Reiden omgeving
iHJSIE LEIDSE HOGESCHOOL IS EEN FEIT
Himn
T O PI
Het Roomse geloof bleef overeind; ondanks
een ratjetoe aan geestelijke herders
ALLER
MERKEN
poggen
pohlffl
HOOGMADE 550 JAAR PAROCHIE
LANGS
OMWEGEN
Afwisselende ontwerpen
foor nieuwe Paterbrug
Villeroy&Boch
bruynzeel
CeidóeSowumt
DINSDAG 11 JULI 1989 PAGINA 11
prie maanden geleden
konden wij ons verdiepen
p n een eerste beschou-
,e (ving over het 550-jarig
c jestaan van de katholie-
a ce parochie van Hoogma-
le. In de Jacobsladder,
f. [wartaaluitgave van de
historische Vereniging
Otto Cornelis van He
ernessen" in Woubrugge,
verscheen van de hand
ïistorische bijdrage
m verhoging der feestvreug
de bij dit 110de lustrum.
Iet begon op 22 septem-
)er van het Jaar Onzes
Ieren 1439 toen de provi-
iorische kapel van Hoog-
pmade verheven werd tot
?J»en zelfstandige parochie.
's letgeen onmiddellijk fi-
ïanciële gevolgen had
t roor de parochie van
s iVoubrugge waaronder de
loogmadese boeren tot
elan toe hadden behoord.
Ie mag de Heer in Zijn
"z ïeiligdom loven met ton-
g, ;en, krikkemige gezan-
'1, ;en, cither en cimbaal,
e/naar je moet vooral niet
0 tan de geldbuidels ko-
tJ' nen. Die van Hoogmade
e (êneerden zich zelfs een
ri )eetje en waren bereid
'i)m aan de te verlaten pa-
ochie van Woubrugge
S' ?en schadevergoeding
/an driehonderd stuivers
ie betalen. Maar dan ver-
Ier ook geen gezeur
tt neer.
ei
?eZo ging Hoogmade z'n eigen
e kerkelijke weg. Bij zijn be-
chrijving der parochiege-
ht chiedenis vorderde Van der
Wereld tot 1675, toen „zeer in
v iet geheim" de H.Mis werd
elezen op de zolder van de
astorie in de Frederikspol-
e er". Hier vatten we de histo-
rie weer op, met Van der Wè-
^relds kennis als leidraad.
«Meteen maakt Hans alweer
<»d!«delijk dat het tussen her
vormden en hardnekkige
lomsen water en vuur was.
sloten de katholieken het
SLerckepad" af waarover de
otestanten (vlak langs de
omse pastorie) naar de kerk
moesten. Die, allengs, her-
icj vormden vonden dit zo erger
lijk, dat de calvinistische Sta-
en van Holland erbij werden
[ehaald. Uiteindelijk moest de
lastorie waarin de katholie-
en ;en kerkten worden afgebro-
b ;en, of zodanig worden ver-
öuwd dat er geen kerkdien-
ten meer mogelijk waren. Ik
trijg niet de indruk, dat dit in
kei eite ook gebeurd is.
4^:;Nx
Zo moet het interieur geweest zijn van de kerk in Esselijkerwoude waar de katholieken van Hoog
made opeengehoopt van 1742 tot 1877 terecht konden.
Maar de katholieke Hoogma-
denaars bleven in elk geval
niet van geestelijke bijstand
verstoken. Pastoors kwamen
en gingen. Ze doopten, be
dienden en deelden de
H.Teerspijze uit in stervensge
vaar en gaven bemoediging
en troost, voor zover ze dat
konden. Zo had je bijvoor
beeld Laurentius Heymen-
berg, gewijd priester, die uit
Maarssen kwam en niet al
leen op zondag in de pastorie
de Mis las maar ook nog elke
dag door de week. Dat was
een corvee en, althans in
Hoogmade, iets aparts. Hey-
menberg was bijna 20 jaar
pastoor op Hoogmade. Op bij
na 80-jarige leeftijd kwam hij
tragisch om het leven: hij ver
dronk op 18 maart 1678. Een
vreemde coïncidentie: zijn op
volger, Johannes Vis, ver
dronk eveneens, een jaartje
later. Een andere pastorale fi
guur was Vis' opvolger: Cor
nelis Hartman, die eerder pas
toor op het, door hervormden
belaagde, eiland Schokland
was geweest en later in Oegst-
geest, „waar hij als pastoor
niet zo geschikt was naar het
scheen". Dit moest onder
meer blijken uit het feit dat
zijn opvolger in Oegstgeest
„veel last had van ongeloof
onder de parochianen".
Maar ook in Hoogmade liet de
eerwaarde Hartman, die in
1692 overleed, niet zo'n beste
indruk achter. Hij werd be
graven in het priestergraf in
de tegenwoordige Ned.Herv-
kerk, naast zijn moeder en
ene tante. Overigens en dat
is wel aardig te vermelden
liet vader Jan Hartman aan
de Oude Zijds Voorburgwal in
Amsterdam een grachtenhuis
met twee achterhuisjes als
kerkruimte bouwen. Van een
„walletjessfeer" was toen nog
weinig sprake, maar Jan
Hartmans inspanningen lie
pen uit in de statie Het Haan
tje die dienst deed tot 1887,
toen aan de Prins Hendrikka
de de bekende St.Nicolaas-
kerk werd gebouwd. Het
Haantje bestaat thans nog
voort als het museum Amstel-
kring. befaamd als Ons' Lieve
Heer op Solder.
Na Hartman beleefde de
Hoogmadese parochie moeilij
ke tijden. Onze provinciën
waren inmiddels door'de ro-
meinse Curie tot missiegebied
verklaard. De nieuwe pastoor,
Antony van Sonsbeek, was
namelijk de jansenistische
stroming toegedaan. Dat was
me wat met die Jansenisten
in onze vaderlandse katholie
ke kerk. Je vond hun aan
hang tot in vrij brede krin
gen. Hans van der Wereld
volgt de officiële roomse doc
trine en heeft het over „dwa
lingen in de leer" en „onjuiste
opvattingen" van natuur en
bovennatuur. Hoe dan ook, de
Op mijn omwegen door
stad en land kom ik
graag mensen tegen. U
kunt mij telefonisch of
schriftelijk vertellen wie
u graag in deze rubriek
zou willen tegenkomen,
ik ben bereikbaar via
071-122244.
Jansenisten in ons land wil
den een bisschopsbenoeming
buiten het romeinse beleid
In Hoogmade stond in 1577 deze kerk aan de Does; gezicht in de richting van Leiderdorp. Ze
was niet katholiek meer en de oud-gelovigen moesten naar andere onderkomens omzien. Maar
daar ging het geloof der vaderen niet meer ten onder.
FOTO'S: PR
om. Het is een hoofdstuk
apart in de kerkgeschiedenis,
maar in elk geval kwam er
een breuk tussen „Utrecht en
Rome", en in 1723 ontstond de
oud-katholieke Kerk. Nou, en
daar had Hoogmade ook mee
te maken. De Hoogmadese pa
rochianen wilden, bij hun op
vattingen van hel, verdoeme
nis en eeuwig heil, niet naar
de sermoenen van Van Sons
beek luisteren en ze deden
een beroep op de zuiver in de
leer zijnde vicaris Theodorus
de Cock, die tegen Kerstmis
1702 de rechtzinnige geestelij
ke Antony van Lin naar
Hoogmade zond. Maar ook
deze kon niet beschikken
over een kerk en verrichtte
de kerkelijke diensten in een
boerderij.
De financiën
Verder was en bleef er de ge
wone ruzie om de financiën.
De kerkbesturen van Hoog
made en Esselijkerwoude
konden het niet eens worden
over wat Hoogmade had te
betalen in het onderhoud van
de kerk en in het levenson
derhoud van de pastoor. En
dan krijg je weer dat gezeur
over „tien jaar een som van
35 gulden voor de huur van
het kerkgebouw in Esselijker
woude". Nu werd met dat ge
bouw in Esselijkerwoude
steeds Hoogmade bedoeld. Ge
schiedschrijving kan aardig
zijn, interessant, maar de lol
wordt via archiefonder
zoek steeds weer bedorven
door een inzage in de toenma
lige boekhouding die ten laste
van de gelovige zielen kwam.
Schuilkerk of geen schuil
kerk, de katholieke armmees-
ters wilden alleen katholieke
behoef tigen helpen, en de
hervormden slechts de her
vormde armlastigen. Welnu,
in 1700 kwam er een oplos
sing door verdeling van de ar-
mengoederen en armenin-
komsten. „Hieruit is het latere
armbestuur voortgekomen",
zo leert Hans van der Wereld
ons.
En zo ging het door. Je zou er
de Jacobsladder van het twee
de kwartaal 1989 op na
moeten slaan. Het is boeiend
en leerzaam wat Van der We
reld de geïnteresseerden
voorhoudt. Het is voorname
lijk een bijna, vermakelijk
overzicht van pastoors in hun
Hoogmadese loopbaan. De
jansenistische invloeden wer
den ingedamd, maar de her
ders die op Hoogmade werden
losgelaten verschilden kwali
tatief.
Neem nu Justus van Beest,
die in 1703 naar Hoogmade
kwam: in Rome gestudeerd,
geprezen om zijn ijver, „maar
hij was weinig bekwaam".
Daar zou een Wim Kan dus
niets aan hebben gehad in een
conference. Het was zelfs zo
erg, dat de goede Van Beest
op 31 julij 1703 verboden werd
(Van der Wereld laat ons in
het ongewisse omtrent welke
autoriteit dit verbod uitvaar
digde), nog langer pastoor in
Hoogmade te zijn. Maar Jus
tus hield voet bij stuk en
bleef, als een „andere Petrus",
vermomd als visser in de om
geving zijn geestelijk ambt
uitoefenen. Maar ai!, de man
werd ontdekt door wie dan
ook en moest in september
1703 vluchten. „Vervolgens
werd hij pastoor in Soest,
waar hij in 1742 overleed".
De draaiplank
Nog even keert Hans weer te
rug naar de niet rechtlijnig in
de leer zijnde pastoor Van
Sonsbeek, die tijdens een
handgemeen in Hoogmade ge
wond werd. De draaiplank
over de Oude Aa, die toegang
verleende tot de kerk, werd
herhaaldelijk weggenomen of
met een ketting vastgelegd.
Dat was geen leven voor een
pastoor, al dan niet jansenis
tisch. Van Sonsbeek moest
vluchten en Justus van Beest
betrok de pastorie. Maar van
zijn kant wendde Van Sons
beek zich tot de Staten van
Holland met het verzoek om
Van Beest te verbannen en
hem, Antony, „in de rechtma
tige plaats aan te stellen". En
ja hoor, Van Beest werd weg
gestuurd, maar meteen wer
den echter ook alle (katholie
ke) kerkdiensten in Hoogma
de verboden. Het getouwtrek
had als gevolg, dat er twee
jaar op Hoogmade geen pas
toor was. Toch schijnen de sa
cramenten in die periode hun
weg te hebben gevonden,
want Hoogmade is nog steeds
„behoorlijk katholiek".
Dat komt ook al doordat vlak
voor Kerstmis 1706 Alardus
Hofland uit Wormer als pas
toor naar Hoogmade kwam.
Zijn pastoraat alhier verliep
zonder moeilijkheden en de
boeren, die het met Van Sons
beek nooit erg goed hadden
kunnen vinden, konden met
Alardus wel uit de voeten.
Hofland had ook de geestelij
ke zorg over Oud Ade en
Roelofarendsveen. In Hc
made begon hij weer met een
doopboek, want bij vertrek
van Van Sonsbeek was het
oude boek verdwenen. Maar
ach, in 1712 overleed Hofland
plotseling en werd in de her
vormde kerk begraven. Weer
zat Hoogmade twee jaar zon
der herder. Daarna kwam
pastoor Walterus Eelkens van
Oud Ade die de zorg voor
Hoogmade overnam.
De geschiedenis ging verder.
Na Eelkens met de barokke
pruik was het rond 1720, toen
er weer moeilijkheden rezen
rond het huis van de pastoor.
De Mammon, waarmee men
volgens evangelische richtlij
nen en aanbevelingen, vrien
den maakt, had er weer de
hand in. Immers, „het
bouw was neergezet op een
stuk grond dat niet op naam
van de kerkmeesters, maar op
naam van de schenkers stond.
Een van de gevers had de
grond bezwaard met een hy
potheek en nu dreigde de wo
ning verloren te gaan".
Tot zover de Hoogmadese, ka
tholieke geschiedschrijving
volgens een geïnspireerde
Van der Wereld. En hij heeft
een vervolg in petto. Voorlo
pig zijn we nog niet van hem
af. Maar het blijft een wonder
dat Hoogmade, als een roomse
diaspora in een moerasgebied
dat door de „nieuwe leer" was
aangetast, in katholieke zin
1989 bereikt heeft. Al zal het
Rozenhoedje er verstrooid
of niet verstrooid niet meer
op de knieën gebeden wor
den. Maar dat is een ander
hoofdstuk in ons reilen en
zeilen door de tijd.
-EIDEN Niets staat de
üusie tussen de Leidse Ho-
Beschool aan de Endegees-
Rrwatering in Leiden en
w Katholieke Pedagogi
sche Hogeschool West-Ne
erland meer in de weg.
Ie medezeggenschapsraad
an de Middelbar^ Labo-
atoriumschool Rijnland
ULO) weigerde in te
temmen met deze samen
werking. De geschillen
commissie van de Alge
mene Besturenbond heeft
deze weigering echter van
de hand gewezen. De
MLO gaat namelijk zelf
ook fuseren en valt dan
niet meer onder de Leidse
Hogeschool.
De samenwerkingsovereen
komst met Leidse Hogeschool
en de Katholieke Hogeschool
West-Nederland wordt 18 juli
getekend. Deze fusie heeft
nogal wat consequenties. Het
protestants-christelijk en het
katholiek beroepsonderwijs
worden namelijk samenge
voegd tot een grote intercon
fessionele hogeschool met zo'n
3000 studenten. Leiden is dan
de enige stad in deze provincie
met een dergelijke hogeschool.
De Katholieke Pedagogische
Hogeschool West Nederland
telt vestigingen in Den Haag,
Heemstede en Rotterdam. In
Leiden wordt eveneens een
vestiging ontwikkeld. De
Leidse Hogeschool streeft naar
uitbreiding en heeft verschil
lende aanvragen lopen om
meer ruimte toegèwezen te
krijgen. „Die ruimte is er vol
doende. In de loop van dit na
jaar wordt een nieuw huisves
tingsplan opgesteld. We stre
ven als hogeschool toch naar
een vestiging met alle studie
richtingen bij elkaar", aldus
een woordvoerder. Indien mo
gelijk gaat ook de Hogere La-
boratonumschool naar de ves
tiging aan de Endegeesterwa-
tering.
Tevens omvat de Leidse Hoge
school per 1 januari 1990 geen
middelbaar beroepsonderwijs
meer. De Middelbare Labora-
toriumschool Rijnland (MLO)
wordt overgedragen aan de
nieuwe Stichting Samenwer
kingsschool. Deze stichting
omvat onder meer de Middel
bare Technische Sectorsschool
Leiden, Het Koninklijk Ge
nootschap MSG en de Christe
lijke Middelbare Technische
School.
Het MLO blijft echter voorlo
pig samen met het Hoger La
boratorium Onderwijs geves
tigd in het gebouw aan de
Leidsedreef in Leiderdorp. Dit
vanwege de dure apparatuur
voor de opleidingen. Wat het
bestuur van de Leidse Hoge
school betreft kan het MLO
als de huisvestingsplannen
rond zijn in het gebouw blij
ven zitten. De minister van
onderwijs beslist echter als
laatste over de huisvesting.
Wandeling
In het polderpark Crones-
teyn wordt woensdagavond
een wandeling gehouden. De
organisatie is m handen van
de Leidse afdeling van het
Instituut Voor Natuurbe
schermingseducatie (IVN).
De wandeling begint om
20.00 uur bij de ingang naast
de spoorlijn en duurt twee
uur.
Droomfabriek
In de Droomfabriek aan de
Oude Singel 56 in Leiden
wordt op vrijdag de bestor
ming van de Bastille her
dacht, op 14 juli 200 jaar ge
leden. Vanaf 21.30 uur zorgt
Peter Pirouette voor vertier.
■EIDEN Drie architec-
hebben bij de ge-
leente Leiden een ont
werp ingediend voor een
lieuwe brug over de Wit-
Singel in Leiden. De
uidige Paterbrug is echt
en hard aan vervan-
ing toe. De ontwerpen
ijn te zien op een ten-
tonstelling in de Hortus
btanicus. In september
'ordt een beslissing geno-
nen over de toekomst van
Ie Paterbrug: vervangen
oor een van de ontwer
en of drastisch renove-
en.
Het leuke van dit ontwerp is
dat het rekening houdt met
het groen van de Hortus. Het
borduurt erop voort", licht J.
Piret van de directie ruimtelij
ke ordening van de gemeente
Leiden toe.
Het andere „extreme" ont
werp is van twee jonge archi
tecten uit*Eindhoven, Frank
en Paul Wintermans. Zij heb
ben juist een voorkeur voor de
techniek. Piret: „Dit duo heeft
lol in het maken van construc
ties. Zij hebben de brug aan de
binnenstadszijde ingeklemd in
het landhoofd. De brug hangt
zo'n beetje vrij op aan de an
dere kant. Hij rust daar op een
rolscharnier".
Het derde ontwerp is van
Evert Kleyer uit Oosterbeek
die ook het Leidse Centraal
Faciliteitengebouw heeft ont
worpen. „Kleyer is duidelijk
geïnspireerd door de huidige
brug. Hij -heeft een ontwerp
gemaakt voor een typische
singelbrug. Een platte brug
dus in tegenstelling tot de stei
le boogbruggen van de bin
nenstad. Net zoals bij de ande
re ingangen van het Doelen-
terrein, wil hij ook bij deze in
gang een poort maken", ver
telt Piret.
(ADVERTENTIE)
Het ontwerp vgn Architectenburo Wintermans voor de Patersbrug.
BADKAMER SANITAIR
keukens kasten
keukens badkamers
ALKMAAR
Edisonweg 1, Industrieterrein Oudorp,
Tel. 072 - 18 1300.
ZOETERWOUDE-RIJNDIJK
Industrieweg 14, De Grote Polder,
Tel. 071 - 89 92 06.
RUIME PARKEERGELEGENHEID
