Modeltreinen hebben niets te maken met speelgoed ECONOMIE Beurs uan Amsterdam Eigen koers c3> Extra zorg kernonderzeeërs neutraliseert verhoogd risico £«idóc Souoont ZATERDAG 1 JULI 1989 PAGINA 4 AMSTERDAM Nog steeds kan de Amsterdamse beurs zich op het hoge koerniveau handhaven, althans in de eer ste helft van de week. Wel zijn er dagen dat de stemming wat ongeanimeerd was en dat de omzetten wat tegenvielen, maar de ondertoon bleef voor en na goed. Natuurlijk zijn er beleggers die goed op winst zitten en die uiteindelijk na een wekenlange koersstijging besluiten om de papieren winst in klinkende munt om te zetten. Het valt ook op dat het Dam rak een eigen koers vaart en zich weinig van de capriolen van Wall Street aantrekt. Er is ook geen peil te trekken op de Newyorkse beurs. Vorige week vrijdag een sprong van het Dow-Jonesgemiddelde van industrieaandelen van 49 pun ten. De Amerikaanse beleg gers krijgen uit vérschillende economische cijfers de indruk dat de economische groei nu werkelijk terugloopt En als dat doorzet kan het stelsel van centrale banken de kredietteu gels laten vieren, wat weer tot een lagere rente kan leiden. Het Damrak reageerde ook maar matig op het gunstige economische nieuws dat in nieuwe ramingen van het Centraal Planbureau verwerkt was. De economische groei zet door, waardoor het nationale inkomen dit jaar bijna 4,5 pro cent zal stijgen en volgend jaar ruim 3 procent. Dank zij die groei worden er in 1990 fikse meevallers verwacht: 1,8 mil jard gulden aan belastingin komsten en 0,7 miljard gulden meer aan aardgasbaten. Het fi nancieringstekort zal dan ook verder teruglopen tot 4,5 pro cent van het nationale inko men. Prachtig op zichzelf, maar om dat kleinere tekort te dekken moeten ook volgend jaar volop obligatieleningen uitgegeven worden. Van de internationale con cerns kwam Unilever in het nieuws door de overneming van een kleurcosmeticabedrijf in Engeland en één in Duits land voor een totaalbedrag van 120 miljoen dollar. De aankoop is een belangrijke versterking van de positie van Unilever op de kleurcosmeti- camarkt in Europa. Vooral na het échec bij de voorgenomen overneming van het grote Amerikaanse cosmeticacon- cern Farbergé afgelopen fe bruari. De koers werd na de publicatie nauwelijks beïn vloed. Veel aandacht trok het bericht deze week dat de Steenkolen Handelsvereniging (SHV) se dert vorig jaar een belang van 12 procent in Ahold had opge bouwd, wat neerkomt op een pakket van 2,5 miljoen aande len. De opzet was een bepaalde vorm van samenwerking met Ahold, maar dit blijkt er niet meer in te zitten sinds het Zaanse concern in mei be kendmaakte dat zij met een Engels en een Frans levens middelenconcern wil gaan sa menwerken, ondermeer op het terrein van de inkoop. Of en wanneer SHV het pakket aan delen zal verkopen, is nog een open vraag, maar de koers van Ahold kwam wel onder druk te staan door aanbod van be leggers die een eventuele ver koop door SHV voor willen zijn. Dat Nederlandse ondernemin gen met de Europese Commis sie te maken kunnen krijgen, zijn KLM en aannemings maatschappij Ballast Nedam aan de weet gekomen. Zo heeft de Europese Commissie de overdracht door Nedlloyd aan KLM van een pakket aan delen in Transavia nog niet goedgekeurd. Ballast Nedam heeft van Denemarken een opdracht gekregen om over de Grote Belt de langste brug van Europa te bouwen, maar de Europese Commissie geeft nog geen toestemming, omdat in het contract staat dat de aan- nemersgroep zoveel mogelijk Deens kapitaal en Deense ar beiders moet inschakelen. IMF saneert schulden Egypte CAIRO Egypte en het Interna tionale Monetaire Fonds (IMF) hebben overeenstemming bereikt over de sanering van de Egyptische economie. Het begrotingstekort wordt verminderd en de subsidies op voedsel, energie en transport worden flink teruggeschroefd. Het begrotingstekort van Egypte is in de nieuwe begroting verminderd tot 660 miljoen pond (548 miljoen gulden). Dat komt overeen met 12,2 procent van het bruto binnenlands produkt en benadert de eis van tien procent die het IMF normaal stelt. Vorig jaar had Egypte een tekort van 4,6 miljard gulden op zijn be groting. Slecht jaar voor telers bollen, groente en fruit DEN HAAG Telers van bloembollen, fruit en groenten in de volle grond heb ben volgens het Landbouw Economisch Instituut een slecht oogstjaar 1988/1989 achter de rug. Vooral in de groenteteelt en de fruitteelt waren de lagere op- brengstprijzen hiervan de oorzaak. Ook in het voorgaande oogstjaar waren de netto bedrijfsresultaten al negatief. In de groen teteelt werd per bedrijf een gemiddeld verlies geleden van 73.700 gulden. Per 100 gulden kosten komt dit neer op 23 gulden. In de fruitteelt lag het verlies nog twee procent hoger met een gemiddeld verlies per bedrijf van 81.800 gulden. In de bloembollenteelt was het gemiddeld ver lies per bedrijf 19.600' gulden, ofwel drie gulden per honderd gulden kosten. Nedlloyd draagt belang in Transavia over aan KLM ROTTERDAM/AMSTELVEEN Ned- lloyd heeft 40 procent van haar dochter de charterluchtvaartmaatschappij Transavia overgedragen aan de KLM. Ruim een jaar geleden is de transactie al aangekondigd, maar de tenuitvoerlegging moest worden opgeschort in verband met een onderzoek van de Europese Commissie, het „dagelijks bestuur" van de Europese gemeenschap pen", naar de gevolgen van de overdracht voor de mededinging op luchtvaartgebied. Gevreesd wordt voor een monopoliepositie van e KLM in de Nederlandse luchtvaart. Verder plaatst de effectenbank Kempen Co 20 procent van de aandelen Transavia bij een vennootschap waarin een aantal Ne derlandse institutionele beleggers deel neemt. Philips overweegt HSA te verkopen EINDHOVEN Philips voert verkennende gesprekken over de toekomst van haar dochteronder neming Hollandsche Signaal in Hengelo. Hollandsche Signaal produceert elektronika voor de fensie-doeleinden. Met het oog op de Europese eenwording na 1992 is Philips van mening dat de de fensie-industrie in een breder ka der zou moeten gaan werken. „Iedereen praat op het moment met iedereen en wij praten ook", aldus een woordvoerder. Volgens hem valt er nog niets naders te melden over de mogelijke uit komst van de gesprekken. HSA heeft ongeveer 5000 werknemers. .\i89 Sinds er treinen lijden zijn er trei- nengekken. Jong en oud raakten dikwijls in de ban van de trein, dat machtige stoom, rook en soms zelfs vuur spuwende zwarte mon ster met daar omheen de sfeer op de altijd drukke stations, maar ook de macht van een eenzame wisselwachter, die met het overha len van een hendel de route van honderden passagiers kon bepalen. De ware treinfanaat ziet zijn op zolder uitgestalde uitrusting niet als natuurgetrouwe nabootsing van de realiteit. ENGELEN Treinfanaat ben je meestal tot de dood erop volgt. Duidelijk is dat geïllustreerd in de film Flodder. Een oude opa sterft in zijn vastgelo pen rolstoel op de rails, terwijl hij vergeefs pro beert met zijn spiegelei een aanstormende trein tot staan te brengen. De ware treinfanaat ziet zijn op zolder uitgestalde uitrusting met als speelgoed: het traject met zijn wissels, emplacemen ten, stationsgebouwen en sei nen is een natuurgetrouwe na bootsing van de realiteit. Het Spoor van de ware modelbou wer is heilig. Streng verboden terrein voor lekenhanden. De zolder is zijn domein, waaro ver hij absoluut heerser is. Hij laat treinen stoppen en ver trekken, verlegt de route met een druk op de knop, veran dert soms een baanvak of de aankleding ervan. Een treinfa naat is altijd bezig, want ook in werkelijkheid staat de trein niet stil. Stoomlocomotief Modeltreinen zijn er al sinds 1860. Marklin bracht in die tijd de eerste stoomlocomotieven op de markt, die aangedreven werden door stoom, opgewekt met behulp van een spiritus- brandertje. In die jaren ging het puur om speelgoed, als re gel voor de wat beter bedeelde jeugd. De locomotieven wer den van degelijk ijzer gegoten, de wagons en rails waren van blik. Spoor 0, waarbij de rail- staven zo'n vijf centimeter uit elkaar lagen, was de gangbare maat. Speelgoed dus, maar de fabrikanten legden toen al een opmerkelijk oog voor details aan de dag. De piepkleine deurtjes van rijtuigen en goe derenwagons konden worden geopend, de Speisewagen was voorzien van tafeltjes en keu kentje, in de Schlafwagen be vonden zich bedden, wastafel tjes en toiletten. Locomotieven van toen laten de verzame laars van nu watertanden. Mo dellen in spoorbreedte 0 wor den bijna niet meer gemaakt, de HO (half-nul, vroeger 00) met zijn smallere spoorbreedte beheerst momenteel de model- rparkt, maar dat betekent dat de echte liefhebbers juist zo'n grote belangstelling aan de dag leggen voor dat vooroorlogse spul. In voornoemde film Flodder bestond de verrassende nala tenschap van de zo jammerlijk verongelukte opa uit grote pakken bankpapier, die in zijn speelgoedrijtuigen waren ver stopt. Wie oude treintjes op zolder heeft staan maakt wei nig kans op een soortgelijke ontdekking, maar ook zonder het slopen van het blikken dak kan de bezitter van een oude trein 'rijk' worden. Dat bleek dit voorjaar in Maarssen, waar een veiling van oude treinen, spoormateri- aal en aanverwante zaken werd gehouden. De kavels gingen vlot onder de hamer door en lieten de kassa lang durig rinkelen tot een bedrag van 160.000 gulden. Klapstuk bij die gebeurtenis was een simpel aanhangertje voor een tram (bouwjaar 1902) die elf duizend gulden opbracht. Een stoomlocomotief bleek goed voor 15.600. Waanzinnig Jan Hollebeek uit Engelen bij Den Bosch is Neerlands enige veilinghouder van oude mo delspoortreinen. Treintjesgek- ken uit Zweden, Denemarken, Duitsland en Zwitserland ko men in actie als Hollebéek een verkoping houdt. De meest re cente veiling - op 8 april van dit jaar - bracht de deurwaar der tot de uitspraak: „Wat gaat hier waanzinnig veel geld in om". Treinmodellen zijn een business geworden zoals mun ten, postzegels of andere ver zamelobjecten. Duitse catalogi vermelden model-stoomloko- motieven die honderdduizend mark waard zijn. Van erg groot belang voor de treinfa naat is wel dat het model in optimale conditie is. Een kras op een mooie gave loc kan de prijs zomaar met enkele dui zenden guldens doen kelderen. Het aloude Marklin-speelgo^- blijkt over het algemeen cre'! meesté begeerte op te wekken. De verzamelaars kopen het rollend materieel niet om op een regenachtig zondagmiddag mee te spelen. De werkelijk grote aanwinsten komen in kostelijke glazen vitrines te recht. Ook Hollebeek is van start ge gaan met een simpel baantje, waarop je treinen kon laten rondrijden. Geleidelijk is dat uitgegroeid en nu, na dertig jaar, bestaat zijn privé-collectie uit achthonderd locomotieven en tweeduizend rijtuigen en wagons. Teveel om allemaal te laten rondrijden in de, overi gens fraaie en royale, semi- bungalow aan de rand van En gelen. „Nee, je kunt er niet van le ven, hoor," verzekert de vei lingchef, in het dagelijks leven leraar bij het Hoger Beroeps Onderwijs. Maar wel bespeur de hij bij de uitoefening van zijn hobby een gat in de markt: het bij elkaar brengen van kopers en verkopers van oud 'spoorwegmateriaal'. Dat gaat om treinen in allerlei uit voeringen, maten, merken, maar ook om de accessoires: stations, huisjes, rails en wis sels, seinpalen, kruiers, kios ken en koffiewagentjes, kort om het hele romantische we reldje van de trein uit de pe-. riode voor de tweede wereld- Stoompaarden Van de hobbyisten, die de trei nen laten rijden zijn de eige naars van spoor 0 vrijwel ver dwenen. HO is het belangrijk ste model van de na-oorlogse jaren en daarin worden de meeste modellen vervaardigd. Ook deze treinliefhebbers kan men onderverdelen. Er zijn «.'machinisten' die alleen het materiaal van een bepaald land op de rails brengen. Een ander wil alleen stoompaarden en een derde stelt meer belang in de stoffering van de trajec ten dan in de treinen zelf. De laatste jaren groeien de elek- tronica-specialisten in aantal. Zij zorgen voor uitgekiende spoorbanen met elektronische beveiliging via seinen, die aan wissels zijn gekoppeld en die dan het liefst door een compu ter worden gestuurd. Marklin, Fleiscnmann, Trix, Bing en Hornby zijn oude en gerenommeerde merken. Lima is voor hobbyisten aan trekkelijk, maar voor de han del niet. Lima is wel up-to- date met de laatste treinmo dellen, zoals de doorloopkop met KLM-beschildering. Een heel speicaal merk is Phi- lotrain uit Apeldoorn, waar slechts Nederlands materiaal wordt gemaakt uit messing. Ter gelegenheid van het spoorwegjubileum worden dit jaar vijftig model-locomotie- ven van de NS 3737 op de speelgoed: het traject is een FOTO: DIJKSTRA markt gebracht. Prijs per stuk: f 7750. Modeltreinen verzamelen of ermee 'spelen', het zijn dure hobby's, al moet men bij veel modellen niet altijd in honder den of duizenden guldens den ken. Het gros van wat bij Hol lebeek op de veiling komt is meer een kwestie van enkele tientjes. Het zijn de bijzondere 'collec tor's items', die bepaalde objec ten zo duur maken. Neem de kwaliteitsrails spoor 0 van Marklin uit de jaren dertig: de huidige catalogusprijs is een gulden per centimeter. En zelfs een komplete catalogus uit die tijd kan honderden gul dens opbrengen. Net als bij zo veel waardevolle zaken probe ren qok vervalsers hun slag in deze business te slaan. Daarom zijn er nu zelfs treinen in de handel met een certificaat. Inflatie Natuurlijk, de inflatie speelt in het geheel ook een forse rol. Een 'Kühlwagen' van zes piek uit de jaren dertig is nu goed voor 2250 gulden. En zesassige loc kostte toen 75 gulden, nu vermeldt de prijslijst zes mille; een simpele seinarm: vierhon derd gulden en zelfs een ver veloos, gedeukt en dakloos slaaprijtuigje uit. 1920 is nog goed voor een opbrengst van 250 gulden. Het is duidelijk: wie harstoch- telijk de trein bemint dient te beschikken over een royale portemonnee en een fikse wo ning om al dat fraais in huis te kunnen halen. Maar de echte liefhebber geniet van zijn wel gevulde vitrines en laat in ge dachten de oude tijd herleven. „Met speelgoed heeft het alle maal niks te maken," verze kert Hollebeek. ED POST (Van onze medewerker A.H. Lind) DEN HAAG Nu zich zo kort na elkaar ongevallen hebben voorgedaan aan boord van twee Russische onderzeeboten met nucle aire voortstuwing, waar van er één is gezonken, krijgt het ongeval met de eveneens nucleair voort gestuwde Amerikaanse kruiser Bainbridge, die nabij Den Helder in het Schulpengat aan de grond stootte, een extra dimen sie. Dit incident speelt zich nu immers vlak bij huis af en laat zich op het eerste gezicht makkelijk rangschikken onder de zelfde noemer als die van (c) Standaard Uitgeverij. Antwe'rpen-Weesp. de Russische onderzeebo ten. Toch ligt een wereld van verschil tussen beide voorvallen. De Russische schepen hadden, als gevolg van een manke ment, averij aan de voortstu wingsinstallatie, terwijl het bij de Amerikaanse kruiser gaat om een ongeval dat niets te maken heeft met de voortstu wingsinstallatie en die daarbij ook niet is beschadigd. Het zou daarom onjuist zijn een verge lijking te trekken tussen de drie ongevallen. Toch dringt de vraag zich op welk risico ontstaat wanneer ons land gastvrijheid verleent aan nucleair voortgestuwde schepen. Het is uiterst moeilijk dit gevaar in te schatten. Enerzijds moet gezegd worden dat waar met nucleaire reacto ren wordt gewerkt altijd een extra risicofactor, hoe gering ook, moet worden ingecalcu leerd. Anderzijds worden deze installaties, juist vanwege dat risico, zodanig gecontroleerd en geïnspecteerd en zijn de schepen voorzien van zoveel controlemogelijkheden, dat het bedrijfsrisico van een mense lijk of technisch falen juist bij deze voortstuwingsinstallaties is geminimaliseerd. Zo wordt geen enkel risico ge nomen ten aanzien van stra lingsgevaar: er worden voort durend metingen verricht om eventuele stralingen vast te stellen. Aan boord van deze schepen is men, bij wijze van spreken, beter beveiligd tegen nucleaire straling en ongeval len dan aan de wal. Dat geldt zeker ten aanzien van de Amerikaanse, Britse en Franse nucleair voortgestuwde sche pen. De vraag rijst echter wel of voor de Russische voortstu wingsinstallaties eenzelfde streng regime geldt ten aan zien van deze veiligheidsvoor schriften als bij de westerse marines. Tekenend is bijvoor beeld dat van de veertien Rus sische onderzeebootongevallen die geregistreerd zijn sedert 1977, er zes zijn terug te voe ren tot bedrijfsongevallen waarvan vijf in of rond de voortstuwingsinstallatie, ter wijl van de vier overige onge vallen de oorzaak onbekend bleef. Kort na het zinken op 7 april van de Russische onderzeeboot uit de M-klasse verscheen een vernietigend artikel in het Russische vakbondsblad Sme- na van de hand van een Russi sche kapitein ter zee, V. Ov- chinnikov. Daarin werd ge steld dat de nucleaire installa ties aan boord van de onder zeeboten van de Sovjetmarirte veelal bediend werden door personeel dat te weinig of he lemaal geen opleiding heeft genoten. Afgezien van de vraag of deze uitspraak geheel de waarheid weergeeft, geeft het wel aan leiding tot gerede twijfel of nu juist training en controle van het bedienen van de uiterst belangrijke installaties bij de Sovjetmarine wel zo intensief worden beoefend als bij de westerse marines. Daar wor den juist alleen de allerbe kwaamste en betrouwbaarste bemanningsleden geselecteerd voor het werken met nucleaire installaties. Dat geldt in ver- Scherpe selectie Berucht bijvoorbeeld waren indertijd de zeer intensieve se- lectiegesprekken die admiraal Rickover, de grote voorvech ter en grondlegger van de nu cleaire voortstuwing bij de Amerikaanse marine, persoon lijk leidde om na te gaan of ge gadigden onder het marine personeel wel geschikt konden worden geacht een opleiding te volgen om aan boord van schepen nucleaire installaties te bedienen. Ongevallen aan bdord van westerse onderzee boten en bovenwaterschepen die terug te voeren zijn op be drijfsongevallen met de nucle aire installaties, hebben dan ook nagenoeg niet plaatsge vonden en zeker niet met fata le afloop. Het verlenen van gastvrijheid aan nucleair voortgestuwde schepen van westerse origine behoeft derhalve niet tot reële extra risico's te leiden. Uiter aard ontheft dit ons land niet van de noodzaak voortdurend controle uit te oefenen en de nodige wettelijk voorgeschre ven voorzorgsmaatregelen te nemen. De minister van de fensie ziet er bij buitenlandse marinebezoeken op toe, dat die bijzondere voorzorgsmaatrege len ook inderdaad worden ge nomen: de keuze van haven en ligplaats en - indien dat nodig wordt geacht - controle metingen op eventueel stra lingsgevaar. Kapi stafmedewerker van het Nederlands Instituut voor Internationale Betrek kingen Clingendael te Den Haag). b.d. A.H. Lind i braai bouw. 1235.00 1180.00X 31.00 ONG 25.00 ONG burg heybr 3380.00X 3380.00 calvè 927.00L 924.00L calvè c 927.001 924.00L calve 6 pr 5250.00 5150.00 calve 6 pr c 5250.00 5150.00 center pa c 79.60 79.00 csm 67.70 68.50 cvg gb c 10750 desseaux 232.00 dordl 10 pr 253.50 dorp groep 55.00 enraf-non c 53.30 52.00 eriks hold c 378.00 377.00 flexovit c 72.30 71.90 furness c 128.00 128.50 gamma hold 85 00 85.00 gamma h 5 pr 5.80 5.80 getromcs 26.90 26 60 geveke 40 00 40.00 giessen 30900 308.00 106.40 105.00 190.00 188.00 745.00 745.00 28.00 28.00 1670.00 1682.00 1680 00 1680.00 1.41 1.45 595.00 585.00 221.00 218.00 11.20 11.10 igb hold igb aangem. ihc caland kbb c pr c 72.50 72.50 h. c 77.50 77.00 7.20 7.30 mulder bosk mulllhouse 2940.00 2940.00 24.20X 24.00 1193.00 1188.00 p 15600.0 15600.0 16500.0 16500.0 32.70 33.30 93.00 91.00 nedap 360.00L 360.00 n spr.st c 8000.00G 9500.00 nkf hold c 363.00 363.00 norit 970.00 965.00 npm c 40.60 39.90 schev.-ems 0.70 ONG schuitema 1510.00 1510.00 schuttersv 140.00 141.00 smtt int c 44.80 44.50 sphinx c 118.00 120.50 staal bank c 26.10 25.70 stad roti c 148.50 149.50 telegraaf c 463.00 461.00 text twenthe 305.00 305.00 tulip comp 61.30 6100 unil.7 pre unil.6 pr unil.4 pr vnu 7 pr"b v.trans.hyp. west invest westersuik GOUD Nieuw Vorige ZILVER onbewerkt 26020 - 26520 26100 - 26600 onbewerkt 340 - 410 28200 bewerkt 450 33 1/4 33 68 3/4 68 35 1/2 35 48 5/8 48 18 7/8 19 54 3/8 54 24 7/8 243/4 genl motors genl public goodrich 110 1/4 1083/4 44 1/2 441/8 48 1/4 481/2 52 1/2 515/8 41 415/8 39 7/8 401/4 55 7/8 561/8 521/4 45 7/8 22 1/2 Beurs verder achteruit AMSTERDAM De Am sterdamse effectenbeurs bleef ook gisteren steken in een lusteloze stemming. De discontoverhoging die donderdag bekend werd plus de flauwe stemming op Wall Street werkten averechts. Maar de obliga- tiemarkt bleef prijshou dend. Hoewel sommige beleggers ge lokt werden door de gedaalde aandelenprijzen, wat soms tot een nogal wisselende stem ming leidde, sloten de aande lenkoersen veelal op het laag ste punt van de dag na de zeer zwakke opening van Wall Street. De algemene stem- mi^gsindex zakte 0,8 punt tot 187,2. De omzetten waren op nieuw aan de lage kant; 467 miljoen in obligaties en ƒ752 miljoen in aandelen. De internationals lagen in meerderheid zwak in de markt. Zo zakte Hoogovens, die de vorige dag reeds een g voelige klap opliep, 0,80 na ƒ112,70. KLM lag zwak in een achteruitgang van 1, op 49,50 en Philips verlq twee kwartjes op ƒ38,50. Oi Koninklijke Olie, Akzo DSM zakten wat in. Borsumij Wehry sloot el rijksdaalder lager op 13 Goed lag DAF, die een gre order van ruim een half mi jard gulden van het Britse rt nisterie van defensie heeft jj kregen. Het vrachtwagenfoiï werd 1 duurder op 57,3 Een grillig verloop liet Ne lloyd zien, die in de loop vj de dag zakte tot 425, waarl vraag los kwam en de prijs ol liep tot 436,50, wat een win van 6 betekende. Op de optiebeurs werd de hal del gedomineerd door aanbl van callopties op aandele Het drukst verhandelde fonj was opnieuw Hoogovet waarin 9.800 contracten vl eigenaar verwisselden. De oj tobercall met uitoefenpr 115 was favoriet.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 4