Schoenpoetser
van Lubbers
en kapster van
de koningin
SPELEN
Rëdding van Venetië heeft
geen politieke prioriteit
'final#
as
59
-
Brood en Spelen. Onder dat
1 motto laten we deze zomer be
roepsbeoefenaren aan het
woord die verbonden zijn aan
een van de vele toeristische at
tracties die ons land rijk is - en
die dus in zekere zin hun brood
verdienen met spelen. De rij
wordt vandaag geopend door
onderhoudstechnicus Joke
Been van Madame Tussaud's
wassenbeeldenmuseum in Am
sterdam. Madame Tussaud's,
gevestigd aan de Kalverstraat
156, is zeven dagen per week
geopend vanaf tien uur 's mor
gens. De toegangsprijs bedraagt
9,75 per persoon. Vijfenzes
tigplussers en kinderen tot en
met 14 jaar betalen 6,25.
ZATERDAG 8 JULI 1989 PAGINA 27
MADAME TUSSAUD'S ONDERHOUDS
TECHNICUS JOKE BEEN:
-\MSTERDAM - Met de huidige
-paus heeft Joke Been geen proble-
"nen. Johannes Paulus II dwingt bij
■fe bezoekers van haar museum al
leen maar respect af. Of zelfs devo-
i (ie; katholieken uit zuidelijke lan-
sjen slaan veelal een kruisje wan
neer ze oog in oog staan met de
kerkleider. Terwijl de zeer vromen
J niet zelden voor hem neerknielen
_;n minuten lang, tot wel een half
iiiur toe, in gebed verzinken. Maar
:[oen Johannes XXIII nog in Mada
me Tussaud's Spiegelzaal stond
•Nou, nou, nou.
lokc Been: „Eén keer is het gebeurd dat
t fen bezoeker die buitengewooon kwaad
ivas op Johannes een pot rode verf heeft
binnengesmokkeld en die - tjoep -
«Over zijn hoofd heeft gekieperd. Rode
verf! Dat is ongeveer het gemeenste dat
>;r is. Dus ik heb onmiddellijk zijn hoofd
kan zijn romp gesjord - eerst de mijter
i eraf natuurlijk - en ik ben als een gek
,met dat hoofd naar mijn atelier gerend
;bm het in de trichloor te mikken. Mijn
hemel, als ik daar nog aan denk. Maar
doordat ik zo snel was, heb ik hem wèl
pinnen redden. Met plukken watten heb
Jk centimeter voor centimeter die verf er
keer af gepoetst. Ik heb hem aan alle
kanten opgefrist en een week later was-ie
weer zo goed als nieuw - Johannes.
Maar Johannes-Paulus II, nee, die wordt
algemeen gerespecteerd".
Zeedijk
Joke Been is de echtgenote van G. Been,
die aan de Zeedijk in Amsterdam, ge
woon midden tussen de heroine-boeven
in, een ordentelijke groentehandel drijft,
's Middags weegt ze samen met haar
man de gekookte kroten en de geschrap
te peen af. Maar in de ochtenduren
werkt de 36-jarige Joke in Madama Tus
saud's wassenbeeldenmuseum. Sinds
jaar en dag verricht zij daar het onder
houd aan zulke illustere persoonlijkhe
den als Ruud Lubbers, Gerard Joling,
Francois Mitterrand, Henk van der
Meyden, Helmuth Kohl en Joseph Luns
- om maar een greep te doen uit de was
sen weergave van nog levende beroemd
heden. Maar ook van overledenen als
Rembrandt van Rijn, koningin Wilhel-
mina, president Soekarno, Simon Car-
miggelt en Marilyn Monroe sponst zij
gedurig de gezichten en borstelt zij het
haar.
„Enig werk", vertelt Joke terwijl zij juist
het reserve-hoofd van Vincent van Gogh
een opknapbeurt geeft. „Heel afwisse
lend. En ook heel creatief, want als Car-
miggelt een oor kwijt is of Mahatma
Ghandi heeft zijn stok gebroken, dan
moet dat natuurlijk wel perfect hersteld
worden. Onze beelden moeten maximaal
natuurgetrouw zijn".
Dat veel van de beelden inderdaad nau
welijks van echt zijn te onderscheiden,
ervaart de verslaggever gelijk al bij aan
komst. Een lange rij bezoekers voor de
kassa verspert de toegang tot het pand
aan de Kalverstraat 156 en dus wendt
hij zich tot de portier met de mededeling
dat hij een afspraak heeft met Joke
Been. De portier echter houdt zich oost-
indisch doof.. „Pardon", verheft de ver
slaggever zijn stem, „ik heb
Krijg nou het Honoloeloe! Ook de por
tier is van was!
Het blijkt een vergissing die dagelijks
wordt gemaakt, maar daarom voor het
slachtoffer niet minder gênant is.
Joke Been: „De meeste schade ontstaat
niet aan die portier, maar aan het eerste
beeld dat de bezoekers zien wanneer ze
het museum binnen komen. Op het mo
ment is dat Francois Mitterrand. De ver
leiding om de handen of het gezicht van
'zo'n man aan te raken blijkt niet te
weerstaan. Nou is er, zolang het bij aan
raken blijft, niets aan de hand. Maar al
lerlei mensen proberen die hand van
Mitterrand nog te schudden ook. Ja, dan
breekt-ie af. Anderen leggen hun hand in
zijn nek en zetten dan hun nagels in zijn
huid. Of dat nou een soort sadisme is?
Joke Been in de weer met het reserve-
hoofd van Vincent van Gogh. Links op
tafel Rembrandt van Rijn die zojuist is
binnengebracht voor periodiek onder
houd. FOTO: GER DIJKSTR.4
Of de behoefte om het materiaal goed te
voelen? In elk geval zitten er om de ha
verklap nagelafarukken in die nek. En
aan Mitterrand heb ik momenteel dus
een hoop werk".
Onder de honderdduizenden bezoekers
die Madame Tussaud jaarlijks in huis
krijgt (vorig jaar 445.000) zitten onver
mijdelijk ook regelrechte dieven. En ook
die bezorgen Joke Been een hoop werk.
Waarbij ze elke keer weer staat te kijken
van de beoordeling die wordt gemaakt
van hetgeen wel en hetgeen niet pik-
waardig is: „Wat ze bijvoorbeeld niet
stelen zijn de juwelen van koningin Bea
trix. Namaak-diamanten vanzelf, maar
even goed heel kostbaar. Ook voor de
onderscheidingen op de colberts van
Willem Drees en Joseph Luns bestaat
geen belangstelling. Maar de bril van
Drees - daar is men vreqmd genoeg
weer wèl tuk op. Net als op de bril van
Carmiggelt. Nou weten wij natuurlijk
waar Carmiggelt en Drees, toen ze nog
leefden, hun brillen kochten. Dus we be
stellen daar gewoon weer een nieuwe -
met precies dezelfde glazen-sterkte.
Maar het houdt je wel bezig".
„Van de bekende Nederlanders weten
we trouwens ook precies waar ze hun
kleding kopen - of destijds kochten.
Neem Lubbers hier. Die draagt een pak
van Verbakei in Voorburg. Dus raakt
dat beschadigd, dan kunnen we gewoon
even bellen voor een nieuw pak. En hier:
Joseph Luns. Die is helemaal makkelijk,
want die koopt bij C A".
Luns
„Dat doet me er aan denken dat ik Luns
een paar weken geleden nog in levende
lijve tegenkwam in de Kalverstraat.
Toen kreeg ik toch zo'n zin om hem
even aan te schieten: 'Meneer Luns
komt u nou eens even met me mee.
Kom nou 's kijken hoe goed ik u verzorg
en hoe keurig u er bij staat'. Maar ja, dat
durf ik dan toch niet".
De verzorging van Joseph Luns, Ruud
Lubbers, Gerard Joling, Margaret That
cher en al die andere luitjes in het was
senbeeldenmuseum houdt op de eerste
plaats in dat ze om de dag een 'gewone
beurt' krijgen. Hun pak of jurkje wordt
geborsteld, hun eventuele bril wordt ge
poetst en hun gelaat wordt met spons en
handdoek even lekker opgefrist. Eén
keer per maand neemt Joke Been hun
schoenen onder handen voor een ferme
poetsbeurt, en dan krijgen ze ook schone
sokken aan. Eén keer per jaar gaat de
kleding naar de stomerij. En één keer
per kwartaal gaan ze naar de kapper.
Dat wil zeggen dat Joke het hoofd van
de romp haalt, meeneemt naar haar ate
lier en de haardos van Carmiggelt, Lies-
beth List of wie er dan ook aan de beurt
is royaal in de shampoo zet.
„Hun haar is echt mensenhaar, dus je
moet dat op dezelfde manier wassen als
bij een normaal mens. Daarna föhnen,
zoals je bij jezelf ook zou doen. Bij Ge
rard Joling moet er vervolgens nog wat
gel in en bij Michael Jackson een hoe
veelheid puur vet zodat het lekker gaat
glimmen. Bij Ruud Lubbers moet je op
passen dat je z'n haar niet te netjes
kamt, want hij wil dat altijd een beetje
slordig hebben - kijk maar op de televi
sie. Daarna de make-up nog een beetje
bijkleuren en dan kan z'n hoofd weer te
rug op z'n romp".
Al achttien jaar inmiddels is Joke dag in
dag uit met die in totaal honderd ten
toongestelde beroemdheden in de weer.
En nog elke ochtend geniet ze er van:
„Het zijn mijn troetelkinderen. Ze pra
ten en bewegen dan wel niet, maar qua
verzorging scheelt het toch eigenlijk niks
met mensen van vlees en bloed. Alle
verzorging die een gewoon mens nodig
heeft, hebben de mensen hier ook nodig.
Alleen: hier kunnen ze het niet zelf. Dus
doe ik het voor ze".
WILLEM SCHEER
VENETIË - Loco-burgemeester C.
de Piccoli van Venetië maakt zich
zorgen. De grote hersteloperatie
van de monumenten komt slechts
moeizaam op gang en de vervuiling
van de lagune door de schadelijke
stoffen die vooral de landbouw ge
bruikt is nog lang niet onder con
trole. Alleen voor wat betreft de
hoge waterstand is enige vooruit
gang geboekt. In oktober van het
porig jaar is onder de naam Mose
een proefproject gestart met een
beweegbare stuwdam. Slaagt deze
proef, dan worden ook in de ande-
fe twee zeegaten die de opening
naar de Adriatische Zee vormen
beweegbare dammen gebouwd.
Voor het oplossen van bovengenoemde
iroblemen is vorig jaar voor de periode
':ot en met 1998 een bedrag van in totaal
levenduizend miljard lire (ruim 11 mil-
ard gulden) ter beschikking gesteld.
Joofdredacteur Gigi Furini van de re
gionale krant La Nuova Venezia geeft
daar de volgende verklaring voor: „Het
;eld wordt beheerd door een landelijk
:omité. De voorzitter is het hoofd van
de regering. Allereerst is er, door de vele
wisselingen in het kabinet, geen conti
nuïteit. Daarbij komt nog dat er geen
jolitieke wil is om de problemen aan te
jakken. De aandacht is nu gericht op de
jroblematiek van de maffia en op de ar-
noede in het zuiden van het land. Pas
de laatste jaren begint in Italië iets van
:en milieubesef op te komen". Ook van
iet toerisme heeft de stad wat inkom-
;ten betreft weinig te verwachten. In
1972 zijn de lokale belastingen afge
schaft en behalve een gering bedrag aan
inkomsten uit precariorechten heeft de
gemeente geen inkomsten uit het toeris
me. De enige die ervan profiteren, zijn
degenen die op een of andere manier iets
met de toeristische sector te maken heb
ben.
A
lgen
Tien jaar geleden kon er in de lagune
nog gezwommen worden. Nu dragen
gondeliers en hun passagiers een masker
tegen de stank die uit het water opstijgt.
Deze stank wordt veroorzaakt door al
gen die welig tieren doordat water, rijk
aan fosfaten en stikstof (afkomstig van
de landbouw en chemische industrie,
maar ook uit het stadsriool) op de lagu
ne wordt geloosd. De hoeveelheid algen
is zó groot dat ze niet meer worden gege
ten door vissen en andere waterdiertjes.
Met als gevolg dat de algen het gewone
proces van afsterven ondergaan. Het rot
tingsproces onttrekt echter zoveel zuur
stof aan het water dat vissen en schelp
dieren het loodje leggen. De combinatie
van rottende algen en dode vis veroor
zaakt een ondraaglijke stank. En dat niet
alleen: vissers worden van hun brood
winning beroofd. Bovendien trekt het
zuurstofarme water muggen aan, die in
enorme wolken uitzwermen. Zij bezor
gen het luchtverkeer bij het vliegveld
Marco Polo veel overlast. Geregeld kan'
door het slechte zicht niet worden ge
land.
„De controle op de lozingen is moei
lijk", zegt loco-burgemeester De Piccoli,
„want het gaat om een gebied van
200.000 hectare rond de lagune. Het lo
zen van fosfaten en pesticiden is nog
niet verboden. Binnenkort wordt een na
tionaal referendum gehouden om de me
ning van de bevolking over een ver(bod
op het lozen van fosfaten te peilen".
Overigens hebben die algen niets te ma
ken met de slechte toestand waarin de
monumenten van de stad verkeren. Die
worden het ergst bedreigd door de uit
werpselen van duiven en het slechte on
derhoud. Van het eerdergenoemde be
drag worden alleen monumenten die in
het bezit zijn van de overheid gerestau
reerd. Huiseigenaren (85 procent van de
woningen is privébezit) kunnen voor het
opknappen van hun woning een lening
krijgen tegen een lagere rente dan ge
woonlijk. Dat dat lang niet altijd gebeurt
wordt duidelijk bij een wandeling door
de minder bekende gedeelten van de
stad: veel vervallen en verzakte wonin
gen, die nodig opgeknapt moeten wor
den.
Het opknappen van de monumenten
laat ook op zich wachten, zegt De Picco
li. Hij vertelt, dat het wel drie jaar kan
duren voordat een project wordt uitge
voerd. Ter illustratie geldt dat één pro
ject door 54 verschillende personen (28
van de gemeente, 24 externe adviseurs)
beoordeeld moet worden. Daarnaast
moesten er in dit specifieke geval 89 ver
schillende contracten opgemaakt wor
den. Zo kan het gebeuren dat een restau
ratie minder tijd kost dan de administra
tieve rompslomp. „Het is de bedoeling
dat de nieuwe commissie voor de red
ding van Venetië voor een versnelling
van de procedures zorgt", zegt De Picco
li. „Er is nu één loket ingesteld voor de
machtigingen die de bouwbedrijven no
dig hebben. Daarmee kan een tijdsbe
sparing van ruim een jaar worden be
reikt", legt hij uit.
Stuwdam
Een aantrekkelijk gezicht: een onder wa
ter staand San Marcoplein. Voor de be
woners van de stad levert het echter een
hoop overlast op. Ook de monumenten
worden erdoor aangetast. Een van de
oorzaken van de overstromingen is het
verzakken van de stad, doordat de Ve-
netianen eeuwenlang het grondwater on
der de stad weggepompt hebben.
Vooral de laatste twee a drie jaar is er
sprake van zeer hoge waterstanden. Bij
een stijging van het tij met tien centime
ter staat vijftien procent van de stad on
der water, bij zeventig centimeter staat
het hele San Marcoplein onder water en
bij één meter dertig de hele stad. In ok
tober vorig jaar is met het Mose-project
(Modulo Sperimentale Elettromeccani-
co) een serieuze aanzet gegeven voor het
bij hoog water dichten van de drie zee
gaten. Deze liggen voor de kust van de
stad tussen de eilanden. Het gaat nog
om een experiment, waarbij het Water
loopkundig Laboratorium in Delft een
belangrijke adviserende rol speelt. In het
zeegat tussen het Lido di Jesolo en het
historisch centrum is eind oktober van
het vorig jaar een experimentele opstel
ling neergelaten. Deze bestaat uit een
vierkante bak met vier pilaren, waarin
zich een beweegbare klep bevindt. Bij
laag tij ligt deze plat op de zeebodem'en
kunnen de zeeschepen die naar het ach
terliggende industriegebied van Mar-
ghera moeten, de normale route volgen.
Bereikt het water een te hoge stand, dan
>gaat de beweegbare klep omhoog. Door
middel van een sluis, die in de experi
mentele vorm naast de bak is gecon
strueerd, kunnen zeeschepen dan toch
het zeegat passeren. Dr. Ir. G.S. Roden
huis, directeur research en marketing
van het Waterloopkundig Laboratorium,
die al vanaf 1969. betrpkken is bij de
problernen met de waterstand in de lagu
nestad, vertelt over de stand van zaken
op dit moment: „Het Waterloopkundig
Laboratorium heeft net de studies naar
de golfbewegingen voor de kust van Ve
netië, naar het gedrag van de beweegbare
kleppen en naar de navigatie afgerond.
De consulent van het Consorzio Venezia
Nuova, een consortium van Italiaanse
aannemersbedrijven dat speciaal in het
leven is geroepen om het hele project uit
te voeren, buigt zich nu over de conclu
sies van het onderzoek en over het uit
eindelijke ontwerp". Over die conclusies
wil Rodenhuis geen mededelingen doen.
Verwacht wordt dat het uiteindelijke
ontwerp eind dit jaar gereed is. Nog niet
duidelijk is wanneer met de daadwerke
lijke uitvoering van het project begon
nen kan worden, en vooral, wat het gaat
kosten. Behalve het Waterloopkundig
Laboratorium zijn adviseurs van Rijks
waterstaat en een Haagse ingenieur bij
het project betrokken. Gezien de con
structie van het Consorzio Venezia Nuo
va is er voor Nederlandse aannemers
voorlopig niets te halen.
CHRISTA VAN DER HOFF
CeicUe Sou/tont