Cryptogram
■WW
Nr. 25
Sterrenhemel in juli
HORIZONTAAL:
1. Gaat ma met Pasen naar dat dier kijken? (7);
4. Uitblinkster in het vertellen van onwaarhe
den? (7)
7. Toezicht op een glazen kweekplaats? (11);
9. Die leek eerst zo verborgen, maar nu komt
hij boven water! (7);
10. Met zo'n uitgestreken gezicht wordt het glad
anders! (5);
12. Observator zonder waar (5);
14. Vogel met een vorstelijk gehoor? (9);
17. Schilderij ten behoeve van parlementariërs?
(9)
19. Danshaar (5);
21. Belachelijk dat sommige mensen er geen ge
voel voor hebben! (5);
23. Bij het bolwerk viel de maat in een bergkloof
(7);
24. Laagste beloning die wordt uitgeloofd? (11);
26. Het is dienstig geen dar te plagen (7);
27. Met zoveel kennis spreekt men een rede uit
(7).
VERTICAAL:
1. Hiervoor moeten we bij een redelijk wezen
wezen (7);
2. Eigenzinnige uiting van 'n dreumes? (3);
3. Inslag van twee Europeanen? (9);
4. Geef dat meisje ervan langs! (5);
5. Gesmeerd lopend vervoermiddel (5);
6. Kip met gewei (7);
8. Maakt het indruk hiermee te reizen? (5);
11Broeder uit de Engelse luchtmacht (3);
13. Schijn-gezicht (3);
15. Beloning voor het kopen van een bril? (9);
16. Die vis is niet gierig! (3);
17. Lichtgeraakt jong varken achter een voerbak?
(7);
18. Dier dat centraal in een treurspel staat (3);
19. Een verkoper zonder veerkracht stelt weinig
voor (5);
20. Wordt nieuw geplant als ik flink doorstap!
21. Als dat werktuig valt is het praten gedaan!
22. Verhaal waarin Amor 'n belangrijke rol speelt
25. Die wordt vaak onder de voet gelopen als er
sneeuw ligt! (3).
Mercurius mogen we de eerste dagen
van juli nog even zoeken in de och
tendschemering. Venus is de hele
maand 's avonds in de schemering
zichtbaar en met enige moeite is ook
Mars dan nog te zien, met name de
eerste helft van de maand. Jupiter was
sinds eind mei niet meer zichtbaar,
maar verschijnt nu weer aan de och
tendhemel. Saturnus is de hele juli
nacht waarneembaar in het sterren
beeld Schutter. Ook de verre planeten
Uranus en Neptunus zijn met een ver
rekijker of kleine teleskoop waarneem
baar. In die buurt aan de hemel is ook
de kleine planeet Vesta. De maan
komt met al deze planeten in samen-
stand. Twintig jaar geleden zette de
mens voor het eerst voet op onze he
melse buur.
Aan de ochtendhemel zijn vijf plane
ten te zien. De eerste dagen van de
maand is dat nog Mercurius, maar die
staat weldra te dicht bij de zon en ver
dwijnt in haar gloed. Beter te zien is
Saturnus in het zuidzuidwesten, laag
aan de hemel. Bij Saturnus bevinden
zich nog enkele lichtzwakke planeten,
maar die zijn beter een paar uur
eerder, zo rond middernacht zicht
baar. Opvallender nog dan Saturnus is
Jupiter, die steeds vroeger in het oos
ten opkomt: in de tweede helft van de
maand meer dan twee uur eerder dan
de zon. De maan staat op 2 juli vlak
bij Jupiter en Mercurius: kijk om
streeks 4.40 uur zeer laag bij de ooste
lijke horizon. De sikkel van de maan
is dan nog uiterst smal. Gebruik een
verrekijker. Ook op 29 juli is de maan
weer bij Jupiter.
Avondhemel
Mars mogen we de eerste helft van juli
nog wel in de westelijke avondscheme
ring begroeten. Maar de planeet komt
gezien vanaf de aarde steeds dichter
bij de zon. De lange periode van zicht
baarheid loopt ten einde. Pas in no
vember komt zij weer tevoorschijn,
dan als ochtendplaneet, 's Avonds is
nu ook Venus te zien, eveneens in het
westen, iets hoger aan de hemel dan
Mars. Venus is zeer helder en in de
schemering al zichtbaar voordat de
andere sterren en planeten oplichten.
Oplossing
vorige puzzel
XE
tX
t
A
H
0
Q
/vB
fflz
E
(A
0
Z
>w7
ex
zr
S
s
E
AM
wu
zr
0
j!
E
X£~
7x
z.
zB
r
m
E
0
j
A
xT
Ta
z
A
jj
FM
O
H o
Hf
X?
Tx
6
E.
u
/yjfj
Hfr
E
/F
TA
E
De winnaars van puzzel 24 zijn:
W. Heemskerk-Hoek, Dorpsstraat 85,
2343 AZ Oegstgeest
Mevr. P.M. Vogelezang, Jacq. Urlus-
plantsoen 303, 2324 KV Leiden
Zij krijgen hun prijs binnen drie weken
per cheque toegestuurd
Oplossingen onder vermelding van puz
zel nr. 25 moeten uiterlijk woensdag
middag in bezit zijn van:
Puzzelredaktie
LEIDSE COURANT,
Postbus 11, 2300 AA Leiden.
Naam, adres en postcode s.v.p. in blok-
letters vermelden.
Correspondentieschaak
In het laatste maandblad van de cor
respondentieschaakbond Nederland
wordt er geklaagd over de weinige
aandacht die deze vorm van schaken
in de media krijgt. Een beetje vreemd-
naar mijn idee, want niemand kan
toch verwachten dat sport- en of
schaakjournalisten interessant nieuws
weten te brengen over partijen die
minstens een jaar duren, gespeeld
door, voor het grote publiek, onbeken
den. Men zal het bij het briefschaken
moeten hebben van de belangstelling
van kenners, die de kwaliteit van de
partijen kunnen waarderen en journa
listen of stukjesschrijvers die zelf ge
fascineerd zijn door deze vorm van
schaken.
Twee misverstanden over het brief-
schaak wil ik op deze plaats uit de we
reld helpen. Allereerst het idee dat
deze sport alleen beoefend wordt door
invaliden en ouden van dagen. Na
tuurlijk is het voor hen een ideale ma
nier om contacten te leggen en leuke
partijen te spelen, maar voor diegenen
die om wat voor reden dan ook niet
aan bordschaak mee kunnen doen is
briefschaak ook een ideale manier om
in competitieverband met onze mooie
sport bezig te zijn. Een ander misver
stand is dat het niveau van correspon
dentiepartijen zoveel hoger zou zijn
dan gewone partijen. Uiteraard wor
den briefpartijen in de hogere klassen
nauwelijks verstoord door schwindels
en akelige blunders veroorzaakt door
zwakke zenuwen. Maar de opbouw
van een partij, de strijd om het initia
tief, het maken van een goed plan zijn
ook voor de briefschaker moeilijke
problemen. De tijd om na te denken
bij het bordschaken is beperkt, maar
bij de topspeler wordt deze zeer effi
ciënt gebruikt. Heel vaak zien we bij
de grootmeesters huisanalyses van
vele uren achter het bord weerlegd
worden, waarmee ook wordt aange
toond hoe moeilijk goed analyseren is.
In het laatste toernooi om het kampi
oenschap van Nederland werd de vol
gende aardige partij gespeeld. De
zwartspeler werd in dit toernooi voor
de tweede keer kampioen van Neder
land.
H. Leeners - R. Weyerstrass
Frans
I. d4 e6 2. e4 d5 3. Pc3 Lb4 4. a3?!
Een obscuur variantje, waarmee wit
de uitgebreide theorie van het Frans
wil omzeilen. Wit doet daarmee af
stand van zijn natuurlijk recht op ope
ningsvoordeel.
4. Lxc3f 5. bxc3 dxe4 6. Dg4 Pf6!
7. Dxg7 Tg8 8. Dh6 Pbd7!
Toen deze variant voor het eerst ge
speeld werd, bereikte wit met 8.
...b6 9. Lg5 Tg6 10. Dh4 Lb7 11.
Pe2 een volwaardige stelling.
9. Pe2 b6 10. Pg3
Een door Mednis aangegeven verbete
ring naar aanleiding van de bekende
partij Fischer-Kovacevic uit 1970. Dit
werd na 10. Lg5 De7! 11. Dh4 Lb7 12.
Pg3 h6! één van Fischers zeldzame
verliespartijen.
10. Lb7 11. Le2 De7 12. 0-0?!
De zwartspeler gaf na afloop aan, dat
wit met 12. a4 eventueel gevolgd door
13. La3 meer tegenkansen zou krijgen.
12. 0-0-0 13. a4 Pg4 14. Dh5
De dame staat hier uiterst ongelukkig.
De witveldige loper kan moeilijk ge
mist worden in de verdediging, toch
had wit 14. Lxg4 moeten spelen en ho
pen dat de stelling te houden is. Het
zwarte paard blijkt te sterk te staan.
Op 5 en 6 juli zijn Mars en Venus in
gezelschap van de smalle sikkel van de
maan. Ook Saturnus is 's avonds al
waarneembaar en wel in het zuidoos
ten, laag boven de kim. Later in de
nacht is de planeet beter te zien.
Saturnus domineert de zuidelijke hori
zon. De planeet is 2 juli in oppositie
met de zon, zoals dat heet. Dat bete
kent dat zij recht tegenover de zon aan
de hemel staat, 180° er vandaan. Ze
komt dan op als de zon ondergaat en
gaat onder als de zon opkomt. Met an
dere woorden, ze is de hele nacht te
zien. Even na middernacht staat de
planeet precies richting zuiden op het
hoogste punt, zo'n 16° boven de hori
zon. Als we beschikken over een tele
scoop nodigt Saturnus ons uit de
fraaie ring te bezichtigen. Met een vrij
klein instrument is die ring al te zien.
Buiten die ring, op enige afstand van
de planeet, bevindt zich een klein stip
je: dat is Titan, de belangrijkste van
de 23 manen van de planeet. In 16 da
gen tijd loopt Titan rond Saturnus. Na
enkele dagen is de verplaatsing dan
ook goed merkbaar. Op 17 juli is Sa
turnus in gezelschap van de praktisch
vol verlichte maan.
In dezelfde hemelstreek als Saturnus
bevinden zich nog enkele zwakkere
lichtpuntjes die ook -horen bij ons
Het zal wit echter niet meegevallen
zijn om na 14 zetten al te moeten toe
geven dat de opening finaal mislukt is.
14. f5 15. f3
Geen pretje, maar wit zal iets moeten
doen tegen de dreiging f5-f4-f3.
15. exf3 16. Lxf3 Lxf3 17. Txf3
Pde5!
m+m mm
M O mEBj
Op een elegante manier brengt zwart
zijn tweede paard in het spel. Deze
mag niet genomen worden: 18. dxe5?
Tdlf 19. Tfl (19. Pfl Dc5f 20. Le3
Pxe3 enz.) Dc5f 20. Khl Dglfü 21.
Txgl Pf2 mat.
18. Tfl Pc4 19. Lf4 Td5 20. Tfel Dd7
21. h3
Ook bij briefschaak wordt in slechte
stellingen soms te snel en slordig ge
speeld. Vaak ontbreekt de zin om uit
gebreid naar een partij te kijken waar
in weinig leuks gebeurd is, terwijl er
nog partijen liggen te wachten die wel
interessant zijn. De tekstzet leidt tot
een snelle nederlaag.
21. Txd4! 22. cxd4 Dxd 4! 23. Khl
Dxf4 24. hxg4
Na 24. Pfl Pd2! gaat wit ook snel mat.
24. Txg4
Zwart geeft het op, na 25. De8t Kb7
26. Dxe6 Th4f 27. Kgl Dc5f 28. Kfl
Tf4f zit de witte koning in een mat-
net.
Correspondentieadres: Leo Hofland,
C. Fockstraat 113, 2613 DE Delft.
zonnestelsel. Met een verrekijker zijn
ze te onderscheiden, niet met het blote
oog.
Dat is allereerst planetoïde Vesta. Dat
planeetje beweegt zich in een baan tus
sen die van Mars en Jupiter. Het is de
helderste onder de meer dan 4000 be
kende planetoïden. Veel verder weg
staan de grote planeten Uranus en
Neptunus. Uranus is de helderste van
de twee. Neptunus is thans de verste
planeet in het hele zonnestelsel. Door
gaans is dat Pluto, maar die heeft zo'n
sterk elliptische baan dat die voor een
deel birtnen die van Neptunus ligt.
Voor het opsporen van Vesta, Uranus
en Neptunus is behalve een kijker ook
een goede detail-sterrenkaart nodig,
waarin de posities van deze objecten
zijn ingetekend. U kunt die onder
meer vinden in de Sterrengids 1989,
het bekende sterrenkundig handboek
en jaarboek. U kunt zo'n kaartje ook
(gratis) verkrijgen bij de stichting „De
Koepel", Zonnenburg 2, 3512 NL
Utrecht, tel. 030-311360.
Man op de maan
Op 20 juli 1969 landden de eerste as
tronauten op de maan. Dat is dus al
weer twintig jaar geleden. Het zal ove
rigens nog wel heel wat jaren duren
voordat er weer mensen op de maan
zijn. Er zijn wel plannen voor nader
onderzoek van de maan met behulp
van ruimtevaartuigen, maar dat gaat
om onbemande toestellen. Dertien
jaar geleden, in juli 1976, landde de
eerste Viking (uiteraard onbemand) op
de planeet Mars. Menselijke voetstap
pen op Mars zijn niet vóór het jaar
2020 te verwachten. Ook die planeet
wordt eerst nog een aantal keren met
onbemande toestellen onderzocht.
MAT DRUMMEN
Baby Sy
Eén van de spelers uit de damhistorie
waarop met recht het predikaat „le
gendarisch" van toepassing is, is de in
1978 bij een ongeluk om het leven ge
komen Senegalese grootmeester Baba
Sy. Na in 1959 door de Franse mees
ter Biscons te zijn „ontdekt" en in de
toenmalige dam wereld te zijn geïntro
duceerd, maakte hij van meet af aan
een geweldige indruk door zijn ver
bluffende prestaties. Zo eiste Baba Sy
al direct in datzelfde jaar de Franse ti
tel op, en dat dit succes bepaald geen
toevalstreffer was, bleek wel toen hier
een hele reeks van toernooizeges op
volgde. In het wereldkampioenschap
van 1960 eindigde Baba Sy op een
schitterende tweede plaats, slechts één
punt achter de toernooiwinnaar Sjtsje-
goljev. Het jaar daarop won hij het
Russische invitatietoernooi in Jalta,
waarbij hij onder anderen de latere
wereldkampioen Andreiko achter zich
liet, en eindigde hij eveneens op de
eerste plaats in het in Amsterdam ge
speelde Lucas Bolstoernooi. In 1962
zegevierde Baba Sy in de Challenge
Mondial in Luik, en verkreeg hij het
recht om de toenmalige wereldkam
pioen Koeperman uit te dagen. Helaas
is deze match om nooit opgehelderde
redenen niet doorgegaan. Wel heeft de
FMJD Baba Sy enkele jaren geleden
als posthuum eerbewijs de titel van
wereldkampioen toegekend. Vlak na
de Challenge Mondial won Baba Sy
het Brintatoernooi in Hoogezand-Sap-
pemeer, een prestatie die hij een jaar
later zou herhalen. Zijn laatste grote
succes boekte hij in 1964 door in het
wereldkampioenschap achter Sjtsjegol-
jev en Koeperman als derde te eindi
gen. Met deze indrukwekkende presta
ties had Baba Sy zijn naam voorgoed
gevestigd. Daarna echter wist hij niet
meer soortgelijke successen te boeken.
Wel bleef Baba Sy in de grote toer
nooien uitkomen, maar omdat de
Kansrekening
Aan de bridgetafel is het niet toege
staan om met rekenmachines de kans
percentages van bepaalde zitsels te be
rekenen. Dat houdt in dat je als brid
ger bepaalde percentages in je hoofd
moet hebben om met kans op slagen
en succes speelplannen te ontwerpen.
Bekende gevallen zijn of je met vijf
troeven buitenboord moet slaan of
over de vrouw snijden; wat is de kans
op 4-2 en 3-3 als er zes kaarten in een
kleur afwezig zijn enz. enz.
Een aardige uiteenzetting van deze
materie, met de praktische toepassin
gen, vormt nog steeds Bridge odds for
practical players van Hugh Kelsey en
Michael Glauert (1980), voor NBB-le-
den voor 20,50 verkrijgbaar op het
bondsbureau, dat voorlopig nog in
Den Haag gevestigd is. Naast de tabel
len geven zij ook veel leerzame prak
tijkvoorbeelden. Hier is er één:
noord
zuid
H 10 7
A
B 8 5
O 1 0 4
9
A H V B 7 5
oH 7 6 2
O
A 8 5 3
A V B 5
A
Zuid speelt 4 harten en west komt uit
met schoppen 2, voor oosts schoppen
vrouw. Oost vervolgt met schoppe
naas (west klaver weg) en nog een
schoppen, door west getroefd. West
speelt troef na, voor het aas, en met
troef naar de 10 zijn de vijandelijke
troeven verdwenen. Een moment van
overpeinzing is op zijn plaats. Hoe
spelen we verder en vooral: waarom?
Op het eerste gezicht lijkt de contras
nit in klaver 50% kans te geven, maar
door het schoppenzitsel zijn de kansen
gekeerd. West is begonnen met maar
liefst negen kaarten in de lage kleuren
en oost met slechts vijf en dat houdt
in dat de kans van slagen van die con
trasnit ver onder de 50% is gezakt.
Wanneer we west spelen op klaverheer
en minstens drie ruitenkaarten - voor
waar geen overdreven eis - kunnen we
hem in dwang brengen en onze tien
slagen binnenbrengen.
Zo lag dit spel
z/ow
Noord
H 10 7
10 4
o H 7 6 2
A V B 5
west
oost
2
A V 9 6 4 3
3 8 3 2
O 9 6
oB 9 4
O V 10
*H 10
7 6 3 4, 9 4 2
zuid
B 8 5
<7 A H V B 7 5
O A 8 5 3
-
In de zesde slag troeft zuid een kleine
klaver in de hand en vervolgt met
troef, waarbij op tafel twee ruitens en
nieuwe generatie grootmeesters, be
staande uit Andreiko, Sijbrands,
Wiersma en Gantwarg, over een pro
ductievere stijl bleek te beschikken,
waren ereplaatsen niet meer voor hem
weggelegd. De reden dat ik hier Baba
Sy in herinnering heb geroepen is het
onlangs over hem verschenen boek,
getiteld „Baba Sy". Dit meer dan 250
bladzijden tellende werk, een uitgave
van „Dammen", bevat ruim 330 par
tijen die Baba Sy in de periode 1959-
1977 heeft gespeeld. Een aantal ervan
- alle zijn overigens verzameld door
de hierboven genoemde Biscons - is-
geanalyseerd door Baba Sy zelf, terwijl
daarnaast ook veel partijen door Sij
brands van commentaar zijn voorzien.
Alles in twee talen: het Nederlands en
het Frans. Dit prachtige boek, nog ver
levendigd door veel foto's, is te bestel
len door 28.- 6.- verzendkosten)
over te maken naar giro 3124812
t.n.v. „Dammen".
Om u een indruk te geven van het
boek, en van het spel van Baba Sy,
volgen hier twee fragmenten uit het
wereldkampioenschap 1960. De stand
van het eerste diagram deed zich voor
in de partij Baba Sy-De Descallar uit
de vierde ronde. Na zwarts laatste zet,
29.11-17?, sloeg wit verrassend toe
met 30. 36-31!! 26x30 31. 40-34
42x42 32. 34x5 waarop hij na 12-18
34. 48x37 later het eindspel won.
ZATERDAG 1 JULI 1989 PAGINA 37
een klaver kunnen worden gemist.
Met nog één troef te gaan is de stand
van zaken zo:
Noord
A
V
o
H 7 6
A
A V
west
oost
A -
O
<7 -
O
B 9 4
O v 10
A
H 10
A 9 4 2
zuid
A
7
o A 8 5 3
A
Harten 7 is de. z.g. dwangkaart en
daarop moet west zich overgeven. Op
zijn schouders rust de taak om zowel
de ruiten- als de klaverkleur te contro
leren en dié taak kan hij vanaf deze
slag niet meer aan. Wat hij ook weg
gooit, zuid kan altijd de rest maken.
Geïnteresseerden in dwangposities
kunnen terecht bij Kelsey, alweer:
Dwangposities tegen één tegenstander
en Stripdwangposities zijn in Neder
landse bewerlang verschenen bij uitg.
Gottmer/Becht en voor NBB-leden op
het bondsbureau verkrijgbaar .voor
resp. 25,- en 25,50. Geweldige boe
ken om mee op vakantie te nemen!
Het thema van Bridge odds for practi
cal players is niet alleen de pure kans
rekening, maar vooral: kansrekening
tegen de achtergrond van zaken die
door bieden en bijspelen van tegen
standers aan het licht zijn gekomen.
Geroutineerde spelers hebben daar een
speciaal zintuig voor ontwikkeld. De
genen die nog niet zo ver zijn en dus
nog in een bepaalde ontwikkelingsfase
verkeren, moeten zich die routine nog
eigen maken, niet alleen door oefening
maar ook door studie. Wanneer je wel
en niet volgens de kansrekening moet
spelen, moet je je met schade, schande
en kownslagen eigen maken. Maar het
gaat vanzelf lonen!
Türkü
In juli worden in het Finse Türkü de
Europese kampioenschappen gehou
den. Open speelt een 'overgangsteam',
om met coach Roald Ramer te spre
ken: Enri Leufkens - Berry Westra met
Anton Maas - Frans Borm en Chris
Niemeyer - René Zwaan. Het vrou
wenteam bestaat uit Marijke van der
Pas - Elly Schippers, Bep Vriend - Cur
ia Arnolds en Ellen Bakker - Ine Giel-
kens, o.l.v. Jet Pasman. Ook hier valt
te spreken van een overgangsteam. Al
leen is de aansluiting vanuit de jeugd
bij de vrouwen nog veel minder dan
bij de mannen.
Over het taxeren van kansen kunnen
we kort zijn: het vaderlandse topbrid-
ge is te weinig professioneel om tegen
de Europese top op te kunnen. Het is
nog steeds een kwestie van getalen
teerde semi-profs en amateurs tegen
full-profs en zeker in een slijtageslag
als een EK komt dat op den duur dui
delijk naar voren.
Corr. p-/a Leharstraat 10, 2162 AC
Lisse.
In het tweede fragment heeft Baba Sy
zelf de halve hekstelling ingenomen'.
Zie het diagram. Vanuit deze stand uit
de partij Baba Sy-Verpoest uit de
veertiende ronde, speelde de witspeler
als volgt illustratief naar de winst toe:
38. 31-26! 22x31 39. 36x27 14-19 ..Nu
schijf 6 aan zijn plaats genageld is be
vindt de partij zich in een geforceerd
vaarwater. Na de tekstzet vergroot
Baba Sy zijn voordeel zelfs nog, maar
het lijdt nauwelijks twijfel dat wit ook
na 14- of 15-20 zou hebben gewonnen.
Daarnaast zou 39. 9-13 of 39.
4-10 wit de gelegenheid tot een water
dichte winstgang bieden. Bij voorbeeld
39. 9-13 40. 30-24 4-9 41. 48-43
14-19 (op 14-20? komt steeds 33-28!)
42. 40-35 19x30 43. 35x24 9-14 44.
24-19!! 13x24 45. 34-29 23x34 46.
39x10 15x4 47. 33-28 4-9 48. 26-21 6-
11 (of 48. 9-13 49. 21-17 13-19 50.
43-39 18-23 51. 28-22 enz.) 49. 28-22
9-13 50. 43-39 18-23 51. 21-17 13-18
52. 17x6 16-21 53. 27x16 18x27 en de
zwarte tegenaktie komt te laat. 40. 26-
21!!! „Zwart kan de opmars naar veld
17 niet stuiten, omdat voor alles het
charmante hielslagje 41. 33-28! met
dam dreigt". 40. 9-13 41. 21-17!
15-=20 42. 48-42! „Het nauwkeurigst:
zwart mag immers schijf 4 niet opspe
len wegens de eenvoudige damzet 43.
33-28 en 44. 30-24+, terwijl op 42.
20-25 het schijnoffer 30-24! en 40-35
beslist". De laatste zetten zonder het
van Sijbrands afkomstige commentaar
waren: 4220-24 43. 40-35 4-9 44.
42-38 23-28 45. 33x22 18-23 46. 30-25
9-14 47. 34-30 24-29 48. 39-33 en
zwart gaf op.
£eidóe(3owiant
