„Ik ben idioot dat ik dit doe
Ben van Voorn gaat opnieuw
tekenfilm maken in Canada
's Werelds eerste naaktshow
stopt na 5960 opvoeringen
Fela Kuti bezingt
Afrikaans probleem
Gewijzigde Luv wil
terug naar de top
KUNST
£eidóe@ou*a/nt
MAANDAG 31 JULI 1989 PAGINA 7
De Amerikaanse ko
miek Jerry Lewis
kan moeiteloos aan
tonen dat een gla
zen muiltje niet al
leen aan de voet
van een sprookje
sprinses past. ,,lk
heb er óók een", zei
hij gisteren tijdens
een persbijeen
komst in de Spaan
se stad Barcelona.
Morgen begint Le
wis aan een nieuwe
show in het nabijge
legen Gerona.
FOTO: AP
NEW YORK Wie de musical „Oh Calcutta" nog
wil zien die al twintig jaar draait op Broadway, New
Yorks beroehide theaterstraat, moet snel zijn. 's We
relds meest befaamde naaktshow die in de jaren zes
tig veel stof deed opwaaien, verschijnt 6 augustus
voor het laatst op de planken.
Het wordt dan het 5960e optreden, een record dat
waarschijnlijk alleen kan worden overtroffen door
de mucical ,,A chorus Line". Die wordt dit weekein
de voor de 5824e keer opgevoerd en blijft voorlopig
nog draaien, ook in het Scheveningse Circustheater,
morgen en overmorgen.
De show „Oh Calcutta" werd direct na de première
in een van de kleinere theaters in „off Broadway",
de straatjes rond de bekende uitgaansstraat, door
critici afgekraakt. Niettemin zorgde het voor een
ware revolutie in het theaterleven van de jaren zes
tig. Het was de eerste theatershow waarbij artiesten
geheel uit de kleren gingen.
Hoewel bij het eerste optreden een inval werd ver
wacht wegens het vele bloot, gebeurde dit niet en
groeide de show uit tot een van 's werelds meest be
kende. Sinds 1976 draait de show op Broadway.
In geld uitgedrukt is „Oh Calcutta" zeker niet te
versmaden. De show was goed voor een opbrengst
van 700 miljoen gulden en draaide in achttien lan
den. Zeker 85 miljoen mensen bezochten de show.
Producer Maria di Dia zei dat de opvoeringen wor
den gestaakt wegens gebrek aan belangstelling.
Voor het verwende publiek van de jaren tachtig is
de show langzamerhand gedateerd geworden en
niet langer opwindend.
TEYLERS MUSEUM KRIJGT
PER JAAR ZES TON EXTRA
DEN HAAG Minister Brinkman (cultuur) wil het
Teylers Museum in Haarlem jaarlijks zes ton extra
subsidie geven. Het bedrag is beschikbaar omdat het
rijk de subsidiëring van het Spoorwegmuseum heeft
beëindigd.
Brinkman wijst erop dat het Teylers Museum onder
volledige verantwoordelijkheid van de rijksoverheid
valt. Met het vaststellen van een nationale taak voor
het museum, aldus de minister, werd de rijksover
heid ook verantwoordelijk voor de aanzienlijke ach
terstanden in restauratie en conservering die in de
loop van vele jaren door ontoereikende bedrijfsvoe
ring en geldgebrek zijn ontstaan.
Hij constateert dat een uniek deel van ons cultuurbe
zit verloren zal gaan, wanneer niet op korte termijn
investeringen in het museum worden gedaan. Het
Teylers Museum is het oudste museum van Neder
land. De collectie is volgens Brinkman van onschat
bare waarde.
YDE Zijn huis in het
j Drentse Yde bouwde hij
i zelf, steen voor steen, vol-
gens een duurzaam recept
uit het boekwerkje „Hoe
bouw ik een huis": Ben
van Voorn (61) met vrouw
Henny en de vijf kinde
ren Saskia, Marjan, Sabi
ne, Beatrijs en Hugo. Van
Voorn is vorige week naar
Ottawa in Canada ver
trokken voor een teken-
klus van een half jaar, op
z'n minst.
Ben van Voorn is kunstenaar
van beroep. Hij oefent zijn vak
uit in een atelier achter zijn
j galerie en het woonhuis. In
het atelier hangt en staat veel
werk van Van Voorn. Schilde
rijen in olieverf en aquarel.
Hij is een meester in het teke
nen zowel met potlood als met
inkt. Ook de grafieken (ets,
droge naald, aquatint, lithogra
fie, monotype) die hij maakt
zijn prachtig. Maar ook grafi
sche vormgeving en schilde
ren op keramiek en werken
met keramiek beheerst de
man tot in de vingertoppen.
Bekend werd Ben van Voorn
door zijn medewerking aan de
tekenfilm van Ollie B. Bom
mel en de Franse tekenfilms
van Asterix de Galliër.
„Ja, ik ben bekend geworden
bij de grote massa door mijn
werk aan deze films. Dat vind
ik eigenlijk wel jammer. Je
bent maar een klein radertje
in het grote geheel. Een schil
derij maak je helemaal alleen,
maar dat wordt niet door veel
mensen gezien, alleen naaste
familieleden en kennissen en
daar houdt het dan mee op.
Een tekenfilm wordt gezien
door miljoenen mensen over
de hele wereld. Dat geeft ge
woon meer bekendheid".
Afstand
Van Voorn doet gemakkelijk
afstand van zijn kunst. „Het
moet wel af zijn natuurlijk,
anders komt het de deur niet
uit. Maar als mensen het ko
pen hoop ik wel dat ze het
doen omdat ze het mooi vin
den. Als mensen het voor
geldbelegging doen dan krijg
ik wel een beetje de kriebels".
Van Voorn doorliep de Acade
mie Minerva en deed daar
naast nog de grafische oplei
ding lithografie. Na zijn studie
heeft hij twee jaar gezworven.
Sliep onder bruggen en via
ducten. Verkocht tekeningen
aan de deur. Vervolgens ging
hij aan de slag in de studio's
van Marten Toonder, die zijn
vriend werd. Op een gegeven
moment wilde Van Voorn weg
bij Toonder. „Toonder riep
nog: ik verdubbel je salaris.
Maar zei later: Je hebt groot
gelijk jongen, ik zou het ook
hebben gedaan. Een kunste
naar die niet zelfstandig werkt
is geen kunstenaar".
Toonder is in al die jaren wel
opdrachtgever gebleven van
Van Voorn.
De Ydense kunstenaar werkte
mee aan achthonderd strips.
Tussendoor gaf Van Voorn
nog zes jaar les in schilderen
en tekenen op de Academie
Minerva. De bevoegdheden
om les te geven kreeg hij van
de overheid.
Bommel
In het jaar 1983 werd Ben Van
Voorn wereldberoemd. Zijn
vriend Marten Toonder en de
producent Rob Houwer vroe
gen hem mee te werken aan
de Bommelfilm 'Als je begrijpt
wat ik bedoel'. Hij las het film
script en tekende vervolgens
alle achtergronden. Bepaalde
de dag-en nachtkleuren. Gaf
de begin en eindstand van de
figuren aan, hoe ze moesten
bewegen. En vervolgens gin
gen de anifnators aan het
Animators tekenen de figuren
(voor het inkleuren zorgde
Van Voorn) en zorgen er voor
dat ze bewegen. Voor één be
weging zijn 22 tekeningen no
dig. Van Voorn: „Een vreselij
ke belangrijke taak. Ik geef
dan wel de begin en eindstan
den van de figuurtjes aan,
maar deze vakidioten, die
zeldzaam in de wereld zijn, be
palen de kwaliteit van een te
kenfilm, samen overigens met
de eftectenman. Hij zorgt voor
het rokend vuurtje, opwaaiend
stof. Eri ga zo maar door..."
„Mijn taak was vooral ervoor
te zorgen dat de juiste sfeer
werd bereikt. Ik teken immers
alleen stilstaande beelden".
Van Voorn werkte bijna twee
jaar aan de film met een team
van 150 mensen.
'Als je begrijpt wat ik bedoel'
werd een groot kassucces. De
teksten waren onleend aan het
stripverhaal 'De Zwelbast' en
stukjes uit andere verhalen
van Marten Toonder. En zo
kwam er een leuke film tot
stand waarin Heer Bommel de
raad van zijn vriend Tom Poes
(zoals steeds) in de wind slaat.
De techniek van Van Voorn is
niet gangbaar in de tekenfilm
wereld. Hij werkt namelijk
met aquarel. Normaal wordt er
getekend met inkt. Het gaf de
Ollie B. Bommelfilm iets
aparts.
Asterix
Het was de Fransman Gau-
mont, in zijn land eigenaar
van een bioscoopketen (geld
speelde dus geen rol), die op
het idee kwam Asterix de Gal
liër te verfilmen. Daarvoor, zo
vond hij, had hij de beste teke
naars van de wereld nodig.
Vervolgens kreeg Ben van
Voorn een aanbieding. Hij had
indruk gemaakt met de enige
Bommelfilm.
Het is maar voor drie maan
den, beste kerel, had Gaumont
gezegd. Van Voorn heeft er al
met al een jaar gezeten. Ge
woond in een hotel. Hij werkte
een jaar lang van acht tot acht
en was alleen op zondag vrij.
„Ik hoefde niet zo lang te wer
ken maar ik dwong mijzelf
daartoe. Ik heb bij dat soort
projecten toch een bepaalde
spanning nodig om tot de beste
resultaten te komen. Fransen
zijn een leuk volk, ze doen
niets uit koele berekening. Ze
maken wat ze leuk vinden. Of
het na afloop wat oplevert, dat
zien ze dan wel weer".
'La surprise de Cesar' was
trouwens een gigantisch suc
ces. Miljoenen zijn er aan ver
diend. Uiteraard ook in gesto
ken. Maar de film is er zeker
goed uitgesprongen.
Van Voorn deelde deze keer
de verantwoordelijkheden op
zijn vakgebied met drie andere
mensen. Dat liep bijzonder
goed. „Ja, de collega's met wie
ik gewerkt heb zijn vrienden
geworden, dat zegt genoeg
over de samenwerking dacht
ik. De Franse techniek is an
ders dan ik gewend was bij de
Bommelfilm. Ik heb daarom
ook gezegd, geef me een week
en ik draai mee. Dat deed ik
vervolgens ook. De film was
binnen een jaar klaar".
De concurrentiestrijd tussen
Ben van Voorn in zijn eigen omgeving. Deze week is hij naar Ca
nada vertrokken.
FOTO: BERT JIPPE
de verschillende Franse film
ondernemingen is volgens Van
Voorn gigantisch. „Ik kreeg
aanbiedingen waar ik vijf tot
zes keer zo veel kon verdienen
als bij Gaumont, terwijl ik op
dat moment nog bezig was met
de Asterixfilm. Daar ben ik
niet op ingegaan, want geld
zegt mij namelijk niets. Als ik
maar genoeg heb om prettig te
leven. Rijkdom heb je alleen
als je gelukkig bent met je le
ven en dat wordt niet in geld
uitgedrukt."
Ottawa
Vorige week vertrok Van
Voorn naar Ottawa in Canada.
Hij gaat daar werken aan een
tekenfilm met muziek uit 'De
Notenkraker' van Tsjaikovski.
Van Voorn had al veel eerder
naar Canada willen vetrek-
ken, maar kreeg geen werk
vergunning „Je zou zeggen
dat je sneller in het westen
wordt geholpen. Maar ik denk
dat ik eerder aan de slag was
geweest in de Sovjetunie".
Van Voorn ziet Ottawa wel
zitten. „Ik heb van een vriend
gehoord dat de natuur daar
erg mooi is en bovendien
spreekt het project mij meer
aan dan de projecten in Ame
rika, Japan en Duitsland".
Van Voorn krijgt daar de su
pervisie over het algehele te-
kengebeuren en werkt uiter
aard zelf ook mee.
Van Voorn kreeg aanvanke
lijk te horen dat hij drie maan
den aan de film zou werken.
Maar inmiddels heeft hij al
een contract van een half jaar
op zak. „Dit zal dus ook wel
weer een jaar gaan duren",
weet hij nu al.
JAN LOUWES
NEW YORK De Nigeriaan-
q se zanger Fela Kuti heeft gis
teren aan het begin van zijn
i- tournee door de Verenigde
>- Staten gezegd dat de corruptie,
militaire diktaturen en vele
andere problemen die de Afri
kanen teisteren veel erger zijn
dan de apartheidpolitiek in
Zuidafrika.
„De mensen denken dat de
apartheid het ergste probleem
is in Afrika, maar het is niets
I- anders dan een afleidingsma
noeuvre voor de misdadige sa-
menzweringen in de rest van
3 Afrika," zei de Afrikaanse su-
j pers ter.
-- In een interview aan het begin
van zijn tournee zei hij ook dat
de westerse pers volgens hem
te weinig aandacht had be
steed aan het grote aantal do
den bij de jongste onlusten in
Nigeria. Kuti, die zich in 1979
kandidaat had gesteld voor de
presidentsverkiezingen in zijn
land en meerdere keren in de
gevangenis heeft gezeten, zei
dat er in de afgelopen weken
meer dan 400 mensen in Nige
ria zijn gedood bij protesten
over de corruptie en inflatie.
„Zij hebben niet onze munt
gedevalueerd, maar onze le
vens, aldus Kuti.
Fela Kuti begon zijn carrière
in het begin van de jaren ze
ventig, toen de oliereserves
van Nigeria grote economische
voorspoed brachten. Vandaag
de dag heeft dit Afrikaanse
land de grootste buitenlandse
schuld van het hele continent
en heeft de militaire regering
onder leiding van president
Ibrahim Babangida te kampen
met grote onlusten, veroor
zaakt door de impopulaire be
zuinigingsmaatregelen.
Feli Kuti zei dat de opbrengst
van zijn eerste concert in de
Verenigde Staten bestemd is
om het honorarium te betalen
van de advocaat van James
Brown. De beroemde soulzan
ger zit zes jaar celstraf uit we
gens bedreiging, illegaal wa
penbezit en het bezit van
HAARLEM Luv, de meidengroep die aan het einde van de
jaren zeventig een reeks sensuele nummers als „U.O.Me" en
„You're the greatest lover" naar de top van de Europese hitpara
des zong. is terug Er is de afgelopen maanden hard gewerkt met
het Engelse schrijvers- en producers-trio Stock, Aitken en Wa
terman en het eerste resultaat ervan is in augustus te horen.
Deze single wordt in november opgevolgd door een elpee.
Luv komt niet terug in de oude samenstelling. Het nieuwe ge
zicht naast Patty Brard en Marga Schneide is de 23-jarige Diana
van Berlo, die podium-ervaring opdeed als Sharon Vice. Zij
volgt José Hobee op die definitief voor een gezinsleven heeft ge
kozen. Het idee om Luv nieuw leven in te blazen, werd geno
men na een optreden in „Samen", het liefdadigheidsprogramma
voor gehandicapten dat eerder dit jaar door Mies Bouwman op
televisie werd gepresenteerd. Bovendien blijken de oude succes
sen het nog altijd goed te doen in de Zuideuropese landen, Scan
dinavië en Duitsland. Vooral in het laatste land hoopt manager
John Seine op nieuwe successen. Hij is er ook zeker van dat het
publiek op een groep als Luv zit te wachten.
Voor Patty Brard wiens huwelijk met de Italiaan Carlo Nassi
voorbij is. zal Luv niet haar enige bezigheid zijn. Zij gaat ook
een candid-camera-show presenteren op Véronique, terwijl Mar
ga Schneide haar winkel in de Holiday Inn in Utrecht aanhoudt.
Voor een uitgebreide
agenda, ook voor de ko
mende dagen, raadplege
men „UIT", de gratis we
kelijkse bijlage van deze
krant.
/bioscopen
ALPHEN AAN DEN RIJN EU
ROCINEMA I (Van Boetzelaer-
straat 6. tel. 01720-20800): Li
cence to kill (al); 13.30, 20.30.
EUROCINEMA II: Road House
(16); 13.45. 18.45, 21.30. EU
ROCINEMA III: Police academy
VI (al); 13.45. 18.45, 21.15 Plat
voet en zijn vriendjes (al) za
t/m wo. 14.00. EUROCINEMA
IV Naked gun (al); 13.45. 18.45.
21.15.
LEIDEN LUXOR (Stationsweg
19. tel. 071-121239): Road Hou
se (al); 19.00. 21.15 wo ook
1430 LIDO en STUDIO
(Steenstraat 39. tel. 124130):
The Karate Kid III (al); 14.30,
19.00, 21.15. Licence to kill (al);
14.15, 18.45, 21.15. Naked gun
(al); 19.00, 21.15. My stepmo
ther is an alien (al); 14.30,
21.15 The Burbs (al); 14.30,
19.00, 21.15. Taran en de tover-
ketel (al); 14 30 Platvoet en z'n
vriendjes (al); 14.45 «TRIANON
(Breestraat 31. tel. 123875): The
Bear (al); 19.00.wo. ook 14.30.
9'A Weeks (16); 21.15. REX
(Haarlemmerstraat 52. tel. 071-
125414): Private Schoolgirls
(16); 14.30, 19.00, 21.15.
KATWIJK CITY THEATER I
(Badstraat 30, tel. 01718-74075):
Police Academy VI (al); 19.00,
21.15. CITY THEATER II: Missis
sippi Burning (16); 19.00 Rain
Man (al); 21.15. Lady en de Va
gebond (al); wo. 14.45.
VOORSCHOTEN GREENWAY
tel. 01717-4354): Police Aca
demy VI (al); 19.00. wo. 14.00.
15 45 The naked gun (al); wo
15 45. Mississippi burning (12);
21.00. Rain man(al); ma. t/m wo
20.15.
KINDERVOORSTELLINGEN
De lady en de vagebond; wo.
14.00.
WASSENAAR ASTRA tel.
01751-13269):My stephmother
is an alien (al); 20.00.
KINDERVOORSTELLINGEN
My stephmother is an alien: wo
14.00
DEN HAAGASTA: 1 (Spui 27. tel.
463500): Roadhouse (16); 14.00.
18.45, 21.30 ASTA 2: My
stepmother is an alien (al);
14.00. 18.45, 21.30. ASTA 3
The Fly II (16); 14.00, 18.45,
21.30. BABYLON 1 (naast Den
Haag Centraal tel 471656)' Sla
ves of New York (16); 14 00.
19.15. 21.45 BABYLON 2:
Dangerous liaisons (al); 14.00.
19.00, 21.30 BABYLON 3:
Scandal (16); 19.00. 21.30. CI
NEAC 1 (Buitenhof 20. tel
630637): The karate kid 3 (al);
14.00, 18.45, 21.30. CINEAC
2: Leviathan (16); 18.45, 21.30.
CINEAC 3: Police academy 6
(16); 14.00, 18.45, 21.30. ME
TROPOLE 1 (Carnegielaan, tel.
456756): Licence to kill (al);
14.00, 18.45, 21.30. di. 14.00,
18 30. 21.30. METROPOLE 2:
Rain man (al); 1845, 21.30.
METROPOLE 3: Dirty rotten
scoundrels (16); 14.00. 18 45.
21.30. METROPOLE 4 The
naked gun (al); 14.00. 18.45.
21.30. METROPOLE 5 Film-
zomer '89; 14.00, 18.45, 21.30.
ma. 14.00. 20.30 The last em
peror; ma. Sammy and Rosy
get laid; di Die hard; wo.
ODEON 1 (Herengracht 13,
tel. 462400): Licence to kill (al);
13.45, 18.45, 21.30. ODEON
2: Pet sematary (16); 13.45,
18.45. 21.30. ODEON 3: Roof
tops (12); 13.45. 18.45. 21.30.
ODEON 4 De stam van de
holebeer (al); 13 45, 18.45.
21.30. STUDIO 1 (Kettingstraat
12b, tel 656402): Do the right
thing (16); 19.15. 21.45. STUDIO
2: A cry in the dark (al); 19.00,
21.15. STUDIO 3: Encore (16);
19.00. 21.00. HAAGS FILM
HUIS: Zaal 1: Kleine Vera;
19.30, 22.00. Zaal 2 Fabula de
la bella Palomera; 19.30. Bag
dad café; 21 45. Zaal 3: 19.30,
21 45. The girls on the beach,
ma Follow the boys; di. L'Ami
de mon amie; wo
KINDERVOORSTELLINGEN
BABYLON: Platvoet en zijn
vriendjes; 14 00 CINEAC: Ta
ran en de toverketel; 14 00
METROPOLE. Platvoet en zijn
vriendjes; 14.00.
PROFESSOR VAN DEN BAAR PRESENTEERT NEDERLANDS-RUSSISCH WOORDENBOEK
Eigenlijk had prof.dr. A.H. van den Baar
zijn Nederlands-Russisch woordenboek
aan Michael Sergejevitsj zelf willen aan
bieden en voorwaar, de chef van de Sov
jetunie had er nog wat van kunnen leren
ook. Maar M.S. Gorbatsjov wilde niet.
Blijkbaar ontging het hem dat het woor
denboek langs goed-revolutionaire weg
tot stand was gekomen. „Vertalen be
staat niet", stelde Van den Baar vast en
hij toog aan het werk om er toch zo dicht
mogelijk bij te komen. Morgen
wordt het resultaat gepresenteerd aan de
Russische ambassadeur in Nederland.
HARDERWIJK Laat,
om te beginnen, niemand
denken dat professor Van
den Baar ten behoeve van
zijn Nederlands-Russisch
woordenboek de Dikke
Van Dale ter hand heeft
genomen en voor elk
daarin voorkomend
woord het Russisch syno
niem heeft opgezocht.
Nee, om te komen tot een
verantwoorde keuze han
teerde Van den Baar in de
eerste plaats het Neder
lands-Engelse woorden
boek van Ten Bruggenca-
te, aangevuld door Koe
nen Eigentijds Nederlands
en het „eigen taalbezit"
van hem en zijn mede
werkers. Pas daarna, en
dan nog met tegenzin,
wilde hij weieens naar
Van Dale grijpen.
geeft vaak geen bal klopt, staat
het vol met stommiteiten in de
vorm van uitdrukkingen die
ik niet ken en u ook niet",
verklaart de professor. „Van
Dale vermeldt niet dat die ar
chaïsch zijn, of zestiende-
eeuws. Neem bijvoorbeeld de
uitdrukking 'hij kijkt al over
zijn schouder' voor 'hij kijkt al
naar de meisjes', die kent toch
niemand? En ik kan het on
derkennen als .onbe'duidende
dikdoenerij, maar mijn collega
Belousov in Moskou niet. Die
is bij het vervaardigen van
zijn Russisch-Nederlandse
woordenboek vies het bos in
gejaagd door Van Dale".
Kwartje
Zittend in de tuin van zijn
mooie huis in Harderwijk ver
telt de 66-jarige slavist en
lexiograaf Van den Baar hoe
het allemaal begon. Hoe hij als
katholieke jongen in Limburg
voor een kwartje bij de Hema
een boek kocht over Rusland.
Hoe hij „een zekere hang naar
Rusland" kreeg en in de oor
log met Russen in contact
kwam toen hij in Duitsland te
werk werd gesteld in de
Krupp-fabrieken. „Daar werk
te ik met louter Russen, reden
te meer om te proberen wat
van hun taal te leren. In de bi
bliotheek van Krupp vond ik
een kleine Russische gramma
tica, die heeft me op weg ge
holpen".
De taal liet hem niet meer los.
Op eigen houtje leerde hij
door, ook toen hij nadat hij
was ontsnapt uit Duitsland en
in Engeland was opgeleid tot
officier naar Nederlands-
Indië ging als inlichtingen
man. „In Indië vond je vrij
veel Russische boeken, omdat
er veel Russen zaten, gevlucht
voor de revolutie van 1917".
De militaire inlichtingendienst
toonde zich in de passie van
Van den Baar en nodigde hem
in 1952 uit Russisch te komen
doceren aan de 'spionnen-
school' in Harderwijk. Van
den Baar („ik had eigenlijk
geen beroep") nam dat aanbod
aan en bedong dat hijzelf in
tussen aan de Universiteit van
Amsterdam Russisch mocht
studeren. Hij deed dat daar sa
men met onder anderen Nico
Scheepmaker en studeerde in
1959 af. Intussen was het,
vooral vanwege de Russische
inval in Hongarije in 1956, ab
soluut fout om de 'taal van die
rooien' te studeren, maar daar
trok Van den Baar zich niets
van aan. Een meegaand type
was hij nu eenmaal niet. Dat
merkte een majoor in Harder
wijk ook; die kreeg door Van
den Baar een bureaulamp naar
zijn hoofd geslingerd. Het
werd het einde van Van den
Baars militaire en het begin
van zijn wetenschappelijke
loopbaan. Hij promoveerde in
1968 en werd van medewerker
lector en van lector hoogleraar
aan de Rijksuniversiteit
Utrecht. „Toen heb ik gezegd:
nu moet ik zorgen dat er een
goed Nederlands-Russisch
woordenboek komt, want daar
schort het vreselijk aan".
Gezwam
„Literatuur is mij vreemd, ik
heb er geen gevoel voor. Al
dat gezwam over die Russische
schrijvers, het zal allemaal wel
waar zijn, maar dat men er zo
volslagen van over de rooie
gaat, ik begrijp er niets van.
Maar wat ik wel mooi vind dat
zijn woorden. De semantiek,
de betekenis van woorden, die
is zo verrekte interessant!"
Daar raakt Van den Baar op
dreef, daar naderen we de
grondslag van zijn werk. „Ik
heb twee belangrijke conclu
sies getrokken. A: Synoniemen
bestaan niet. Niet in één taal,
nog minder in twee. B: Verta
len is derhalve uitgesloten".
Om dat te illustreren tekent
Van den Baar twee cirkels, die
elkaar gedeeltelijk overlappen
Ze vallen niet samen, en zo is
het ook met woorden uit ver
schillende talen. Hooguit over
lappen hun betekenissen el
kaar, verwijzen ze min of
meer naar hetzelfde, nooit zijn
ze gelijk. Dat moet een ver
drietige gedachte zijn voor de
samensteller van een Neder
lands-Russisch woordenboek.
„Welnee, dat is een troostrijke
gedachte", zegt Van den Baar
„Het verlost je van de terreur
van de betekenis-gelijkheid".
En het sluit vertalen uit? „Dat
is wat overdreven, maar het
toont aan dat je niet verder
komt dan benaderen. Neem nu
het woord 'kleingeestig'
even kijken of het erin staat-
ja - en vraag aan een Neder
lander, een Engelsman, een
Fransman en een Rus naar
welke persoons-eigenschap dat
verwijst. Wat voor antwoor
den krijg je dan? Durft u dat te
zeggen? Ik niet. Zo zie je: het
loopt nooit parallel. Of neem
de uitdrukking 'op één been
kun je niet staan' en probeer
die in het Engels te vertalen.
Zelfs als je aan een Engelsman
uitlegt dat het hier een uit
drukking betreft die inhoudt
dat je nog een borreltje wilt,
dan loop je het risico dat hij
het vertaalt als: 'Let's have
another one'. Terwijl de En
gelse uitdrukking is: 'Wet the
other eye'. Dan kom je er
dichtbij".
Een dergelijke niveau van
vertalen wilde Van den Baar
ook in zijn woordenboek be
reiken en daartoe ontwikkelde
hij een methode die zo waar
devol was, dat de stichting
Zuiver Wetenschappelijk On
derzoek er subsidie voor ver
leende Hij betrok negen in
Nederland wonende Russen bij
de samenstelling van zijn
woordenboek, waardoor hij
het levend Russisch zo dicht
mogelijk naderde. Veel beter
dan Russische boeken, kranten
en dergelijke, konden zij aan
geven welke eigentijdse Russi
sche woorden gebruikt moes
ten worden. Te meer omdat
Russisch drukwerk nogal be
houdend is. Van den Baar:
„Het 17-delige Russische woor
denboek dat ik heb, citeert bij
na alleen Tolstoj en Poesjkin.
Maar met die citaten uit de vo
rige eeuw kun je in een ge
sprek natuurlijk niet goed uit
de voeten. Bovendien vind je
in het gedrukte Russisch geen
enkele vloek of vulgarisme.
Die zijn nog nooit opgeschre
ven. Dat hebben wij nu voor
het eerst gedaan, aan de hand
van de gesprekken met onze
Van den Baar betrok negen in Nederland wonende Russen bij de
samenstelling van zijn woordenboek, waardoor hij het levend
Russisch zo dicht mogelijk naderde.
FOTO: PINK WETSELAAR
Russische medewerkers, want
die kennen dat soort woorden
natuurlijk wel degelijk".
Binnenvallen
„Toen ik in 1969 aan mijn
woordenboek begon, was het
allemaal nog liefdewerk. Maar
nu, met de komst van Michael
Sergejevitsj, is de zaak grondig
gewijzigd. Ik ben indertijd ook
wel naar de ambassade gegaan
om te vragen of ze niét bij wil
den dragen aan de totstandko
ming van het woordenboek,
maar toen eisten ze inspraak.
Bij het woord 'binnenvallen'
mocht dan niet geschreven dat
de Russen in 1968 Praag bin
nenvielen. En vulgarismen
mochten helemaal niet.
Maar nu is dat anders. Ik ga
de ambassadeur dan ook voor
stellen mee te doen aan een
gezamenlijk project, om in Eu
ropees verband woordenboe
ken te gaan maken, vanuit het
Russisch in het Nederlands,
het Duits en het Frans Mis
schien is ook de EG wel geïn
teresseerd, of de Unesco, of
een bedrijf als Philips. Als er
geld voor komt, wil ik het
graag opzetten Maar het is
gekkenwerk, hoor. De afgelo-,
pen jaren heb ik duizenden
malen gedacht: ik schei er mee
uit. ik ben idioot dat ik dit doe
Maar goed. nu zijn we wel het
enige land dat een Russisch
woordenboek van 1800 pagi
na's heeft. En dat komt omdat
er nergens anders iemand
rondloopt met zo'n prettige
gekte. Ik zeg niet: dit is een
uitstekend woordenboek. Maar
ik zeg wel dat we met de be
perktheid die mijzelf en ande
ren eigen is. gedaan hebben
wat we konden in de tijd die
we hadden".
STEVO AKKERMAN