, waar hij logeert, wordt hij met gejuich
begroet. „We hebben ons erg ongerust over u gemaakt, me
neer!" zegt de eigenaar, „waar hebt u zo lang gezeten". „O",
zegt Rob, „ik heb een paar dagen gekampeerd op de Bosplaat!"
Meer kan hij voorlopig nog niet loslaten... Dan belt hij Frank
Morris in Amsterdam op en dit telefoontje is voor Frank voldoen
de om direct zijn koffers te pakken. „Waar ga je naar toe,
Frank?" vraagt Marga, die hem druk bezig aantreft. Maar Frank
geeft een ontwijkend antwoord, want Rob heeft hem nadrukkelijk
gevraagd de meisjes vooral onkundig te laten van wat er op Ter
schelling gebeurt. Het is voor die twee hier veel te gevaarlijk.
Maar Marga's nieuwsgierigheid is gewekt en Willy is het met haar
eens: ze moeten direct uitvissen, wat die Rob nu weer in zijn
schild voert en waarom Frank zo overhaast vertrekt...
Poolse Senaat veroordeelt
Russische invasie in 1968
WARSCHAU Het Pool
se hogerhuis, de Senaat,
heeft gisteren de door de
Sovjetunie geleide inval in
Tsjechoslowakije in 1968
veroordeeld als een
schending van het zelfbe
schikkingsrecht van dat
land. Het is voor het eerst
sinds de invasie op 21 au
gustus 1968 dat Oosteuro-
pese volksvertegenwoor
digers zo'n uitspraak heb
ben gedaan.
In Budapest zei gisteren een
hoge functionaris van de Hon
gaarse communistische partij
eveneens dat de invasie
verkeerd was. Hij drong aan
op garanties om toekomstige
interventies in staten van het
Warschaupact te voorkomen.
De Poolse Senaat, waar 98 van
de 100 leden tot de oppositie
beweging van Solidariteit be
horen, nam unaniem een reso
lutie aan waarin de invasie in
het buurland werd veroor
deeld.
Een officiële regeringswoord
voerder in Moskou heeft giste
ren gezegd dat de pogingen
van Polen om het proces van
de regeringsformatie te ge
bruiken om de situatie in het
land te destabiliseren, om af
breuk te doen aan Polens ver
plichtingen als bondgenoot,
niet beantwoordden aan de be
langen van de stabiliteit in Eu
ropa.
BEERNEM De tot ver
over de grenzen vermaar
de Belgische friet staat op
de drempel van een nieu
we jeugd. Als het aan
aardappelhandelaar Ro
bert Stroobandt uit Beer-
nem bij Brugge ligt, stap
pen de ware liefhebbers
binnenkort massaal over
op een zeshoekige variant.
Bij het Benelux- merken
bureau in Den Haag heeft
hij al patent genomen op
de zeshoekige friet.
Het bekende aardappelpro-
dukt in zijn klassieke vorm
raakt de laatste tijd uit de gra
tie. De Belg geeft weer meer
geld uit aan eten, maar stelt
steeds hogere eisen aan kwali
teit en voedingswaarde. Ook
de Belgische consument wil
slank en gezond door het le
ven gaan. De oude voorliefde
voor van frituurvet druipende
en met forse klodders tartaar-
saus overgoten staafjes aardap
pelzetmeel lijkt bekoeld.
Produktinnovatie is dus drin
gend geboden. Volgens Stroob
andt, die zijn produkt heeft la
ten analyseren door voedings
specialisten aan de universiteit
van Gent, neemt de zeshoeki
ge friet minder vet op en is er
minder risico voor verbran
ding aan de hoeken. De fabri
kant van voorgebakken friet
kan dus besparen op frituur
vet. De consument krijgt een
leuker en gezonder produkt
voorgeschoteld.
De uitvinder merkte bovep-.
dien op dat de zeshoekige friet
iets dikker en zwaarder kan
worden gesneden, omdat hij
wat slanker oogt dan de vier
kante. De aardaapelsmaak
blijft daardoor beter bewaard.
Mogelijk treedt ook minder
„snitverlies" op, zodat de pro
ducent meer rendement uit
zijn aardappel kan halen.
Stroobandt is nu op zoek naar
een ondernemer die wil inves
teren in een industrieel snii-"
rooster voor zijn friet. „Ik
hoop dat ik een binnenlandse
kandidaat kan engageren, ten
einde onze reputatie als friet-
land een nieuwe impuls te ge-
PARAMARIBO In Pa
ramaribo heeft de verte
genwoordiger van het mi
litair gezag in de Staats
raad, Chas Mijnals, zich
teruggetrokken. Dit blijkt
uit een brief die de voor
zitter van het militair ge
zag, Desi Bouterse, giste
ren aan president Ramse-
wak Shankar heeft ge
schreven.
Shankar is voorzitter van de
Staatsraad, een orgaan dat de
regering adviseert en contro
leert. „Het militair gezag acht
het vooralsnog niet opportuun
om een andere vertegenwoor
diger voor de staatsraad aan te
wijzen", aldus de brief van
Bouterse. Mijnals liet Bouterse
weten dat er in de Staatsraad
„een cultuur van manipulatie
en bedrog" heerst. De terug
trekking van Mijnals uit de
raad is gebaseerd op twee
kwesties: het akkoord van
Kourou en de zaak-Sweto.
Volgens Mijnals hebben de
president en de vice-president
standpunten verkondigd „die
in strijd zijn met de waarheid".
VN protesteert tegen aanslag Namibia
WINDHOEK Onbekende
mannen hebben granaten ge
gooid in een administratief
hoofdkwartier van de VN-vre
desmacht in het noorden van
Namibia. Een bewaker werd
gedood. De materiële schade
was groot. Bij een soortgelijke
aanval op een kazerne waar
Kenyaanse troepen zijn gele
gerd vielen geen slachtoffers.
Niemand heeft de verantwoor
delijkheid voor de aanslagen
opgeëist. De speciale afgezant
van de VN in Namibia, Martii
Ahtisaari, protesteerde tegen
„alle daden van terrorisme".
Het gaat om de eerste aanslag
op de UNTAG, de vredes
macht van de Verenigde Na
ties die in Namibia toeziet op
het onafhankelijkheidsproces.
Doelwit was een van de 10 re
gionale UNTAG-hoofdkwar-
tieren in Outjo, 380 km ten
noorden van de hoofdstad
Windhoek.
