roen Links maakt kans b tien kamerzetels „Ik heb nota bene in een weiland gestaan'' ropa verliest kiezingen INLAND Ceidae Sou/temt ^-porst tot Voorst: Stander stemplicht Terugkeer Janmaat in Kamer niet zeker KANONNEN" TERUG IN EUROPEES PARLEMENT Lage opkomst bedroeft politici TELEURGESTELDE VAN DEN BROEK: MAANDAG 19 JUNI 1989 PAGINA 3 \G Staatssecretaris Van jVoorst van buitenlandse zaken brstander van stemplicht. Ook opkomst voor de Europese ver- zetvederom lager is geweest dan gen. ^eer Minder dan de helft van opese stemgerechtigden heeft van on. Hecht gebruik gemaakt. Van een i Voorst noemde gisteravond en nijop zich geen goede zaak. Eén Drtuefvorvenheden van onze wester- nstaifaPPij noemde hij naast de jize rechten. Juist dat recht, m onvoldoende heeft gebruikt, angrijker dan een plicht, daar zakenmerkend is voor onze maat- o onldus de staatssecretaris. ti niej. lap n foto: dijkstra DÉN HAAG De aanhang van de extreem-recht se Lijst Janmaat/Centrumdemocraten is sinds de kamerverkiezingen van 1986 opvallend toegeno men. Maar de terugkeer van Janmaat in de Twee de Kamer is nog allerminst zeker. In de grote ste den stemden enkele duizenden kiezers op Jan maat. In Amsterdam was sprake van een verdub beling van het stemmental ten opzichte van '86: 4687 stemmen, was 2350. Anders uitgedrukt: 2.3 procent van de Amsterdamse kiezers stemde op Janmaat, een evengroot percentage als in Den Haag. In Leiden kwam de partij niet verder dan 0,7 procent - overigens een ruime winst ten op zichte van de vorige verkiezingen. Over het gehele land behaalde de lijst ruim veertigduizend stem men. Dat aantal is bij kamerverkiezingen normaal gesproken volstrekt onvoldoende voor een zetel. (Van onze correspondent Frans Bogaard) BRUSSEL Ooit is er een tijd geweest dat in het Europees Parlement politici van naam ze telden. Hun naambekendheid en persoonlijkheid brachten met zich mee dat alleen hun aanwezigheid in Straatsburg al zorgde voor een reeks extra tv- ploegen en schrijvend persvolk. Wereldbekende politici als Francois Mitterrand, Helmut Schmidt, Jacques Chirac, Betti- no Craxi, Pierre Mauroy, Emi- lio Colombo, Edgar Faure en Willy Brandt vervulden in de beginjaren van het parlement een dubbelmandaat (gecombi neerd lidmaatschap van het Eu ropees Parlement met een an dere politieke functie) of maak ten van de Europese volksver tegenwoordiging kortstondig deel uit na de eerste recht streekse verkiezingen in '79. De meesten vertrokken toen ze za gen dat het parlement toch de macht bleef missen om belang rijke politieke besluiten werke lijk te beïnvloeden. Is er nu een kentering? De donderdag en gisteren gehouden verkiezingen wijzen erop dat in een aantal landen oude 'kanonnen' terug keren of nieuwe politici van naam de plaatsen van onbe kend gebleven, kleurloze parle mentariërs innemen. Een zetel in het Europees Parlement wordt kennelijk weer aantrek kelijk. Het duidelijkst doet die tendens zich voor in België en Frankrijk. In België zegt van daag oud-premier Leo Tinde- mans zijn acht jaar lange carriè re op Buitenlandse Zaken vaar wel om een gooi te doen naar het voorzitterschap van het parlement in Straatsburg. Bij de Vlaamse liberalen zorgt oud- EG-commissaris Willy de Clercq voor een ervaren in breng. In Frankrijk was er een harde electorale strijd tussen oud-president Valéry Giscard d'Estaing, oud-Europarlements voorzitter Simone Veil en oud premier Laurent Fabius, die als derde op zijn socialistische lijst nog de oud-minister van bui tenlandse zaken en oud-EG- commissaris Claude Cheysson heeft staan. De Italianen pak ten uit met bekende politici als Giulio Andreotti (meervoudig minister van buitenlandse za ken) en opnieuw Emilio Colom bo en Bettino Craxi. Maar of zij hun mandaat daadwerkelijk op nemen is nog zeer de vraag, net als in Luxemburg, waar pre mier Jacques Santer en vice- premier Jacques Poos zich kan didaat stelden. In het Groother togdom, waar gisteren ook na tionale verkiezingen werden gehouden, moet eerst een nieuw kabinet worden gefor meerd. lemel krijg fan de voorpagina) redei^G Naar Ne~ ei maatstaven is 110n'links de grote Iran de Europese jen geworden, behield de van kleine r de ebbe- r :iezir bec q ,'rtijen haar twee straatsburg, maar nd naar kamer zij er 7 winnen. jrop iclu Tweede Kamer. De CPN en de EVP zijn sinds 1986 niet meer in de Kamer vertegenwoor digd. Opmerkelijk is ook dat de extreem-rechtse partij Cen trumdemocraten onder leiding van H. Janmaat op grond van de uitslag van de Euroverkie zingen weer met een zetel aan het Binnenhof zou terugkeren. In het Europees Parlement wist Janmaat echter geen zetel te behalen. PvdA-fractieleider Wim Kok toonde zich gisteravond hevig teleurgesteld over de uitslag van de Euroverkiezingen. Zijn partij verloor een zetel in Straatsburg en zou in Den Haag van 52 naar 47 zetels zakken. „Ik leg me hier abso luut niet bij neer", aldus Kok. De afstand tussen PvdA en CDA beschouwt hij niet als onoverbrugbaar. „We moeten goed in het oog houden dat er vorige week maar liefst vier miljoen mensen minder zijn gaan stemmen dan bij de laat ste kamerverkiezingen". Ove rigens sprak Kok het vermoe den uit dat het CDA toch weer het liefst op een coalitie met de VVD aanstuurt. VVD-leider Voorhoeve toonde, zich ondanks het zware verlies van zijn partij nog optimistisch over de komende kamerver kiezingen. Volgens hem is de VVD niet gestraft voor het la ten vallen van het kabinet. „Veel VVD-kiezers zijn thuis gebleven vanwege de onrust die na de val van het kabinet in de partij is ontstaan. Maar die onrust is inmiddels beëin digd, zodat ik niet bang ben voor de uitslag in september". De lage opkomst voor de Eu roverkiezingen (47,2 pet.) is voor een belangrijk deel te wijten geweest aan het feit dat de jonge kiezers het massaal hebben laten afweten. Een on derzoek van bureau Intomart wees uit dat 61 pet. van de kie zers uit de leeftijdsgroep tus sen 18 en 24 jaar is thuisgeble ven en 58 pet. van de kiezers tussen 25 en 34 jaar. De opkomst was het slechtst in de grote steden en in de pro vincies Limburg en Brabant. De vier noordelijke provincies scoorden qua opkomst boven het landelijk gemiddelde. Een uiterst opvallend gegeven uit het Intomart-onderzoek is dat onder de 18-jarige kiezers die voor het eerst mochten gaan stemmen de VVD de populair ste partij is. ze correspondent De derde n d^kse verkiezin- het Europees t lijken uitge- een regelrechte voor Europa, intensieve cam- ,zwJ de opkomst in t alfle lidstaten waar ®iiplicht geldt ver m Jrwachtingen ach- do|en- in Tssaris Frans An- irscijerbond er dit week- egenconclusie aan dat de Koield moet gaan beste- tbeJporlichting, maar de rpwpaar wezenlijke ver- -i uit voortvloeien is iet %lle enquêtes die aan shuijingen zijn voorafge- al dat Europa bij de t leeft. De verkiezin- afgelopen weekend alleen maar een zo- istratie van. De oor- dit gebrek aan inte rnet goede voorlich- weg te nemen. De ?t gi filling alleen al is LlijkJ: de ?ek rzet. is voor de Europese in Brussel en voor pees Parlement g de geringe belang- or Europa een tegen- Commissie heeft weégelopen twee jaar gi- eel bereikt. De aan- ran het 'drieluik' van genoemd naar de dyr voorzitter van de Eu- immissie, bracht de eenwording in een snelling. Andriessen geg lijn levenswerk, een zjpende sanering van Tslindende Europese met succes elors wist voor Euro- i iimer budget te be- )e bijna-verdubbeling uctuurfondsen zorgde minder diepe kloof rijke EG-landen in en en de het zuiden, imen van deze drie [ijzers gaf nieuwe im- de interne markt, ning daarvan in het jaartal 1992 leek piot- er minder irreëel. De .j" j ommissie die op 6 ja- dit jaar aantrad zorg- ar diepingrijpende op monetair en so- ed, die centraal staan nd ;e komende Euro-top- iw ie ïee n los 'dheden iment van zijn kant !ns de afgelopen zit tingsperiode een reële verrui ming van zijn bevoegdheden te bevechten. De samenwerkings procedure, neergelegd in de Europese Eenheidsacte, maakt het de EG-ministers minder eenvoudig het parlement te passeren. Daarnaast forceerde het parlement nog maar twee maanden geleden een door braak op milieugebied. Drie kwart van het Westeuropese autobestand wordt door tussen komst van het parlement scho ner dan de lidstaten hadden ge wild, èn twee jaar eerder dan de lidstaten hadden gewild. Een reeks wapenfeiten, waaro ver de kiezers in alle twaalf de lidstaten uitgebreid zijn geïn formeerd. Dat diezelfde kiezer dan toch zo massaal is thuisge bleven, kan alleen maar wor den toegeschreven aan drie factoren: de nog steeds te een zijdige gerichtheid van Europa op economische eenwording, de hoge mate van mist waarmee haar activiteiten op andere be leidsterreinen (milieu, buiten lands beleid en sociale zaken) omgeven zijn en de nog steeds te geringe macht van het Euro parlement. Afstraffing In tal van beschouwingen is er de laatste maanden al tot ver velens toe op gewezen dat de bevoegdheden van het Euro pees Parlement achterblijven bij de machtsverschuiving van de nationale hoofdsteden naar Brussel, die op ministerieel ni veau wèl doorgang vindt. EG-ministers kunnen zich steeds schaamtelozer te buiten gaan aan machtsmisbruik, om dat hun Brusselse besluiten in toenemende mate niet meer door de nationale parlementen en nog niet door het Europees Parlement worden gecontro leerd. De kiezer heeft dat uit stekend begrepen. In '79, bij de eerst.e rechtstreekse verkiezin gen voor het Europees Parle ment, zorgde hij voor een rela tief hoge opkomst, in de stellige verwachting dat meer bevoegd heden daarna vanzelf zouden volgen. In '84 en '89 bleek die hoop de bodem ingeslagen. De EG-lidstaten lieten het er ook de afgelopen vijf jaar bij zitten. Hun ministers van bui tenlandse zaken dachten afge lopen maandag te kunnen vol staan met alleen maar een her nieuwde oproep aan de kiezers toch vooral te gaan stemmen (resolutie van de Algemene Raad, 12 juni in Luxemburg). Zo werkt het dus niet. EG- commissarissen als Andriessen, Europarlementariërs als Dan- kert, Penders en De Vries mo gen zich daarover beklagen, EG-regeringsleiders en -minis ters niet: zij hebben de afstraf fing gekregen waar ze om heb ben gevraagd. Lijstrekkers bespreken resultaten de resultaten van de verkiezingen in de NOS- Studio. In het midden gespreksleider Witteman. De lijsttrekkers van de vier grote partijen Lub bers, Van Mierlo, Kok en Voorhoeve bespreken foto: anp (Van onze parlementaire redactie) HILVERSUM Alle Ne derlandse partijen hebben zich zeer teleurgesteld ge toond over de onverwacht lage opkomst bij de Euro pese verkiezingen. Geen van de politici kan echter een afdoende verklaring voor dit fenomeen geven. Partijvoorzitter Wim van Vel- zen van het CDA denkt dat de winst voor zijn partij vooral te danken is aan de resultaten die het kabinet Lubbers-II heeft geboekt. „De kiezer heeft dat herkend en beloond. Hieruit blijkt ook de wens van de kiezer om het huidige be leid voort te zetten", aldus Van Velzen. „Ik voel me uitstekend als winnaar. Alleen zit ik nog wat beduusd te kijken naar de tien zetels die uit de bus zijn ko men rollen", zegt Jean Pen ders, lijsttrekker voor het CDA in het Europese parle ment. De actieve rol van de VVD bij de val van het kabi net heeft zijn partij zeker geen windeieren gelegd. De uitstra ling van premier Lubbers en alle andere CDA-bewindslie- den zijn de CDA-Europarle- mentariërs ook zeer behulp zaam geweest, gaf Penders grif toe. De VVD is de partij die het grootste verlies heeft moeten incasseren. Partijvoorzitter Leen Ginjaar en lijsttrekker Gijs de Vries ontkennen ten stelligste dat het lage aantal VVD-zetels een afstraffing voor het ten val brengen van het kabinet zou zijn. De oor zaak van het verlies wijten zij aan de interne ruzies van de partij over de kandidaatstel ling. Voor de PvdA ziet de verkie zingsuitslag er ook niet echt rooskleurig uit. De teruggang van negen naar acht Euro-ze tels is voor partijvoorzitter Marjanne Sint en lijsttrekker Piet Dankert een forse tegen valler. Volgens Dankert is het slechte resultaat louter te wij ten aan de lage opkomst. Veel thuisblijvers zouden geheide PvdA-stemmers zijn. Dankert en Sint vinden de verschui ving naar links, met een flink winstpercentage voor de Re genboogfractie, positief, maar zij hadden gehoopt dat de PvdA dat ter rechterzijde had kunrjen compenseren. Sint ziet in het tegenvallende resultaat een stimulans om ervoor de Tweede-Kamerverkiezingen „echt hard tegenaan te gaan". Echt reden tot vreugde hebben de partijen ter linkerzijde van de PvdA. Weliswaar blijft het aantal zetels voor de Regen boogfractie in het Europarle ment (een combinatie van CPN. PSP, PPR, EVP en een aantal onafhankelijken) gelijk, vertaald naar de zetelverde ling van de Tweede Kamer zou deze uitslag een winst van maar liefst zeven zetels ople veren voor Groen Links, het zusje van de Regenboogfractie. Ria Beckers, fractievoorzitter van de PPR en lijsttrekker voor Groen Links, wil deson danks realistisch blijven: „Het lijkt op een grote overwinning, maar we moeten er nog hard aan trekken. We streven in Jan-Willem Bertens, Europees lijsttrekker voor D66, zei „ver rukt" te zijn over de 'come back' van zijn partij in Straats burg (met één zetel). Hij kon digde aan contact te willen zoeken met gelijkgezinde par lementariërs uit andere landen teneinde samen een nieuwe fractie te vormen. DEN HAAG Aan mi nister Van den Broek (buitenlandse zaken) heeft het niet gelegen. De CDA- bewindsman meent dat hij genoeg heeft gedaan om de Nederlanders naar de stembus te krijgen. „Ik geef toe, de interesse van de Nederlanders voor het Europarlement is uiterma te teleurstellend geble ken. Maar ja, desondanks hoor je mij niet klagen over de zetelwinst van het CDA". Had Van den Broek als be windsman van buitenlandse zaken niet meer reclame moeten maken voor de Euro pese verkiezingen? „Dat heb ik wel degelijk gedaan", zo verdedigt Van den Broek zich. „Ik heb nota bene in een wei land gestaan met een bord. Acht verkiezingsbijeenkom sten heb ik opgeluisterd. Daar kan het dus niet aan hebben Waaraan dan wel? Volgens de minister leeft Europa nu een maal niet echt bij de meerder heid van de Nederlanders. „Je kunt duidelijk stellen dat de genen die wel zijn gaan stem men dat hebben gedaan uit een soort van solidariteit met de partij waarop ze normaliter ook hun stem zouden uitbren gen. Bovendien zijn deze ver kiezingen in de pers ook een beetje cynisch afgedaan. Zo van, ze hebben in dat parle ment toch niets te vertellen, het maakt toch allemaal niets uit. fk hoorde donderdagoch tend, net nadat de stembu reaus open waren gegaan, G.B.J. Hiltermann op de radio. Die man is in dit soort zaken toch in zekere zin gezagheb bend. Hij liet zich uitermate negatief uit over het Europar lement. Dat soort dingen heb ben meer effect dan je denkt". Van den Broek geeft toe dat de invalshoek van de campag ne voor de meeste partijen een nationale was. „De campagne werd gelardeerd met nationale politieke issues. Dat heeft nu niet direct een positieve bij drage geleverd aan de Europe se zaak. Maar dat was een in valshoek waar we duidelijk voor hebben gekozen. Waar schijnlijk kon dat na de val van het kabinet ook niet an ders". Verlaten Van den Broek is een van de weinige bewindslieden die zich zondag vertoont op de speciale Euro-avond in het perscentrum Nieuwspoort te Den Haag. Zijn partijgenote staatssecretaris De Graaff- Nauta (binnenlandse zaken) heeft om half tien zojuist de computer gestart waarmee de eerste definitieve uitslagen op het beeldscherm verschijnen. In een verlaten hoekje buigt Van den Broek zich over de uitslag. Het handjevol kandidaat-Eu roparlementariërs is op dat moment al vertrokken naar de NOS-studio in Hilversum. Het overgebleven gezelschap be staat uit een enkel Tweede- Kamerlid, wat journalisten en andere geïnteresseerden onder wie de Haagse burgemeester Havermans. De laatste toont zich geschokt over de grote winst die de Centrumpartij in zijn stad heeft geboekt. Aan het begin van de avond zijn de Europarlementariërs nog redelijk vertegenwoor digd. Tegen zevenen klinken CDA-lijsttrekker Jean Pen ders en zijn collega Jan-Wil lem Bertens (D66) op het feit dat hun plaats in het Europar lement, in elk geval zeker is gesteld. Penders beklaagt zich over de lage opkomst. Ondui delijk is of hij praat over het kleine aantal mensen dat deze avond bezoekt of over de op komst van afgelopen donder dag. Aan een naburige tafel is een aantal „VVD-afvallers" in een aanzienlijk minder goede stemming. Nummer vijf op de VVD-lijst, Christiaan Laffrée uit Zevenhuizen onder de rook van Gouda, toont zich lichte lijk gedesillusioneerd. De VVD was immers goed voor vijf ze tels in het Europees Parle ment, maar de prognose laat een verlies van twee zien. Gekibbel „Diep in mijn hart wist ik dat ik het niet zou halen", relati veert de liberaal. „Voor mij stond dat al vast op 2 mei. Ik kwam die avond net terug uit Amerika en hoorde dat het kabinet was gevallen. Op dat moment liet ik alle hoop va ren. Toen daarna ook nog al die interne problemen binnen de VVD in de publiciteit kwa men, wist ik dat ik het hele maal kon schudden". Robert Goedbloed, nummer 6 op de VVD-lijst, is wat opti mistischer. „Ik denk dat in de definitieve uitslag de VVD op vier zetels zal uitkomen. Je hoopt toch altijd op een klein wondertje". Laffree en Goedbloed wisselen hun ervaringen uit over de avonden waarop ze op verkie zingstournee moesten. Vooral de cadeautjes die ze na afloop van iedere avond kregen moeten het ontgelden. Volgens Goedbloed waren de meeste flessen wijn die cadeau wer den gedaan „niet om te drin ken". Laffree vertelt dat hij in een week zoveel stukken kaas kreeg dat hij er zijn „hele buurt mee kon voorzien". Zij worden onderbroken door hun lijstaanvoerder Gijs de Vries, die het verlies van zijn partij in één zin omschrijft: „Er is binnen de VVD gewoon te veel gekibbeld en daar zijn wij het slachtoffer van gewor den". MARGA RIJERSE Treurig In de Nederlandse stembu- reau's mag het dan niet echt druk zijn geweest, dit verlaten stembureau in Parijs levert een wel heel treurig beeld op. De opkomst in heel Frankrijk be droeg 49,4 procent. foto: epa cm RAS schijnt vres&IJK ueuiKie MC61ÊNI 2'JM OM IN AWrteBKiklS l£ Icwiev v/ooh'nschoonHEicsjhiijs. (ADVERTENTIE) PHILIPS WASAUTOMAAT AWB 910 14 Wasprogramma's Regelbare temperatuur E-nergie spaarprogramma Normaal 795.-1 Halve-lading toets ■##tOTVifla SO -1 Verhoogd centrifugetoerental KtWIliiw» c uur/I l GEHEEL WITTE UITVOERING 34 WINKUS IN ZUID-HOLLAND ROTTERDAM* HOOGVLIETSPIJKEMSSE HELLEVOETSLIAS SCHIEDAM VLAAROtNGENGOUDA MAASSLUIS DELFT CAPELLE A/D USSEL RIDDERKERK OEN HAAG* RUSWIJK WASSENAAR NAALDWIJK LElDSCHENOAM DORDRECHT ALPHENA'DRIJN* VOORBURG* ZOETERMEER* GORINCHEN

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 3