Di
Ie politieke kaarten zijn vrijwel geschud
1
ert de Vries:
Onduidelijk
ne groot gezag
uin Kok is"
Lezer,
sservice
Politiek
Partij
Parlement
RONDREIS
FRANKRIJK
NNENLAND
_1NNE
CcicbeSommit
ZATERDAG 3 JUNI 1989 PAGINA 5
HAAG Dat was
rikken voor de VVD, toen
ige week zaterdag de resul-
:n bekend werden van de
tstgehouden opiniepeiling
bureau InterView. Als er
die week verkiezingen wa-
gehouden, zou het aantal
:rale kamerzetels gekelderd
van zevenentwintig naar
;entien! De laatste keer dat
VVD minder dan twintig
ïls behaalde was bij de ver
zingen van 1971, toen de
jonge lijsttrekker Wiegel
zijn club genoegen moesten
nen met een fractie van
tien personen.
gevolg van de achtereen-
gende Wiegel- en Nijpels-
icten wist de partij in elf
tijd een aanhang te ver-
rven die goed was voor ze-
dertig zetels. Daarna, in
6, zorgde een anti-Nijpels-
ict voor een forse terugval
r zevenentwintig. Wordt
recente opiniepeiling in
:ember aanstaande werke-
eid, dan zou de VVD in
ten jaar tijd zeventien zetels
iben verspeeld.
'ie breekt, betaalt" luidt een
tiek spreekwoord. De libe-
hadden er dan ook stille-
al rekening mee gehouden
j zij, na het kabinet ten val
hebben gebracht, wat aan
populariteit zouden moeten in
boeten. Volgens velen binnen
de VVD zou dat echter slechts
van tijdelijke aard zijn. Gezien
de lange aanloop naar de ver
kiezingen zou er. zo luidde de
redenering, nog tijd genoeg
zijn om te revalideren en terug
te keren naar het oorspronke
lijke niveau. Misschien, als er
in de campagne handig zou
worden geopereerd, zelfs wel
naar een iets hoger niveau.
Ruzies
De eerste opiniepeilingen van
vlak na de kabinetsbreuk ver
mochten dan ook geen enkele
VVD'er te verontrusten. Er
werd een verlies van drie ze
tels voorspeld. Dat leek over
komelijk. De kiezers waren
gewoon nog niet over de eerste
schok heen, maar dat zou ras
anders worden, zeker als de
eenheid binnen de partij zou
worden hersteld, zo kon men
in het liberale kamp horen.
Maar daar zat hem nu net de
kneep. Als de VVD eensgezind
de val van het kabinet had
veroorzaakt en niet ten prooi
was gevallen aan onverkwik
kelijke interne ruzies die bo
vendien nog wbken lang door
ziekten, zou de zware klap van
het laatstgehouden kiezerson
derzoek hoogstwaarschijnlijk
zijn uitgebleven. Nu moeten
de liberalen zich niet slechts
uit een valleitje maar uit een
onmetelijk diep dal omhoog
zien te worstelen, hetgeen een
vrijwel ondoenlijke krachtsin
spanning vergt en wellicht
zelfs als onbegonnen werk kan
worden bestempeld.
Een complicerende factor
hierbij is, dat, hoezeer men
ook sinds het 'verzoeningscon
gres' in Middelburg het tegen
deel beweert, de gelederen nog
niet zijn gesloten en ook ui
terst moeilijk te sluiten zullen
zijn. Iedereen weet dat Ed Nij-
pels straks in de verkiezings
campagne tegen heug en meug
staat te beweren dat de belas
tingaftrek voor woon-werk-
verkeer niet moet worden af
geschaft. En geen enkele kie
zer zal op 6 september zijn
vergeten hoe Neelie Smit-
Kroes zich met veel kabaal
achter de liberale coulissen
heeft teruggetrokken. Boven
dien zal menigeen zich blijven
herinneren hoe de voorzitter
van de VVD-fractie in de Eer
ste Kamer, David Luteijn,
(volgens Lubbers de kwade
genius achter de crisis) de ban
vloek uitsprak over partijge
noten met een afwijkende me
ning en vervolgens terwille
van de eenheid met groot ge
mak zijn woorden weer inslik
te.
De kans is trouwens groot dat
de VVD eind juni opnieuw in
opspraak komt wanneer de
kandidatenlijst definitief zal
worden vastgesteld. De vraag
„Wie staat op welke plaats en
waarom9" zal ongetwijfeld
veelvuldig worden gesteld en
daarbij is het vrijwel onont
koombaar dat opnieuw oude
wonden worden opengereten.
Formatiespel
Het meest frusterende voor
Joris Voorhoeve en de zijnen
is echter dat de kaarten voor
het formatiespel dat na 6 sep
tember begint al vrijwel zijn
geschud. De moeite die hij zich
de komende drie maanden on
getwijfeld zal getroosten om
zijn partij weer in de vaart der
volkeren op te stoten zal zo
goed als zeker vergeefs zijn.
Na maanden van heimelijk
flirten is er tussen PvdA en
CDA inmiddels een voor ie
dereen zichtbare wederzijdse
verliefdheid ontstaan. En al
roepen ze beiden dat het alle
maal (nog) niet echt serieus is,
de natie weet wel beter.
Nu het CDA deze week, als
laatste van de grote politieke
partijen, zijn ontwerp-verkie-
zingsprogramma heeft gepre
senteerd en de PvdA haar kri
tiek daarop in fluweel verpak
te, kan de romance haast met
meer stuk. Niet voor niets
draagt PvdA-fractieleider
Wim Kok nadrukkelijk de
ovèrtuiging uit dat er met het
CDA heel goed een regeerak
koord te smeden is. „temeer
daar het CDA-programma qua
toon dichter bij de PvdA ligt
dan bij de VVD". Niet voor
niets hebben ook premier
Lubbers en CDA-fractieleider
Bert de Vries zich tot nu toe
gehoed voor al te harde
woorden aan het adres van de
sociaal-democraten.
Lubbers mag dan wel beweren
dat een kabinet van PvdA.
VVD en D66 „de meest onder
schatte optie is", niemand aan
het Binnenhof gelooft zelfs
maar één seconde dat het daar
in de komende formatieperio
de op uit zal draaien. Zijn uit
spraak wordt eerder gezien als
een afleidingsmanoeuvre van
de relatie die in werkelijkheid
ontluikt: die tussen CDA en
PvdA. Men ziet dat wel vaker
bij geliefden die voor elkaar
en de buitenwereld nog niet
willen weten dat het 'aan' is.
Hiermee wordt tevens de uit
spraak van Wim Kok ver
klaard dat hij de mogelijkheid
van een progressief meerder
heidskabinet van PvdA. D66
en Groen Links „niet bij voor
baat naar de prullenmand ver-
Premier
Dit alles zo zijnde blijft er voor
de komende maanden eigen
lijk maar één vraag over: wel
ke partij wordt de grootste9
Met andere woorden: wie
wordt de nieuwe premier.
Lubbers of Kok'.' De verwach
te herhaling van het Lubbers-
effect van 1986 in aanmerking
nemend, alsmede het onver
mijdelijke feit dat Groen
Links enkele zetels bij de
PvdA zal wegsnoepen. mag
men de demissionaire premier
de beste kansen toeschrijven
De vraag is dan nog of Kok
onder Lubbers als vice-pre
mier zal gaan dienen. Enkele
weken geleden heeft hij zich
al laten ontvallen dat hij daar
toe bereid is. Maar zal hij het
ook doen9 Dat een man met
een uitstraling als Lubbers een
krachtige vice-premier uit de
gelederen van de coalitie-part
ner naast zich moet hebben,
hebben we sinds het échec van
Rudolf de Korte wel geleerd.
Maar wie garandeert dat Kok
zich niét door de meer ervaren
Lubbers zal laten overspelen
of dat het niét tot wederzijdse
irritaties zal leiden als twee
daadkrachtige kapiteins het
schip gaan besturen? Mis
schien is het niet eens zo'n
gekke gedachte om in een ka
binet van PvdA. CDA en D66
de kleinste groepering de pre
mier te laten leveren. Daarbij
moet gedacht worden aan een
inventief, spiritueel persoon
die uitstekend met Kok zowel
als Lubbers overweg kan en in
voorkomende gevallen als ver
zoener kan optreden Van
Mierlo dus.
DICK VAN RIETSCHOTEN
De zoete geur van macht
De verkiezingen voor het Europees parlement (15 juni) worden
overschaduwd door de strijd die is losgebrand voor de Tweede-
Kamerverkiezingen op 6 september. Zeker nu CDA, PvdA en
VVD hun ontwerp-verkiezingsprogramma's hebben
gepresenteerd en zich voortdurend tegen elkaar afzetten.
IToch durft geen enkele partij tè ver te gaan met de kritiek
omdat anders de relatie met mogelijke coalitiepartners wordt
verknald. Voor CDA-fractieleider Bert de Vries en PvdA-
fractievoorzitter Wim Kok breken, op zoek naar de zoete geur
van de macht, spannende tijden aan. De grootste partij kan
immers het voortouw nemen bij de coalitiebesprekingen. Een
nek-aan-nek-race tussen CDA en PvdA.
Vandaag: De Vries aan het woord
Bert de Vries ziet de naderende verkiezingsstrijd helemaal zitten
N HAAG Uit alles
jkt dat Bert de Vries de
lerende verkiezings-
jjd helemaal ziet zitten,
haaglijk nestelt hij zich
de moderne hoekbank
h zijn werkkamer aan
t Binnenhof. Serieuze
togen worden door-
ïkt met grappen en
j>llen. Haarfijn analy
st de fractieleider van
t CDA de verkiezings-
jgramma's van VVD en
opadA.
ad re
:r <Ht beleid dat beide partijen
iparlr ogen staat, wijkt op es-
itiële onderdelen af van ons
- kiezingsprogram. Als je
ct naar de sociale aspecten
het beleid, denk ik dat we
hter bij de PvdA staan
et nk je naar de vastbesloten-
Zilt om de uitgaven en de be-
raarlingen niet te laten stijgen,
ervji staan we dichter bij de
■Jize keuzes zijn niet ingege-
door de vraag met wie we
het best kunnen scoren. Bepa
lend voor ons is wat voor de
samenleving rechtvaardig is.
Het gaat beter met de econo
mie. Dus kun je voor mensen,
vooral degenën met de lagere
inkomens, wat extra's doen.
Dat mis ik bij de VVD. Aan de
andere kant wil de PvdA te
veel. Daarom pleit ik voor be
hoedzaamheid en niet, zoals de
socialisten, het in de waagr
schaal zetten van de economi
sche groei door opnieuw de
belasting- en premiedruk te
laten stijgen".
De Vries erkent dat een coali
tie van VVD/CDA, wat be
treft het sociale element, veel
minder snel op de medewer-,
king van de vakbeweging zal
kunnen rekenen dan een kabi
net van PvdA en CDA. „De
VVD zegt dat lastenverlich
ting tot loonmatiging leidt,
maar ik ben niet overtuigd
van die stelling. Volgend jaar
wordt 4 miljard aan lastenver
lichting uitgedeeld. Ik heb de
vakbeweging nog niet horen
roepen dat 1990 het jaar van
de loonmatiging zal worden.
Ik merk uit de reacties van
CNV en FNV dat die veel
meer waarde hechten aan her-
wij
Redelijker
Als De Vries wordt gevraagd
wat hij van zijn PvdA-collega
Kok vindt, antwoordt hij ui
termate behoedzaam: „Het is
moeilijk om zicht te krijgen op
zijn functioneren als politicus.
Zijn toonzetting is heel wat re
delijker en nuchterder dan die
we van Joop den Uyl gewend
waren. Onduidelijk is echter
hoe groot zijn gezag in eigen
kring is. Wat dat betreft heeft
Kok de komende weken een
belangrijke test af te leggen als
het concept-program moet
worden vastgesteld door het
Pvd A-congres"
„De PvdA probeert zich mo
menteel te presenteren als een
redelijke partij. Volgens Kok
en partijvoorzitter Sint is alles
onderhandelbaar. Ze zeggen
dat echter zó vaak, dat ik me
afvraag of ze hun eigen pro
gramma nog wel serieus ne
men. Misschien wordt hun
plan om twee miljard gulden
van de belastingoperatie 'Oort'
af te knabbelen ook nog wel
bespreekbaar".
De Vries moet er zelf om la
chen. „Maar", vervolgt hij di
rect op serieuze toon, Je
moet ervan uitgaan dat de
PvdA dadelijk in de formatie
besprekingen vierkant achter
het eigen programma gaat
staan, wat Sint nu ook mag
zeggen" En dan. als het toch
tot een coalitie met de PvdA
komt. is De Vries dan gerust
gesteld9 „Nee. Zoals bij de
VVD de Eerste-Kamerfractie
een grote rol speelt, hebben bij
de PvdA congres en partijbe
stuur een stevige vinger in de
pap. Zie de voormalige partij
voorzitter Max van den Berg.
die liet het tweede kabinet-
Van Agt vanaf de zijlijn strui-
Rijk rekenen
Maar ook de VVD is voor Bert
de Vries geen vanzelfspreken
de coalitiepartner. „De VVD
belooft te veel lastenverlich
ting. wil bezuinigen op uitke
ringen en met de opbrengst de
premies verlagen. Dat is zeker
niet onze keuze. Verder rekent
de VVD zich op een aantal
punten rijk. Bijvoorbeeld de
voorgestelde bezuinigingen
van 1.4 miljard op volkshuis
vesting. Het is onduidelijk hoe
de VVD dat geld wil binnen
halen Volgens ons kan dat al
leen maar door de huren fors
te verhogen. Tja. als je op die
manier de belastingen wilt
verlagen, is duidelijk wie voor
de rekening moet opdraaien:
de lager betaalden".
De Vries sluit echter belasting
verlaging in de volgende kabi
netsperiode niet volledig uit.
..Over een paar jaar zullen we
de effecten van de Oort-opera-
ne moeten evalueren. Afhan
kelijk van de uitkomst moeten
we nadenken over een verde
re verlaging van de toptarie
ven. Maar dan wél in combi
natie met een grotere beper
king van de aftrekposten. De
verlaging moet zichzelf finan
cieren. Of dat gemakkelijk zal
gaan, is nog maar de vraag,
want er dreigt al snel een op
stand als je aan aftrekposten
Twijfels
De Vries heeft ook zijn beden
kingen over de positie van
VVD-fraetieleider Voorhoeve.
.Vóór 2 mei. de dag waarop
het kabinet viel. zou ik over
het leiderschap van Voorhoe
ve geen seconde hebben ge
twijfeld Gezien de perikelen
van de afgelopen weken in de
VVD ligt het nu anders. Nee,
de afloop van de VVD-verga-
dering van zaterdag in Middel
burg was voor mij niet over
tuigend. Bepalend voor het ge
zag van Voorhoeve is hoe het
verder gaat met de VVD".
De Vries tracht te achterhalen
wat de VVD heeft bezield om
het kabinet te laten vallen:
„Achteraf krijg ik steeds meer
de indruk dat de VVD alleen
maar een aanleiding zocht om
een breuk te forceren. Om tac
tische redenen wilde men dit
kabinet de rit niet laten uitzit
ten. dus hebben ze een punt
gezocht. Dan is het des te treu
riger dat de afschaffing van
het reiskostenforfait eerst als
reden wordt opgevoerd, terwijl
later Luteijn, de voorzitter van
de Eerste-Kamerfractie, zegt
dat de VVD ook elk ander
punt had kunnen aangrijpen.
Tegelijkertijd roepen allerlei
VVD-kopstukken dat het tijd
is voor samenwerking met de
PvdA: Bolkestein, die ik nooit
voor echt links heb versleten,
Korthals Altes en Geurtsen.
Vervolgens komt de sociaal-li-
FOTO: SP
beraal Voorhoeve die zich juist
afzet tegen de PvdA en met
terugwerkende kracht de coa
litie inzet van de verkiezingen
maakt. Het wekte bij mij de
indruk van wel erg veel tacti
sche opzetjes".
Dat Voorhoeve het CDA-ver-
kiezingsprogramma „vlees
noch vis" heeft genoemd, doet
De Vries aan oude tijden den
ken: „Het Wiegeliaanse taalge
bruik is terug in de VVD.
Maar nu als verhulling van de
eigen onduidelijkheid". Al met
al reden genoeg voor de CDA-
fractieleider om zich af te vra
gen hoe betrouwbaar de VVD
na de verkiezingen van 6 sep
tember zal zijn. „Er is na de
verkiezingsnederlaag van de
VVD in '86 binnen die partij
veel irritatie en weerzin ge
groeid. De VVD kreeg nogal
revanchistische neigingen. Als
de VVD dadelijk weer ver
liest, worden de frustraties al
leen maar groter. Als ze wint,
zeggen de liberalen: zie je wel,
het is goed dat we het kabinet
hebb«n laten vallen. Geen van
beide gevallen komt de stabili
teit ten goede".
ROB SEBES
MARGA RIJERSE
JSKEEN WISKE
DE SPEELGOEDSPIEGEL
(ADVERTENTIE)
1 O-daagse luxe touringcarreis.
Vertrek: 26 juni.
Deze rondreis zal u onder meer langs de
volgende plaatsen leiden: Rouen-Hon-
fleur-Arromanches-Mont St. Michel-Nan-
tes-Périgueux-Clermont Ferrand.
Alle kamers zijn voorzien van douche en
toilet. De gehele reis is op basis van half-
pension 1-persoonskamertoeslag f 150,-.
Inclusief: vervoer met luxe touringcar
met airconditioning «deskundige reislei-
ding gedurende de hele reis «afscheids-
Exclusief: «lunches «eventuele entree
gelden «persoonlijke uitgaven «verzeke
ringen.
De vele gevaren die ons
leefmilieu bedreigen (en niet
alleen het onze maar uiteraard
ook dat van de dieren en
planten) zouden ons eigenlijk
tot permanente somberheid
moeten stemmen. Dat is echter
niet vol te houden Zo zit de
mens nu eenmaal niet in
elkaar Er zijn immers nog
zoveel andere dingen die onze
gemoedsgesteldheid
beïnvloeden en er valt
gelukkig ondanks de
bedreigingen w aaraan de
aarde bloot staat ook nog heel
wat te lachen. Sterker nog: de
milieuproblemen op zich
kunnen zelfs ook een bron van
humor vormen.
Het blad van de Vereniging
Milieudefensie geeft daar deze
maand een mooi voorbeeld
van. Op de middenpagina's
staan brieven afgedrukt van
kinderen die oproepen tot
acties tegen het kappen van de
tropische regenwouden in
Zuid-Amerika en Azie
Terecht overigens, want elke
minuut verdwijnt er op die
manier 300 hectare aan bos
Op school (respectievelijk in
Heiloo en Kolhornhadden de
negen- en tienjarige
briefschrijvers van meester of
juf te horen gekregen welke
desastreuze gevolgen de
voortgaande ontginning van
de oerbossen kan hebben:
minder zuurstof voor de aarde,
minder nuttige dieren en
planten, hogere temperaturen,
erosie, grote overstromingen,
enzovoorts.
Sommige kinderen blijken de
lessen zeer goed te hebben
begrepen, anderen
daarentegen konden minder
goed met de verstrekte
informatie uit de voeten Joris
uit Heiloo bijvoorbeeld, die
vreest persoonlijk de dupe te
zullen worden van het
verdwijnen van al dat tropisch
hardhout ..Ik zit op hokkeij
en daarbij heb je een
hokkeijstik nodig. Maar als dit
zo doorgaat heb ik over een
jaar of twee geen hokkeijstik
meer", klaagt hij. Bart. een
klasgenoot van Joris, vraagt
eenvoudig: ..Waarom doet u
niets tegen de tropische
regenwouden.'" en voegt
daaraan toe dat hij er zeer
..bezocht" over is.
Patricia heeft het probleem
iets beter begrepen Bovendien
hoopt zij dat er via de weg van
overleg nog tot een oplossing
kan worden gekomen. ..Ik
vind het heel stom dat er
bomen worden gekapt want er
gaan allemaal dieren dood en
dat vind ik zielig", schrijft ze.
..U moet proberen met de
mensen te praten, dat ze niet
■zoveel bomen kappen. En de
mensen uit Nederland moeten
licht hout kopen want donker
hout komt uit de tropische
regenwouden. Ik hoop dat u er
wat aan kunt doen samen met
uw collega's". Een ander
meisje, Claire, was vooral
onder de indruk geraakt van
het feit dat door de
verdwijning van de
oerwouden de temperatuur
van de aarde een stuk heter
wordt. ..Dan smelt de
noortpool en dan verdrinken
wij", stelt ze vast. Een meisje
uit Kolhorn vermeldt dat de
temperatuur in de oerwouden
eigenlijk nu al nauwelijks
meer uit te houden is. ..Ik
weet dat het in regenwouden
heel heet is dus als ik er
bijvoorbeeld nu ga wonen dan
transpareer ik heel erg".
Rogier heeft wel een oplossing
in gedachten:Waarom kunt u
geen maatregelen nemen?
Bijvoorbeeld iedereen die
bomen kapt een boete van 25
gulden ongeveer. Als u er
niets aan doet, dan zullen over
ongeveer 29 jaar misschien
wel alle mensen uit Europa
doodgaan. Nou. u weet wel
wat ik ervan vind. Doeg en
veel geluk met de
maatregelen!"
Hard optreden tegen de
houthakkers is het parool van
Emilie uit Kolhorn: ..Ik hoop
dat het jullie goed zal lukken
die milieuvernielers uit de
weg te ruimen!" Oprecht boos
zijn ook haar klasgenootjes
Sietske. Peter. Conne en Erica,
die gezamenlijk een epistel
hebben opgesteld. ..Het
regenwoud is mooi en als ze
het zo nodig moeten vermollen
dan gaat ons eigen leven er
ook aan. Wij zijn daartegen.
Als ze zo nodig hout moeten
hebben haal het dan ergens
anders vandaan!" Degene die
het best over het vraagstuk
heeft nagedacht is zonder
twijfel Suzanne. Zij schrijft:
„We kunnen die kappers
misschien niet zomaar aan
ander werk helpen, maar we
kunnen ze toch een beetje geld
geven of een stuk land met
fatsoenlijke huizen erop".
Leuk bedacht. Let maar op:
Suzanne komen we later vast
nog eens in één of andere
politieke functie tegen.
TRUBBELS