roen Links maakt kans
b tien kamerzetels
„Ik heb nota bene in
een weiland gestaan''
ropa verliest
kiezingen
INLAND
Ceidae Sou/temt
^-porst tot Voorst:
Stander stemplicht
Terugkeer Janmaat
in Kamer niet zeker
KANONNEN" TERUG IN EUROPEES PARLEMENT
Lage opkomst bedroeft politici
TELEURGESTELDE VAN DEN BROEK:
MAANDAG 19 JUNI 1989 PAGINA 3
\G Staatssecretaris Van
jVoorst van buitenlandse zaken
brstander van stemplicht. Ook
opkomst voor de Europese ver-
zetvederom lager is geweest dan
gen. ^eer Minder dan de helft van
opese stemgerechtigden heeft van
on. Hecht gebruik gemaakt. Van
een i Voorst noemde gisteravond
en nijop zich geen goede zaak. Eén
Drtuefvorvenheden van onze wester-
nstaifaPPij noemde hij naast de
jize rechten. Juist dat recht,
m onvoldoende heeft gebruikt,
angrijker dan een plicht, daar
zakenmerkend is voor onze maat-
o onldus de staatssecretaris.
ti niej.
lap n
foto: dijkstra
DÉN HAAG De aanhang van de extreem-recht
se Lijst Janmaat/Centrumdemocraten is sinds de
kamerverkiezingen van 1986 opvallend toegeno
men. Maar de terugkeer van Janmaat in de Twee
de Kamer is nog allerminst zeker. In de grote ste
den stemden enkele duizenden kiezers op Jan
maat. In Amsterdam was sprake van een verdub
beling van het stemmental ten opzichte van '86:
4687 stemmen, was 2350. Anders uitgedrukt: 2.3
procent van de Amsterdamse kiezers stemde op
Janmaat, een evengroot percentage als in Den
Haag. In Leiden kwam de partij niet verder dan
0,7 procent - overigens een ruime winst ten op
zichte van de vorige verkiezingen. Over het gehele
land behaalde de lijst ruim veertigduizend stem
men. Dat aantal is bij kamerverkiezingen normaal
gesproken volstrekt onvoldoende voor een zetel.
(Van onze correspondent
Frans Bogaard)
BRUSSEL Ooit is er een tijd
geweest dat in het Europees
Parlement politici van naam ze
telden. Hun naambekendheid
en persoonlijkheid brachten
met zich mee dat alleen hun
aanwezigheid in Straatsburg al
zorgde voor een reeks extra tv-
ploegen en schrijvend persvolk.
Wereldbekende politici als
Francois Mitterrand, Helmut
Schmidt, Jacques Chirac, Betti-
no Craxi, Pierre Mauroy, Emi-
lio Colombo, Edgar Faure en
Willy Brandt vervulden in de
beginjaren van het parlement
een dubbelmandaat (gecombi
neerd lidmaatschap van het Eu
ropees Parlement met een an
dere politieke functie) of maak
ten van de Europese volksver
tegenwoordiging kortstondig
deel uit na de eerste recht
streekse verkiezingen in '79. De
meesten vertrokken toen ze za
gen dat het parlement toch de
macht bleef missen om belang
rijke politieke besluiten werke
lijk te beïnvloeden. Is er nu een
kentering? De donderdag en
gisteren gehouden verkiezingen
wijzen erop dat in een aantal
landen oude 'kanonnen' terug
keren of nieuwe politici van
naam de plaatsen van onbe
kend gebleven, kleurloze parle
mentariërs innemen. Een zetel
in het Europees Parlement
wordt kennelijk weer aantrek
kelijk. Het duidelijkst doet die
tendens zich voor in België en
Frankrijk. In België zegt van
daag oud-premier Leo Tinde-
mans zijn acht jaar lange carriè
re op Buitenlandse Zaken vaar
wel om een gooi te doen naar
het voorzitterschap van het
parlement in Straatsburg. Bij de
Vlaamse liberalen zorgt oud-
EG-commissaris Willy de
Clercq voor een ervaren in
breng. In Frankrijk was er een
harde electorale strijd tussen
oud-president Valéry Giscard
d'Estaing, oud-Europarlements
voorzitter Simone Veil en oud
premier Laurent Fabius, die als
derde op zijn socialistische lijst
nog de oud-minister van bui
tenlandse zaken en oud-EG-
commissaris Claude Cheysson
heeft staan. De Italianen pak
ten uit met bekende politici als
Giulio Andreotti (meervoudig
minister van buitenlandse za
ken) en opnieuw Emilio Colom
bo en Bettino Craxi. Maar of zij
hun mandaat daadwerkelijk op
nemen is nog zeer de vraag, net
als in Luxemburg, waar pre
mier Jacques Santer en vice-
premier Jacques Poos zich kan
didaat stelden. In het Groother
togdom, waar gisteren ook na
tionale verkiezingen werden
gehouden, moet eerst een
nieuw kabinet worden gefor
meerd.
lemel
krijg
fan de voorpagina)
redei^G Naar Ne~
ei maatstaven is
110n'links de grote
Iran de Europese
jen geworden,
behield de
van kleine
r de
ebbe- r
:iezir
bec
q ,'rtijen haar twee
straatsburg, maar
nd naar kamer
zij er 7 winnen.
jrop
iclu
Tweede Kamer. De CPN en de
EVP zijn sinds 1986 niet meer
in de Kamer vertegenwoor
digd. Opmerkelijk is ook dat
de extreem-rechtse partij Cen
trumdemocraten onder leiding
van H. Janmaat op grond van
de uitslag van de Euroverkie
zingen weer met een zetel aan
het Binnenhof zou terugkeren.
In het Europees Parlement
wist Janmaat echter geen zetel
te behalen.
PvdA-fractieleider Wim Kok
toonde zich gisteravond hevig
teleurgesteld over de uitslag
van de Euroverkiezingen. Zijn
partij verloor een zetel in
Straatsburg en zou in Den
Haag van 52 naar 47 zetels
zakken. „Ik leg me hier abso
luut niet bij neer", aldus Kok.
De afstand tussen PvdA en
CDA beschouwt hij niet als
onoverbrugbaar. „We moeten
goed in het oog houden dat er
vorige week maar liefst vier
miljoen mensen minder zijn
gaan stemmen dan bij de laat
ste kamerverkiezingen". Ove
rigens sprak Kok het vermoe
den uit dat het CDA toch weer
het liefst op een coalitie met
de VVD aanstuurt.
VVD-leider Voorhoeve toonde,
zich ondanks het zware verlies
van zijn partij nog optimistisch
over de komende kamerver
kiezingen. Volgens hem is de
VVD niet gestraft voor het la
ten vallen van het kabinet.
„Veel VVD-kiezers zijn thuis
gebleven vanwege de onrust
die na de val van het kabinet
in de partij is ontstaan. Maar
die onrust is inmiddels beëin
digd, zodat ik niet bang ben
voor de uitslag in september".
De lage opkomst voor de Eu
roverkiezingen (47,2 pet.) is
voor een belangrijk deel te
wijten geweest aan het feit dat
de jonge kiezers het massaal
hebben laten afweten. Een on
derzoek van bureau Intomart
wees uit dat 61 pet. van de kie
zers uit de leeftijdsgroep tus
sen 18 en 24 jaar is thuisgeble
ven en 58 pet. van de kiezers
tussen 25 en 34 jaar.
De opkomst was het slechtst in
de grote steden en in de pro
vincies Limburg en Brabant.
De vier noordelijke provincies
scoorden qua opkomst boven
het landelijk gemiddelde. Een
uiterst opvallend gegeven uit
het Intomart-onderzoek is dat
onder de 18-jarige kiezers die
voor het eerst mochten gaan
stemmen de VVD de populair
ste partij is.
ze correspondent
De derde
n d^kse verkiezin-
het Europees
t lijken uitge-
een regelrechte
voor Europa,
intensieve cam-
,zwJ de opkomst in
t alfle lidstaten waar
®iiplicht geldt ver
m Jrwachtingen ach-
do|en-
in Tssaris Frans An-
irscijerbond er dit week-
egenconclusie aan dat de
Koield moet gaan beste-
tbeJporlichting, maar de
rpwpaar wezenlijke ver-
-i uit voortvloeien is
iet %lle enquêtes die aan
shuijingen zijn voorafge-
al dat Europa bij de
t leeft. De verkiezin-
afgelopen weekend
alleen maar een zo-
istratie van. De oor-
dit gebrek aan inte
rnet goede voorlich-
weg te nemen. De
?t gi filling alleen al is
LlijkJ:
de
?ek
rzet.
is voor de Europese
in Brussel en voor
pees Parlement
g de geringe belang-
or Europa een tegen-
Commissie heeft
weégelopen twee jaar gi-
eel bereikt. De aan-
ran het 'drieluik' van
genoemd naar de dyr
voorzitter van de Eu-
immissie, bracht de
eenwording in een
snelling. Andriessen
geg lijn levenswerk, een
zjpende sanering van
Tslindende Europese
met succes
elors wist voor Euro-
i iimer budget te be-
)e bijna-verdubbeling
uctuurfondsen zorgde
minder diepe kloof
rijke EG-landen in
en en de
het zuiden,
imen van deze drie
[ijzers gaf nieuwe im-
de interne markt,
ning daarvan in het
jaartal 1992 leek piot-
er minder irreëel. De
.j" j ommissie die op 6 ja-
dit jaar aantrad zorg-
ar diepingrijpende
op monetair en so-
ed, die centraal staan
nd ;e komende Euro-top-
iw
ie
ïee n
los
'dheden
iment van zijn kant
!ns de afgelopen zit
tingsperiode een reële verrui
ming van zijn bevoegdheden te
bevechten. De samenwerkings
procedure, neergelegd in de
Europese Eenheidsacte, maakt
het de EG-ministers minder
eenvoudig het parlement te
passeren. Daarnaast forceerde
het parlement nog maar twee
maanden geleden een door
braak op milieugebied. Drie
kwart van het Westeuropese
autobestand wordt door tussen
komst van het parlement scho
ner dan de lidstaten hadden ge
wild, èn twee jaar eerder dan
de lidstaten hadden gewild.
Een reeks wapenfeiten, waaro
ver de kiezers in alle twaalf de
lidstaten uitgebreid zijn geïn
formeerd. Dat diezelfde kiezer
dan toch zo massaal is thuisge
bleven, kan alleen maar wor
den toegeschreven aan drie
factoren: de nog steeds te een
zijdige gerichtheid van Europa
op economische eenwording, de
hoge mate van mist waarmee
haar activiteiten op andere be
leidsterreinen (milieu, buiten
lands beleid en sociale zaken)
omgeven zijn en de nog steeds
te geringe macht van het Euro
parlement.
Afstraffing
In tal van beschouwingen is er
de laatste maanden al tot ver
velens toe op gewezen dat de
bevoegdheden van het Euro
pees Parlement achterblijven
bij de machtsverschuiving van
de nationale hoofdsteden naar
Brussel, die op ministerieel ni
veau wèl doorgang vindt.
EG-ministers kunnen zich
steeds schaamtelozer te buiten
gaan aan machtsmisbruik, om
dat hun Brusselse besluiten in
toenemende mate niet meer
door de nationale parlementen
en nog niet door het Europees
Parlement worden gecontro
leerd. De kiezer heeft dat uit
stekend begrepen. In '79, bij de
eerst.e rechtstreekse verkiezin
gen voor het Europees Parle
ment, zorgde hij voor een rela
tief hoge opkomst, in de stellige
verwachting dat meer bevoegd
heden daarna vanzelf zouden
volgen. In '84 en '89 bleek die
hoop de bodem ingeslagen.
De EG-lidstaten lieten het er
ook de afgelopen vijf jaar bij
zitten. Hun ministers van bui
tenlandse zaken dachten afge
lopen maandag te kunnen vol
staan met alleen maar een her
nieuwde oproep aan de kiezers
toch vooral te gaan stemmen
(resolutie van de Algemene
Raad, 12 juni in Luxemburg).
Zo werkt het dus niet. EG-
commissarissen als Andriessen,
Europarlementariërs als Dan-
kert, Penders en De Vries mo
gen zich daarover beklagen,
EG-regeringsleiders en -minis
ters niet: zij hebben de afstraf
fing gekregen waar ze om heb
ben gevraagd.
Lijstrekkers bespreken resultaten de resultaten van de verkiezingen in de NOS-
Studio. In het midden gespreksleider Witteman.
De lijsttrekkers van de vier grote partijen Lub
bers, Van Mierlo, Kok en Voorhoeve bespreken foto: anp
(Van onze
parlementaire redactie)
HILVERSUM Alle Ne
derlandse partijen hebben
zich zeer teleurgesteld ge
toond over de onverwacht
lage opkomst bij de Euro
pese verkiezingen. Geen
van de politici kan echter
een afdoende verklaring
voor dit fenomeen geven.
Partijvoorzitter Wim van Vel-
zen van het CDA denkt dat de
winst voor zijn partij vooral te
danken is aan de resultaten
die het kabinet Lubbers-II
heeft geboekt. „De kiezer
heeft dat herkend en beloond.
Hieruit blijkt ook de wens van
de kiezer om het huidige be
leid voort te zetten", aldus
Van Velzen.
„Ik voel me uitstekend als
winnaar. Alleen zit ik nog wat
beduusd te kijken naar de tien
zetels die uit de bus zijn ko
men rollen", zegt Jean Pen
ders, lijsttrekker voor het
CDA in het Europese parle
ment. De actieve rol van de
VVD bij de val van het kabi
net heeft zijn partij zeker geen
windeieren gelegd. De uitstra
ling van premier Lubbers en
alle andere CDA-bewindslie-
den zijn de CDA-Europarle-
mentariërs ook zeer behulp
zaam geweest, gaf Penders grif
toe.
De VVD is de partij die het
grootste verlies heeft moeten
incasseren. Partijvoorzitter
Leen Ginjaar en lijsttrekker
Gijs de Vries ontkennen ten
stelligste dat het lage aantal
VVD-zetels een afstraffing
voor het ten val brengen van
het kabinet zou zijn. De oor
zaak van het verlies wijten zij
aan de interne ruzies van de
partij over de kandidaatstel
ling.
Voor de PvdA ziet de verkie
zingsuitslag er ook niet echt
rooskleurig uit. De teruggang
van negen naar acht Euro-ze
tels is voor partijvoorzitter
Marjanne Sint en lijsttrekker
Piet Dankert een forse tegen
valler. Volgens Dankert is het
slechte resultaat louter te wij
ten aan de lage opkomst. Veel
thuisblijvers zouden geheide
PvdA-stemmers zijn. Dankert
en Sint vinden de verschui
ving naar links, met een flink
winstpercentage voor de Re
genboogfractie, positief, maar
zij hadden gehoopt dat de
PvdA dat ter rechterzijde had
kunrjen compenseren. Sint ziet
in het tegenvallende resultaat
een stimulans om ervoor de
Tweede-Kamerverkiezingen
„echt hard tegenaan te gaan".
Echt reden tot vreugde hebben
de partijen ter linkerzijde van
de PvdA. Weliswaar blijft het
aantal zetels voor de Regen
boogfractie in het Europarle
ment (een combinatie van
CPN. PSP, PPR, EVP en een
aantal onafhankelijken) gelijk,
vertaald naar de zetelverde
ling van de Tweede Kamer
zou deze uitslag een winst van
maar liefst zeven zetels ople
veren voor Groen Links, het
zusje van de Regenboogfractie.
Ria Beckers, fractievoorzitter
van de PPR en lijsttrekker
voor Groen Links, wil deson
danks realistisch blijven: „Het
lijkt op een grote overwinning,
maar we moeten er nog hard
aan trekken. We streven in
Jan-Willem Bertens, Europees
lijsttrekker voor D66, zei „ver
rukt" te zijn over de 'come
back' van zijn partij in Straats
burg (met één zetel). Hij kon
digde aan contact te willen
zoeken met gelijkgezinde par
lementariërs uit andere landen
teneinde samen een nieuwe
fractie te vormen.
DEN HAAG Aan mi
nister Van den Broek
(buitenlandse zaken) heeft
het niet gelegen. De CDA-
bewindsman meent dat hij
genoeg heeft gedaan om
de Nederlanders naar de
stembus te krijgen. „Ik
geef toe, de interesse van
de Nederlanders voor het
Europarlement is uiterma
te teleurstellend geble
ken. Maar ja, desondanks
hoor je mij niet klagen
over de zetelwinst van het
CDA".
Had Van den Broek als be
windsman van buitenlandse
zaken niet meer reclame
moeten maken voor de Euro
pese verkiezingen? „Dat heb
ik wel degelijk gedaan", zo
verdedigt Van den Broek zich.
„Ik heb nota bene in een wei
land gestaan met een bord.
Acht verkiezingsbijeenkom
sten heb ik opgeluisterd. Daar
kan het dus niet aan hebben
Waaraan dan wel? Volgens de
minister leeft Europa nu een
maal niet echt bij de meerder
heid van de Nederlanders. „Je
kunt duidelijk stellen dat de
genen die wel zijn gaan stem
men dat hebben gedaan uit
een soort van solidariteit met
de partij waarop ze normaliter
ook hun stem zouden uitbren
gen. Bovendien zijn deze ver
kiezingen in de pers ook een
beetje cynisch afgedaan. Zo
van, ze hebben in dat parle
ment toch niets te vertellen,
het maakt toch allemaal niets
uit. fk hoorde donderdagoch
tend, net nadat de stembu
reaus open waren gegaan,
G.B.J. Hiltermann op de radio.
Die man is in dit soort zaken
toch in zekere zin gezagheb
bend. Hij liet zich uitermate
negatief uit over het Europar
lement. Dat soort dingen heb
ben meer effect dan je denkt".
Van den Broek geeft toe dat
de invalshoek van de campag
ne voor de meeste partijen een
nationale was. „De campagne
werd gelardeerd met nationale
politieke issues. Dat heeft nu
niet direct een positieve bij
drage geleverd aan de Europe
se zaak. Maar dat was een in
valshoek waar we duidelijk
voor hebben gekozen. Waar
schijnlijk kon dat na de val
van het kabinet ook niet an
ders".
Verlaten
Van den Broek is een van de
weinige bewindslieden die
zich zondag vertoont op de
speciale Euro-avond in het
perscentrum Nieuwspoort te
Den Haag. Zijn partijgenote
staatssecretaris De Graaff-
Nauta (binnenlandse zaken)
heeft om half tien zojuist de
computer gestart waarmee de
eerste definitieve uitslagen op
het beeldscherm verschijnen.
In een verlaten hoekje buigt
Van den Broek zich over de
uitslag.
Het handjevol kandidaat-Eu
roparlementariërs is op dat
moment al vertrokken naar de
NOS-studio in Hilversum. Het
overgebleven gezelschap be
staat uit een enkel Tweede-
Kamerlid, wat journalisten en
andere geïnteresseerden onder
wie de Haagse burgemeester
Havermans. De laatste toont
zich geschokt over de grote
winst die de Centrumpartij in
zijn stad heeft geboekt.
Aan het begin van de avond
zijn de Europarlementariërs
nog redelijk vertegenwoor
digd. Tegen zevenen klinken
CDA-lijsttrekker Jean Pen
ders en zijn collega Jan-Wil
lem Bertens (D66) op het feit
dat hun plaats in het Europar
lement, in elk geval zeker is
gesteld. Penders beklaagt zich
over de lage opkomst. Ondui
delijk is of hij praat over het
kleine aantal mensen dat deze
avond bezoekt of over de op
komst van afgelopen donder
dag.
Aan een naburige tafel is een
aantal „VVD-afvallers" in een
aanzienlijk minder goede
stemming. Nummer vijf op de
VVD-lijst, Christiaan Laffrée
uit Zevenhuizen onder de rook
van Gouda, toont zich lichte
lijk gedesillusioneerd. De VVD
was immers goed voor vijf ze
tels in het Europees Parle
ment, maar de prognose laat
een verlies van twee zien.
Gekibbel
„Diep in mijn hart wist ik dat
ik het niet zou halen", relati
veert de liberaal. „Voor mij
stond dat al vast op 2 mei. Ik
kwam die avond net terug uit
Amerika en hoorde dat het
kabinet was gevallen. Op dat
moment liet ik alle hoop va
ren. Toen daarna ook nog al
die interne problemen binnen
de VVD in de publiciteit kwa
men, wist ik dat ik het hele
maal kon schudden".
Robert Goedbloed, nummer 6
op de VVD-lijst, is wat opti
mistischer. „Ik denk dat in de
definitieve uitslag de VVD op
vier zetels zal uitkomen. Je
hoopt toch altijd op een klein
wondertje".
Laffree en Goedbloed wisselen
hun ervaringen uit over de
avonden waarop ze op verkie
zingstournee moesten. Vooral
de cadeautjes die ze na afloop
van iedere avond kregen
moeten het ontgelden. Volgens
Goedbloed waren de meeste
flessen wijn die cadeau wer
den gedaan „niet om te drin
ken". Laffree vertelt dat hij in
een week zoveel stukken kaas
kreeg dat hij er zijn „hele
buurt mee kon voorzien".
Zij worden onderbroken door
hun lijstaanvoerder Gijs de
Vries, die het verlies van zijn
partij in één zin omschrijft:
„Er is binnen de VVD gewoon
te veel gekibbeld en daar zijn
wij het slachtoffer van gewor
den".
MARGA RIJERSE
Treurig
In de Nederlandse stembu-
reau's mag het dan niet echt
druk zijn geweest, dit verlaten
stembureau in Parijs levert een
wel heel treurig beeld op. De
opkomst in heel Frankrijk be
droeg 49,4 procent.
foto: epa
cm RAS schijnt vres&IJK ueuiKie
MC61ÊNI 2'JM OM IN AWrteBKiklS l£
Icwiev v/ooh'nschoonHEicsjhiijs.
(ADVERTENTIE)
PHILIPS WASAUTOMAAT AWB 910
14 Wasprogramma's Regelbare temperatuur
E-nergie spaarprogramma
Normaal 795.-1 Halve-lading toets
■##tOTVifla SO -1 Verhoogd centrifugetoerental
KtWIliiw» c
uur/I
l GEHEEL WITTE UITVOERING
34 WINKUS IN ZUID-HOLLAND
ROTTERDAM* HOOGVLIETSPIJKEMSSE HELLEVOETSLIAS
SCHIEDAM VLAAROtNGENGOUDA MAASSLUIS DELFT
CAPELLE A/D USSEL RIDDERKERK OEN HAAG* RUSWIJK
WASSENAAR NAALDWIJK LElDSCHENOAM DORDRECHT
ALPHENA'DRIJN* VOORBURG* ZOETERMEER* GORINCHEN