Dieren investeren in relaties
Massale vechtpartij bij CD A-kantoor
lEUWi
Delta
vlieger
bereikt
IJsland
Zieke planten zichtbaar vanuit ruimte
Meerderheid wil D66 in regering
li binnenland
Ccidóc Qowuvnt
DINSDAG 8 AUGUSTUS 1989 PAGINA 3
Benzine duurder
ROTTERDAM De prijs van benzine gaat
morgen met twee cent omhoog. De meest
voorkomende prijzen per liter aan de zelf-
tankpomp zijn dan 162 cent voor super plus
loodvrij, 158 cent voor euro loodvrij en 165
cent voor gelode superbenzine. De prijsver
hoging wordt veroorzaakt door stijgende no
teringen op de internationale produkten-
markt. De nieuwe ongelode super plus ben
zine die sinds enkele weken in Nederland
wordt verkocht, maakt momenteel gemid
deld 12 procent van de totale benzinever-
koop uit. Dit blijkt uit een representatieve
steekproef bij 18 benzinestations. De ver
koop van gelode superbenzine is met 10 pro
cent afgenomen. Een woordvoerder van
Shell verwacht dat de verkoop van gelode
superbenzine nog verder zal afnemen ten
gunste van de ongelode super plus.
Benzinestation
lekt 20.000 liter
HOORN Bij een Texaco benzinesta
tion in Hoorn is de afgelopen maanden
circa 20.000 liter benzine weggelekt. De
lekkage werd ontdekt in de boekhou
ding van het bedrijf. De exploitant con
stateerde dat één van de tanks systema
tisch veel minder bezine bevatte dan de
administratie aangaf. Omdat de tanks
een gemiddelde levensduur hebben van
dertig jaar en de onderhavige tank
slechts tien jaar oud is, wordt betwijfeld
of de tankwand zelf lekt. Volgens de ge
meente is het waarschijnlijker dat één
of meer koppelingen van leidingen lek
ken. De lekkage heeft geen gevolgen
voor het drinkwater. Texaco heeft zich
bereid verklaard de kosten te dragen.
Verzending
Nu liggen ze nog in
grote stapels te wach
ten in het magazijn
van drukkerij Van
Soest in Amsterdam,
maar binnenkort vin
den de affiches van
PvdA hun weg naar
de vele aanplakbor
den in het land. In de
loop van deze maand
barst de campagne
voor de Tweede-Ka
merverkiezingen weer
los. De partijen heb
ben tot 6 september
de tijd de kiezer voor
zich te winnen.
Friese be verratten
naar Zuid-Amerika
WONS Het ministerie van landbouw
en de Uruguayaanse ambassade zijn
vandaag overeengekomen dat de bijna
900 beverratten van een failliete pels-
dierenfokkerij uit het Friese Wons naar
Uruguay mogen worden getranspor
teerd.
De bevers worden zo snel mogelijk op
het vliegtuig naar Montevideo gezet, als
morgen uit bloedmonsters blijkt dat ze
gezond zijn. Na de failliet verklaring
van het bedrijf, besloot de nieuwe eige
naar de ABN de beesten te laten
inslapen. De actiegroep Bont voor Die
ren (voormalig anti-bontcomité) bood
aan naar een andere oplossing te zoeken
waarop de bank in ging.
Twee baanwerkers
van NS verongelukt
UTRECHT Bij Wolfheze zijn van
ochtend om half negen twee baanwer
kers die op de spoorbaan aan het werk
waren door een reizigerstrein aangere
den De mannen waren op slag dood.
Over de oorzaak van het ongeluk is
nog niets bekend. Werken aan de
spoorbaan is altijd omgeven met stren
ge veiligheidsmaatregelen. Zo worden
baanwerkers als regel vergezeld door
een veiligheidsman. Die let uitsluitend
op het treinverkeer en waarschuwt als
er een trein aankomt. Of de veilig
heidsregels bij Wolfheze zijn nageleefd
was vanochtend nog niet duidelijk.
Door het ongeluk ondervond het trein
verkeer op de lijn Utrecht-Arnhem
vertraging.
LEIDERS EN LIJDERS KENNEN HUN GRENZEN
VANDAAGi
IN HET
UTRECHT De dieren
wereld is geen circus. Ook
zonder kunstjes te leren
kunnen de meeste dieren
dingen waarvan de men
sen dachten dat alleen zij
die kunnen. Een aap kan
bijvoorbeeld verzoening
aanbieden na een ruzie en
een troep wolven kan een
asociaal lid verstoten.
Verzoening en wroeging,
abstract als ze zijn, wor
den dank zij de nieuwste
onderzoeken naar het ge
drag van dieren (etholo
gie) steeds 'zichtbaarder'.
Conflicten kunnen dieren
dwars zitten, en dat is nog
maar één van de redenen
waarom dieren fors investeren
in relaties, zo zal blijken tij
dens de 21e Internationale
Ethologenconferentie, die don
derdag in Utrecht van start
gaat. Voorzitter van de confe
rentie is prof.dr. J.A.R.A.M.
(3an) van Hooff, hoogleraar
vergelijkende fysiologie aan de
Rijksuniversiteit Utrecht. Hij
en zijn afdeling 'hogere zoog
dieren' zijn gespecialiseerd in
apen en mensapen. Door con
flicten tussen dieren te tellen,
door 'lief doen' te tellen, zien
de Utrechtse onderzoekers dat
er na een conflict een héél
hoge kans is op snel vriende
lijk contact. En de kans op een
volgend conflict is verkleind.
„Dat is een soort verzoening",
meent prof. Van Hooff. „Con
flicten kunnen dieren niet lek
ker zitten. Maar of dat ook
'wroeging' is? Dieren investe
ren in relaties. Dienstbetoon is
daar ook een aspect van.
Altruïsme, onzelfzuchtig ge
drag, kan - verrassend ge
noeg - eveneens functioneel
zijn. Op het eerste gezicht zou
het niet moeten bestaan in een
wereld waar het gaat om de
'survival of the fittest', waar
alleen de sterkste overleeft. En
toch treffen we het veelvuldig
aan. Kan het zich dan handha
ven, kan het tegen misbruik,
bedrog? Kennelijk. Want een
bedrieger is vaak herkenbaar
en kan van samenwerking
worden uitgesloten. Maar of je
daarom ook kunt spreken van
een groepsgeweten?"
Een belangrijk onderzoek van
Van Hooffs afdeling richt zich
momenteel op de sociale orga
nisatie van dieren. De hoogle
raar: „Wetenschappers zagen
vroeger vooral hiërarchische
groepsmodellen, waarin domi
nantie en ondergeschikheid
bepalend waren voor het ge
drag. Maar deze blijken maar
een onderdeel te vormen. We
zien zo'n sociale organisatie bij
dieren nu meer als een trans
actie-systeem, een zaak van
geven en nemen". Ook termen
als „functioneel levensbeleid"
en „strategisch gedrag" vallen,
waaruit moge blijken dat die
ren heus wel weten waarmee
ze bezig zijn.
Er is ook veel variatie in ge
drag. Toeval of aanpassing?
Maar hoe toon je dat aan, dat
is het grote probleem van de
wetenschap. Van Hooff neemt
'zijn' apen als voorbeeld:
„Orang-oetans zijn relatief so-
litair, chimpansees leven in
grote, los georganiseerde groe
pen, gorilla's voelen zich thuis
in heel strak georganiseerde
haremgroepen en de gibbons
leven in monogame paartjes.
Ethologie is een biologische
wetenschap met een sterke
evolutionaire dimensie. Waar
om, zo kun je je afvragen,
heeft de chimpansee zo'n soci
aal karakter ontwikkeld? Wij
vermoeden dat de sociale
geaardheid van een soort is
geëvolueerd, omdat dieren die
zich schikken in een bepaald
sociaal verband het grootste
voortplantingssucces hebben".
Evolutie is variatie en selectie.
Wie zich het beste voortplant,
was blijkbaar beter aangepast.
„Maar", vraagt Van Hooff zich
als goed wetenschapper af,
„kun je aantonen dat een be-
Nieuwe theorie over stuurkunst dolfijnen
HARDERWIJK In
Rome wordt deze maand
een symposium gehouden
over zintuigen van dolfij
nen en walrussen. Bioloog
Ron Kastelein van het
Harderwijkse Dolfinarium
verwacht dat de resulta
ten van een onderzoek en
de daaraan gekoppelde
hypothese over het zintuig
bij dolfijnen voor het
aardmagnetisme nogal
wat stof zal doen opwaai
en.
Algemeen wordt aangenomen
dat dolfijnen de weg weten te
vinden in de wereldzeeën door
een bepaalde gevoeligheid
voor het magnetisme van de
aarde, de zwaartekracht. On
derzoek is vooral gericht op
het vinden van een soort kom
pasnaald in deze dieren. Met
dr Nico Gerrits van de Eras
mus Universiteit van Rotter
dam heeft Kastelein echter
een andere theorie ontwik
keld. „Wij denken dat het heel
anders werkt", zegt hij en dat
is op dit moment ook het enige
dat hij er over wil zeggen.
„Het is een idee en dat willen
we in Rome naar buiten bren
gen, niet eerder".
De theorie geeft volgens hem
in elk geval een antwoord op
de vraag waarom sommige
soorten dolfijnen in de vrije
natuur plotseling kunnen
stranden op de wal. „Dat is
vaak een combinatie van fac
toren. Het is een verandering
van het aardmagnetisme in
combinatie met een zacht
glooiende wal en snelle lucht
drukveranderingen. Vaak is
ook het evenwichtsorgaan ver
stoord".
„We hebben een keer bij een
aangespoelde bruinvis enorm
veel parasieten gevonden in de
oren. En daar zit het even
wichtsorgaan", aldus Kaste
lein. „En daar zit ook de navi
gatie", verklapt hij dan par-
paalde sociale organisatie voor
de gegeven diersoort in zijn
omstandigheden de beste is, al
leen omdat elke variant leidt
tot minder voortplanting? Er
gens is een optimale groeps
grootte".
„Er is altijd de keuze tussen
sociaal en niet-sociaal zijn.
Voor apen zijn de twee grote
factoren die hun sociaal ge
drag bepalen: veiligheid en
concurrentie. Orang-oetans
zijn groot en leven uitsluitend
boven de grond, in de bomen,
waardoor ze geen vijanden
hebben. Zij zijn ook in hun
eentje veilig. En omdat ze in
de bomen veel concurrenten
voor hun voedsel hebben, le
ven ze ook meer op zichzelf. Is
de buitenwereld veilig voor
alle dieren, dan zal de zwakste
als eerste de groep verlaten als
hij daar te veel hinder van an
deren ondervindt of er te wei
nig voedsel krijgt. Is het 'bui
ten' gevaarlijk, dan zal de on
dergeschikte de kruimels van
tafel moeten blijven eten".
„Stel", vervolgt prof. Van
Hooff, „dieren zijn om veilig
heidsredenen bij elkaar. Van
zo'n samenleving heeft de do-
minantste de minste hinder.
Maar een leider die extreem
wil profiteren van zijn macht,
zal soortgenoten zien opstap
pen waardoor de groep kleiner
en het dus ook voor de rang-
hoge onveiliger wordt. Dit
'wil' hij ook niet. Wij stellen
ons voor dat ook dieren als het
ware eikaars kosten/baten-ba
lans manipuleren. Ook de do
minantere dieren moeten er
voor zorgen dat het voor de
andere zo leuk blijft in de
groep, dat zij de gewenste din
gen blijven doen".
En daarom moet ook een do
minant dier een ander op ge
zette tijden paaien, bijvoor-
Prof.dr. J.A.R.A.M. van Hooff („Jan"), hoogleraar vergelijkende fysiologie aan de Rijksuniversiteit
Utrecht, is voorzitter van de 21e Internationale Ethologenconferentie in Utrecht. 700 onderzoekers'
praten over de wetenschap die zich met het gedrag van dieren bezighoudt.
FOTO: 't STICHT
beeld door deze voedsel te la
ten geven, zijn huid te reini
gen of hem toleranter te be
handelen dan een ander. Bij
een bepaalde sociale instelling
heeft iedereen de meeste baat.
Muziekinstrument
Prof. Van Hooff gaat verder:
„Ons denken over dieren is in
die zin veranderd, dat de mens
- sterk overdreven gesteld -
het dier lange tijd als een soort
automatisch muziekinstrument
heeft gezien, een instructie-au
tomaat waarin je een muntje
gooide waarna een voorspel
baar gedrag volgde. Dieren
zouden ook geen verstand
hebben, niet kunnen denken
maar een 'instinct' hebben.
Dat is een vertekend beeld.
Een dier kan informatie ver
werken, 'denkt' dus wel dege
lijk. Alleen zal een aap anders
en beter kunnen denken dan
een kwal".
„Uit taalexperimenten met
apen was al eerder gebleken
dat dieren symbolen kunnen
hanteren die staan voor be
grippen als 'groter dan', 'leu
ker dan', 'voedsel' enzovoort.
Met het symbool 'hetzelfde'
kunnen ze ook een functioneel
onderscheid maken tussen
voorwerpen en dat is echt
grensverleggend. Bij een ge
wone kurk en twee kroonkur-
ken zal een aap het symbool
voor 'hetzelfde' leggen tussen
de twee kroonkurken. Maar
bij een kurk, een gewone kurk
en een pakje lucifers, zal hij
'hetzelfde'-symbool leggen tus
sen de kruk en de kroonkurk,
dus op grond van hun func
tie".
Dergelijke voorbeelden van
prof. Van Hooff, die vroeger
op televisie verscheen met zijn
van „Ja, natuurlijk" bekende
broer (tevens directeur Bur
gers Dierenpark), illustreren
wat er zoal aan de orde kan
komen tijdens het weeklange
ethologencongres. De hoogle
raar en voorzitter benadruk'
echter dat daarmee de inhouc
van het congres bij lange né
niet ten volle is weergeven
Andere belangrijke thema'i
zijn o.a. gezondheid en stress
bij dieren, wat dieren kunnen
leren en weten, de mechanis
men van gedrag en hersenen
en gedrag (wijze van molecu
laire chemische grondslag van
het gedrag).
HERMAN JANSEN
DEN HAAG De Hage
naar Eppo Harbrink-Nu-
man is gisteren met zijn
deltavleugel op IJsland
geland.
Rond negen uur in de avond
bereikte hij na een vlucht van
ruim vier uur het vliegveld
Egilsstadir in het noorden van
IJsland. Harbrink kwam van
de Faeröer-eilanden, ten noor
den van Schotland. De restau
ranthouder probeert als eerste
met een deltavleugel de Atlan
tische Oceaan over te steken
en New York te bereiken. Met
zijn reis wil Harbrink de aan
dacht vragen voor het milieu.
Hij vertrok op 16 juni vanuit
Rotterdam. Via enkele tussen
stations in Engeland bereikte
hij Schotland. Slecht weer
heeft hem tot nu toe nogal
eens aan de grond gehouden.
Hij bracht vier weken wach
tend in Schotland door.
Ook gisteren was het weer ei
genlijk niet goed. Er was laag
hangende bewolking voor
speld, aldus Harbrink. Hij ver
trok toch en met een lichte
rugwind van tien knopen zeil
de hij op ongeveer vijfduizend
voet (ruim 1600 meter) vlot
naar IJsland.
Skelet uit
Steentijd
Archeologe Linda
Therkorn bij een
skelet uit de Oude
Steentijd dat
onlangs in de
gemeente Velsen
werd gevonden.
Het skelet
verkeert volgens
de archeologe in
een zeer goede
staat. De schedel
van het naar
schatting
vierduizend jaar
oude skelet wordt
onderzocht in een
onderzoeks
instituut voor
Prae-en
Protohistorie.
FOTO: ANP
WAGENINGEN De
Landbouwuniversiteit in
Wageningen werkt samen
met het bedrijfsleven aan
de ontwikkeling van ap
paratuur om zieke gewas
sen vanuit de ruimte op te
sporen.
De nieuwe techniek, waarmee
de kwaliteit van de begroeiing
op grote oppervlakken kan
worden waargenomen, is vol
gens de universiteit van groot
belang voor het milieubeheer.
Het is al enige tijd bekend dat
planten voor het menselijke
oog onzichtbaar licht uitzen
den. Gewassen die het moei
lijk hebben, zenden meer licht
uit dan gezonde planten. Dit
komt omdat een zieke plant
meer energie verliest. Gewas
dat in prima conditie verkeert,
is in staat meer licht binnen te
houden en om te zetten in
energie.
De laatste tijd zijn onderzoe
kers erin geslaagd het door
planten uitgezonden licht te
interpreteren in relatie tot de
toestand van het gewas. Het
verschijnsel van het plante-
licht, chlorofyl fluorescentie
genoemd, kan steeds nauw
keuriger gemeten worden.
Daardoor wordt het mogelijk
deze metingen op grote af
stand, bijvoorbeeld vanuit
vliegtuigen of met behulp van
ruimtesatellieten te verrich
ten.
DEN HAAG Een meer
derheid van de kiezers wil
dat D66 deelneemt aan
een nieuw te vormen re
gering. Dat blijkt uit een
verkiezingsonderzoek van
het bureau Intomart, dat
gisteravond werd gepubli
ceerd in KRO's Brand
punt politiek Café.
Van de ondervraagden zei 58
procent het wenselijk te vin
den, dat D66 meeregeert, 37
procent ziet de partij graag in
een coalitie met CDA en
PvdA, 21 procent wil dat D66
aanschuift in een combinatie
van CDA en VVD. De popula
riteit van D66 als mogelijke
coalitiepartner is de laatste ja
ren sterk toegenomen. Voor de
kamerverkiezingen van 1986
vond nog maar 38 procent van
de ondervraagden D66 een ge
schikte regeringspartij. Opval
lend is dat een meerderheid
van de VVD-kiezers (53 pet)
wil dat D66 meedoet aan een
regering van CDA en VVD.
Uit de Brandpuntenquête
blijkt dat de bekendheid en de
populariteit van D66 in hoge
mate afhankelijk is van lijst
trekker Hans van Mierlo. Van
de ondervraagden wist 96 pro
cent geen andere naam van
D66-kandidaten te noemen,
dan die van Van Mierlo.
Man onder
invloed slaat
kind dood
GOUDA Een 24-jarige
man uit Gouda heeft be
kend onder invloed van
amfetamine het 3-jarige
zoontje, Percy, van zijn
vriendin te hebben dood
geslagen. De man woont
samen met de moeder
(22).
Vrijdagavond was de vrouw
even weggegaan en had het
kind alleen gelaten. Toen de
verdachte thuis kwam, nadat
hij bij vrienden amfetamine
had gebruikt, ontstak hij in
woede omdat zijn vriendin er
niet was. Toen het zoontje om
zijn moeder riep en begon te
huilen, bewerkte de man het
kind met zijn vuisten. Kort
daarna overleed Percy. De
verdachte bracht het kind
naar een ziekenhuis waar
werd geconstateerd dat het
door inwendig letsel was over
leden. Eerst zei de man dat het
kind door een inbreker was
vermoord. Gisteren bekende
hij echter.
Amster
dammertjes
moeten in de
hoofdstad paal en
perk stellen aan
het parkeren van
auto's op de
trottoirs. Bij het
theater Carré
hebben ze er wat
aardigs op
gevonden: met
plantjes in de top
worden de
paaltjes echte
perkjes.
FOTO: ANP
NA TIJDELIJKE BEZETTING
(Vervolg van de voorpagina)
DEN HAAG Een groep
van ongeveer vijftig Turk
se Kurden is gistermiddag
slaags geraakt met agen
ten van de Haagse politie.
De vechtpartij ontstond
kort nadat de Kurden het
CDA-kantoor aan de Dr.
Kuiperstraat voor enige
tijd bezet hadden gehou
den.
De Kurden waren het CDA-
huis binnengedrongen om een
gesprek te eisen met de Twee
de-Kamerfractie over de
mensonterende toestanden in
de Turkse gevangenissen en
over de onderdrukking van
het Kurdische volk door de
Turkse staat.
Terwijl CDA-partijsecretaris
Bremmer overleg voerde met
de binnengedrongen Kurden,
werden buiten twee Kurden
aangehouden omdat zij de wo
ning van de huismeester wa
ren binnengedrongen en een
tas hadden gestolen. Bremmer
zegde toe binnen afzienbare
tijd een gesprek te organiseren
tussen de Kurden en de bui
tenlandspecialisten van zijn
partij.
Intussen kwam het buiten tot
een vechtpartij toen de politie
een Kurd die tevoren een
agent had geslagen, wilde aan
houden. In enkele ogenblik
ken groeide het handgemeen
uit tot een complete veldslag,
waarbij klappen met de wa
penstok werden uitgedeeld.
Behalve de man om wie het
allemaal begonnen was. wer
den nog vijf Kurden ingere
kend. Een uur lang bezetten
de overgebleven Kurden nog
de straat.
