Uitleen kunstvideo „mager,
maar dat wisten we 99
Knap tekenwerk in
grauwe prehistorie
„Holec lijkt
op Begemann"
Vertelling van liefde en poëzie
CetdaeCou/iont
Wegtransporteurs komen
met eigen smog-scenario
GISTEREN
M'N
AUTO
INDE
KRANT.
VANDAAG
VERKOCHT.
Romantisch image
van Patrick Sway ze
krijgt klappen
FILM
VRIJDAG 14 JULI 1989 PAGINA 1|
DEN HAAG De uitleen
van kunstvideobanden bij
de Haagse Aretoteek aan
de Denneweg die vorig
jaar met nogal wat en
thousiasme is begonnen,
loopt, maar niet hard.
„Maar dat wisten we te
voren, dat het magertjes
zou zijn". Aldus Michiel
Morel, directeur van deze
Artoteek, die in samen
werking met de artoteek
van Dordrecht zestig
kunstbanden in beheer
heeft.
„Waarvan er meestal zo'n
twee tot vijf zijn uitgeleend,
aan leners die doorgaans al
wat ouder zijn, zo vanaf een
jaar of dertig", aldus Morel.
„Het zijn duidelijk mensen die
op dit terrein al zijn ingevoerd
en over voorkennis beschik
ken van wat kunstvideo pre
cies inhoudt. Want kunstvideo
is een moeilijk toegankelijke
kunstvorm, niet te verwarren
met kunstfilms zijn, die over
kunst gaan". Kijken naar
kunstvideo is te vergelijken
met kijken naar een modern
schilderij, maar dan in bewe
gende beelden en meestal met
muziek; het is een nieuwe
kunstvorm, ook al wordt die al
zo'n twintig jaar beoefend.
Het is Morel in ten minste
twee gevallen bekend, dat
mensen die eenmaal met
kunstvideo hebben kennisge
maakt, aan het lenen blijven.
„Dat het lenen van kunstvideo
nu nog wat mager is, houdt ze
ker niet in, dat we ermee stop
pen, daar piekeren we niet
over. Het is ons duidelijk ge
worden, dat dit een zaak is die
een periode van lange jaren
vergt. Ook het verschijnsel
van de Artoteek, waar beel
dende kunst kan worden ge
leend, had jaren nodig om het
niveau te bereiken waarop de
Artoteek thans is terechtgeko
men. Het budget dat voor de
aankoop van nieuwe kunstvi
deobanden is toegezegd, wordt
daarom van harte geaccep
teerd".
De kunstvideobanden worden
niet aan iedereen zo maar uit
geleend, men moet lid zijn van
de Artoteek, voor 72 gulden
per jaar. Leden kunnen de
banden wel lenen, tegen een
vergoeding van zes gulden per
band per week, of zevenvijftig
voor twee weken.
Om de toegankelijkheid te
vergroten is de Artoteek be
gonnen met filmavonden op
de donderdag; de ene week
worden kunstfilms vertoond,
de andere week kunstvideo
banden, met toelichting van de
kunstenaar/maker. Tot dusver
gaven vier Haagse kunste
naars die toelichting: Bob
Lens, Adriaan Nette, Heiner
Holtappel en Rolf Pollem. Het
komende seizoen, na de zo
mervakantie, begint in okto
ber. Van die maand af worden
elke laatste donderdag van de
maand kunstvideobanden ge
toond, steeds in aanwezigheid
van een toelichtende kunste
naar.
Morel: De avonden zijn tot
dusver goed bezocht, acht tot
tien mensen. Men zal dit aan
tal niet zo hoog vinden, maar
het viel ons alles mee, het gaat
nu eenmaal om een moeilijk
toegankelijke kunstvorm, die
om jaren van gewenning
vraagt".
Instituut
De Raad voor de Kunst heeft
inmiddels de oprichting van
een nationaal instituut voor
behoud en beheer van een na
tionale videokunstcollectie be
pleit. Ook het groeiend belang
van de elektronische media
voor de hedendaagse kunst
rechtvaardigt de oprichting
van zo'n instelling, aldus de
raad. Een daartoe strekkend
advies is gisteren aan minister
Brinkman van welzijn, volks
gezondheid en cultuur toege
stuurd. Voor 1 augustus kan
een „formateur" aan de slag
opdat de stichting voor 1 no-
vember van start kan.
*De raad ontleent zijn bevin
dingen aan de onderzoeksrap
porten „Videokunst en video
instellingen" van september
vorig jaar en „Elektronische
mediakunst: archiveren, sti
muleren" van april 1989. Be
pleit wordt een nationaal ar
chief en informatiecentrum
dat ook de Nederlandse video
en elektronische mediakunst
bevordert en ondersteunt.
In ons land bestaat tot nu toe
geen initiatief tot behoud en
beheer van een nationale vi
deo-collectie. In het besef van
de geringe houdbaarheid van
beeldmateriaal is deze lacune
des te schrijnender. Ook ont
breekt er een structuur voor
overleg en samenwerking tus
sen bestaande grote video-in
stellingen. Voorts wordt het
belang van de elektronische
media voor de moderne kunst
steeds groter en is er in ons
land een levendige en wijd
verspreide mediakunstcultuur,
aldus de onderzoekers.
HENGELO Joep van
den Nieuwenhuizen ge
looft zeer in de nieuwe
strategie van Holec. „Op
het moment dat Jansen
directeur werd ben ik de
onderneming met meer
interesse gaan volgen", al
dus de schoonzoon van
horecagigant Van der
Valk die naam heeft ge
maakt met het verande
ren van (bijna) failliete
metaalfabrieken in goed
renderende bedrijven.
Decentralisatie luidt het devies
van Tom Jansen die sinds ja
nuari de scepter bij Holec
zwaait. Daarmee is definitief
gebroken met de strategie om
de vroegere concurrenten als
Heemaf, Hazemeijer en Smit
onder één noemer te brengen.
De bedrijfsonderdelen zijn zelf
weer verantwoordelijk voor
hun verkoop. Het streven van
de vorige topman, Jan Smit,
om van Holec een echt con
cern te maken is daarmee de
finitief verlaten. Smit zelf
heeft trouwens toegegeven dat
die strategie niet de juiste was.
Aan corporate image of dik
doenerij heeft Van den Nieu
wenhuizen een hekel. Zijn
langzamerhand opgebouwde
conglomeraat kent zo goed als
geen topstructuur. Het aan de
beurs genoteerde Begemann,
waarin Van den Nieuwenhui
zen de meerderheid van de
aandelen heeft, is ongeveer
even groot als Holec met een
omzet van zo'n vijfhonderd
miljoen gulden en 2500 werk
nemers.
Dwarsverbanden
Sinds de overkomst van Jan
sen van Nedlloyd naar Holec
ziet Van den Nieuwenhuizen
meer overeenkomsten. Van
daar dat hij in april contact
met het hoofdkantoor van het
elektrotechnische concern in
Amersfoort zocht. „Ik zie veel
paralellen", aldus Van den
Nieuwenhuizen. „Een decen
traal beleid, zelfstandig opere
rende onderdelen die elkaar
versterken, de financiële
dwarsverbanden doorgeknipt.
Wonderbaarlijke overeenkom
sten. Hoewel, zo wonderbaar
lijk zijn ze ook weer niet. Het
is gewoon de juiste manier om
zo'n onderneming te leiden".
Intussen heeft de actieve Bra-
JOEP VAN DEN NIEUWENHUIZEN:
Joep van den Nieuwenhuizen
bander een belang in Holec
opgebouwd. Enkele procenten?
Meer dan tien misschien?
„Nee, het lijkt me verstandiger
om me daarover niet uit te la
ten".
Van den Nieuwenhuizen
denkt Holec in de eerste plaats
financieel te kunnen helpen.
De slechte laatste jaren hebben
het concern tot op het draad
uitgekleed. Elke schroef is bij
wijze van spreken in onder
pand gegeven ,aan de bank.
Met een financiële injectie
krijgt Jansen de gelegenheid
nieuwe plannen in uitvoering
te nemen.
„Ik wil Holec geen zaken op
leggen", zegt Van den Nieu
wenhuizen beslist. „Je kunt
zoveel bedenken. Fuseren. Op
onderdelen samenwerken. Het
gaat erom dat we elkaar we
derzijds kunnen versterken.
Het kan ook heel goed zijn dat
het blijft bij een financiële
deelneming zonder verdere
zeggenschap".
Of is hij slechts geïnteres-
seeerd in enkele onderdelen
van het gemakkelijk demon
teerbare object? De onderdelen
van Holec lijken afzonderlijk
immers meer waard dan sa
men op een hoop. De schwung
in zijn stem verdwijnt maar
het klinkt beslist. „Het gaat
zeer duidelijk om het integrale
bedrijf. Jansen heeft ook dui
delijk gesteld dat daaraan niet
te tornen valt. In Amerka zou
een bedrijf als Holec gemakke
lijk in deeltjes worden ver
kocht; in Nederland gaat dan
niet zomaar".
RIJSWIJK NOB Weg
transport, een vereniging
waarbij zo'n 8000 Neder
landse transportbedrijven
zijn aangesloten, heeft zelf
een scenario opgesteld
voor verkeersbeperkende
maatregelen bij smog-
alarm. Daarin stelt het.
NOB dat bepaalde trans
porten, onder meer die
van dagverse groente-,
vlees- en fruitprodukten,
uitgezonderd moeten blij
ven van een rijverbod.
Bovendien moet in elke
provincie een informatie
steunpunt komen dat tij
dens epn smog-alarm 24
uur per dag bereikbaar is.
Ook moet wetenschappelijk
bewezen worden dat stilleggen
van het autoverkeer inder
daad zal bijdragen tot een we
zenlijke vermindering van de
smog. Volgens ir. M. Hallmans,
directeur van het NOB, is een
goed onderzoek noodzakelijk
om verkeersbeperkende maat
regelen in de samenleving ge
accepteerd te krijgen. Het
smogscenario van de NOB is
inmiddels overhandigd aan
alle commissarissen van de
Koningin. Deze bestuurders
stellen zelf een draaiboek vast
voor hun provincies.
Hallmans zei gisteren tijdens
de presentatie van het jaarver
slag behoorlijk gefrustreerd te
zijn over het rapport van de
commissie van wijze mannen
dat woensdag aan minister
Smit-Kroes (verkeer en water
staat) is aangeboden en waarin
staat dat het goederenvervoer
per spoor tot het jaar 2010 een
extra investering van 4 tot 5
miljard nodig heeft.
Hallmans: „Wij zijn al heel
lang bezig met het op poten
zetten van gecoördineerd rail-
en wegvervoer. Het is triest
om te zien dat vlak voor de
eindstreep ineens iemand an
ders met de eer gaat strijken".
Volgens hem zijn de spoorwe
gen en het wegvervoer allang
geen concurrenten meer. „We
zijn partners. Wanneer de pos-
titie van Rotterdam in gevaar
komt door slechte railverbin
dingen en reders gaan uitwij
ken naar Bremen of Hamburg,
treft dat ook ons".
De NOB-directeur stelt dat de
nu voorgestelde investeringen
in het spoorwegennet slechts
een fractie van het totale goe
derenvervoer treft en nauwe
lijks relevant zijn. „Toch
moeten we oppassen dat we
niet vervallen in de omgekeer
de situatie van de jaren vijftig
en zestig toen alles werd geïn
vesteerd in de wegen en het
spoor verloederde. Nu lijkt het
erop dat het wegverkeer een
negatieve klank krijgt en een
vrachtwagen alleen maar als
een eng, vervuilend object
wordt gezien".
Meer kosten
De rentabiliteit in het Neder
lands beroepsgoederenvervoer
kwam in 1988 uit op 3,7 pro
cent voor binnenlandse en 4,8
procent voor buitenlandse
transporten. Hallmans zei dat
deze matige winstcijfers niet
veel transportbedrijven uit de
problemen hebben gehaald.
„Integendeel. We worden in
onze bedrijfstak geconfron
teerd met steeds meer kosten.
Aan de ene kant propageert
het ministerie van verkeer en
waterstaat wel trots de leus
'Nederland-distributieland',
maar aan de andere kant leg
gen ze met het grootste gemak
accijnsverhogingen op. Zonder
rekening te houden met de
transportbedrijven. Deze las
tenverzwaringen leiden zon
der meer tot faillissementen in
het beroepsgoederenvervoer.
Want dergelijke kosten kun
nen onmogelijk worden door
berekend aan de verladers.
Daarvoor is de concurrentie in
het vervoerswezen te groot".
Luxor Leiden en Eurocinema II Al
phen „Roadhouae" met Patrick
Swayze, Kelly Lynch en Sam Elliott.
Regie: Rowdy Herrington.
Patrick Swayze mag dan in
„Dirty dancing" en in de tv-
serie „North and south" de ro
mantische held zijn gebleken
die de meisjesharten sneller
liet kloppen, in „Road House"
loopt dat imago een paar flin
ke klappen op. Het ligt niet zo
zeer aan Swayze, als wel aan
een verkeerd uitgangspunt
van de film, een slecht script
en een idem dito regie.
„Roadhouse" is eigenlijk een
Western. Geef Swayze het le
ren jasje van John Wayne, een
cowboyhoed, een paard in
plaats van een Mercedes en
maak van het grote cafe
(„roadhouse") langs de weg
een saloon, en je had een cli
ché-western gehad over een
eenzame buitenstaander die
een wetteloos stadje redt van
de terreur van een whiskeys-
tokende slechterik. De cliché's
hebben een ander jasje aan ge
kregen en dat maakt ze alleen
maar ongeloofwaardiger.
Swayze is een beroepsuitsmij
ter, een koele jongen die filo
sofie gestudeerd heeft, maar er
zijn beroep van maakt ongure
elementen via karate en kick
boksen de kroeg uit te slaan.
Hij komt in Missouri in de
„Doublé Deuce" terecht, «en
rokerig café dat door de clien
tèle dagelijks een stukje ver
der wordt afgebroken. Swayze
mag er schoon schip maken en
dat levert een voortdurende
en hardhandige versie van de
klassieke „saloon-brawls"
(kroeggevechten) op.
Swayze wordt weliswaar geïn
troduceerd als de romantische,
stille jongen en krijgt ook al
gauw iets met de locale vrou
welijke arts die vliegensvlug
haar bril voor hem afzet en
haar knotje losmaakt, wanneer
je hem daarna alleen maar ge
welddadig aan het slaan ziet
blijft er van die romantiek bór
weinig over. Zijn grote tegen
stander is behalve het scenario
acteur Ben Gazzara, ooit goed
voor mooie rollen bij Casave-
tes en Ferreri („Tales of ordi
nary madness") en nu het ba
ingestuurd met de vierderangs
rol van gemeen lachende
slechterik. Enige opmerkelijke
aan „Road House" is het live
optreden in de „Doublé deu-
ce"-saloon van de blinde, blan
ke Jeff Healy en zijn band.
Zittend op een stoel met zijn
gitaar plat op schoot, speelt hij
een paar zeer aardse en mooie
klassieke blues en roek-num
mers als „Hoochie Coochie
man" en „Long Tall Sally".
BERT JANSMA
EERSTE IN SERIE VAN ZES MARQUEZ- VERFILMINGEN
Marina Abramovic: „Art must be beautiful", beeld uit een van haar kunstvideo-produkties.
FOTO:
Het geld voor het nationale in
stituut kan niet zonder meer
gevonden worden in de subsi
diegelden voor andere initia
tieven op het gebied van vide
okunst of voor andere video
instellingen. Deze gelden kun
nen wel afhankelijk worden
gemaakt van de mate waarin
ze gebruikt worden voor om
schreven functies die het
plaatselijk gebeuren te boven
gaan. Activiteiten, en daarmee
ook de budgetten van grote in
stellingen en van het beoog
Nederlandse instituut voor
elktronische mediakunst, k
nen wel ineen worden gesch
ven, aldus het advies van
Raad voor de Kunst.
Eurocinema III Alphen
„Platvoet en z'n vriendje*" (Lend
before time). Getekende hoofdfilm
van Don Bluth.
Met alle bewondering voor de
technische uitvoering van
„Land before time" ontkom je
niet aan een aantal vraagte
kens bij deze animatie-film uit
de Don Bluth-studio's. Een te
kenfilm in de prehistorie
waarvoor het idee uit de koker
van producers Steven Spiel
berg en George Lucas kwam,
die er voor de tweede keer (na
„An American tail'VEen muis
met een staartje) voor bij ex-
Disneytekenaar Don Bluth
aanklopten.
De film is het verhaal van een
baby-dinosaurus die zijn moe
der verliest en in z'n eentje
moet proberen te overleven op
een stuk aarde dat steeds on
vruchtbaarder wordt. Hij heeft
de boodschap meegekregen
dat er een Groene Vallei be
staat waar het allemaal nog
goed ziet met de natuur en
daarheen gaat hij op weg.
Voor hij er met opa en oma di
nosaurus in een „happy end"
wordt verenigd, krijgt hij te
maken met een aardbeving,
een vulkaanuitbarsting en de
scherpe tanden van een vlees
etende tirannosaurus. Onder
weg voegen zich nog wat klei
ne dinosaurusjes van een an
der type bij hem, die normaal
gesproken eikaars vijanden
zijn, althans „niet met elkaar
zouden mogen spelen", maar
die nu broederlijk de pootjes
ineenslaan om het groene ide
aal te bereiken.
De boodschap is duidelijk.
„Platvoet en z'n vriendjes"
heeft op de achtergrond de be
zorgde toon om de kwetsbare
en gekwetste natuur, met soli
dariteit als enige middel om de
moeilijkheden op te lossen.
Bluth en zijn mensen zaten
door die prehistorie aan een
aantal vormgevingsproblemen,
vast. Qua animatie zijn die
perfect opgelost. Je moet even
wennen aan het uiterlijk van
die „monstertjes" maar ze krij
gen zoveel leuke eigenaardig
heden mee dat kinderen ze al
gauw in hun hart zullen slui
ten. De achtergronden zijn
vaak prachtig, al zit er door de
poging tot een soort authenti
citeit ook een eentonigheid in
de daardoor grauw aandoende
kleuren. Het verhaal van de
reis is voor een ouder publiek
duidelijk veel te dun waardoor
voor hen de film al snel lang
dradig wordt. De avonturen
van dinosaurus Platvoet en z'n
maatjes lijken vooral geschikt
voor het jongste deel van het
bioscooppubliek, iets waar de
Disney-studio's in hun goede
tijd wel voor oppasten.
De in het Nederlands nage
synchroniseerde versie telt
twee opvallende „nieuwelin
gen" bij de stemmen: Paul van
Vliet als de verteller en Anne-
Wil Blankers als Ma Platvoet.
Platvoet zelf is het jongetje
Philip Klees, zoon van radio
man Dick Klees. In dit geval
mis je weinig aan de Ameri
kaanse stemmen (ook dat was
bij Disney anders), want daar
heeft alleen verteller Pat Hin-
gle iets eigens.
Baby-dinosaurus Platvoet met een anderssoortig bewonertje van de prehistorie die z'n vriendje
wordt.
Patrick Swayze en Marshall Teague in een grimmig gevecht ver
wikkeld.
HAAGS FILMHUIS: „Cartas del par-
que" met Victor Laplace en Ivonne
Lopez. Naar een verhaal van Gabriel
Garcia Marquez. Regie: Toma* Gu
tierrez Alea.
„Cartas del parque" (Brieven
uit het park) is de eerste van
een serie van zes verfilmingen
van verhalen van Gabriel
Garcia Marquez. Ze zijn gepro
duceerd door de Spaanse tv en
met geld van Colombiaanse en
Cubaanse filmfondsen, terwijl
Marquez zelf meewerkte aan
de scenario's. De eerste uit de
reeks is een erg mooi, literair
verhaal spelend in het plaatsje
Matanzas in het oude Cuba
van 1913.
De film vertelt de geschiedenis
van een brievenschrijver, Pe
dro, en twee jonge mensen,
Juan en Maria. De brieven
schrijver is een weduwnaar
die nog altijd treurt om zijn
verloren echtgenote, een dich
ter die zijn ziel legt in de epis-
tels-in-opdracht die hij moet
schrijven. Hij krijgt op een dag
als klant een jonge apotheker
sassistent met interesse voor
ballonnen en luchtvaart. Of hij
voor hem brieven wil schrij
ven aan het meisje Maria. Ma
ria is verrast door de toon van
de brief en wil terugschrijvén.
Ook zij komt bij de professio
nele brievenschrijver aan. Zo
dat die opeens de bespeler
De Colombiaanse schrijver Gabriel Garcia Marquez werkte mee
aan de scenario's van zes films naar zijn werk.
wordt van twee mensen. Die
worden - voelt hij - bijna ma
rionetten in zijn handen, de
brieven gaan een eigen leiden
zoals romanfiguren dat doen
onder de handen van een au
teur en hij legt zijn eigen ge
voelens voor poëzie en liefde
in de brieven van de jongen.
Het meisje Maria aan wie hij
schrijft gaat steeds meer sa
menvallen met de vrouw die
hij verloren heeft, en wanneer
hij merkt hoe het meisje op
zijn poëzie reageert, richt zijn
liefde zich ook werkelijk op
haar.
Wanneer Juan toch voor zijn
„luchtballonnen" kiest en
wanneer blijkt dat Maria meer
o'm de brieven geeft dan om
Juan zelf, besluit Pedro de af
scheidsbrief van Juan niet te
versturen. Hij gaat dóór met
zijn correspondentie, laat de
jongen naar verre gebieden af
reizen en spreekt zijn verza
meling kaarten van overal ter
wereld aan, beplakt die met
postzegels uit zijn album en
vraagt de postbode die te be
zorgen als waren het brieven
van de „ballonvaarder". Een
knap, maar qua karakter ty
pisch literair gegeven, sterk
afhankelijk van het in
woorden gevatte grote roman
tische verlangen van de Pe-
dro-figuur. De tekst zit vol
met kleine filosofieën over le
ven en liefde die prachtig en
tragisch tegelijkertijd zijn en is
gevat in een bijna sprookjes
achtige vertelvorm. De film is
ingedeeld in de vier seizoenen
en tussentitels leiden de we
derwaardigheden van „drie
mensen die zo eenvoudig zijn
dat ze gewoon Pedro, Maria en
Juan heten" in.
Wie van taal houdt, van wal
woorden kunnen doen en
mensen niet, moet „Cartas de!
parque" niet missen. Ook al is
de film meer geschikt voor^
dan voor de bioscoop. Dj
hoofdrol wordt knap gespeeld
door Victor Laplace die iets
heeft van een Spaanse Ma-
stroianni. De film werd opge-
nomen in Cuba zelf. Een van
de volgende films in de serif
die óok in de Nederlandse bio
scoop te zien zal zijn is „Mild'
gro en Roma" (Mirakel
Rome) naar Marquez' verhaal
„Het lange gelukkige leve"
van Margarito Duarte".
BERT JANSMA