Moordenaars maken jacht
op strijders voor het oerwoud
Weense moorden roepen meer vragen op
PK-
-Buitenland
Smartegeld voor vrouw
van „Yorkshire Ripper"
e3esmette teek bedreigt
volksgezondheid in YS
ridders
Qowiant
VRIJDAG 26 MEI 1989 PAGINA 7
Moordenaar van zwarten
eroordeeld tot strop
RETORIA Een districtsrechtbank in Zuidafri-
i heeft gisteren een ex-politieman veroordeeld
t de dood door ophanging wegens moord op ze-
jn zwarten en een kleurling. De slachtoffers vie
rt tijdens twee schietpartijen waarmee de 23-jari-
S Barend Strydom naar eigen zeggen een rassen-
rlog hoopte te ontketenen. De rechter zei dat er
Isn verzachtende omstandigheden konden wor-
jn aangevoerd om Strydom van de strop te red-
h. Strydom gaf toe zijn misdaden met een glim-
|h te hebben gepleegd. De vader van de dader,
kneens een voormalige politieman, heeft voor de
fchtbank verklaard zwarten niet als mensen
^ar als beesten te beschouwen. Vader en zoon
horen tot de Afrikaner Weerstandsbeweging,
n neo-nazigroepering die een zuiver blanke staat
jstreeft.
Angola vraagt om hulp
tegen cholera-epidemie
LISSABON De Angolese autoriteiten hebben
gisteren internationale hulp gevraagd om een cho
lera-epidemie te kunnen bestrijden die in de
hoofdstad Luanda al aan minstens honderd men
sen het leven heeft gekost.
De Angolese autoriteiten hebben een dringend
beroep gedaan op met name de Wereld Gezond
heidsorganisatie (WHO). Radio Lissabon citeerde
Angolese artsen, die verklaarden dat al meer dan
vierduizend gevallen van cholera in de hoofdstad
waren geregistreerd en dat een gebrek aan medi
cijnen dreigde. De eerste ziekte-gevallen zouden
zich twee maanden geleden al hebben voorgedaan
in Benguela, ten zuiden van de hoofdstad. Van
daar had de cholera zich via het drinkwater dat
werd betrokken uit de rivier de Bengo verspreid
naar Luanda. Inmiddels is de waterwinning uit de
Bengo gestaakt.
Nederlandse journalisten
mogen Etiopië niet in
EINDHOVEN De Nederlandse journa
list Walter van Hulst en de fotografe Ma
rina Danzmann is deze week de toegang
tot Etiopië ontzegd.
Hoewel ze over het vereiste visum be
schikten, werd hen slechts toegestaan één
nacht in Addis Abeba te overnachten.
Daarna werden ze door de veiligheidspo
litie op het vliegtuig naar Uganda gezet.
De twee maakten een reportage voor het
blad van de TU Eindhoven over een aan
tal ontwikkelingsprojecten die met be
hulp van de universiteit zijn opgezet. De
Etiopische president Mengistu die verle
den week ternauwernood een militaire
staatsgreep overleefde heeft de staf van
het leger en de politie inmiddels ingrij
pend gewijzigd.
LONDEN De vrouw van de „Yorkshire Ripper", de Britse massa
moordenaar die sinds 1981 levenslang gevangen zit wegens het om
brengen van dertien prostituées, heeft recht op ruim twee miljoen gul
den smartegeld. Voor betaling van deze forse som dient het satirisch
weekblad „Private Eye" te zorgen, zo heeft het Britse Hooggerechtshof
gisteren bepaald. Sonia Sutcliffe had „Private Eye" wegens smaad aan
geklaagd. Dit blad had geschreven dat zij haar verhaal voor ruim acht
ton verkocht had aan een sensatiekrant en op de hoogte was van het
doen en laten van haar man.
Peter Sutcliffe pleegde indertijd een reeks huiveringwekkende moor
den in prostitutiebuurten in het noorden van Engeland. De hoofdre
dacteur van „Private Eye" is bang dat hij niet bij machte is het smarte
geld bij elkaar te krijgen. „Met een schadevergoeding van deze omvang
hebben wij nooit eerder te maken gehad". Het blad gaat in beroep te
gen het vonnis. Als het vonnis intact blijft, gaat het om één van de
hoogste schadevergoedingen die de Britse rechter wegens smaad heeft
erEW YORK Na het
Ids-virus is de grootste
demand van de Amerikaan-
1 volksgezondheid een
iek, die de besmettelijke
:iekte van Lyme" over-
raagt. Rond dit minus-
C llkul beestje is in de VS
sn ware psychose ont-
autaan.
e ziekte van Lyme dankt
inSiar naam aan het gelijknami-
stadje in Connecticut, waar
j in 1975 voor het eerst op-
tüRiok. Aanstichter is de „spiro-
leet", een organisme dat door
ken wordt overbracht op
U Zogdieren, vogels, knaagdie-
n en mensen. De beet van
,n(4in besmette teek kan diverse
|nptomen tot gevolg hebben:
In rode vlekken, koorts, ver-
[g (peidheid, tot artritis, zenu-
pandoeningen, of hersen-
(esontsteking, afhankelijk
S Qn de incubatietijd. Maar
ichtoffers zullen zulke uit-
jnlopende aandoeningen niet
-Sgfeteen aan één enkele oor-
ak wijten.
>Gplenezen
e ziekte kan met antibiotica
orden genezen indien zij tij-
g wordt ontdekt. Dit laatste
echter- geen eenvoudige
inbak, gezien de geringe grootte
in een tekebeet. Bovendien
|urt het vier tot zes weken
ïfl liordat de tegenstoffen van
pe in voldoende mate aan-
ezig zijn om bij bloedproeven
VCIjrkend te worden.
fe ziekte van Lyme teistert
loral het noordoosten van de
J&^trenigde Staten, en heeft
Ch in tien jaar tijd over 43
VJQinerikaanse staten verspreid,
nds 1981 heeft het Ameri
kaanse nationale controlecen
trum voor ziekten in Atlanta
meer dan 13.000 gevallen ge
constateerd. Alleen al in 1988
waren er 5.000 gevallen, waar
van de helft in de staat New
York.
Experts menen echter dat deze
cijfers moeten worden vervijf-
of vertienvoudigd om een
reëel overzicht van de situatie
te verkrijgen. Met de aankon
diging dat de ziekte dit jaar
nog verder om zich heen zal
grijpen hebben zij een ware
psychose ontketend onder de
bevolking.
Telefoontjes
De speciale telefonische
Lyme-lijnen die in de meeste
staten zijn geopend om infor
matie over de ziekte te ver
schaffen moeten duizenden te
lefoontjes verwerken. Veel
ziekenhuizen zijn inmiddels
voldoende uitgerust om op
grote schaal detectietests uit te
voeren een kliniek in Wis
consin deed er vorig jaar
35.000.
Er worden ook handleidingen
geven hoe men zich buitens
huis moet kleden om zich de
gevreesde teek van het lijf te
houden: lange broeken met
sokken over de pijpen, lange
mouwen, strakke kleding, en
alles in het wit om sneller de
teek te kunnen ontdekken.
Ook over de vêrschillende
ontluizingstechnieken zijn er
aanwijzingen te over.
Maar dit gaat velen nog niet
ver genoeg. Veel Amerikanen
overwegen hun kinderen deze
zomer het tekenseizoen bij
uitstek niet naar een zo
merkamp te sturen en hun
zwangere vrouwen thuis te
houden, ver van de bedreigen
de flora en fauna.
'rankrijk lijdt
zomerweer
KRIJS Het aanhoudende
boie zomerweer heeft in
fankrijk, waar het kwik al
lige dagen in vrijwel het hele
nd tot dertig graden Celsius
hoger, oploopt tot grote bos-
'anden geleid. Bij Le Lavan-
iu is dan ook bijna negen-
inderd hectare van het Mas-
des Maures afgebrand. Die
land leek gistermiddag onder
introle. De bluswerkzaamhe-
jn gaan evenwel nog door,
ndat dergelijke branden
lak ondergronds verder
Beulen.
de Oostfranse Vogezen is
middels in 21 gemeentes het
iinkwater gerantsoeneerd.
b drinkwaterbron kan de
enemende vraag naar water
3P ior mensen en vee niet meer
in. De kraan gaat dus maar
n paar uur per dag open en
dereen wordt gevraagd er
linig mee om te springen.
ampeerders hoeven volgens
9Q fl woordvoerder niet al te
«1 last te hebben van de wa-
tschaarste als ze maar een
lorraad inslaan op het mo-
ent dat de kraan open is.
Bn de kust van Bretagne ver-
Jak tasten slechtruikende algen de
aterpret. De hitte veroor-
lakt de aanwas van plankton
d |t op zijn beurt weer schelp
eren vergiftigt. In grote de-
Mh van Bretagne is de handel
'schelpdieren op het moment
tn ook verboden,
pk in België nemen de pro-
d emen door het aanhoudende
Uinerweer toe. En de stad
htwerpen kampte gisteren
'nd et een drinkwatertekort. Het
lie land werd opgeroepen te
9' achten met het sproeien van
)634^nen en ^et wassen van au"
AMSTERDAM De afta
keling van de Brazilaanse
regenwouden eist meer
slachtoffers dan alleen het
milieu. Ook voorvechters
van het behoud daarvan
zijn hun leven niet meer
veilig. De afgelopen tien
jaar zijn al meer dan 500
milieu-activisten ver
moord in opdracht van
grootgrondbezitters en
multinationals, die belan
gen hebben bij een onge
breidelde houtkap. En dat
is waarschijnlijk nog maar
het topje van de ijsberg.
Veel andere „milieu-mar
telaren" zijn „zomaar"
verdwenen.
Volgens milieu-groepen staan
de Braziliaanse autoriteiten er
bij en kijken er naar, hoe de
„longen van de aarde" in hoog
tempo verdwijnen. Voor hen
telt alleen het grote geld dat
op deze manier binnenkomt.
„Als je in het Amazonegebied
woont en je verzet je tegen de
vernieling van de natuur weet
je, dat je bedreigd kunt wor
den. Dat je elk moment ver
moord kunt worden", zegt
Egydio Schwade, coördinator
van de Braziliaanse mensen
rechtenorganisatie Marewa.
Verbanning
Schwade kan er over meepra
ten. Vanwege zijn inzet voor
milieu- en mensenrechten
mocht hij tien jaar lang, tot
1984, niet in het reservaat van
de Waimiri- en Atroari-India-
nen in het binneland van Bra
zilië komen. Een grote multi
national voerde een ware het
ze tegen hem en zijn vrouw. In
de media, die eigendom zijn
van het concern, werd het
tweetal afgeschilderd als zwa
re criminelen.
In 1986 werd Schwade door de
Baziliaanse autoriteiten op
nieuw verbannen. Sindsdien
woont hij met zijn vrouw in
het dorpje Presidente Figuei-
redo, genoemd naar de voor
malige militaire president, ver
van het bedreigde regenwoud.
De praktijken van de groot
grondbezitters en multinatio
nals om hun onwelgevallige
personen het zwijgen op te leg
gen variëren van omkoping
tot moord. Schwade kan tallo
ze voorbeelden geven. Een
van de meest schrijnende
heeft betrekking op de komst
van de Balbina-stuwdam in
het gebied van de Waimiri- en
Met reusachtige vrachtwagens worden de omgehakte bomen uit de tropische regenwouden weggevoerd.
Atroari-Indianen. De bouw
van de dam stuitte op veel
protesten van de Indianen,
omdat het milieu erdoor wordt
aangetast en de Indianen hun
woonplaats zoudpn verliezen.
Desondanks wordt de dam ge
bouwd en nu, nog voordat het
dal onder water staat, zijn de
meeste bewoners vermoord of
verdreven.
Woonden er zo'n tien jaar ge
leden nog 3000 Indianen, na
de „pesterijen" is hun aantal
geslonken tot 400. De overge
bleven Indianen besloten een
proces aan te spannen tegen de
staat. De advocaat die ze had
den ingehuurd werd op de
trappen van het paleis van jus
titie doodgeschoten. Daders
onbekend, zeggen de autoritei
ten. „Natuurlijk weten de au
toriteiten wel wie de daders
zijn", zegt Schwade.
Chico Mendes
„Zo weten ze ook wie de
moordenaars zijn van Chico
Mendes, de vakbondsleider die
in december 1988 vermoord
werd omdat hij opkwam voor
de rubberplanters en het mi
lieu. Ze zéggen alleen dat ze
het niet weten".
Er spelen volgens Schwade
voor de machthebbers te veel
financiële belangen mee om
daadwerkelijk tegen dit soort
praktijken op te treden. De
enige manier waarop de inti
midatie een halt kan worden
toegeroepen is een nauwere
samenwerking tussen de ver
schillende milieu- en vak
bondsorganisaties. Dan kan
onderzocht worden wie zich
schuldig maakt aan de bedrei
gingen en kunnen de autori
teiten met feiten en gegevens
onder druk worden gezet.
Een van die gegevens is al on
derzocht. De aanwezigheid
van de grootgrondbezitters en
multinationals is financieel he
lemaal niet in het voordeel
van de Brazilianen. Een rub
bertapper, die met het winnen
van rubber het regenwoud op
een goede wijze gebruikt en
het woud niet aantast, ver
dient ongeveer 800 dollar per
maand. Een werknemer bij
een multinational, die door
zijn werkzaamheden de Ama
zone vernietigt, verdient
slechts 500 dollar per maand.
PETRA KROON
WENEN „De grootste
verandering heeft zich bij
de patiënten voltrokken.
De meeste gestelde vraag
in de ziekenhuizen is nu:
Waarom, hoezo?"
Dr Stephan Rudas heeft het er
nog druk mee. Samen met zes
andere psychologen probeert
hij de geestelijke schade te re
pareren bij het verplegend
personeel in het Lainz-zieken-
huis van Wenen. In paviljoen
5 van dat oude hospitaal werk
ten de „Engelen des doods", de
vier hulpverpleegsters die an
derhalve maand geleden te
genover de politie bekenden
zeker 49 bejaarde patiënten te
hebben gedood omdat ze „te
lastig" waren.
„In de Westeuropese en Ame
rikaanse gezondheidszorg be
staat een reeks van vanzelf
sprekendheden. Als je naar
een ziekenhuis gaat, word je
geholpen door een arts en ver
pleegster. Je stelt niet teveel
vragen. Maar daar is verande
ring in gekomen. Pas door de
affaire-Lainz merken de men
sen hoeveel er altijd onbespro
ken is gebleven, hoeveel ze
niet gevraagd hebben", consta
teert Rudas.
Gesprekken
De eerste fase van zijn karwei
zit er bijna op. Rudas: „Het
hoofdstuk crisis-interventie is
nagenoeg afgesloten. Honder
den verplegers en verpleeg
sters vielen van de ene op de
andere dag in een gat, omdat
er door de daden van de vier
hulpzusters wantrouwen ont
stond bij de patiënten. We
De voordeur van het beruchte paviljoen V van het Weense Lainz-ziekenhuis waar tientallen patiën
ten vermoord zijn. PnTr). FPA
hebben ze begeleid, duidelijk
gemaakt hoe ze moesten rea
geren op vragen en gedrag
van zieken. Er zijn heel wat
groepsgesprekken gevoerd. In
de volgende fase proberen we
bieden aan verplegend perso- kan zich overal voordoen. Ook
neel dat onder grote druk in Nederland",
werkt met stervenden, tmet Rudas mag geen mededeling
hele oude patiënten en zeer doen over de resultaten. „Deze
ernstig zieken. Niet alleen in zomer, na afloop van de eerste
het Lainz-ziekenhuis, maar in fase. zullen we een vertrouwe-
een soort permanente hulp te heel Wenen. Want zo'n affaire lijk tussenrapport uitbrengen.
Nee, ik wil niet zo bureaucra
tisch zijn dat ik me op een dag
of week ga vastleggen" Tot de
patiënten, zo verklapt de chef
psycholoog wel, is zijn ploeg
niet weten door te dringen.
„De gemiddelde ligtijd is acht
dagen. Dat is te kort om een
vertrouwensbasis te scheppen
en met die mensen te praten.
We proberen het met hulp van
het verplegend personeel te
ondervangen".
Onderzoek
De rust in Wenen lijkt weer
gekeerd. Prof dr Franz Pesen-
dorfer, hoogst verantwoorde
lijke in paviljoen 5 van het
Lainz-ziekenhuis, blijft ge
schorst. „Nee", zegt een
woordvoerder van de Weense
wethouder van gezondheidsza
ken Alois Stacher, „ik weet
niet hoe lang dat gaat duren.
Het onderzoek loopt nog".
Daarmee verwijst hij naar de
commissie van experts, die in
opdracht van de gemeenteraad
onderzoek doet en eind vol
gende maand hoopt te rappor
teren, en naar het speurwerk
van justitie. Politiechef Max
Edelbacher is met zijn ploeg
van de afdeling moordzaken
nog steeds bezig; nu ander
halve maand na datum ein
delijk in de luwte.
„Aanvankelijk hebben de vier
verpleegsters bekend, dat ze
de afgelopen jaren 49 oudjes
hebben omgebracht. Later
herriepen ze enkele zaken.
Maar het aantal dat overeind
blijft schommelt nog tussen de
30 en 34. Dat is de afgelopen
weken niet veranderd", zegt
Edelbacher.
De politiechef heeft de gerech
telijke artsen inmiddels aan
het werk gezet. Zij onderzoe
ken de opgegraven lichamen
van twee slachtoffers. De
hulpzusters brachten de in
hun ogen „lastige oudjes" om
met overdoses insuline en rop-
hynol (een kalmeringsmiddel)
of dwongen de bejaarden grote
hoeveelheden water te drin
ken, dat doorsijpelde naar de
longen en verstikking tot ge
volg had.
„Afhankelijk van de resulta
ten van de sectie, verwacht ik
een rechtszaak niet eerder dan
in de herfst van dit jaar",
meldt een woordvoerder van
de Oostenrijkse justitie.
Ideeën
Net als het onderzoek sleept
de discussie zich nog voort.
Niet meer in de kranten en
weekbladen, maar in de „ge
sloten circuits". Hoe heeft het
allemaal kunnen gebeuren?
Waarom is niet eerder inge
grepen? En wat voor maatre
gelen moeten er volgen?
De woordvoerder van wethou
der Stacher: „Natuurlijk zijn
er ideeën en zullen er voor
stellen volgen. Er moet meer
gediplomeerd personeel ko
men in de ziekenhuizen en de
opleiding voor hulpzusters
dient verbeterd te worden.
Maar laten we eerst even het
rapport vap de commissie van
experts afwachten. Die zal wel
met suggesties komen".
Over het statige Lainz-zieken
huis in een buitenwijk van
Wenen is een grote stilte neer
gedaald.
TWAN VAN DEN BRAND
BONN Tien kilometer
a u tosnel weg-aan -een -stuk
heeft West-Berlijn binnen zijn
grenzen, gelegen tussen de
stadsdelen Grünewald en
Nikolassee. Dat is de
zogenaamde Avüs, een
letterwoord dat is gevormd uit
de beginletters van
Automobil-, Verkehrs- und
Ubungs-Strasse. Tot half mei
was dat het enige stukje
openbare snelweg in Centraal-
Europa waar nog
ongelimiteerd hard mocht
worden gereden. Maar wie er
nu harder rijdt dan honderd,
wordt zonder pardon op de
bon geslingerd De Berlijnse
pk-ridders voelen zich tot in
het diepst van hun ziel
gekwetst.
De plannen voor de Avüs
dateren van voor de Eerste
Wereldoorlog. Met de bouw
werd in 1913 begonnen.
Tijdens de republiek van
Weimar, in 1921, werd het
traject voltooid. De Avüs mag
worden gezien als het
prototype van de Duitse
Autobahn. Na de bouw was de
Avüs de snelste racebaan ter
wereld. In de eerste jaren van
Hitiers Derde Rijk, toen het er
nog om ging internationaal
aanzien te vergaren, vestigden
Mercedes en Auto Union op de
Avüs het ene snelheidsrecord
na het andere.
In het naoorlogse Berlijn heeft
het stukje snelweg uiteraard
een geheel andere bestemming
gekregen. Het fungeert nu
vooral als aan- en afvoerweg
voor de transito-snelwegen
(limiet 100 km per uurdie
over Oostduits gebied West-
Berlijn verbinden met de
Bondsrepubliek,
Tsjechoslowakije en Polen.
Onveranderd bleef
aanvankelijk echter de
aantrekkingskracht op de
automobilisten om juist op dit
stuk weg eens even uit te
proberen wat er in (de auto)
zat.
In de eerste naoorlogse jaren
was dat niet zo veel De
Duitsers waren trots op hun
gerestaureerde voorloorlogse
wagens, maar veel pit"zat er
niet in. Met een goeie racefiets
kon men die vehikels
bijhouden. In de loop der jaren
werd dat anders. Met het
groeien van de aantallen pk's
onder de motorkap werden op
de Avüs snelheden neergezet
die onverantwoord waren. Het
aantal ernstige ongevallen
steeg schrikbarend.
In 1968 werden chicanes
gebouwd die de hoogste
snelheidspieken onmogelijk
maakten. Maar een officiële
snelheidsgrens werd niet
ingevoerd. Met het groeien
van het milieubewustzijn, het
stijgen van de
brandstofprijzen, het
toenemen van de aantallen
ernstige ongevallen en de
invoering van tempolimieten
in Duitslands buurlanden, is
de laatste jaren in de
bondsrepubliek de discussie
over een maximumsnelheid
steeds actueler geworden.
Maar zoals in Duitsland met
zoveel onderwerpen gebeurt,
is deze discussie meteen in het
politieke vlak getrokken. De
linkse partijen zijn voor een
maximumsnelheid van 130
kilometer op de snelwegen. De
liberalen, christen-democraten
en andere partijen rechts van
het midden verzetten er zich
fel tegen. Zij weten zich
verzekerd van de aanhang van
miljoenen automobilisten die
op de barricaden staat om
's werelds laatste bolwerk van
ongelimiteerde snelheden te
verdedigen.
In hun regeringsprogram voor
West-Berlijn waren de SPD en
de Groenen overeengekomen
uit milieu- en
veiligheidsoverwegingen voor
de Avüs een snelheidslimiet
van 100 kilometer per uur vast
te stellen. En in de nacht van
18 op 19 mei werden de eerste
borden geplaatst.
„Folterwerktuigen uit de
griezelkist noemden de
tegenstanders ze.
Autominnend West-Berlijn is
diep gekwetst door de
maatregel van de groen-rode
coalitie. Steeds heeft dit
kapitalistische eiland in de
rode zee zich weten te
profileren tegenover de
omringende DDR. De
verkeersmaatregel wordt
gezien als een knieval voor het
Oostduitse regime. Nu mag je.
op je eigen stukje snelweg nog
wel, niet eens meer een op
topsnelheid knetterend
Trabantje van de weg af
blazen.
