„Tennis is net als scheikunde"
Jan Lammers brengt
nu geen geld meer mee
VADER CHANG OVER TRIOMF VAN ZOON OP ROLAND GARROS
FORMULE I TREKT ZANDVOORTER NOG STEEDS
Ze noemen hem Speedy Gonzalez vanwege zijn snelheid, waardoor hij ook dit soort yiii kan zo bewees hii de ataelopen veertien daaen ook vanaf de baseline Zijn tweehandige backhand is in staat om de meest dodelijke passeerslagen te pro
ballen nog haalt. aanvalten
FOTO: AP ren-
PARIJS Hij is sneller
dan Speedy Gonzalez en
heeft het geduld van de
sportvisser. Michael
Chang is aan de Avenue
de la Porte d'Auteuil in
Parijs het nieuwe idool
van de mondiale tennis
wereld geworden. Na
zijn heroïsche overwin
ning op Ivan Lendl scho
ten superlatieven al te
kort om het 17-jarige ta
lent te bewieroken. Maar
nadat de Amerikaan met
de Aziatische trekken
vervolgens ook tijdens
zijn verdere opmars on
geslagen bleef en giste
ren zelfs de kroon op het
werk plaatste door via
Stefan Edberg de titel op
Roland Garros in de
wacht te slepen kende
het enthousiasme van
menigeen helemaal geen
grenzen meer.
In de uitputtingsslag tegen
Lendl had de kreunende en
kermende Chang in de vijfde
set alle oosterse wijsheid en
listen nodig om het hoofd bo
ven het stoffige gravel te
houden. Kramp in beide be
nen dwong de soms hinkende
Amerikaan zijn tactiek aan te
passen. Met zijn scherpe
match-inzicht haalde hij de
doorgewinterde Lendl, die op
Roland Garros nog geen set
had verloren, volledig uit zijn
ritme. Een onderhands gesla
gen opslag, hoge, diep gesla
gen topspinballen gevolgd
door tempoversnellingen, een
brutale opstelling door bij de
opslag van Lendl een meter
achter het service-vak te
gaan staan. De nummer één
van de wereld raakte zicht
baar geirriteerd en verloor
zijn concentratie. Welk voor
beeld werd gevolg door ach
tereenvolgens Agenor, Tsjes-
nokov en tenslotte Edberg.
In Hoboken
Michael Chang werd op 22
februari 1972 geboren in Ho
boken, New Jersey. Vader
Joe emigreerde in 1966 van
Taiwan naar de Verenigde
Staten en trad daar in het
huwelijk met Betty, de moe
der van Michael. De trouw
partij volgde op „a blind
date", een blinde afspraak
waarbij de een de ander nog
nooit heeft ontmoet. Joe
Chang, chemicus, verhuisde
naar Placentia, Californië en
werd de voornaamste trainer
vloedige mate. In '84 werd
hij Amerikaans kampioen bij
de 12-jarigen, de titelstrijd
van de 14-jarigen sloeg hij
over. Bij de jongens van 16
werd hij, 13 jaar jong, vijfde
en in '87 werd hij op 15-jarige
leeftijd nationaal kampioen
bij de 18-jarigen. Chang werd
met Agassi, Sampras en Ho
de voornaamste exponent
van de nieuwe Amerikaanse
tennisgeneratie, de opvolgers
van good-old Jimmy Connors
en John McEnroe.
Exotisch
Van de nieuwe lichting was
Chang de meest exotische.
En vermoedelijk de meest
verstandige. Het Amerikaan
se middelbaar onderwijsdi-
ploma behaalde hij twee jaar
vroeger dan zijn leeftijdsge
noten. Van de bond kreeg hij
in het kader van het nieuwe
jeugdplan twee coaches: José
Higueras voor het gravel en
Brian Gottfried voor de an
dere oppervlaktes. Higueras
neemt het eerste half jaar de
training voor zijn rekening,
Gottfried bereidt het „won
derkind" in het tweede halve
jaar voor op de grastoernooi-
en.
De doorbraak volgde in 1988.
Dat was een goed jaar voor
de teenagers uit Placentia.
Janet Evans zwom olympisch
goud in Seoul bijeen, en Mi
chael Chang behaalde op 16-
jarige leeftijd zijn eerste
Grand Prix-overwinning. In
San Francisco maakte hij een
ideale week door. Hij ver
sloeg onder meer Dan Gol-
die, Mikael Pernfors en in de
finale Johan Kriek. In het
hele toernooi verloor hij geen
game.
Kriek was na zijn nederlaag
zeer onder de indruk. „In
San Francisco heeft Chang
zich geïntroduceerd aan het
Amerikaanse publiek. Hij is
de toekomstige nummer één
van de wereld", beweerde hij
met stelligheid. Met 16 jaar, 7
maanden en .10 dagen werd
Chang niet de jongste win
naar ooit van een GP-toer-
nooi. Dat was Aaron Krick-
stein, een leerling van de
Bolletieri-school, die in 1983
in Tel Aviv vijf maanden
jonger was toen hij zijn eerste
zege op zijn naam schreef.
Wel was Chang begin dit jaar
de jongste Amerikaan aller
tijden die uitkwam in het
Davis Cup-team, in de wed
strijd tegen Paraguay. Ook
werd Chang de jongste win
naar op Roland Garros.
150 dollar zakgeld
In 1988 speelde Chang in
veertien toernooien. Hij
kwam 36 keer op de baan,
won 23 partijen en verloor er
dertien. Zijn prijzengeld liep
in dat jaar op tot 153.553 dol
lar, ruim drie ton. De 1 meter
73 lange speler kreeg daar
van 150 dollar per week zak
geld. Een genereus gebaar
van zijn moeder, die halver
wege het jaar haar zoon een
opslag van vijftig procent gaf
als beloning voor zijn inzet.
Voor de lichtgewicht is geld
absoluut onbelangrijk. Even
als winnen. „Het gaat er mij
uitsluitend om mijn spel te
verbeteren. Daarbij wil ik
niet gehinderd worden door
financiële problemen". Geld
zorgen heeft Chang helemaal
niet meer sinds begin dit jaar.
Hij sloot met Reebok een
sponsorcontract af, dat hem
in vijf jaar acht miljoen gul
den oplevert.
Chang bezit het vermogen
onder alle omstandigheden
zijn tactiek aan te passen.
Lendl c.s. weten dat maar al
te goed. „Fysiek is Michael
nog niet volgroeid, maar nu
reeds is hij snel genoeg om
bijna alle dreigende situaties
het hoofd te bieden", getui
gen Higueras en Gottfried.
Scheikunde
Toch neemtMichael meer
aan van zijn ouders dan van
zijn coaches. „Tennis is als
scheikunde: 90 procent infor
matie en 10 procent creativi
teit", zegt vader Joe. Hij mag
oordelen. Michael stond tot
Roland Garros 19e op de we
reldranglijst en broer Carl
speelt aardig in het universi
teitsteam van Berkeley. „Ik
heb honderden video-tapes
ontleed en in de computer
gestopt. Gekeken hoe tegen
standers van Michael reage
ren op vertragingsmanoeu
vres en hoe ze zich gedragen
in de moeilijke vijfde set", al
dus vader Chang, die afgelo
pen weekeinde speciaal voor
de eindstrijd vanuit de States
overkwam naar Parijs.
Moeder Betty is nog belang
rijker. Zij reist met Michael
de hele wereld rond. Op ini
tiatief van de zoon. „Zij is
mijn vertrouwelinge. Door
haar aanwezigheid blijf ik
rustig". Betty Chang moet
zich op de tribunes manen
kalm te blijven. „Ik wil abso
luut niet nerveus op Michael
overkomen. Daarvoor moet
i.1 en
ik me wel eens for
maar als ik in paniek r;
zenuwachtig over koi
Michael, wordt hij h<
ker".
Voor aap gezet
De twee-eenheid heeft
en snel geleerd. Vorij
werd Michael Chang b
eerste optreden op het
Central van Roland C
door McEnroe voor aap
„Ik was vreselijk ne
Bovendien keek ik erg
gen McEnroe. Ik had dir
wel zijn spullen willen[a
gen naar de baan".
Tegen Lendl en volgentJW/
ponenten had hij daar*
greintje last meer van.
kwestie van erva:
meende Chang. ..Bove^ I
heeft de Heer mij gehold/J|
Een uitspraak, die Mi
Chang gisteren na afloo|
zijn ongekende zegepraa- ->
land Garros ook nog eer|_
overstaan van miljoenen
visiekijkers herhaalde.c
daarvoor behoefde hij ni.
zijn spiekbriefje te kijkdJ°\
isch
mits
LE MANS Het is 12
juni 1988, iets na 15.00 uur
in Le Mans. Op het dak
van zijn Jaguar racewagen
staat autocoureur Jan
Lammers. Met de helm
op, maar dan nog kun je
zijn pretoogjes goed zien.
Om hem heen staan dui
zenden mensen. Allemaal
vieren ze de overwinning
die Lammers en zijn twee
Britse teamgenoten zo
juist hebben behaald in de
24 uren van Le Mans, 's
werelds beroemdste lan-
ge-afstandsrace. Neder
land stond perplex van
deze superprestatie: goh,
die Lammers kan toch
wel wat.
Mei 1989, bijna een jaar later.
„Een jaar later dan wat?", is
van het gezicht van Lammers
af te lezen. Nuchter als hij is,
stelt hij daags voor de 24 uurs
race: „Le Mans heeft voor mij
niets veranderd, alleen de pu
blieke opinie is veranderd.
Mensen zijn na mijn overwin
ning ineens anders gaan den
ken en gaan inzien dat ik toch
wel wat kan. Zelf was ik daar
al veel langer van overtuigd.
Het was voor mij een mooie
ervaring, maar alleen op dat
moment. Het wordt met de
dag minder".
Jan Lammers op het Franse
circuit teruggekeerd zonder
bepaalde gevoelens. „Le Mans
1988 is bijna een jaar geleden.
Le Mans 1989 zal weer heel
anders zijn. Ik zie het wel".
Het is anders. Lammers ver
speelt door domme pech de ti
tel en wordt negende. Toch
staat vast: de overwinning in
Le Mans 1988 vergrootte het
respect voor Lammers in bin
nen- en buitenland flink. In
Groot-Brittannië heeft de klei
ne Zandvoorter een zeer goede
reputatie opgebouwd. In de
lange-afstandsracerij (groep C)
heeft hij het gemaakt. „Na
mijn zege van vorig jaar in Le
Mans is m'n broodwinning
geen probleem meer. In groep
C en alle andere raceklassen
onder de formule één heb ik
voor mezelf een enorme markt
geopend".
Eerste rijder
Jan Lammers is eindelijk bin
nen. Niet voor niets is hij dit
jaar de eerste rijder van het
Jaguar-team in zowel de groep
C als de Amerikaanse tegen
hanger, de IMSA. „Het is
vooral een mentaal voordeel.
Technisch zijn de eerste en
tweede wagen precies gelijk.
Ik geef net zo veel als vorig
jaar, maar toen viel het meer
op als ik met de tweede wagen
sneller was dan de eerste. Dit
jaar ben ik de maat voor alles.
Ik ben eigenlijk het worstje in
het team". Zijn teamgenoten
hollen als honden achter hem
aan om hem te pakken.
Tot nu toe zijn de „honden"
uit andere stallen er in ge
slaagd Lammers en het Ja
guar-team af te troeven en is
het seizoen in zowel de groep
C als IMSA wat teleurstellend
verlopen. Lammers zit daar
niet zo mee.
„Jaguar heeft vorig jaar het
tempo bepaald. Nu proberen
de anderen (Mercedes, Nissan,
Toyota) ons in te halen, dat is
logisch. Bovendien zitten we
in een overgangsfase, waarbij
we overstappen van de auto
met de V12 motor naar de
nieuwe met V6 turbo, die na
Le Mans moet verschijnen. Op
alle gebieden is hierdoor onze
vooruitgang vertraagd. We
zullen nog heel wat moeten in
casseren voor we succes heb
ben, maar in de tweede sei
zoenhelft, als de wagen goed is
ontwikkeld, reken ik op resul
taten".
Belangrijk
Twee woorden nemen in het
leven van Jan Lammers van
vandaag een belangrijke plaats
in: „heden" en „nu". De tijd is
voorbij dat Lammers zich al
weer op het volgende seizoen
richtte, terwijl het startlicht
van het ene seizoen nog op
groen moest springen. Met die
koers heeft hij zijn lesje ge
leerd.
„Ik werk eraan om nü steeds
een zo goed mogelijke coureur
te zijn. Daarom wil ik mij vol
ledig concentreren op wat ik
nü doe. Als ik in Le Mans rijd,
moet ik niet gaan denken aan
mijn tuintje in Zandvoort.
Omgekeerd geldt hetzelfde. Ik
wil mij helemaal concentreren
waar ik op dat moment mee
bezig ben. Wat ik in de toe
komst ga doen, telt helemaal
nog niet. Ik heb nu een con
tract met Jaguar. Dan is het
mijn plicht eerder voor 120
dan voor 98 procent te preste
ren".
Hij hoopt door nu goed te pres
teren vanzelf aanbiedingen te
krijgen die zijn toekomst veilig
stellen, waarbij zijn oog na
tuurlijk op de formule één
valt. „Als het lukt om een
goed coureur te zijn, dan is
formule één ook mogelijk. Het
werkt niet als je koste wat het
kost in de formule één wilt zit
ten, je moet presteren".
Dat de theorie van Lammers
werkt, heeft zijn teamgenoot
van vorig jaar bewezen. De
Brit Martin Brundle kwam
eind 1987 teleurgesteld uit de
formule één, maar behaalde in
zijn seizoen met Jaguar direct
het wereldkampioenschap. Het
resultaat: hij kreeg het aanbod
om dit jaar voor het Brabham-
team in de formule één te rij
den en toonde tot nu toe in
een goede auto dat hij in de
formule één echt wel uit de
voeten kan.
Brundle reed in de Grote Prijs
van Monaco zelfs lange tijd op
de derde plaats. „Ik hoop dat
hij dit jaar goed blijft presteren
en veel races wint. Hopelijk
zullen mensen zich dan herin
neren dat ik vorig jaar net zo
snel reed als hij en ook mij een
aanbod doen".
De formule één heeft, zeven
jaar na zijn laatste Grand Prix,
De start van de 24 uur van Le Mans 1989, de race die Jan Lammers vorig jaar won. De Zandvoorter reikte ditmaal door
verder dan de negende plaats.
dus nog altijd duidelijk de
voorkeur van Lammers. Hij is
absoluut niet van plan ooit nog
eens zelf geld op tafel te leg
gen om een „stoeltje" te be
machtigen. „Dat is een grote
fout geweest. Het team moet
mij echt willen, anders ont
breekt de basis voor samen
werking".
Dat was de reden dat de on
derhandelingen met een team
vorig jaar misliepen, omdat er
geen akkoord over de onkos
tenvergoedingen kon worden
bereikt. „Ik heb de onderhan
delingen toen gestaakt". Lam
mers weet zijn waarde, niet
omdat hij zo snobistisch is,
maar simpel omdat voor kwa
liteit moet worden betaald.
Om één reden zou de coureur
zo al terug willen in de formu
le één: het reisschema. „Je
hebt er maar vijftien races,
waarvan de meeste in Europa.
Dat is een peuleschil vergele-
en IMSA". Dit jaar rijdt Lam
mers in totaal 24 races in deze
klassen, verspreid over de hele
wereld.
De Oceaan steekt hij net zo ge
makkelijk over als iemand an
ders de trein pakt. „Ik zit
meer in een vliegtuig dan een
gezagvoerder van de KLM",
zegt hij. „Maar het is vermoei
end. Je kunt het een jaar vol
houden, twee jaar ook, maar
drie wordt te veel. Je leert je
er echter op in te stellen".
Nog vrijgezel
Zijn huis in Zandvoort ziet Jan
dus niet meer zo vaak en aan
het opbouwen van een relatie
met iemand komt hij al hele
maal niet meer toe. Op zijn 33e
is hij nog vrijgezel. „Ik heb op
dit moment bewust voor de ra-
cerij gekozen, dus dat is de tol
die je ervoor moet betalen".
Jan Lammers hecht veel
waarde aan de band met zijn
familie, die op een steenworp
afstand in Zandvoort woont.
„Mijn familie is me zeer dier
baar. Gelukkig zijn ze nog al
lemaal gezond, maar dan kan
over vijf jaar wel anders zijn.
Daarom wil ik ervan genieten
zo lang het kan".
Jaloezie, zoals dat bij het suc
ces van één van de familiele
den wel eens voorkomt, tref je
bij de familie Lammers in ie
der geval niet aan. „Mijn fami
lie heeft gelukkig begrip voor
mijn succes. Er is een 'we'-
mentaliteit. Als ik win, is het
net alsof ik voor de familie
een doelpunt heb gemaakt".
Zaalvoetbal
Eén van de hoogtepunten van
Jan Lammers in zijn familiele
ven is de geregelde zaalvoet
balwedstrijd met zijn vijf
broers. „Dat is voor mij net va-
r lop
kantie. Als ik in L de
twee dagen aan het tqncj
kom ik er tussendooij)e e
voor terug. Dat witebb
missen".
De racerij ook niet.
pen heeft Lammers
eens nagedacht, al gel
dat het financieel g|
een minder moeilijL
zou zijn dan enkele jay
den. „Ik hoef niet ba(
dat ik ineens een deelj
inkomsten kwijt bei^o
stop". rrui;
per
Voorlopig wil Jan idszo
nog meer presteren, |5 mi
Jaguar en dan mogejj
formule één. Mocht £7T7
niet lukken, dan ve_
wereld nog niet, maaAUT
leurstelling zou het
Dus werkt Jan zo har "Dl
teleurstelling er nooüur v;
men jes v;
RICHARD SCHIÏSTRA
Tel