Kunst op afbetaling slaat aan
Het malaria-
offensief
Wandelaarskom op!
UIT THUIS
£etdóe@outfMit
MAANDAG 22 MEI 1989 PAGINA
door Joke Forceville-Van Rossum
Behoedzaam'ec
ïu
Jond
Er zijn mensen die schriftel ilari
dan wel rechtsstreeks
oersoonlijk gereageerd heb\ fy7«
op mijn column Behoedzaai id i
over het onderwerp incest. iale
Graag wil ik daarop reagei d h
vooral ook omdat zij dat in ibei
algemeen op zo'n waardevo. >rbe
wijze gedaan hebben.
In eerste instantie werd
gesproken over de bijna-
paniek die ik had genoemd,
het gaat om het knuffelen
door vaders van hun jonge
kinderen. Ik had het met
name over een gescheiden
vader die vreesde dat zijn
kind, na het weekend bij zi
moeder terug zijnde, verket
begrepen kon worden als h
hem zei, dat ze hem lit
vond.
Een paar briefschrijfsters
adviseerden mij en ook andi 3
krantelezers niet zo
ingewikkeld te doen. Ze y
zeggen dat kinderen niet zó
maar uit huis worden
geplaatst, en dat ouders nie
zomaar van incest worden
beschuldigd. Ze ontkennen
niet dat er beoordelingsfout k i:
kunnen worden gemaakt.
(Helaas, zie de recente
mededelingen omtrent de
Bolderkar). Ze verklaren
bovendien de pers door de
berichtgeving medeschuldig rel
aan die bijna-paniek.
Ik vind het zinnige
opmerkingen en sta er
algemeen gezien achter. Tck
blijft overeind, dat er soms
snel wordt beschuldigd. Oo
de pers gaat inderdaad niet
altijd vrij uit. De raad die i TOi
wordt gegeven, kan ik 'nt
onderschrijven. Er is sprak
van grensoverschrijdend
gedrag als een volwassene,
opgewonden rakend bij hel rki
spelen met zijn kind. het s
niet staakt. Maar met de e
volgende opmerking van d
paar briefschrijfsters kan 1
niet geheel instemmen.
Natuurlijk zou een kind in
vrijheid nee moeten kunnt
zeggen als het bepaalde
aanrakingen niet prettig v.
en het zou daarin
gerespecteerd moeten word U
Maar gebeurt dat in de
praktijk dikwijls? Een kind
vaak in een ondergeschikte
positie, kan of durft niet vo w
zichzelf op te komen. Neint J5
we nu eens het heel 3(
onschuldig voorbeeld van h
jonge kind dat zo'n aan raki 55
helemaal niet prettig vindt,
maar toch op veijaardagsvii
een oude tante moet zoenen
Die, verder echt wel aardig 00
tante met op haar neus zo'
enge, grote wrat of met hai
snorharen op haar bovenlip
Ik ben er nog altijd vóór dl
kinderen bepaalde normen
vormen leren, maar een
tafereel als dit boezemt mij
tegenzin in; laat staan het
kind.
Het deed me voorts goed c
in een reactie werd
aangeraden lekker verder
gaan met
knuffelen/stoeien /spelen m
het kind. Een tien met een
griffel en een (hopelijk
gewenste) zoen van de
meester! Graag geef ik vero
nog wat commentaar:
Het is verfrissend dat mensf35
zo 'n rustig en royaal standj
bepalen in deze materie. 2
vliegen niet verbolgen en
verontwaardigd in de boven
boom, wijzen niet meteen
zondebokken aan, hebben
geen „zie-je-wel-altijd-wel-
gedacht" slogan bij de hand 15
maar zetten heel genuancc
uiteen hoe ze de zaak zien
doet goed. dat ze er blijk vi R'
geven niet overal spoken
zien en te geloven in gezonMZ
en normale omgang tussen I
meeste) ouders en kinderen 23
Ze zijn het tegendeel van d 28
paniekzaaiers die rond Oud
Pekela- en Bolderkar-affai™
een wat smoezelige en
besmuikte atmosfeer hebbel
opgeroepen.
Tenslotte ging een brief aai
mij in op het ronddartelen
Adams/Eva's kostuum van
gezinnen. De dames hebben
misschien gelijk dat vader
zijn „aangeklede" dochter
eens herkent als een jonge
vrouw van prille schoonhei
en dat hem dat niet onber» jy
laat. Toch denk ik dat een
zekere schroom, mag er ooi
reserve zijn, hier op haar
plaats blijft. Ook en vooral
omdat een opgroeiend meisj
gevoelens van intimiteit kei jo.o
(dat vind ik althans te hope 0
voor haar) die ze zelfs of juj g'3
niet met haar vader zal will
delen. 1
Aan het einde van die brio
stond de raad aan mijn
om eens een kijkje te netnk
op een naaktstrand. Het zip
vergund over dit onderwetf ji
een volgende keer te
schrijven.
In de jaren dertig en veertig had
menig huisarts in het noorden van
Nederland het volgende, tamelijk
kreupele, rijmpje in de wachtka
mer hangen:
Ziet ge muggen, lang van poot
Aarzel niet, maar sla ze dood.'
Klein is de mug, maar groot het
leed
Veroorzaakt door een muggebeet.
Beter dan kinine slikken
Is het muggen dood te tikken.
Het grote leed waarover het versje
repte was malaria, en de mug „lang
van poot" was geen andere dan de
Anopheles maculipennis ofwel de
malaria-mug. Tot 1958 kwam mala
ria in Nederland als inheemse ziek
te voor. Nadien alleen als import
ziekte, want door ons vele en verre
reizen overlijden er nog steeds Ne
derlanders aan malaria en worden
er per jaar 150 ziek. Maar dat alles
is niets vergeleken met de ramp die
zich ver van ons bed aan het vol
trekken is.
In Zuid-Amerika, Afrika en zuid-
oost-Azie is malaria weer volop in
het offensief. Per jaar neemt het
200 en misschien wel 300 miljoen
mensen te pakken, van wie dan 2
tot 3 miljoen (vooral kinderen)
overlijden. De situatie is tamelijk
wanhopig. Bestrijdingsmiddelen te
gen de mug helpen niet meer en
ook geneesmiddelen halen steeds
minder uit. We zijn bijna terug
naar af, naar de tijden dat men nog
meende dat kwalijke dampen -
mala aria - de oorzaak zouden
zijn van deze gevaarlijke infectie
ziekte.
In 1880 ontdekte Laveran de mala
ria-parasiet in de rode bloedcellen
van de mens. Toen Ronald Ross in
1902 ook nog ontdekte dat het wijf
je van de Anopheles mug de para
siet naar de mensen overbracht
kon men voor het eerst een plan
verzinnen om het malaria-kwaad
in de kiem te smoren. Dat plan was
en is in theorie eenvoudig genoeg.
Malaria-muggen gedijen uitsluitend
in een vochtige omgeving. Welnu,
als je drassig land, poelen en moe
rassen drooglegt, ben je van de mug
af en in een moeite door ook van
de ziekte. Zo geschiedde waar het
maar kon. In 1945 kwam boven
dien een epidemiologisch wonder
middel uit de lucht vallen: DDT.
De Wereld Gezondheids Raad
(WHO) besloot met dit middel als
wapen tot een grootscheepse cam
pagne tegen malaria.
Het succes was overweldigend.
Binnen tien jaar was malaria in 80
procent van de gebieden waar het
eens heerste bijna volledig verdwe
nen.
De klap
Toen kwam de klap. In de jaren ze
ventig werd duidelijk dat de para
siet almaar ongevoeliger werd voor
het gif en tot overmaat van ramp
ook voor het tot dan toe werkzame
geneesmiddel chloroquine. In Sri
Lanka bijvoorbeeld steeg het aantal
malaria-slachtoffers van een luttele
17 patiënten in 1963 tot 100.000 in
1975, in India van 600.000 tot het
onthutsende cijfer van 30 miljoen.
Omdat de malaria-parasiet elk
nieuw genees- dan wel bestrijdings
middel binnen de kortste keren
buiten spel zet, heeft men nu alle
hoop gevestigd op het ontwikkelen
van een malaria-vaccin.
Een uiterst moeilijk procédé, want
door zijn ingewikkeld liefdesleven
is de parasiet, ofwel het eencellige
Plasmodiumdiertje, uiterst moeilijk
aan te pakken. Het beestje gaat als
volgt te werk. Word je gestoken
door het vrouwtje van de Anophe-
les-mug dan is er een kans dat ma
laria-parasieten met het mugge-
speeksel mee rechtstreeks in het
bloed komen. Binnen 30 minuten
hebben deze zogeheten sporozoie-
ten de lever bereikt, waar ze zich
als gekken vermenigvuldigen. Op
een kwaad moment ontploft de le
vercel. Miljarden parasieten, nu
merozoiet geheten, zwermen in het
bloed uit en klimmen de rode
bloedcellen in. Nu gebeurt er iets
raadselachtigs. Na twee, drie dagen
ontploffen al die rode bloedcellen
precies op hetzelfde moment en
gaan talloze merozoieten opnieuw
op zoek naar een passende rode
bloedcel, waarna de geschiedenis
zich herhaalt. Dat verklaart de pe
riodieke tweede dan wel derde-
daagse koorts en de betrekkelijke
rustige periodes er tussenin. Intus
sen wordt de patient door koorts
ondermijnd en ontstaat er door de
grootscheepse vernietiging van
rode bloedcellen op de duur een
ernstige bloedarmoede. Op de duur
ontwikkelen zich uit de merozoie
ten mannelijke en vrouwelijke ga-
metocyten. Als een bezoekende
mug die opzuigt, paren mannetje
en vrouwtje parasiet in de mugge-
maag en krijgen talloze sporozoie-
tenkinderen die bij een volgende
muggebeet opnieuw een mens met
malaria kunnen besmetten. Op dat
moment is de infectiecirkel geslo
ten.
Antistoffen
Omdat mensen weerstand tegen de
parasiet opbouwen door de aan
maak van antistoffen, is het in
principe mogelijk om een vaccin te
bereiden. Bij tetanus of polio zijn
dat verzwakte ziektekiemen (of de
len ervan), die bij inspuiten de pa
tiënt niet ziek maken maar wel de
nodige antistoffen opwekken.
Komt de wilde vorm van bacterie
of virus op bezoek, dan wordt hij
gelijk door de overmaat aan ziekte
kiemen het lichaam uitgemept.
Men is dan immuun. Helaas is een
dergelijke werkwijze bij de mala
ria-parasiet niet zo eenvoudig. Er
zijn twee moeilijkheden. Op de eer
ste plaats verschanst de parasiet
zich de helft van de tijd in de le
vercel dan wel rode bloedcel en op
de tweede plaats opereert de para
siet als sporozoiet, merozoiet en ga-
metocyt onder liefst drie verschil
lende gedaanten. Moeilijkheid drie
is intussen opgelost. Tot voor kort
was het erg moeilijk om aan vol
doende levend parasietenmateriaal
te komen voor het bereiden van
een vaccin. Nu men bacteriën zo
kan dresseren dat ze delen van de
parasiet op onbeperkte schaal pre
cies nabouwen is dat probleem van
de baan.
Pionier
Hoever is men nu? Op dit moment
is men druk bezig om tegen elke
vorm van de parasiet een vaccin te
ontwikkelen die voldoende anti
stoffen kan maken. Pionier op dit
gebied is Ruth Nussenzweig van de
New York University Medical
School, maar ook gerenommeerde
farmaceutische industrieën als
Smith Kline en Hoffmann-LaRo-
che hebben zich op de bereiding
van een vaccin gestort. Nussen
zweig probeerde haar vaccin tegen
de sporozoiet-vorm uit op 35 vrij
willigers. Ruth Nussenzweig:
„Het zal nog minstens tien jaar du
ren voordat er een werkzaam vac
cin tegen malaria beschikbaar
komt".
Ton Berends van de Haagse galerie Nouvelles Images: „Vijf jaar lang honderd gulden per maand is een stap die veel makkelijker is te nemen".
Het was pats liefde op
het eerste gezicht. Wel
eiste het verstand nog
een bedenktijd van 24
uur; vijfhonderd gulden
blijft hoe dan ook een rib
uit het lijf. Maar een et
maal later klopte het
hart nog steeds in de
keel. En nu hangen ze
dus al dik een half jaar
aan de wand: twee origi
nele aquarellen van Ma-
rije Mommers. Wat ze
uitdrukken blijft gissen.
De ene laat een duin
landschap zien en de an
dere een dreigende wol
kenpartij. Maar wat het
nu precies is dat daarin
boeit? In ieder geval ge
ven ze, langs ondoor
grondelijke wegen,
troost. En als je dan gaat
uitrekenen wat die troost
tot nu toe precies heeft
gekost: vijfhonderd gul
den gedeeld door twee
honderd dagen 2,50
per dag. Of 1,25 per
persoon per dag. Of
evenveel als anderhalf
glas drinkwijn. Met an
dere woorden: nu al is de
investering er zo goed als
uit. Over twee jaar is ze
volkomen afgeschreven.
Dit alles als hoogstpersoonlij
ke inleiding op de belangelo
ze suggestie om zelf ook eens
iets moois aan de muur te
hangen. Waarbij moet wor
den bedacht dat het ministe
rie van WVC vanaf overmor
gen tot en met 30 juni de ren
tesubsidie op kunstaankopen
uitbreidt tot werken die mi
nimaal vijfhonderd gulden
kosten en maximaal
25.000(1).
Rentesubsidie? Jawel, sinds
1984 al bestaat er een rege
ling die particulieren in staat
stelt renteloos geld te lenen
voor de aankoop van beel
dende kunst die is vervaar
digd door Nederlandse, nog
levende-kunstenaars. Waarbij
voorwaarde is dat het kunst
werk moet zijn gekocht bij
één van de 158 hiertoe door
WVC speciaal geselecteerde
kunstgalerieën. Een koper
die van de regeling gebruik
maakt gaat een persoonlijke
lening aan bij de RABO-
dochteronderneming De
Lage Landen. Op dezelfde
wijze als hij zou doen voor de
aanschaf van een auto of een
wasmachine. Net als bij deze
laatste spullen doet hij een
aanbetaling van 20 procent
en betaalt hij het resterende
bedrag terug in maandelijkse
termijnen. Anders dan bij
zo'n wasmachine echter,
wordt de elf a veertien pro
cent rente die De Lage Lan
den als vergoeding vraagt,
niet aan de kunstkoper in re
kening gebracht maar aan
WVC. Om even de gedachten
te bepalen: op een kunstwerk
van 1250 wordt een aanbe
taling gedaan van 250. De
resterende pluizend gulden
wordt in de loop van twee
jaar afgelost met bedragen
van 41,67 per maand.
Bodem
Het voorbeeld van een lening
van duizend gulden geldt in
de kunstaankoopregeling '84
tegelijk ook als bodembedrag
om van deze financiële facili
teit gebruik te kunnen ma
ken. Leningen voor goedko
pere kunstwerken komen
normaal gesproken niet in
aanmerking. Het plafondbe
drag is tienduizend gulden.
De tijdelijke verruiming die
overmorgen van kracht
wordt, ter gelegenheid van
de opening van de KunstRai
in Amsterdam, houdt nu in
dat het minimaal te lenen be
drag is verlaagd tot vijfhon
derd gulden en het plafond
bedrag is verhoogd tot
25.000.
Aardig toch? Het wordt nog
aardiger voor wie in een
Haagse galerie iets leuks
vindt van een Haagse kun
stenaar die eveneens in
leven dient te zijn. Op derge
lijke beeldende kunst krijgt
de koper sinds vorig jaar na
melijk óók nog eens twintig
procent subsidie van de ge
meente Den Haag. Mits het
gaat om aankoopbedragen
van tussen de honderdvijftig
en tweeduizend gulden. Dus
dan zit je bij een werk van
achthonderd gulden, na af
trek van twintig procent ge
meente-subsidie en een aan
betaling van honderddertig
gulden op een afbetaling van
iets meer dan twee tientjes
per maand gedurende twee
jaar.
Ton Berends, die 28 jaar lang
directeur was van de Haagse
galerie Nouvelles Images en
zich sinds kort heeft terugge
trokken in een adviseur
schap: „De gemeentelijke
subsidie is natuurlijk ook
heel leuk, maar wat echt zo
den aan de. dijk zet is die ren
te-subsidie. Sinds die van
kracht is geworden is de om
zet met sprongen omhoog ge
gaan. De aantrekkelijkheid
hiervan is ook makkelijk in
te zien als je je even de situa
tie voor ogen haalt van ie
mand die een schilderij ziet
dat hem bevalt en dat zeg
even zesduizend gulden kost.
Trek je daar twintig procent
subsidie van af, dan hou je
4800 over en dat is ook
voor iemand met een goed
inkomen nog een fors bedrag
om in één keer op tafel te
leggen. Maar vijf jaar lang
honderd gulden per maand
dat is een stap die veel
makkelijker is te nemen".
Enquête
Met welke waarneming de
gemeentelijke subsidie-ver
strekker, die voor 1989 twee
ton op tafel legt, ook weer
niet ontmoedigd mag wor
den. Een vorig jaar door de
Haagse Jacob Maris Stichting
gehouden enquête naar het
effect van de gemeentelijke
ondersteuning leverde als re
sultaat op dat 47 van* de
ondervraagden slechts dank
zij deze subsidie tot aankoop
was overgegaan.
Terug nu naar de in 1984 lan
delijk van kracht geworden
rente-subsidie van WVC.
Hoeveel mensen daarvan nu
in totaal gebruik hebben
maakt, vragen we aan finan
cieringsmanager Cees van
der Velden van De Lage
Landen.
„Een kleine zevenduizend",
zegt hij. „Bij een totaal gefi
nancierd bedrag van ruim
twintig miljoen gulden. Dat
betekent wat ons betreft dat
de regling een succes is. Ge
middeld wordt per persoon
zo'n 3.500 geleend. Aan
vankelijk kwam de belang
stelling wat aarzelend op
gang. In '84 en '85 sloten we
niet meer dan enkele hon
derden leningscontracten per
jaar af. Maar daarna is de
animo sterk toegnomen en
voor 1989 verwachten we
zo'n drieduizend a 3500 le
ningen".
Verbreding
De financieringsmaatschappij
heeft ook onderzoek laten
verrichten naar de achter
gronden van de kunstkopers
die een lening aangingen.
Hierover wil Van der Velden
kwijt dat zestig procent een
bruto-inkomen zei te hebben
van zestigduizend gulden of
meer. De vraag of de rente
subsidie een verbreding van
de kunstkopende publieks
groep heeft bewerkstelligd, is
volgens hem niet onderzocht:
„Maar mijn persoonlijke in
druk is dat dit wel degelijk
het geval is. Ik denk dan bij
voorbeeld aan mensen met
een inkomen van zestig mille
aan wie wij dat gemiddelde
leningsbedrag van 3.500
verstrekken. Tel je daar de
aanbetaling bij op, dan kom
je op een kunstwerk van
4300. Dat bedrag houdt ie
mand met zestigduizend bru
to, na aftrek van zijn hypo
theek, zijn auto en zijn va
kantie niet zo een, twee, drie
over. Mijn indruk is dat bij
voorbeeld deze inkomensca
tegorie tot de nieuwe kopers
hoort".
De tijdelijke verlaging van
het renteloos te lenen bedrag
tot vijfhonderd gulden moet
volgens Van der Velden, en
ook volgens woordvoerster
Mirjam Otten van het minis
terie van WVC, uitwijzen of
hierdoor ook mensen met la
gere inkomens voor het ko
pen van kunst kunnen wor
den geïnteresseerd. Is dit het
geval dan zal de maatregel
volgens Mirjam Otten een
permanent karakter krijgen.
Doet zich intussen wel de
vraag hoe de makers van de
kunst tegen de rente-subsidie
aankijken, die uiteindelijk
primair is bedoeld om hun
bestaansmogelijkheden te
verbeteren.
Kunstenaars
Beleidsmedewerker Nico
Klous van de Beroepsgroep
Beeldende Kunstenaars: „Als
wij het voor het kiezen had
den, zouden we het geld dat
voor deze regeling wordt
aangewend liever gebruiken
voor beroepsondersteunende
maatregelen, zoals een betere
tegemoetkoming in de be
roepskosten. Langs die weg
kunnen alle kunstenaars er
van profiteren, terwijl nu al
leen de kunstenaars die al in
het galerie-circuit ziten, er
beter van worden. Maar dat
wil niet zeggen dat we tegen
de rentesubsicie zijn. Zeker
niet als de verlaging van het
bodembedrag permanent
wordt. Want dan pikken ook
de aankomende kunstenaars,
die nog niet veel kunnen re
kenen voor hun werk, er een
graantje van mee. Plus de
grafici, van wie het werk im
mers in meerdere exempla
ren verschijnt en die dus per
litho of zeefdruk ook maar
weinig geld vragen".
Weinig geld. Wie gaat uitre
kenen wat een origineel
kunstwerk per dag kost,
komt onontkcombaar tot de
conclusie dat er heel veel
kunst voor weinig geld te
koop is. En éls je die paar
honderd of zelfs die paar dui
zend gulden dan ook nog
renteloos uitsmeert over
meerdere jaren. En als het
dan ook nog een Haagse kun
stenaar in een Haagse galerie
betreft. Nee, de tijd is rijp.
Nóg zo'n Mommers of nu
maar weer eens iets anders?.
WILLEM SCHEER
Weekendtas 'Help' 95,- van Kipling. (Verkoop: Zumpolle;
Bijenkorf; Stuivenga en betere sportzaken).
we serie zijn ver
tegen woordigd
portefeuilles, rui
me schoudertas-
Waterafstotende portefeuille 'Cash it'
22,50. (Verkoop: Zumpolle; 'Baggies',
Palace Promenade Scheveningen; Bij
enkorf; modezaken en betere waren
huizen).
Samen is gezellig. Ceintuur 'Banana'
voor haar. Hij draagt een lang T-shirt
met logo.
sen voor meisjes
en jongens, gym
schoenen, riemen,
enorme weekend
tassen, heuptasjes,
leren tassen, toi
lettasjes en zelfs
paraplu's. Al deze
onderdelen zijn
toegerust met bo
vengenoemde
heerlijkheden
(badstof, biezen,
ritsen, logo). Ze
appelleren dan
ook aan een jonge
smaak en dp prij
zen zijn vriende
lijk. Over de hele
wereld verkrijg
baar worden de
accessoires met
het aapje erop
verkocht en vor
men een hechte,
uniforme familie.
In het najaar
komt Kipling met
een serie 'Back to
School '-papierwa
ren: ringbanden,
agenda's, balpen
nen. kaftpapier
enzovoort, maar
dit is uit de school
geklapt. Voorlo
pig lokt de va
kantie met vrij
heid; en de school
kan de pot op!
TINY FRANCIS
Er is een manier
van kleden die
met sport te ma
ken heeft. De kle
ding is niet be
doeld voor tennis
sen, hockey of
softbal, maar ge
woon voor wie
zijn benen wil
strekken of op'
avontuur uitgaat.
Die kleding is
dan meestal afge
keken van de
kleuren uit de na
tuur: bladeren,
heldere hemel,
berg flora, want je
kunt er natuurlijk
ook een trektocht
door de Alpen in
maken.
Het gaat daarbij
om sweatshirts,
jacks, truien, de-
nimspullen, alles
voor vrije vogels
die er toch 'dan
dy' uizien, want
je gaat meestal
met z'n tweeën en
dan niet met ie
mand om wie je
geen hout geeft...
Bij dit soort kle
ren stelen details
de show. Veel
zakkenwerk in
rok of broek, bij
de rugzak passen
de schoenen, ge-
appliceerde logo 's,
badstof afwer
king, ritsen, bij
passende cein
tuurs, schouder
banden, trendy
sluitingen en 'ba
gage Hiermee
worden onder
meer bedoeld gro
te tassen om van
alles en nog wat
in mee te slepen
tot een regenjas
en broodjes met
kaas in een trom
meltje toe. Je
kunt in een rotss
pleet moeten
schuilen voor een
plensbui of de
weg kwijt zijn in
de Schotse Hoog
landen, waar al
leen maar grazen
de schapen info-
matie kunnen
verstrekken. Dus
bewijst een pel
grimstas voor be
nodigdheden on
derweg goede
diensten.
Kipling in trodu -
ceert voor deze
zomer de collectie
'Piece of Banana'
in de kleuren
grijs en geel,
fuchsia en mari
ne. In deze nieu-
