Bert Haanstra,
beschouwende
schieter van
filmbeelden
Iadio/televisie
EfiidócSotvuvnt
VRIJDAG 2 JUNI 1989 PAGINA 19
[omst derde net:
jeen wijziging
fi kijkgedrag
LVERSUM De komst
Jn Nederland 3 en de koppe-
kg van zendgemachtigden
t» vaste netten hebben niet
i grote wijzigingen in het
ikgedrag en in de oordeels-
[rming over de Nederlandse
revisie geleid. Dit blijkt uit
[t onderzoek „Reacties van
i Nederlandse televisie-kij-
>r op drie Nederlandse tv-
Ittenvan de afdeling kijk-
luisteronderzoek van de
bs.
|t het onderzoek blijkt dat de
tijd die wordt besteed aan
ivisie kijken is afgenomen
in gemiddeld zo'n 133 minu-
per persoon per dag naar
minuten. Vooral jongeren
tot 25 jaar) zijn minder
lan kijken. Vergeleken met
i twee netten-periode lijkt de
ilangstelling voor drama toe-
nomen, terwijl hij voor in-
irmatie lijkt te zijn gedaald.
l?t aantal kijkers dat vond
}t de Nederlandse televisie te
eing speelfilms uitzendt,
lm af van 27% naar 22%. De
ening over de hoeveelheid
Kjjiusementsprogramma's bleef
'piJijwel ongewijzigd. Ruim de
oqijlft vond het genoeg. Het pu-
Nlek vindt de herkenbaarheid
TSn de televisienetten verbe-
fig^d (75%). In termen van al-
Ehajmene voorkeur voor een
main de netten noemde eender-
ilipi Nederland 2 en een op de
èn Nederland 1 terwijl Ne
erland 3 door iets minder dan
1% werd genoemd.
pei,Dierenmanieren"
scllrijgt ander jasje
allë
i PILVERSUM De nieuwe
g«rie afleveringen van „Die-
:t dnmanieren", die de TROS
»eelnaf dinsdag 6 juni op het
^htlherm brengt, heeft een ge
wijzigde programmaformule
ziee uitzending zal voortaan
Met alleen meer gaan over
elijlerenmanieren. De makers
ebben besloten om in de
1 pensen. Daarbij gaat het er
■Wet om hoe we ons gedragen,
ao9aar waarom we ons gedra-
n 4n zoals we dagelijks doen.
UNnder de titel „Agressie als
vo4)ofdgerecht" wordt in de eer-
We uitzending aandacht be-
|Pjeed aan de invloed van voed-
"|1 op ons gedrag. Ook zal
vabierenmanieren" meer dan
kje|>orheen kijken naar actuele
1 ë|ken als het verdwijnen van
ce^pt tropische regenwoud. Zo-
Wende krijgt de natuur een
Uitdrukkelijker plaats in het
rogramma. Wat niet is veran-
erd, is de presentatie. Die
Wrijft in handen van Martin
dtflaus en Leonie Sazias.
Bert Haanstra, Documentaire-se
RVU-televisie. Ned. 3 om 20.26 i
Vrijdag.
HILVERSUM Bert
Haanstra (75), het filmen
nog lang niet moe, loopt
met plannen rond voor
een nieuwe film, die als
voorlopige titel „Het spel
bij mens en dier" heeft
opgeplakt gekregen.
Hij is bekend van zijn films,
waarin hij mensen in de die
rentuin observeert, met voor
op de apen, niet minder van
het strandgedrag in „Alleman"
en van het eeuwig deinende
beeld van ons land in „Spiegel
van Holland". De RVU-televi
sie wijdt aan al deze aspecten
in het werk van Haanstra een
vierdelige televisie-serie.
De filmer wordt beschouwd
als de meest bekeken Holland
se cineast, die zowel in op
dracht werkt als uit vrije fan
tasie zijn eigen onderwerpen
kiest. Het liefst hanteerde hij
daarbij de verborgen camera.
Hij volhardde in die houding
tot in het koninklijk huis toe,
toen daar door Max Koot fa
milieportretten moesten wor
den gemaakt Achter elke
flitslamp had hij in overleg
met de fotograaf een camera
verborgen. Deze legden de
botsingen tussen de gezinsle
den vast die er stuk voor stuk
op uit waren zo mooi mogelijk
op de foto te komen. Op Soest-
dijk destijds hebben ze er daar
zelf achteraf het meest plezier
aan beleefd.
Hij maakte ook de speelfilm
„Fanfare", maar hij zal toch
vooral de reputatie blijven
dragen van bespiegelende do-
cumentarist. Voor zijn film
„Glas", de even instructieve
als geestige documentaire over
de vervaardiging van glas,
kreeg hij een Oscar in Holly
wood, de eerste daar zo hoog
onderscheiden Nederlander.
Haanstra: „Dat was niet ge
ring. Bij wie heb ik het vak
destijds kunnen leren? Ik was
een doodgewone jongen uit
Goor, een Goorling, die geen
kans kreeg voor studie aan
filmacademies. In mijn woon-»
plaats was maar één bioscoop,
maar thuis geen geld voor een
kaartje. Ik papte aan met de
operateur en zag wekelijks
door het glazen venstertje de
films. Film fascineerde mij zo,
dat ik daar en toen al besloot
om filmer te worden".
Ironie
Maar behalve van de bespiege
ling mag men hem ook de
meester van de ironie noemen.
Met zijn camera legde hij
graag lachwekkend gedrag
vast, maar telkens zo afstande
lijk en gereserveerd, dat zelfs
de slachtoffers er plezier in
hadden Ten overvloede nam
hij nogal eens Simon Carmig-
gelt in de arm om de teksten
bij zijn films te maken. Haan
stra: „Ik heb altijd alle gefilm-
den toestemming gevraagd
hun beelden te mogen gebrui
ken. Tevoren bracht ik zelf al
een schifting aan in het mate
riaal, waarbij ik als uitgangs
punt mijzelf de vraag stelde:
zou ik of mijn familie er zo op
willen staan? Met zo'n criteri
um kun je als filmer een heel
eind komen".
Hij vertelt dit bij de beelden
van een klein jochie, dat moet
leren zwemmen, maar onder
geen aandrang met zijn kop
onder water is te krijgen. Deze
beelden komen even aandoen
lijk als leuk over, maar Haan
stra begreep, dat dat jochie bij
zijn vriendjes zou afgaan als
hij zo in de bioscoop zou ver
schijnen. Daarom heeft Haan
stra hem later nog eens opge
zocht en hem als volleerd
zwemmer ook in beeld ge
bracht. Met deze jongen heeft
Haanstra nog vijf jaar nadien
een briefwisseling gevoerd.
Historisch werk leverde hij
ook, met name van de Delta
werken, het spannende epos
over de fases waarin dit ge
beurde. Ook hierin observeer
de hij behalve de vorderingen
van de werkzaamheden en de
doordachtheden van de tech
niek de mensen die er bij be
trokken waren, zoals de inge
nieur, die bij het storten van
de laatste hap klei zijn boxje ij
lings voor de dag haalde om in
DUITSLAND 1
Bert Haanstra: „Ik ben alweer bezig met een nieuwe film."
FOTO: NOB
kleinbeeld toe te lichten hoe
het grote gat werd gedicht.
Met zijn films kwam hij ook in
Cannes terecht, daartoe uitge
nodigd door de Nederlandse
overheid. Hij kreeg daarvoor
het formidabele bedrag van
300 gulden mee, op zijn hoogst
genoeg voor twee nachten ho
tel en een schrale maaltijd
overdag, terwijl hij in die
week alle daar vertoonde films
wilde zien, al was het maar bij
wijze van leerschool. Hij had
net beslag gelegd op ergens
een bescheiden achterkamertje
tegen een luttele huur, toen hij
tegen een Franse filmpief op
liep. Die vroeg: „Bent u de
grote Haanstra van die be
roemde films? Hier hebt u van
mij een week gratis hotel op
eerste stand en een vrijkaart
voor alle voorstellingen".
Haanstra vindt nu nog, dat ze
in het buitenland beter weten
hoe je een filmer tegemoet
moet treden dan hier te lande.
Daar in Cannes kreeg hij nog
een Gouden Palm mee ook.
Fouten
Het terugzien van je eigen
films heeft een groot nadeel,
vindt de cineast. In elke film
zie je pas later je eigen fouten
terug. Dat wordt alsmaar erger
bij het telkens opnieuw terug
zien. Hij vond het daarom een
hele opgave om voor deze do
cumentaire-reeks zelf de frag
menten te kiezen. Maar hij is
waarschijnlijk de enige die er
zo kritisch tegen aan kijkt. Bij
het bekijken van deze docu
mentaire stuit men telkens
weer op de originele kijk en
het doortastende observeren
van zijn onderwerpen.
De buitenwereld, maar ook hij
zelf wil echter geen kwaad
woord horen over de film „Bij
de beesten af" uit 1972. Hierin
laten zijn beelden de afgang
van onze wereld zien als wij
bezig blijven deze om zeep te
helpen. Deze film werkt als
het ware als een waarschu
wing aan de mensheid.
De makers van deze documen
taire, Louis Bogaers en Derk
Bolt, hebben samen met Bert
Haanstra heel wat uren in
diens donkere kamer doorge
bracht om de juiste fragmen
ten te kiezen en op een rijtje te
krijgen. Dit komt over als een
stuk titanenarbeid. Dat zal ook
wel zo zijn. Maar als je deze
documentaire bekijkt, zie je
zoveel schitterende filmiek dat
je je afvraagt of Haanstra ook
wel eens slechte rolprenten
heeft gemaakt.
Uit zijn films kun je leren, dat
belangrijker en voor het film
resultaat sprekender het mon
teren van de beelden is dan
het eigenlijke schieten ervan.
Het is de volgorde in de beel
den, die niet alleen de loop
van een gebeuren laat zien,
maar vooral de eigen visie van
de filmer er op openbaart. In
dit laatste ligt de grote ver
dienste van Haanstra als fil
mer, meer een beschouwer
van mensen dan een schieter
van beelden
TON OLIEMULLER
SKY CHANNEL
KRO
15.40 Centennial, Amerikaanse
serie gebaseerd op het ge
lijknamige boek van Ja
mes A. Michener. Afl.: De
wind des doods (1).
16.10 Avontuur! Afl.: Schatei-
land. Moira Lister heeft
een oude kaart waarop
een schat, op Kokoseiland
bij Costa Rica, staat aan
gegeven.
17.00 Er was eens... het leven,
tekenfilmserie. Afl.: Spie
ren en vet.
NOS
17.30 Journaal.
KRO
17.45 Henderson Kids. Australi
sche serie. Afl. 9. Sylvia
mag niet meer met Steve
omgaan en Rutt wil de te
keningen in de grot weg
halen.
18.34 Tom en Jerry. Tekenfilm
serie.
NOS
19.00 Journaal.
KRO
19.19 Lekker weg, magazine
met aandacht voor minder
bekende toeristische en
recreatieve mogelijkheden
in eigen land. Vandaag:
Dordrecht en omgeving.
Presentatie: Vivian Boelen.
19.45 Father Dowling, Ameri
kaanse misdaadserie. Afl.:
Een mysterie.
20.30 Op zoek naar mijn moor
denaar, documentaire
rond journaliste Susan
Morgan, die op 13 mei
1984 zwaar gewond raakte
bij een bomexplosie in Ni
caragua.
21.52 Brandpunt, actualiteiten
rubriek waarin o.a. een
vraaggesprek met de de
missionaire premier Lub
bers. In het interview aan
dacht voor actuele politie
ke ontwikkelingen, zoals
het Nationaal Milieube
leidsplan en het verkie
zingsprogramma van de
CDA. Ook Lubbers' eigen
toekomst komt aan de
orde.
NOS
22.30 Journaal.
KRO
22.40 In 't holst van de nacht
(Nightheat), Canadese
misdaadserie. Afl.: Een
nieuwe toekomst? Nicole
is zwanger en O'Brian weet
niet of hij een andere baan
moet gaan zoeken of niet.
VARA
23.30-01.31 De primeur
(Scoop), Britse speelfilm
uit 1987 van Gavin Millar.
Met: Michael Maloney,
Denholm Elliot, Dir Michael
Hordern e.a. De schrijver
William Boot wordt door
'zijn krant de Daily Beast
naar Afrika gestuurd, ter
wijl hij alleen maar lyrische
stukjes schrijft.
SUPER CHANNEL
DUITSLAND 1
DUITSLAND 2
TROS
16.00 TROS Telearchief, serie
programma's bestaande
uit beeldarchiefmateriaal
van de TROS. Vandaag: 1.
Three exceptional days,
over de groep Ekseption.
2. Dusty Springfield. Pre
sentatie: Willy Dobbe.
17.00 Derrick Duitse misdaad
serie. Afl.: Een lange nacht
voor Derick. Derrick komt
in actie wanneer de 20-ja-
rige dochter van de advo
caat Dr. Bomann wordt
ontvoerd. Een race tegen
de klok begint.
18.00 TROS wondere wereld,
populair-wetenschappelijk
programma gepresen
teerd door Chriet Titulaer.
18.20 Suske'en Wiske Pop
penserie. Afl.: Suske en
Wiske en de Regenboog
prinses (3).
18.42 Familie Oudenrijn Ne
derlandse comedyserie.
Afl. 8: Mystieke krachten.
19.05 Knight rider Ameri
kaanse serie. Afl.: Kit op
drift.
NOS
20.00 t Journaal.
TROS
20.29 t'n Moordstuk, klucht van
Royce Ryton over een gro
te pechvogel. Met: Gerard
Cox, Diana Dobbelman,
Joop Doderer e.a. Regie:
Andrew Wilson.
22.05 Jongbloed en Joosten,
praatprogramma gepre
senteerd door Astrid Joos
ten en Jaap Jongbloed.
22.35 TROS weekendfilm: Het
staat in de krant (Warm
hearts, cold feet), Ameri
kaanse tv-film uit 1986 van
James Frawley. Met: Tim
Matheson, Margaret Colin,
George Di Cenzo e.a. Wan
neer Amy in verwachting
blijkt te zijn van haar man
Mike ontstaat er een
machtsstrijd die zij echter
uitvechten via hun werk bij
de krant, het schrijven van
columns.
NOS
00.16 Journaal.
NEDERLAND 3
NOS
Nieuws voor doven en
slechthorenden.
Journaal.
Sesamstraat.
FEDUCO
Medelanders, Nederlan
ders, voor Turken. Afl.:
Turk of Nederlander.
TELEAC
Financieel management,
les 5.
NOS
xHet klokhuis.
t Jeugdjournaal.
TV-3, gevarieerd magazi
ne.
PP
19.55 Uitzending van het CDA.
19.00
19.15
19.25
20.00
20.20
20.26
21.20
21.59
PP
Uitzending van D'66.
RVU
Bert Haanstra, documen
taires, vierdelige serie
over het werk van de cine
ast Haanstra Afl. 1: Het
water.
NOS
Nederland, impressionisti
sche documentaire van
Bert Haanstra.
IKON
Nagesprek over de docu
mentaire Nabij - veraf.
HV
Kwartslag. Impressie van
het tweejaarlijkse congres
van het Humanistisch Ver
bond in Groningen.
PP
Uitzending van Initiatief
voor Europese Democra
tie (IDE).
NOS
Journaal.
Nieuws voor doven en
slechthorenden.
IIM
>i ut*
De film „op
zoek naar mijn
moordenaar",
waarin Susan
Morgan de
hoofdrol speelt
(foto), toont
weer eens aan
dat het werk
MTV EUROPE
DUITSLAND 2
SKY CHANNEL
SUPER CHANNEL
MTV EUROPE
DUITSLAND 3
