Rebelse priester sticht
zwarte Amerikaanse kerk
FTrTTiM
Nijmeegs theoloog Ter Haar wijst
op zwakte Acht Mei Beweging
kerk
wereld
ficidóc Qowu/nt
Poolse problemen
Paus stuurt
gezant
naar Polen
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
CcidaeSoivumt
DINSDAG 4 JULI 1989 PAGINA 2
Franse RK Kerk stelt onderzoekscommissie in
LYON De Rooms-Katholieke Kerk in Frankrijk heeft een
commissie van historici onder leiding van de bekende katholie
ke historicus René Rémond ingesteld die helderheid moet ver
schaffen over de houding van de kerk tijdens de bezettingsja
ren. Ook moet deze commissie de rol onderzoeken die de RK
Kerk heeft gespeeld bij de ontsnapping van de oorlogsmisdadi
ger Paul Touvier. Touvier (74) werd in mei in een klooster in
Nice aangehouden, nadat hij zich ruim veertig jaar lang schuil
had gehouden met behulp van bepaalde (behoudende) groepe
ringen in de Franse RK Kerk. De voorzitter van de Franse bis
schoppenconferentie, kardinaal Albert Decourtray, zei maan
dag dat hij „de waarheid hoe onaangenaam ook" prefereert bo
ven „de leugen die minder onaangenaam is".
Vaticaan: volledige betrekkingen met Polen
VATCAANSTAD Paus Johannes Paulus II heeft besloten
een diplomatiek vertegenwoordiger naar Polen te zenden
waarmee de weg wordt bereid voor het aangaan van volledige
diplomatieke betrekkingen tussen Warschau en de Heilige
Stoel. Daarmee zou Polen het eerste land in het Warschaupact
zijn dat volledige betrekkingen met het Vaticaan aanknoopt.
De betrekkingen werden in 1945 op initiatief van de commu
nistische machthebbers verbroken.
De bereidheid een diplomatiek vertegenwoordiger naar War
schau te zenden, werd door de paüs uitgesproken in een brief
aan de Poolse primaat Josef Glemp. In het schrijven werd ove
rigens niet gezegd wie de gezant zal worden of wat zijn precie
ze functie zal zijn.
Wie heeft reeds de hel in
deze wereld? De man
van een boze vrouw.
De politieke ontwikkelingen in Polen zijn in een onver
wachte stroomversnelling geraakt. Zozeer zelfs dat het door
de communistische partij uitgedachte systeem om ondanks de
massale oppositie van Solidariteit aan de macht te blijven,
aan het wankelen is gebracht. De communisten, die het land
de afgelopen veertig jaar hebben bestuurd, verliezen steeds
meer hun greep op de gebeurtenissen.
De eerste klap voor de communisten was de enorme over
winning van Solidariteit tijdens de recent gehouden parle
mentsverkiezingen. Met een grote aanhang voor de oppositie
was vooraf wel al rekening gehouden. Om die reden werd
een meerderheid van de zetels in de Sjem voor de partij ge-
reserveerd. Maar zo vernietigend als de verkiezingen uitein-1
delijk voor de partij uitpakten, hadden weinigen verwacht.
EeN nieuwe complicatie is dat de twee met de communisten
verbonden partijen in het parlement, de Democratische Par
tij en de Boerenpartij, steeds meer een onafhankelijke koers
beginnen te varen. De kleine parlementaire meederheid die
de communisten hebben dreigt daardoor verder af te kalven.
Beide partijen beseffen dat zij een sleutelrol kunnen spelen1
en een derde politieke kracht kunnen worden tussen com
munisten en vakbeweging. Parlementsleden van beide par
tijen leggen daarom een grotere onafhankelijkheid aan de(
dag dan de communistische partij lief is.
In dit licht bezien is het niet zo onlogisch dat partijleider v
Jaruzelski zich eind vorige week terugtrok als kandidaat d
voor het presidentschap. Volgens Jaruzelski wordt zijn naam':
door de Poolse burgers en zij niet alleen te veel ver-c
bonden met de in 1981 ingestelde staat van beleg en de on-^
derdrukking van de vrije vakbeweging, om geloofwaardig 3
over te komén als hervormer en verzoener. Dat Jaruzelski d
door in '81 zo te handelen waarschijnlijk een ingrijpen vanp
de Sovjetunie heeft weten te voorkomen, speelt bij die afwe-
ging geen rol. j
De vraag is vervolgens wie, als Jaruzelski bij zijn besluitp
blijft, tot president zal worden gekozen. Jaruzelski en Walesa a
hebben hun voorkeur uitgesproken voor minister van bin-r
nenlandse zaken Czeslaw Kiszczak. Maar of hij het bij de^,
voor donderdag geplande stemming wordt is nog lang niety
zeker; als er donderdag trouwens al wordt gestemd.
Van verschillende kanten is druk uitgeoefend op Lech Wa-2,
lesa zich beschikbaar te stellen voor het presidentschap. Te-i*
recht weigert hij dat nu nog. Want zou Walesa of een andere rc
kandidaat van Solidariteit tot president worden gekozen, dan
zou die alleen de titel dragen, maar geen werkelijke macht
hebben. Die ligt, ondanks alle nederlagen die zij heeft gele-z,
den, voorlopig nog bij de communistische partij. En in datn
licht bezien zou Jaruzelski eigenlijk gewoon presidente
moeten worden. 1
De verkiezing van elke andere kandidaat, ook van Kiszc- k
zak, zou de huidige werkelijke machtsverhoudingen in Polen v
aan het oog onttrekken. Maar ook die kunnen in Polen, naarg
is gebleken, snel veranderen. Zo is nu binnen Solidariteit dev
suggestie gedaan de mogelijke steun aan Kiszczak te ruilen c
tegen het recht de regering te mogen vormen. Alleen o 1 f
en dat zou wel zo verstandig zijn in een coalitie met de n
communisten. Solidariteit zou op die manier medeverant- d
woordelijkheid gaan dragen voor de diep-ingrijpende maat-
regelen die nodig zijn om het land uit de economische malai
se te halen. Het lijkt nog de enige mogelijkheid om Polen te r
behoeden voor totale chaos, en ontreddering. v
Zonnig en warm
DE BILT (KNMI) Het ko
mend etmaal wordt ons weer
bepaald door een hogedrukge-
bied, dat zich uitstrekt vanaf
de Atlantische Oceaan, over
de Britse eilanden naar Scan
dinavië. Met een oostelijke tot
noordoostelijke stroming
wordt warme en droge lucht
aangevoerd.
Vannacht is er weinig bewol
king en daalt het kwik tot
rond 13 graden. Morgen over
dag is het warm en overwe
gend zonnig. Aan de kust
wordt het morgenmiddag een
graad of 25 en in het zuidoos
ten van het land loopt de tem
peratuur op tot 28 a 29 graden.
Morgenavond is er vooral in
de oostelijke provincies een
kans op een regen- of on
weersbui.
Weersvooruitzichten voor diverse
Europese landen, medegedeeld door
het KNMI, geldig tot en met morgen:
Noorwegen, Zweden en Denemar
ken: Zonnig en zomers. Langs de
Noorse westkust, vooral meer naar
het noorden bewolking en af en toe
wat regen of motregen, langs de
Noorse zuidkust en in geheel Dene
marken echter zonnig. Middagtempe-
ratuur landinwaarts 24 tot 29 graden.
Aan de Oostzeekust en op de Deense
eilanden 20 tot 25 graden
Ierland, Schotland en Engeland: Zon
nig en warm. In Schotland nu en dan
bewolking. Middagtemperatuur langs
de kusten bij aanlandige wind en in
noordwest-Schotland 17 tot 22 gra
den, elders 22 tot 28 graden
België en Luxemburg: Zonnig. In
Luxemburg en zuidoost-België mor
genavond kans op een regen- of on
weersbui. Middagtemperatuur 24 tot
29 graden, langs de Noordzeekust bij
een straffe noordoostenwind rond 22
West-Duitsland: In het noorden zon
nig met maxima van 22 graden langs
de Oostzee tot 27 landinwaarts. In
midden-Duitsland overwegend zon
nig maar morgen later kans op on-
den, in"' zuid-Duitsland veranderlijk
bewolkt en mogelijk een regen- of
onweersbui. Middagtemperatuur
rond 26 graden.
Frankrijk In noord-Frankrijk be
noorden Parijs en in Bretagne zonnig
maar morgen later mogelijk onweer.
Elders vanuit het zuiden opkomende
onweersactiviteit. Langs de Middel
landse Zee vrij zonnig. Middagtempe
ratuur langs de Kanaalkust 21 gra
den, elders 25 tot 32 graden, langs de
Golf van Biscaje morgen lager.
Spanje en PortugalVeranderlijk be
wolkt met vooral landinwaarts enke
le regen- of onweersbuien, het meest
in de middag en avond. Langs de
Portugese en Spaanse kusten, zuid
van Lissabon en zuid van Barcelona,
vrij zonnig. Langs de kusten van
noordwest-Spanje en noord-Portugal,e
soms mist of laaghangende bewol- i
king. Minder warm weer met mid- C
dagtemperaturen tussen 20 graden in n
het noordwesten tot 30 graden aan de.
zuidoost zijde van het Iberische'1
Schiereiland. 5
Zwitserland en Oostenrijk: Een enke- j
le regen- of onweersbui in de middag j
of avond, vooral in het zuidoosten
van Oostenrijk, overigens vrij zonnig
en warm Middagtemperatuur in de 1
dalen en in het laagland rond 25 gra-
den, in het zuiden tot 29 graden.
Italië: Eerst vooral ih het noorden en
landinwaarts ook elders enkele on-T
weersbuien. Op Sicilië overwegend
droog. Overigens zonnig, vooral mor-1|
gen. Middagtemperatuur 28 tot 33
graden.
Joegoslavië: Eerst op veel plaatsen 3
regen- of onweersbuien, het meest j
landinwaarts. Morgen vanuit het,,
westen verbetering. Aan de Adriati-1
sche kust vooral morgen zonnig. f(
Middagtemperatuur 27 tot 31 graden.^
Griekenland: In noord-Griekenland 3
en landinwaarts ook in midden-Grie
kenland enkele onweersbuien, het
meest in de middag of avond. Langs
de westkust, op Kreta en de meer,
zuidelijk gelegen eilanden, droog
Middagtemperatuur 25 tot 28 graden,
op het vasteland in laagvlakte tot 34
graden. Op de oostelijke eilanden een
krachtige noordelijke wind.
Mj" "T
VATICAANSTAD
Paus Johannes Paulus II
zal een permanente ver
tegenwoordiger in Polen
benoemen, nog voor de
onderhandelingen over
herstel van de diploma
tieke betrekkingen tussen
het Vaticaan en Polen
zijn afgerond.
De paus heeft dat aangekon
digd in een brief aan de Pool
se primaat, kardinaal Jozef
Glemp, die zaterdag door het
Vaticaan is gepubliceerd. In
de afgelopen jaren, zo schrijft
de paus, heeft de Poolse rege
ring voorgesteld de betrek
kingen tussen de Poolse staat
en de RK Kerk te normalise
ren door diplomatieke verte
genwoordigers met de Heilige
Stoel uit te wisselen. In die si
tuatie schijnt het „mogelijk en
zelfs opportuun" om een ver
tegenwoordiger naar War
schau te sturen. Deze verte
genwoordiger kan meewer
ken aan de uitwerking van de
overeenkomst die herstel van
de betrekkingen mogelijk
maakt.
De paus heeft tijdens zijn der
de reis naar Polen in 1987
voor het eerst het herstel van
de diplomatieke betrekkingen
in het vooruitzicht gesteld.
Maar de paus beklerbtoonde
toen dat de „daarvoor noodza
kelijke voorwaarden" nog in
vervulling moesten gaan.
De RK Kerk in Polen werd in
mei dit jaar gelegaliseerd. Po
len werd daarmee het eerste
Oostblokland dat zich formeel
met de RK Kerk heeft ver
zoend. Als de diplomatieke
betrekkingen met het Vati
caan worden hersteld, zal Po
len ook het eerste Oostblok
land zijn dat daartoe overgaat.
EDCS: beroep
op banken
FRANKFURT AM MAIN
De oecumenische ont
wikkelingscoöperatie
EDCS heeft tijdens de
jaarvergadering afgelo
pen weekeinde in Frank
furt am Main een beroep
op de sociale verantwoor
delijkheid van de banken
gedaan.
Banken moeten minder op de
economische en meer op de
„menselijke winst" letten, al
dus EDCS-bestuurslid Barba
ra Fynn-Williams, zaken
vrouw in Ghana. De banken
zijn geen vriend maar ook
geen vijand van de ontwikke
lingsgedachte, zo bracht de
Frankfurter bankier Christi
an Ratjen hiertegen in. Zij
handelen onder eigen verant
woordelijkheid volgens eco
nomische kriteria. Ratjen er
kende dat de internationale
financiële markt af en toe het
karakter van „een globale ca
sino" heeft. Als oorzaak van
de onjuiste ontwikkeling
noemde hij het schulden-
vraagstuk van de Derde We
reldlanden.
De werkelijke crisis van de
ontwikkelingslanden is vol
gens Patrick Coïdan, plaats
vervangend secretaris-gene
raal van de Wereldraad van
Kerken, dat zij door de econo
mische machtsblokken (de
Verenigde Staten, Japan en
Europse Gemeenschap) ge
dwongen worden slechts een
bijrol te spelen. Sinds de 14e
eeuw wordt de wereld gete
kend door de uitbuiting door
Europa.
Europa lijkt de Derde Wereld
niet meer nodig te hebben, zei
Codan, onder verwijzing naar
de stagnerende vraag naar
grondstoffen. Hij sprak de
vrees uit dat met een dalende
belangstelling voor econo
mieën van de Derde Wereld
ook de mensen in de landen
worden vergeten.
De EDCS, die in Amersfoort
is gevestigd, is volgens Fynn-
Williams een model voor een
rechtvaardiger wereld. De on
der auspiciën van de Wereld
raad van Kerken opgerichte
ontwikkelingscoöperatie be
schikt over een kapitaal van
ruim 60 miljoen gulden.
Na enkele magere jaren werd
er in 1988 weer winst geboekt.
De 740.000 gulden werd aan
de reserves toegevoegd. In to
taal worden meer dan 50 ont-
wikkelingsprojekten ge
steund. Er werden op de jaar
vergadering tien nieuwe pro-
jekten goedgekeurd met een
waarde van 3,2 miljoen gul
den. Als opvolger van prof.
dr. W. Albeda werd Judy
Monroe van de Bahamas' tot
voorzitter gekozen.
WASHINGTON In
aanwezigheid van voor
malig bokskampioen Mu-
hammed Ali heeft de
zwarte priester George
Stallings (41) in de Ame
rikaanse hoofdstad Was
hington een zwarte Afro-
Amerikaanse Kerk ge
sticht. De Imani Tempel
ontleent de naam aan
imani', het Swahili-
woord voor geloof.
„Ik ben niet van plan met de
RK Kerk te breken," zei Stal
lings, die grote kans loopt dat
hij uit het ambt wordt gezet.
Hij hoopt dat de Amerikaanse
RK Kerk, die volgens hem
wordt gedomineerd door con
servatieve, blanke mannen,
door zijn actie meer oog voor
de Afro-Amerikaanse cultuur
krijgt. De RK Kerk in de
Verenigde Staten telt twee
miljoen zwarte leden.
„Zij houden ons voor dat we
moeten wachten. Wij zwarte
katholieken hebben lang ge
noeg gewacht," zei Stallings
tot de vier duizend aanwezi
gen in de kapel van de Ho
ward universiteit in Washing-
Kardinaal Hickey, aartsbis
schop van Washington, had
gedreigd dat de flamboyante
priester in het aartsbisdom
niet meer een mis mag vieren
als de oprichting van de zwar
te kerk een feit zou worden.
In een verklaring noemde
Hickey zondag de oprichting
van de zwarte kerk „een stap
achteruit" op het gebied van
De priester George A. Stallings draagt de mis op volgens een eigen ritus in de Imani Tempel in Washington.
de rassenverhoudingen.
De Imani Temple is de kerk
waar de zwarte katholieken al
heel lang op wachten, aldus
Stallings. De Rooms-Katholie
ke Kerk is volgens hem een
racistische kerk. Zij geeft
zwarten te weinig vrijheid om
zich én katholiek én zwart te
voelen.
De zwarte Angela Jones-Ver-
delle uit Boston zei niet geïn
teresseerd te zijn in Latijnse
rites en in liturgische kleuren
van blanke katholieken. „Wij
gaan ons christen-zijn niet
verloochenen omdat de RK
Kerk ons niet begrijpt," zo zei
Veel deelnemers waren ge
kleed in traditionele Afri
kaanse drachten. Tijdens de
dienst, die begon met Afri
kaanse muziek, "werden ook
FOTO: AFP
evangelische melodieën en
jazzmuziek gespeeld.
Muhammed Ali was aanwezig
namens de 'Nation of Islam',
een organisatie die vooral in
de binnensteden met veel suc
ces aanhangers voor de islam
NIJMEGEN - „Het is
geen achterhoedegevecht
dat de Acht Mei Bewe
ging levert tegen bis
schoppen. Het gaat om
meer dan het bewaren
van de erfenis van het
Tweede Vaticaans Conci
lie en het Pastoraal Con
cilie in Noordwijkerhout.
Dat was grotendeels een bin
nenkerkelijke vernieuwing.
Wat de Acht Mei Beweging
zegt te willen, gaat veel ver
der: het vormgeven van een
maatschappelijk geëngageerd
geloof. Maar daar ligt binnen
de beweging juist de interne
zwakte. De communicatie tus
sen de katholieke organisaties
onderling binnen de bewe
ging over de betekenis van
het geloof in de samenleving
is geblokkeerd."
Dat meent Huub ter Haar (28)
die voor zijn doctoraalexamen
theologie aan de Katholieke
Universiteit Nijmegen een
scriptie schreef over de inter
ne geloofscommunicatie bin
nen de Acht Mei Beweging,
het samenwerkingsverband
van ruim honderd vooruit
strevende katholieke organi
saties en groeperingen.
In zijn scriptie constateert de
Nijmeegse theoloog dat uit de
vijf manifestaties blijkt dat
geleidelijk de accenten binnen
de beweging verschoven zijn:
aanvankelijk was zij vooral
een kerkelijke oppositiebewe
ging tegen het herstelbeleid
van de Nederlandse bisschop
pen die uit was op binnenker
kelijke verandering, nu wil zij
vooral de relatie tussen gelo
ven en maatschappelijke en
gagement tot inzet van haar
activiteiten maken. Maar in
feite blijft de Acht Mei Bewe
ging te veel steken in een bin
nenkerkelijke vernieuwings
poging.
Betrokken
„Ik voelde er niet veel voor
om een scriptie te schrijven
over een theoloog uit de vijf
tiende eeuw, die zich in aller
lei handboeken bezig houdt
met het begrip verrijzenis",
legt Huub ter Haar lachend
uit. „Theologie vervult voor
mij pas een functie als ze zich
richt op uitingen van heden
daags geloof en daarin verhel
dering en verdieping probeert
aan te brengen. Ik voel me
betrokken bij de Acht Mei Be
weging omdat zij geloven
midden in de samenleving wil
plaatsen en daarnaar wil ham
delen. Geloven is niet alleen
vrome woorden spreken,
maar je ook bekommeren om
problemen in de samenleving.
De omgang met de schepping,
de verdeling van geld en goe
deren, en het niet uitsluiten
van groepen mensen, zoals
vrouwen, ethnische minder
heden en homo's. Zondags
gaat Ter Haar nog maar zel
den naar de kerk. „De theolo
gische faculteit Nijmegen is
voor mij ook een vorm van
kerk-zijn", zegt hij met volle
overtuiging. „Ik hou me bezig
met het nadenken over le
vensbeschouwelijke waarden.
Ik vind het belangrijk dat
mensen ook nadenken over
de betekenis, de zin en het
waarom van het leven. Het
leven is niet alleen werken,
eten en geld verdienen. De
overdracht van levensbe
schouwelijke waarden inte
resseert me. Daarmee bezig
zijn, zie ik als een roeping".
Overdracht
En om die overdracht van le
vensbeschouwelijke waarden
moet het volgens ter Haar ook
in de Acht Mei Beweging
gaan. Pretendeert deze bewe
ging niet een platform te zijn,
waarop de relatie tussen kerk
en samenleving, geloof en het
leven, centraal wordt gesteld?
„De participanten van de
Acht Mei Beweging verschil
len nogal in doelstelling, aan
dachtsveld, activiteiten, om
vang en positie. De discussie
over de maatschappelijke re
levantie van het geloof vindt
binnen de geledingen nauwe
lijks plaats. Wat heeft het in
dustriepastoraat nu eigenlijk
te maken met vragen en in
zichten die in de vrouw- en
geloofgroepen opkomen over
de positie van de vrouw in
kerk en samenleving?"
„Ik zie drie blokkades in de
Acht-mei-beweging, die het
inhoudelijke gesprek over de
relatie tussen geloof en sa
menleving frustreren. De
Acht Mei-beweging predikt
de gelijkheid van alle mensen
voor God. In de praktijk bete
kent dat dat de beweging niet
bereid is praktizerende homo
seksuelen of gescheiden gelo
vigen buiten te sluiten. Dat
laatste is een definitie van ka-
Huub ter Haar
tholiciteit, zoals de bisschop
pen die hanteren. Maar die
.gelijkheidswaan' verhindert
tegelijkertijd mensen om de
oorzaken van de ongelijkheid
en achterstelling onder ogen
te zien. Het leidt tot een niets-
verplichtende solidariteit."
Een tweede blokkade ligt vol
gens hem in het te sterke ac
cent dat gelegd wordt op het
bewaren van de onderlinge
eenheid en de te grote nadruk
op de loyaliteit met de bis
schoppen, hetgeen het naden
ken over de werkelijke ver
nieuwingen op het snijvlak
van geloof en samenleving
blokkeert.. En tenslotte vindt
ter Haar dat het bestuur en de
participanten van de Acht-
Mei-beweging „te harmonieus
denken" Er heerst angst om
het conflict aan te gaan en te
werken aan een breed
machtsblok, ook als het gaat
om binnenkerkelijke vernieu
wingen. Op dat punt sluit hij
zich aan bij de godsdienstso
cioloog Layendecker: „Als
men open en meer democrati
sche kerkelijke verhoudingen
wil realiseren is er in de gege
ven omstandigheden eigenlijk
geen andere mogelijkheid dan
om het conflict aan te gaan.
Macht en conflict zijn nog
steeds verschijnselen die on-
behagèn inboezemen: men
zou ze liever vermijden hoe
wel ze toch essentiële aspec
ten van het menselijk samen
leven -vormen. Er is meer ge
wenst dan alleen een jaarlijk
se manifestatie organiseren.
De organisaties in de Acht
Mei Beweging zullen met el
kaar structureel hun ervarin
gen moeten uitwisselen over
hoe je geloof maatschappelijk
relevant gestalte geeft. Het
bestuur zal daarvoor de initia
tieven moeten nemen. Wil de
beweging toekomst hebben,
dan zal het een plek moeten
worden waar kritische katho
lieken zich schplen, toerusten
en ervaringen uitwisselen.
Anders blijft men toch teveel
steken in het voeren van een
binnenkerkelijke oppositie."
THEO KRABBE
