Sovjet-zeelieden
meren aan
in „paradijs"
male
„Je haalt daarmee
het schoonmaakwerk
uit de anonimiteit"
CcidócSomcwit
ZATERDAG 22 JULI 1989 PAGINA 22
ROTTERDAM - De geur van vis
en goedkope sigaretten vermengen
zich met een hoop zweetlucht. De
atmosfeer op de Suloy, een vissers
boot uit de Russische havenstad
Moermansk, is drukkend. Stank
zal de bemanning - 68 mannen en
zes vrouwen - echter een zorg zijn.
Na ruim vier maanden onafgebro
ken te hebben gevaren willen zij
maar één ding: zo snel mogelijk
weer weg uit de Rotterdamse ha
ven en naar huis.
In Rotterdam worden de vrije uren ge
vuld met het kopen van tweedehands
Lada's en nieuwe panty's. Die brengen
thuis, zolang het ijzeren Gordijn nog
metershoog is opgetrokken, veel geld op.
En als ze willen kunnen ze even bijko
men en kosteloos een beetje dollen in de
'hemel aan de Schie', een luxueus zee
manshuis, waarin de Russen voor een
slordige zes miljoen gulden hebben geïn
vesteerd. Het recreatiecentrum, annex
VIP-oord in Overschie is twee maanden
geleden geopend. Honderden Sovjet-zee
lieden hebben sindsdien al de weg naar
het landhuis gevonden.
Vrijwel dagelijks rijdt er vanuit de ha
vens een volle touringcar met varensgas
ten naar landgoed Nieuw Rhodenrijs,
aan de Delftweg. Daar worden de man
nen, soms in aanwezigheid van enkele
Sovjet-stewardessen, op vorstelijke wijze
onthaald. De weg naar het 'paradijs' be
gint met een lange, statige oprijlaan.
Binnen doet alleen de dieprode kleur
van het velours denken aan de commu
nistische heilstaat. De goudkleurig bord
jes op de deuren verraden in twee talen
de weelde erachter.
Relaties
De villa heeft televisiekamers, een fit-
nessroom, biljartkamer, flipperhal, bar.
sauna en bibliotheek met de laatste edi
tie van Izvestia en Pravda. Alles is gra
tis. mits je Rus bent. Amerikaanse knok-
video's. zoals Nevada Smith, worden
goed bekeken. Porno is ook razend po
pulair. maar die zit (nog) niet in de ver
zameling. Een opvallende schotel op het
dak om de staatstelevisie via de satelliet
te kunnen volgen, wil beheerder Johan
van de Velde absoluut niet. Hij is in
dienst van scheepvaartmaatschappij
Transworld Marines Agency (TWA), het
cargadoorsbedrijf dat de belangen van
de Russische scheepvaart in de Rotter
damse haven behartigt. „Als er zo'n
schotel komt, krijgen de bewoners aan
de Delftweg de indruk van KGB-achtige
toestanden. Ik heb de Binnenlandse Vei
ligheidsdienst (BVD) nog niet op visite
gehad, maar ze zijn van harte welkom.
Hier zitten geen microfoontjes achter
schilderijen of in de lampen. Dit cen
trum is uitsluitend bedoeld als ontmoe
tingsplaats voor de bemanningen van
container- en stukgoedschepen".
Op de bovenverdieping is één vleugel
van de villa ingericht voor VIP's, zoals
ambassadeurs, consuls en zakenrelaties.
Dat is dan ook een van de weinige plaat
sen in het kapitale pand waar de gewone
Sovjet-zeeman niet mag komen. De
wijnkelder is voor hem ook taboe. Al
leen aan hoogwaardigheidsbekleders
worden gerenommeerde wijnen, ijsge-
koelde whisky's en wodka's geschonken.
Dat is de regel van het huis. Een belang
rijk personage kan overigens de borrel
ook laten serveren in de bureaukamer of
in de slaapkamer.
Johan van de Velde: „Voorheen nodigde
Transworld bijvoorbeeld de directeur
van Shell of Akzo uit om voor zaken
naar een hotel in Rotterdam te komen.
Heel omslachtig allemaal. Nu hebben we
deze sfeervolle locatie. 0e 'grote jon
gens' kunnen na het onderhandelen over
contracten een paar uurtjes van de voor
zieningen in de villa gebruik maken. Het
complex gaat ook gebruikt worden voor
andere Transworld-activiteiten. Ik denk
aan bedrijfsparty's en vergaderingen met
onze agenten. Aan de bouw van een ver
warmd zwembad, een binnenbad, wordt
gewerkt. Twee tennisbanen, een voetbal
veld en een terrein voor midget-golf
worden nog aangelegd. In de vijver kan
al worden gevist".
Comfortabel
Voor de zeelieden bruist de hele week
door het heerlijk-helder-piva, oftewel
LUXE
ZEEMANSHUIS
IN
OVERSCHIE
Rechts: Het contrast
tussen schip en
zeemanshuis is gigantisch.
Aan boord is het maar een
armoedige bende.
bier. Ze worden zo verwend omdat, zo
heeft de ervaring van TWA geleerd, een
goedgeluimde zeeman straks wat nauw
keuriger let op het verschepen van de
produkten.
De Sovjetunie is een van de grootste
klanten van de Rotterdamse haven. Met
duizend tot vijftienhonderd schepen en
zo'n dertig- a veertigduizend zeelieden
per jaar kon dan ook 's werelds grootste
havenstad niet achterblijven om de Sov
jets iets speciaals te bieden. Ook in Ant
werpen en Hamburg komen veel Russi
sche schepen en dus zijn ook daar sinds
enkele jaren gezellige recreatiecentra.
Volgens ingewijden zijn die echter veel
minder comfortabel. „Overschie is het
neusje van de zalm".
TWA heeft het uit 1930 daterende land
huis in opdracht van het ministerie van
scheepvaart in Moskou voor 2,8 miljoen
gulden gekocht, inclusief 4,5 hectare
grond en veel groen. De villa is destijds
gebouwd voor de familie van de rijke re
der en bankier Hoboken. De laatste eige
naar was de aluminiumfabrikant Hunter
Douglas en had maanden leeggestaan,
totdat de Sovjet-autoriteiten ontdekten
dat het zeer geschikt was voor wat zij
voor hun zeelieden wilden.
De transactie werd overigens heel wat
makkelijker tot stand dan de vèstiging
van een Sovjet-consulaat in de Maas
stad. De consulaire vestiging is een wens
van de Sovjets en de gemeente Rotter
dam. Maar tot nu toe heeft de Neder
landse regering geweigerd mee te wer
ken. Het ministerie van buitenlandse za
ken vindt een consulaat overdreven.
„Als er problemen zijn over visa en der
gelijke, dan zijn de zeelieden vanuit de
haven net zo lang onderweg naar de
Sovjet-ambassade in Den Haag als naar
het centrum van Rotterdam". Aan
Nieuw Rhodenrijs is inmiddels door
TWA voor bijna drie miljoen gulden
vertimmerd. Waarom zo fors uitgepakt?
Johan van de Velde: „Het ministene in
Moskou heeft het erg goed voor met zee
lieden. Bovendien hebben de Russen er
groot belang bij dat er vooral veel en
goede produkten vanuit Nederland wor
den geïmporteerd. In het leggen en on
derhouden van handelscontacten speelt
het recreatiecentrum dus ook een be
langrijke rol". Kortom, het zeeliedenhuis
verdient zichzelf op termijn weer terug.
Van de Velde, voormalig sales-manager
bij TWA. en zijn vrouw Cilly zwaaien
sinds enkele weken de scepter op Nieuw
Rhodenrijs. Ze spreken welgeteld vier
woorden Russisch, maar daarin komt na
Boven: Zes miljoen
is er geïnvesteerd vn
deze villa die tot
zeemanshuis is
omgebouwd.
Links: Op de
bovenverdieping van
de villa kan het
zeevolk onder meer
een partijtje snooker
spelen.
Links: Beheerdersechtpaar
Johan en Cilly van de Velde
keuren in het luxueuze
restaurant een wijntje dat
overigens alleen voor VIP's
wordt geschonken. De doorsnee
zeeman drinkt 'piva', een
pilsje. FOTO'S: CEES VERKERK
september verandering. „Dan gaan we
een cursus volgen". Voor het echtpaar
wordt nabij de villa een aparte woning
gebouwd, want dagelijks op-en-neer naar
Willemstad (Noord-Brabant) is geen
doen.
Douane
Van de goede zorg voor het zeevolk,
waarover de villabeheerder zo hoog op
geeft, is een paar kilometer verderop, in
de haven op het Noordereiland, bitter
weinig te merken. De Suloy uit Moer
mansk is vandaag een van de dertien
schepen die aan de Rotterdamse wal ligt.
Aan boord is het ronduit een armoedige
zooi. De TWA-begeleider. waterklerk
H.J. Engelchor is onze tolk. „Als ik een
paar dagen op deze boot zou moeten
verblijven sprong ik gegarandeerd van
boord", zegt hij. De Suloy heeft vis ge
lost afkomstig uit de Atlantische
Oceaan. De hutten van de bemanning
en andere vertrekken krijgen we niet te
zien, alleen de kapiteinskamerOp
een prikbord hangt een glimlachende
Boris Jeltsin en aan de wand een gegla
zuurd bord met de afbeelding van een
nors kijkende Lenin. Daarnaast de baro
meter. De wodka is op. Gelukkig voor
de geheelonthouder, want afslaan is heel
onbeleefd. Kapitein Anatoliy Pushkar
vertelt boos tegen de waterklerk dat hij
vanmorgen van de douane een boete
heeft gekregen omdat hij per vergissing
te veel sloffen sigaretten had aangege
ven. Straf: tweehonderd gulden. Jammer
zouden wij zeggen. „Heel vervelend",
volgens Engelchor. Pushkar verdient na
melijk hooguit vierhonderd gulden per
maand. Zijn matrozen, en onderofficie
ren soms de helft minder. Ook al
moeten de roebels in dit geval met elr
kaar moeten worden opgebracht, het is
hoe dan ook een aderlating. In de kapi
teinskamer wordt danook hartgrondig
gescholden. Echt welkom zijn we niet.
Foto's maken voor een kranteartikel
mag ook niet. Maar na veel aandringen
stemt Anatoliy Pushkar eindelijk toe.
De blits
„Morgen", zo zegt Engelchor, „mogen
de Sovjet-zeelieden in Overschie een
paar uurtjes het roer omgooien. Als ze
daar tenminste zin in hebben". De kapi
tein denkt echter van niet. Hij heeft via-
via wel het een en ander gehoord over
het nieuwe 'paradijs', maar Pushkar en
zijn mannen hebben nog wat anders aan
hun hoofd: inkopen doen. De ruimen
zijn nu leeg en bieden voldoende plaats
voor zeker twintig tweedehands Lada's.
Zeer gewilde auto's omdat daarvoor in
de Sovjetunie makkelijk onderdelen ver
krijgbaar zijn. „Zodra de jongens thuis
zijn in Moermansk, houden ze een
maand of drie vakantie. Met hun nieuwe
auto maken ze in de dorpen de blits.
Voor een nieuwe wagen sta je ruim zes
jaar op een wachtlijst", vertelt Pushkar.
„Daarna wordt de auto dikwijls voor
veel geld weer verkocht". Ook aan nieu
we panty's, chocolade, sportschoenen en
spijkerbroeken is thuis grof geld te ver
dienen. Van alles en nog wat nemen ze
mee naar huis, als het maar geld in het
laatje brengt. Maar verdienen de man
nen dan genoeg om een partij oude La
da's in te schepen? Pushkar: „Op zee
wordt geen cent uitgegeven er is genoeg
om te sparen. Buitengaats varen levert
ook extra geld op". En de vermeende
handel in diamanten? Engelchor: „Daar
weet ik niks van. Volgens mij zijn die
Sovjets daar veel te bang voor. De kapi
tein zou dat ook niet kunnen maken,
want als smokkel wordt ontdekt kan hij
zijn carrière wel vergeten. En de zee
vaart is naar Sovjet-begrippen een goed
betaalde baan. Er heerst vooral in ha
vensteden als Moermansk grote werk
loosheid, dus de zeelui passen wel op
om gekke dingen te doen". De water
klerk van TWA zegt dat duizenden zee
lieden in het bezit zijn van een adressen
lijst. Daarop staat een groot aantal Rot
terdamse winkels waar allerlei spullen
goedkoop kunnen worden ingekocht. Als
gevolg van de glasnost en perestrojka
neemt de douane in de Sovjetunie het
bovendien wat minder nauw met de in
voer van de spullen. Kapitein Pushkar:
„Pas als de boodschappentassen gevuld
zijn en er dan nog wat tijd over is, gaan
mijn mannen naar landgoed Nieuw
Rhodenrijs".
Converseren
Het interieur van de villa is fraai betim
merd en ziet er nog gaaf uit. De meeste
kamers zijn verfraaid met gobelins en
wortelnoten-houten kasten. Tijdens een
uitgebreide rondleiding zegt beheerder
Van de Velde dik tevreden te zijn over
de opkomst van de bemanning. „Onze
jongens maken zelf reclame, daar hoe
ven wij niets voor te doen. Mijn vrouw
en ik zorgen er voor dat de gasten zich
thuisVoelen. Ze worden hier niet onder
controle gehouden. De poort staat hier
dag en nacht open". Het restaurant is
even niet toegankelijk, want de directeur
van de Koninklijke Nederlandse Scheep
vaart Maatschappij onderhandelt er met
mensen van de TWA en gebruikt de
lunch.
Van de Velde: „Ik geef toe, dit complex
is wat luxueus uitgevallen. Maar als je
maandenlang op zee zit, wil je je wel
eens lekker amuseren. Vrouwen zijn ook
welkom. Een probleem voor die Russen
is dat ze geen woord Engels of Duits
spreken. Alleen de officieren spreken
twee talen en dan nog gaat converseren
in het Engels niet van harte. Wat moet
zo'n doen als hij op eigen gelegenheid
aan wal gaat? Hij kan nergens terecht.
De Sovjets zijn over het algemeen ook
wat teruggetrokken. Amerikanen zoeken
elkaar op of duiken een bar in", aldus
Van de Velde.
Ruwe zeebonken i
Voor alle zeelieden, ongeacht nationali-J
teit, geldt dat het zeemansleven nietf
meer is zoals vroeger. „In elk stadje eenf
ander schatje gaat niet meer op", zegt'
Van de Velde. De honderdduizenden be
manningsleden van de schepen die jaar
lijks de kade betreden zijn misschien
niet allemaal even fris, maar om nou te
zeggen dat de ruwe zeebonken er pen ge
varieerd seksleven op na houden, dat
gaat volgens.de beheerder van het land
goed veel te ver. „Russen zijn gewone
jongens, net als u en ik. Vroeger, als een
schip lag aangemeerd, werden in Katen-
drecht de bloemetjes buitengezet. De
Sovjets hebben er meer belang bij wat
inkopen te doen, rusten even uit en
sporten wat, en gaan er dan weer van
door. Op naar de volgende haven".
Onze tolk, waterklerk Engelchor, zegt na
het bezoek aan de vissersboot Suloy wel
de nodige vraagtekens te zetten bij de
'overdreven luxe' van het zeemanshuis.
„Het contrast tussen de situatie aan
boord en de luxe aan wal is ontzettend
groot". De Sovjet-zeelui kunnen er prat
op gaan dat zij in de directe omgeving
van de haven een stek hebben waar ze
op verhaal kunnen komen. Maar dat is
dan ook alles. Het sprookje vertellen ze
thuis, en dan wil de hele familie voor de
lol even zeeman worden.
JOEL BATENBURG
KAMERLID BIESHEUVEL OVER FOTO
DEN HAAG - Normaal gesproken
is de vakantieperiode van onze par
lementariërs een rustige periode.
De Tweede Kamer vergadert niet
en het land lijkt nauwelijks proble
men te hebben. Maar niet alle poli
tici pakken onmiddellijk de koffers
als kamervoorzitter Dolman de
Kamer twee maanden vrijaf geeft.
Zij lopen enkele weken- stage bij
bedrijven en instellingen. Vorige
week was het Haagse kamerlid Pie-
ter-Jan Biesheuvel (39) een nacht
schoonmaker op het ministerie van
financiën. Een aardige foto voor de
krant. Zeker, maar wat leert een
kamerlid daar nu precies van?
„Mensen hier uit de buurt hebben me al
een aantal malen aangesproken over die
foto. Overigens opvallend meer dan
twee jaar geleden toen ik stage liep bij
Hfet streekvervoer en gefotografeerd ben
als chauffeur. Ik denk dat dat komt
doordat mensen zich daarbij veel meer
kunnen voorstellen, want een kamerlid
dat zich bezighoudt met het openbaar
vervoer is normaler dan hij die zich met
schoonmaken bezighoudt".
Pieter-Jan Biesheuvel: „Je
kunt natuurlijke dikke
rapporten over
arbeidsomstandigheden
achter je bureau lezen.
Maar als je het zelf een keer
meemaakt is dat heel wat
anders".
FOTO: CEES VERKERK
Het lijkt wel of Biesheuvel zich wil excu
seren voor de foto-sessie. Maar hij had
toch van te voren kunnen bedenken dat
een foto van een kamerlid die\het toilet
van Ruding poetst, vragen opróept. Was
het echt noodzakelijk?
„Die vraag is op zich terecht. Maar met
foto's maak je het toch beeldend. Je
haalt daarmee het laag gewaardeerde
schoonmaakwerk dat vooral in de grote
steden door buitenlanders wordt gedaan,
uit de anonimiteit", licht de CDA'er toe,
die onmiddellijk vervolgt met uit te leg
gen wat hij tijdens die nacht heeft ge
leerd. „Het werk wordt gedaan door
mensen die in grote eenzaamheid een
deel van zo'n kantoor onder handen ne
men. En dat nacht in, nacht uit. Het is
niet alleen lichamelijk een zware klus,
maar het verstoon ook het ritme van
deze mensen, die 's avonds om elf uur
beginnen en de volgende morgen om ze
ven uur weer op straat staan. Als kamer
lid houd ik me onder meer bezig met ar
beidsomstandigheden waarover je na
tuurlijk dikke rapporten achter ie bureau
kunt lezen. Maar als je het zelf een keer
meemaakt is dat heel wat anders".
De nacht die Biesheuvel doorbracht op
het ministerie was onderdeel van een
stage van twee weken bij Randstad Hol
ding. „Dat bedrijf heeft drie hoofdactivi
teiten: schoonmaken, uitzendwerk en be
veiligen. Bij alle drie de onderdelen heb
ik enkele dagen meegelopen en vooral
veel geluisterd. Het is trouwens opval
lend hoe mensen bereid zijn over hun
werk te praten".
T elefoon
„Wat elke keer weer opvalt is dat nader
hand de mensen bij wie je op bezoek
bent geweest, je gemakkelijker weten te
bereiken. Ze staan er van versteld hoe
gemakkelijk ze een kamerlid aan de tele
foon kunnen krijgen. Een stage haalt
heel wat drempels weg".
Voor Pieter-Jan Biesheuvel was het niet
de eerste keer dat hij als kamerlid enkele
weken onderdak vond bij een bedrijf.
„Twee jaar geleden heb ik tijdens het
paasreces het streekvervoer in al zijn fa
cetten bekeken. Als lid van de commis
sie verkeer van de Kamer buig je je over
de problemen van het openbaar vervoer,
maar heb je geen flauw idee van hoe het
in de praktijk verloopt. Ik noem wille
keurig twee zaken waar ik toen nadruk
kelijk op ben gestuit: de aansluiting tus
sen streek- en stadsvervoer en de bereik
baarheid van kleine kernen. Als je dan
later daarover een debat hebt, dan weet
je waarover je praat".
„Ik kan nog een ander voorbeeld noe
men waaruit blijkt welke invloed zo'n
stage heeft op je denken. Vorig jaar heb
ik enkele dagen het reilen en zeilen in de
Scheveningse gevangenis bekeken en heb
toen kunnen zien wat het beroep van be
waarder inhoudt. Als er nu gesproken
wordt over het opsluiten van twee ge
vangen in één cel dan zul je mij niet snel
onder de voorstanders aantreffen. Die
maatregel zal dermate grote gevolgen
voor het personeel hebben dat dat ge
woon niet kan".
Baan
Enkele jaren geleden pleitte minister
Brinkman in een onbewaakt ogenblik er
voor dat kamerleden een baan zouden
moeten hebben. Wellicht zouden ze dan
heel wat meer begrijpen van de proble
men waarmee de maatschappij kampt.
Denkt Biesheuvel er ook zo over?
„Praktisch is het uitgesloten dat je naast
het kamerlidmaatschap ook nog een
baan zou hebben. Maar je moet niet uit-|
vlakken dat in de Kamer bijna iedereen
wel enkele nevenactiviteiten heeft. Zelf
ben ik bestuurslid van diverse instellin
gen en organisaties, waardoor je heel wat
contacten hebt waarover Brinkman het
had. Overigens hebben die bestuursfunc
ties geen directe relatie met de onder
werpen waarmee ik me in de Kamer be
zighoud. Maar als ik als bestuurslid van
een psychiatrische instelling te maken'
krijg met de acties in de gezondheids
zorg, dan helpt dat uiteraard als je daar
over in de fractie discussies voert".
Gaat Pieter-Jan Biesheuvel volgend jaar
weer stage lopen bij een bedrijf of instel
ling?
„Dat hangt ervan af. Tijdens de normale
kamerweken is er absoluut geen tijd om!
je enkele dagen vrij te maken. Het moet
dus tijdens de recesperiode gebeuren,
maar dan heb ik ook met de vakantie
plannen van mijn gezin te maken. Het
hangt er dus van af hoe een en ander
praktisch geregeld kan worden. Wel
hoop ik binnenkort samen met Frits
Castricum van de PvdA één of twee da
gen bij het Haagse openbaar-vervoerbe
drijf, de HTM, mee te lopen. Dat is een
toezegging die we al gedaan hebben".
Wellicht staan er dan twee kamerleden
op de foto.
LUCAS BOLSIUS
