Slachtoffers niet gebaat bij
onnis in spijsolie- schandaal
Het spook van de
Duitse hereniging
IG-Raad Financiën testcase voor Europese gezindheid
oriega weer terug
5>p politiek toneel
3pstand Etiopië
olledig onderdrukt
SiUITENLAND
EcicLe Commit
VRIJDAG 19 MEI 1989 PAGINA 7
K eer anti-Russisch
protest in Krakow
ARSCHAU In de Zuidpoolse stad
rakow hebben jongeren gisteren voor
derde achtereenvolgende dag be-
jd tegen de aanweizgheid van Sov-
."troepen. Met leuzen als „Russen, go
>me" en „Weg met het communisme"
ikken zij door de straten. De politie
orkwam met wapenstok en waterka-
dat de betogers doordrongen tot het
ivjetconsulaat in de stad. Een woord-
lerder van het vrije vakverbond Soli-
riteit zei dat het protest wordt georga-
seerd door de verboden pacifistische
weging „Vrijheid en Vrede" onder de
jze „Buitenlandse troepen uit Euro-
Tutu niet ontevreden
na gesprek met Bush
WASHINGTON De Amerikaanse
president George Bush heeft drie
kerkelijke anti-apartheidsactivisten
uit Zuidafrika gezegd, dat hij apart
heid verafschuwt en dat hij zal laten
onderzoeken hoe de VS hervormin
gen in Zuidafrika kunnen afdwin
gen. Hij deed echter geen toezegging
dat de VS strengere sancties tegen
Zuidafrika zullen treffen. Toch con
cludeerde aardsbisschop Tutu na zijn
bezoek: „Wij willen niet over-opti-
mistisch zijn, maar men staat duide
lijk open voor nieuwe initiatieven".
Dominee Beyers Naudé was „diep
geraakt door Bush' totale verwer
ping van de apartheid".
Algemene staking
verlamt Venezuela
CARACAS Het openbare leven in Ve
nezuela is gisteren grotendeels verlamd ge
weest door de eerste algemene staking na
dertig jaar. Ongeregeldheden werden niet
gemeld. De grote massa van de werkers gaf
er met 300 doden bij rellen drie maanden
geleden vers in het geheugen de voorkeur
aan thuis te blijven. Veiligheidstroepen pa
trouilleerden in de straten van de hoofd
stad om herhaling te voorkomen. De sta
king was bedoeld als protest tegen de be-
zuinigingspolitiek en drastische prijs- en
tariefsverhogingen voor benzine, vervoer,
voedingsmiddelen en stroom door de soci
aal-democratische regering van president
Carlos Andres Perez.
Nederlands protest over
dood pater Van Kleef
DEN HAAG Minister Van den Broek
van buitenlandse zaken heeft de Neder
landse ambassadeur in Colombia, mr. R.
Flaes, naar Panama gestuurd om scherp te
protesteren tegen de gang van zaken rond
de dood van de Nederlandse pater Nico van
Kleef. Van Kleef overleed op 8 mei tijdens
de Panamese verkiezingen, nadat hij in zijn
auto door een militair in het gezicht was
geschoten. De Nederlandse ambassadeur,
die meteen na de dood van pater Van Kleef
in Panama een onderzoek heeft ingesteld,
zal van de Panamese autoriteiten de garan
tie vragen dat de militair wordt berecht.
Ook zal hij protesteren tegen de intimide
rende acties van Panamese vliegtuigen tij
dens de begrafenis van pater Van Kleef.
Iraanse krant bepleit
anti-Europees verbond
NICOSIA Een krant in Tehe
ran heeft gisteren de Iraanse re
gering gemaand een statenver-
bond in het leven te roepen, dat
een tegenwicht moet vormen
voor het economisch en politiek
geïntegreerde West-Europa van
na 1992. In een redactioneel com
mentaar pleitte het dagblad voor
de aaneensluiting van de ontwik
kelingslanden, om zo hun afhan
kelijkheid van West-Europa te
verkleinen. Het blad wees er in
dit verband op dat de Westeuro-
pese olie-importen waarschijnlijk
zullen afnemen als gevolg van
het toenemend gebruik van kern
energie.
„Polen is niet
tegen hereniging'
WASHINGTON Een hoge Poolse functio
naris heeft gezegd dat zijn land niet langer
gekant is tegen een hereniging van de Bonds
republiek en de DDR, zolang de bestaande
Poolse grenzen worden gewaarborgd Josef
Czyrek, de tweede man in de roolse Commu
nistische Partij, zei in een interview dat de
ontwikkelingen in Oos-Europa maken, dat
Warschau Pact en frAVO in de toekomst mo
gelijk een minder belangrijke rol gaan spelen.
De uitspraak van Czyrek is opvallend, omdat
met de Duitse inval in Polen aan het begin
van de Tweede Wereldoorlog nog in het ge
heugen, zijn land altijd sterk gekant is ge
weest tegen een eventuele hereniging van de
beide Duitslanden.
(Van onze correspondent
Edwin Winkels)
.RCELONA Precies
:ht jaar geleden stierven
igelijks tientallen men-
in in de arbeidersstadjes
|nd Madrid, omdat ze
in eten hadden bereid
;t zwaar vergiftigde
ilzaadolie. Anno 1989
-erlijden er nog steeds
nsen aan de gevolgen,
mderden anderen zijn
•aar verminkt en dui-
[nden lopen rond met al-
jrlei kwalen en psychi-
^jhe problemen.
e 38 handelaren die voor die
jaren slepende tragedie ver
antwoordelijk zijn, horen mor
gen van de Madrileense rech
ter welke straf ze krijgen. Eis
voor elk van de acht hoofd
verdachten: 60.000 jaar gevan
genis.
Met die uitspraak, die in een
speciaal omgebouwde hal zal
plaatsvinden en de hele dag
zal duren, zou een (juridisch)
einde moeten komen aan het
beruchte „spijsolie-schandaal".
Maar het „proces van de
eeuw" waarvan de dagelijkse
zittingen vijftien maanden
duurden err het vonnis bijna
een jaar op zich heeft laten
wachten, zal allerminst bevre
diging schenken aan velen
van de in totaal 25.000 slacht
offers. De frauduleuze hande
laars worden dan wel gestraft,
maar de slachtoffers zullen
hun verdere leven doodziek
blijven en uiterlijke vermin
kingen kunnen zelfs genera
ties lang aan het licht blijven
komen. En dat alles, omdat het
begin jaren tachtig zo goed za
ken doen was in de olijfolie
handel.
Spanje consumeerde veel meer
dan in eigen land werd gepro
duceerd, dus was er met de
import veel te verdienen.
Twee broers uit San Sebastian
tikten in de eerste maanden
van 1981 goedkoop zevenhon
derd ton koolzaadolie op de
kop. Het vieze smeersel was
bestemd voor de industrie,
maar door wat chemische mid
delen toe te voegen, leek het
net op de duurdere olijfolie.
Via twee andere broers en tal
loze handige zakenlieden werd
het spulletje in de armere ste
den rond Madrid via verboden
straathandel in grote flessen
aan de man gebracht.
„Kleine beestjes',
Op 1 mei 1981 overleed plots
een 7-jarig jongetje, oorzaak
onbekend. Vele anderen volg
den, vooral bejaarden en kin
deren. Anderen werden ziek,
raakten afgrijselijk verminkt.
De minister van volksgezond
heid maakte zich voor het le
ven belachelijk door te stellen,
dat de massale sterfte te wijten
was aan „kleine beestjes", zijn
idee van een onbekend virus.
Zijn ambtenaren zouden de
zaak onder controle hebben.
Totdat aan het licht kwam dat
niet geheimzinnige beestjes.
maar duizenden flessen olijf
olie wel eens de oorzaak van
de ramp zouden kunnen zijn.
Hoewel; en dat is de groot
ste frustratie van de slachtof
fers en hun familieleden
het is nooit wetenschappelijk
bewezen dat tot nu toe ruim
zevenhonderd mensen zijn
overleden en 25.000 anderen
ziek zijn geworden door het
nuttigen van die fabrieksolie.
Dat er met de olie geknoeid
was, daar heeft nooit enige
twijfel over bestaan, maar wat
nu precies de giftige stof is ge
weest die zoveel slachtoffers
heeft gemaakt, hebben des
kundigen nooit kunnen ont
dekken. Zelfs nu, acht jaar la
ter, wordt de koolzaadolie in
ruim twintig laboratoria op
giftige stoffen onderzocht.
N%N JOSE Na tien da-
van het politieke to-
ijk^el te zijn verdwenen
z0Jkt generaal Noriega
w 'eer in staat de situatie in
1 pnama geheel onder
bntrole te houden. Dit is
rviogelijk dank zij de ge-
LJpge strijdlust van de
nnenlandse oppositie en
weinig indrukwekken-
e maatregelen vanuit het
ptenland, zo menen
larnemers.
sterke man van Panama,
zich enige tijd schuil heeft
houden na de inmiddels on-
ldig verklaarde verkiezin-
n van 7 mei, heeft vanaf een
itand kunnen genieten van
mislukking van de algeme-
staking waartoe de opposi-
had opgeroepen. De opposi-
leiders rekenden op een sta-
ïg op nationaal niveau om
bewijs te leveren van de
volksmobilisatie tegen het re
gime. Veel Panamezen gingen
toch werken na bedreigingen
van de regering.
De Organisatie van Ameri
kaanse Staten (OAS), die in
Washington bijeen is geko
men, heeft het optreden van
Noriega weliswaar veroor
deeld, maar is niet verder ge
gaan dan het oprichten van
een ministeriële missie die tot
taak krijgt ter plaatse te be
middelen. Noriega lijkt geens
zins onder de indruk te zijn
van de komst van een dergelij
ke missie.
Volgens waarnemers heeft de
houding van de Verenigde
Staten paradoxaal geleid tot
een versterking van het regi
me. Door troepenversterkin
gen te sturen naar de kanaal
zone werd de aandacht afge
leid van hef" grove geweld
waaraan het bewind zich heeft
schuldig gemaakt tijdens de
verkiezingen.
DDIS ABEBA Loyale troepen van het Etiopische
geringsleger hebben gisteren de muitende soldaten
Asmara, de hoofdstad van de provincie Eritrea, ver-
agen die sinds dinsdag proberen de regering omver te
erpen. Eerder al meldde de regering dat zij de situa-
in de hoofdstad Addis Abeba onder controle had.
Etiopische minister van industrie is inmiddels gearresteerd
:gens betrokkenheid bij de mislukte staatsgreep. De zender ra-
Asmara, die dinsdag door de muiters werd bezet, is gisteren
or regeringsgetrouwe militairen heroverd. „Loyale troepen
bben de opstand, die in Asmara bleef voortduren, onderdrukt
dat zes generaals gedood waren. De stad is nu handen van
iepen die loyaal zijn aan de Etiopische regering", aldus Radio
mara. De provincie Eritrea is grotendeels in handen van het
itrese verzet EPLF, dat al 28 jaar een burgeroorlog voert voor
onafhankelijkheid van de provincie. Het EPLF steunde de
latsgreep van de militairen en sloot zich in Asmara bij de op-
indelingen aan.
Asmara zijn zo'n 100.0,00 Etiopische militairen gelegerd die
;r grote hoeveelheden zware wapens beschikken. Waarne-
?rs achtten het eerder nog onwaarschijnlijk dat zij zich zouden
jergeven, gezien de onvrede binnen het leger over de jarenlan-
burgeroorlog en de leeftijd van de jongens die worden gere-
uteerd (vanaf 13 jaar).
inister van defensie Habte-Giorgis Habte Mariam, die werd
rmoord omdat hij niet aan de opstand wilde meedoen, kreeg
iteren een staatsbegrafenis.
Brand bij Shell
Zwarte rookwolken stijgen op van het terrein van de Shell-raffinaderij in het havengebied van Ham
burg, nadat zich daar een explosie had voorgedaan, gevolgd door verscheidene kleinere ontploffin
gen. Daarbij is een persoon om het leven gekomen. Na enkele uren was de brand bedwongen.
Voor zover bekend waren de ontploffingen het gevolg van technische problemen en niet van een
aanslag.
FOTO: AP
De Westduitse ambassadeur Otto Von der Gablentz spreekt zijn gehoor toe over veertig jaar
Bondsrepubliek.
FOTO: CEES VERKERK
DEN HAAG Het is een
vorm van geestelijke
traagheid, bij het woordje
Duits steeds maar weer
aan het verleden te blij
ven denken en te verge
ten dat de Duitsers zich na
de oorlog tot voorbeeldige
democraten hebben ont
wikkeld. Wie dit wel blijft
doen, is blind voor de gro
te mentale veranderingen
bij de Duitsers na de oor
log en voor de wijze waar
op zij geprobeerd hebben
met het Hitler-tijdperk in
het reine te komen.
Dit stelde de Utrechtse hoogle
raar H. von der Dunk gisteren
op een discussiedag in Den
Haag over de Bondsrepubliek
Duitsland, die volgende week
(23 mei) precies veertig jaar
bestaat. Nauw verbonden met
een evaluatie van het jongste
verleden stond daar de vraag
centraal, wat we moeten den
ken van die oude behoefte van
de Duitsers hun „Drang nach
Osten" te bevredigen. Een
drang die vooral door de ge
weldige veranderingen in de
Sovjetunie en haar satellietsta
ten in een heel nieuw daglicht
komt te staan.
Een van de vragen die zich
daarbij opdringt is of het komt
tot een Duitse hereniging en of
dan niet opnieuw een Duitse
dominantie in Europa ontstaat,
die in de afgelopen eeuw voor
zoveel rampspoed heeft ge
zorgd. Duidelijk is dat met alle
negatieve ervaringen van het
voorbije verleden in het ach
terhoofd, dat streven naar her
eniging alom met het grootste
argwaan wordt bekeken. De
Duitsers beseffen dit zelf ook
heel goed, en officiële Duitse
woordvoerders worden niet
moe te verklaren dat, zoals on
langs bondskanselier Kohl zei,
de Bondsrepubliek „haar poli
tiek naar het Oosten voert
vanuit een hechte verankering
in het westelijk bondgenoot
schap".
Alleingang
De Duitse ambassadeur in ons
land, Otto Von der Gablentz,
nam gisteren uitvoerig de
moeite om de vrees voor een
Duitse Alleingang naar het
Oosten en zowel ten tijde
van de republiek van Weimar
als onder het Hitler-regime
kwam dat voor volstrekt
ongegrond te noemen. Hinder
nissen op die weg zijn, aldus
Von der Gablentz, van struc
turele aard. Een terugkeer
naar het Europa van voorheen
is sowieso al ondenkbaar, door
de plaats van West-Duitsland
in het Atlantisch Bondgenoot
schap en de Europese Ge
meenschap. Vooral door die
laatste instelling is Duitsland
met handen en voeten gebon
den aan het Westen. En alsof
dit niet genoeg was, verwees
Von der Gablentz ook naar
zijn chef, minister van buiten
landse zaken Hans Dietrich
Genscher, de man die de nieu
we opening naar het Oosten
het meest nadrukkelijk beli
chaamt. Ook hij heeft die ge
vreesde nationale Alleingang
onlangs nog nadrukkelijk af
gewezen.
De Bonner hoogleraar Hans-
Peter Schwartz wees er echtei
op dat wanneer alles in Oost-
Europa verandert, het niet
meer dan reëel is te veronder
stellen dat dan de Bondsrepu
bliek meeverandert.
Von der Dunk wees op het
kunstmatige karakter van die
na de oorlog tot stand geko
men Duitse deling. Die is een
gevolg geweest van de Koude
Oorlog. Maar nu deze zo goed
als verdwenen is, komt een
andere functie van die deling
boven water, die door diezelf
de Koude Oorlog lange tijd
was verdonkeremaand. Zij ga
randeerde, vooral in Franse
maar ook in Nederlandse
ogen, de garantie van een ze
ker machtsevenwicht in Euro
pa.
Traditie
Die scheiding is door de Duit
sers zelf altijd als een onding
ervaren. En al is er een gene
ratie in de beide Duitslanden
opgegroeid die nooit anders
heeft meegemaakt, het besef
van een gemeenschappelijke
traditie is zeker niet uitge
doofd, aldus Von der Dunk.
Simpel gezegd komt het er op
neer dat de Duitsers hun goe
de gedrag van de afgelopen
veertig jaar nu wel eens geho
noreerd willen zien door hun
partners in de Europese Ge
meenschap, waarvan zij zelf
overigens door hun financiële
ondersteuning de dragende
kracht bij uitstek zijn.
Aan critici in eigen kring op
hun handel en wandel ont
breekt het daarbij trouwens
niet. De journalist Herman
Bleich hield een wel zeer
straffe filippica tegen zijn va
derland, voor alles wat het in
de verhouding tussen burger
en overheid de afgelopen
veertig jaar heeft misdaan. Na
aanhoren van althans dit ver
haal kon men niet anders dan
tot de vaststelling komen, dat
kritiek op de Duitsers met een
gerust hart aan de Duitsers
zelf overgelaten kan worden.
Maar daarmee was de ham
vraag nog steeds niet beant
woord. Is hereniging een aan
vaardbaar perspectief? Von
der Dunk meende dat het zo
zou kunnen: als het belang
van de nationale staat steeds
meer afneemt, zoals nu het ge
val is, en supranationale ver
banden evenredig in belang
rijkheid toenemen, dan hoeft
een Duitse hereniging op fede
rale grondslag niet onder alle
omstandigheden te worden af
gewezen Voorzichtiger kon
waarschijnlijk een doorbre
king van een taboe niet wor
den geformuleerd.
Afhankelijk
De studiedag was georgani
seerd door de nog jonge stich
ting Duitslandstudies die drie
jaar geleden door initiatiefne
mers in de journalistiek,
bedrijfsleven en wetenschap
werd opgericht. Ze ziet het
niet zozeer als haar taak zen
ding te bedrijven voor Duits
land, maar wel de kennis van
het buurland te vergroten. Die
was hier tot de oorlog onge
kend groot. Daarna trad om
niet onbegrijpelijke redenen
een (dramatische) terugval in
Maar daarbij wordt niet alleen
het reusachtige economische
potentieel waar Nederland
sterk van afhankelijk is, over
het hoofd gezien, ook de poli
tieke ontwikkelingen van
morgen rechtvaardigen vol
gens de stichting alleszins dat
wij de blik meer gericht hou
den op onze oosterburen, dan
nu het geval is.
PAUL VAN VELTHOVEN
IINISTERS TWEE DAGEN IN NOORD-SPANJE
(Van onze correspondent
Frans Boogaard)
RUSSEL Vorig jaar
ei zaten ze aan de Oost-
e in het Westduitse Tra-
'munde, vandaag komen
EG-ministers van fi-
inciën voor een lang
eekend bijeen in het
>aanse s'Agaro aan de
osta Bra va. Vorig jaar
adden de ministers voor
Un weekendje aan de
ist schitterend weer, ook
t weekend belooft tropi-
he temperaturen. Vorig
lar keerden de ministers
zonder veel resultaten
huiswaarts, dit weekend
zal dat niet anders zijn.
Het leven lijkt eentonig, maar
gelukkig is de agenda die het
Spaanse EG-voorzitterschap
heeft opgesteld niet helemaal
dezelfde als vorig jaar. Ook
toen stond de harmonisatie
van de indirecte belastingen
(BTW en accijnzen) er promi
nent op, maar dit weekend
vragen nog twee andere agen
dapunten de ministeriële aan
dacht: de bronbelasting, een
heffing op spaarrente en de
monetaire eenwording van
Europa.
Sinds ongeveer anderhalf jaar
geleden de EG uit een lange
winterslaap ontwaakte en de
EG-regenngsleiders plotseling
bij machte bleken om een
reeks ogenschijnlijk onontwar
bare knopen door te hakken,
is er in Europa geen houden
meer aan. Met een gesmeerd
lopende sanering van de land
bouw, een toereikend budget
en voldoende geld om de eco
nomische achterstand van de
zuidelijke landen weg te wer
ken, leek de baan vrij om alle
aandacht te richten op 1992,
het jaar waarin de binnen
grenzen van de EG worden
geschrapt en de gemeenschap
pelijke markt een feit moet
zijn. Dat kan evenwel niet
zonder een fors aantal begelei
dende maatregelen, vooral op
financieel gebied. Om te voor
komen dat het vrije goederen
verkeer tot gigantische koop-
gektes leidt in een deel van de
gemeenschap en tot een volle
dige koopstagnatie in een an
der deel, moeten de BTW-ta-
rieven en accijnzen dichter bij
een worden gebracht. De
Commissie stelde twee „vor
ken" voor, een gewoon tarief
van vier a negen en een luxe
tarief van veertien a twintig
procent, maar voor veel lan
den, Engeland voorop, bleek
die ingreep te drastisch. De
Commissie kondigde daarom
begin dit jaar soepeler voor
stellen aan, maar kwam daar
mee zo laat pas afgelopen
woensdag dat veel meer
dan een eerste gedachtenwis-
seling dit weekend niet moge
lijk zal zijn.
Bronbelasting
Precies datzelfde geldt voor de
bronbelasting die bedoeld is
om straks, bij een vrij geldver
keer, te grote kapitaalbewe
gingen tegen te gaan. De Com
missie wil dat bereiken door in
alle lidstaten de rente op
spaartegoeden direct te belas
ten met een heffing van vijf
tien procent. Engeland, Neder
land en Luxemburg zijn daar
om uiteenlopende redenen te
gen. Bonn, dat per 1 januari
een bronbelasting van tien
procent invoerde maar die per
1 juli weer afschaft, heeft zich
inmiddels aan hun zijde ge
schaard. Daarmee is ook het
hoofdstuk bronbelasting nog
verre van beslissingsrijp, zodat
dit weekend de ministers al
hun aandacht kunnen concen
treren op het belangrijkste
agendapunt, de monetaire een
wording.
De vorming van een monetai
re en economische unie is het De Gaulle
enige agendapunt dat degelijk
is voorbereid. Na daar negen
maanden op te hebben gestu
deerd, presenteerde een spe
ciale commissie van de twaalf
nationale Bankpresidenten on
der leiding van commissie
voorzitter Delors vorige
maand haar eindrapport. De
lors en de zijnen willen om te
beginnen de koersen van de
verschillende EG-munten ver
der aan elkaar binden door
ook die munten die nu nog
buiten het Europees Monetair
Stelsel vallen daarin op te ne
men. Dat zijn er nog vier: het
Britse pond. de peseta, de escu
do en de drachme.
In essentie ligt daarmee de
probleemstelling van aan
staand weekend op tafel. Of
het nu om de harmonisatie
van BTW en accijnzen gaat,
om de bronbelasting of om het
complexe geheel van een mo
netaire en economische unie,
in alle drie de gevallen gaat
het om de vraag of de twaalf
verder willen met Europa en
hoeveel verder.
Margaret
Thatcher, die nu al een jaar te
gensputtert en ondanks groei
end verzet in eigen kring via
haar ministers hardnekkig
probeert de Europese Commis
sie onder voogdij te plaatsen,
kan nu om een duidelijke keus
niet langer heen: De Gaulle of
Delors, Europa of niet. In die
zin is de EG-raad van Finan
ciën aanstaand weekend een
testcase voor Europese gezind
heid.
