"Intriges rond geboorteregeling,
de spicht en een kleine dondersteen
Dames waren dol op de Duce
Ceidóe Somant
Geschiedenisboek
met hanekammen
en vlinderbrillen
Wat heten
goede
kinder
boeken?
Lij zondvliGl
DEKKER
)EKEN
VRIJDAG 19 MEI 1989 PAGINA 19
--
ieboorteregeling als centraal
lema in een verhalenbundel,
iet is een aardige gedachte,
litgevoerd in „Het verzonnen
;ind", waarin auteurs als
[eere Heeresma, Henk Ro-
ijn Meijer, J. P. Guépin, Ben
irgart en Gerrit Jan Zwier
vinden zijn. Elk met een al
lan niet komisch verhaal,
ieestal vol verwikkelingen
lp het gebied van de echtelij
ke trouw. Heeresma vertelt
an een kinderloos blijvend
chtpaar, waarvan de man bij
'e buurvrouw het nieuwste
an het nieuwste gaat onder-
.emen, om toch maar aan
jinderen te komen: Draag-
loederschap. Hij en de buur-
rouw verstaan daar iets heel
U|nders onder dan de nogal
Blom uitgevallen echtgenote.
pen Borgart schrijft een ver-
OTqiaal dat bijna een scenario is
Joor een korte, kluchtige film
int [ver een jaloerse echtgenoot,
Dafe uit aan het zoeken is wie
•uulijn vrouw zwanger maakte,
iucPt er een soort Roald Dahl-
r djinde op volgt. De meeste
egejerhalen in dit boekje met
ontl'ntriges rond geboorterege-
tujng" zijn van een goede kwa-
voftet or alleen maar mannelij-
jfello auteurs opgenomen zijn, is
Madeen toeval: dit boek moet
tJen tegenhanger zijn van „Uit
da^alans" uit 1986, toen alleen
Tufouwelijke auteurs verhalen
Madijdroegen over hetzelfde the-
dePa.
^Spicht
lka£en
nieuwe dichtvorm, uitge
vonden door Drs. P., de
;n Hspicht". Acht korte versre-
boeken
actueel
waarvan de achtste op de
F/ierde rijmt; de zesde uit één
Voord van vier lettergrepen
>estaat en dat bovendien in
trocheïsche maat is ge-
Schreven:
..Uren, dagen
m» Maanden, jaren
Vlieden als
"J Een schaduw heen
,f®j Ambtenaren
'oo J Uitgezonderd
13.(1 Geldt die wet
voor iedereen
gte(I)eze spicht is de dichtsoort,
tljnJdie Drs. P. toepast in zijn ver-
t, «boekje „Esmeralda, of de
?0.5jnacht van het woord", een
mijoekje dat woordenboeken-
fl|uitgever Wolters-Noordhoff
ijje^iaar allerlei docenten stuurt,
espfcmdat men dankbaar is dat de
'l'jkpnderwijsmensen zo getrouw
'j'ven bijdrage hebben geleverd
span het samenstellen van de
SHfVoordenboeken, die door
2; sWolters-Noordhoff nu al bijna
30 honderd jaar lang worden ge-
jlujnaakt. Het verhaal houdt ge
lukkig niet veel in en bewijst
Riiiiet veel meer dan de macht
VWvan de taal. Dat komt dus wel
'17|Zo goed uit. Maar in de boek-
TJfrandel zult u het niet vinden.
De uitgever houdt kantoor in
Groningen.
Anderen
Een nieuwe bundel Neder
landse en Vlaamse sprookjes
uit eigen tijd verscheen bij
Walva, onder de titeL
„Sprookjes van Anderen". De
keuze is ten dele voor de
hand liggend, maar er zijn
ook wel wat opmerkelijke
sprookjes opgenomen. Een
paar verhalen van Godfried
Bomans, Arthur van Schendel
of Louis Couperus. Het ver
haal „Hoe de dieren in de he
mel kwamen" van Biesheuvel
en dat bijzondere verhaal van
Marnix Gijsen „Van een wolf
die vreemde talen sprak"
Maar het „Sprookje" van Her
man de Coninck, dat maar
twee regels beslaat, kende ik
niet:
„Er was eens een man
die altijd rechtvaardig was".
Ook merkwaardig is het
sprookje „De ongelukkige erf
prins", al is het alleen maar
omdat het geschreven werd
door F. Domela Nieuwenhuis;
zoals ook „Het meisje met de
eierstokjes" van Rudy Kous
broek onverwachte wendin
gen geeft aan de traditionele
mogelijkheden die een
sprookje te bieden heeft.
Jos Vandeloo is in het boekje
aanwezig met „Groenbroek-
je", een ironische tegenhanger
van „Roodkapje", dat eindigt
met het jongetje dat op zoek
gaat naar een jager, omdat
grootvader rare dingen ligt te
zeggen in bed. Geen jager te
bekennen. Wel een politie
agente, die de wolf onverwijld
doodschiet, opa eruit haalt en
het beest dan meeneemt naar
huis, om het te verorberen,
met „een likje béarnaise-saus
of een kommetje smakelijke,
verse •kampernoelies."
Zonen en dochters
Uitstekende journalistiek van
Michel van der Plas vind je in
een interview-boek, „Zonen
en dochters", dat een vervolg
is op „Vaders en moeders".
Uit een lange reeks gesprek
ken, die in het weekblad Else
vier verschenen, zijn in beide
boeken twintig gebundeld.
Het gaat bij zeer uiteenlopen
de geïnterviewden om „de
wortels van hun bestaan":
hun ouders, hun ouderlijk
huis en hun jeugd. Allerlei
mensen zijn door Van der
Plas geïntervieuwd. Edward
Schillebeeckx en Marte Rö-
ling bijvoorbeeld. De zoon
van Veldmaarschalk Montgo
mery, de zoon van Antoon
Gooien, de dochter van Felix
Timmermans en de zoon van
Paul Klee. Een boek dat uit
een bijzondere hoek veel in
formatie geeft over bekende
persoonlijkheden en hun soms
even bekende kinderen.
Geluk
Diny Schouten heeft zich be
zig gehouden met de jaren
vijftig in onze literatuur, bij
Godfried Bomans: luxe, kalmte en volop thee.
het samenstellen van een
„leesboek" over die periode.
Het kreeg de mooie titel
Toen was geluk heel ge
woon", uit het liedje van Van
Kooten De Bie, „1948" Al
les leek in die na-oorlogse ja
ren zo mooi: het herstel van
de oorlogsrampen vorderde
gestaag, de Nederlandse sa
menleving kon in fatsoen,
met opgeheven hoofd en
waardig zijn zaken regelen.
Jammer dat de literatuur roet
in het eten gooide, daar wa
ren negatieve geluiden te
over, daar werden taboe's
doorbroken, het geloof in
God, Nederland en Oranje
werd er al op de korrel geno
men. Dat zou in de jaren zes
tig uitstralen naar sectoren
buiten de literatuur.
In dit boekje een inleiding
over de literatuur in de jaren
vijftig, met een beschouwing
van K. Schippers, waarin het
eerste grote taboe-doorbre
kende boek van na de oorlog
(Reve's „Avonden") aan de
orde komt en verder een aan
tal teksten (proza en poezie)
uit de jaren na 1950. Je vindt
er merkwaardige dingen in.
Zoals het toneelstukje „Matte-
keesjes" van Jan Wolkers,
met de ondertitel de zielerei-
nigingen van de Nederlandse
klamboe-maatschappij", een
hardhandige, vrolijke en an
archistische aanval op het Ne
derlandse Nieuw-Guinea-be-
leid. Missionarissen en mense
neters komen papoea-meisjes
en de papoea-god tegen.
Joop Massaker, de held van
Cornelis Bastiaan Vaandra
ger, komen we in dit boek
nog eens tegen, net als Victor
Kozijn uit Vinkenoog's „Wij
helden".
Een boekje vol jeugdsenti-
Dondersteen
Een oprechte amateur neemt
het woord, zo kondigt hij het
zelf aan. Hij vindt dat nodig,
want een recensie van een
neerlandicus is genoeg om
nooit meer een boek te lezen
en een recensie van een cine
fiel leidt slechts tot neerslach
tigheid. De bekwame journa
list Martin van Amerongen,
de „amateur" in kwestie, die
tenminste nog ergens enthou
siast voor te krijgen is, naar
eigen zeggen, neemt het
woord. In een nieuw boek,
„Een kleine dondersteen" zijn
55 artikeltjes over allerlei on
derwerpen bijeengebracht. En
inderdaad, meestal leuk te le
zen en met een aardige blik
op het aan de orde gestelde
onderwerp. Dat varieert van
FOTO: DIJKSTRA
Marin van Amerongen: op
rechte amateur.
FOTO: ANP
de J van Jezus (dat gaat over
de „Katholieke Encyclope
die") tot „Hij wordt is met dt".
Intussen doet hij onderwer
pen als „Sex en socialisme",
de „Telegraaf", „Jean-Paul
Sartre" en de „huisjesmelker
Maarten 't Hart aan", om
maar iets te noemen.
Schrappen
„Wie Godfried Bomans te
spreken wil krijgen, moet
over geduld en uithoudings
vermogen beschikken. Hij
woont in zijn huis te Bloe-
mendaal als in een fort, waar
van alle bruggen zijn opge
haald. Brieven worden niet
beantwoord en, naar mij later
bleek, zelfs niet geopend.
Door de telefoon hoort men
zijn rustige, bedachtzame
stem, maar daarbij blijft het
dan ook" Godfried Bomans
in een stukje over zichzelf,
waarin hij een mistgordijn
over zijn eigen persoon laat
neerdalen, daar hield hij im
mers van.
Het komt uit „Schrijven is
schrappen", in 1963 opgeno
men in de Bomans-bundel
„Op de keper beschouwd".
Samen met vele andere Bo-
mans-stukjes over taal en
schrijven is het weer te lezen
in een boekje „Schrijven is
schrappen", uitgegeven door
Amber, die in een reeks op el
kaar lijkende boekjes een
nieuwe Bomansserie aan het
opbouwen is. Heel veel leuke
stukken, vooral was het een
plezier die prachtige beschou
wing over de „kleinheid" van
de Noordnederlandse letteren.
Het motto dat Bomans aan dit
artikel gaf is „Luxe, kalmte
en volop thee", een kleine va
riant op een dichtregel van
Charles Baudelaire, gewijd
aan Nederland: „Luxe calme
et volupté".
Vertaald
Onder de vertaalde buiten
landse boeken vallen twee
uitgaven uit een reeks van
Sartre natuurlijk nadrukke
lijk in het oog. „De wegen der
vrijheid" is een romancyclus
van vier delen, waarin de
Franse auteur en existentialist
in een breedvoerig verhaal
zijn ideeën uitwerkt. Het eer
ste en laatste deel (dat nog
nooit vertaald werd) zijn nu
verschenen in het Neder
lands. Uitgever Bert Bakker
geeft er duidelijk bij aan, dat
het succes van de biografie
door Annie Cohen-Solal, die
vorig jaar zo'n onverwacht
succes was in Nederland
mede aanleiding was tot deze
nieuwe uitgave. „De jaren des
onderscheids" is het eerste
deel, „De laatste kans" het
vierde van de cyclus. De twee
tussenliggende boeken, „Het
oponthoud" en „De dood in
het hart" volgen in het najaar
en volgend voorjaar, alles is
geheel opnieuw vertaald door
Jan Versteeg.
Van de Engelse auteur J. G.
Ballard (bekend van „Empire
of the Sun") is een nieuw,
groots epos in vertaling ver
schenen: „De dag van de
schepping". Het verhaal
speelt in de droge wereld van
Centraal Afrika, waar een
arts met een leegstaande kli
niek (de guerrilla en de rege
ringstroepen maken zijn werk
onmogelijk) op zoek gaat naar
water voor de bestrijding van
de droogte.
Een indringende erotische ro
man uit Frankrijk is „De sla
ger" van de hand van Alina
Reyes, die voor dit boek de
Prix Pierre Louys ontving.
Een debuut uit 1987, waarin
de hevige passies van een jon
ge vrouw bijna in slagers
beelden worden beschre
ven. Heel veel vlees, letter
lijk. Heftig doorleefd schok
kend en nogal onthutsend
voor een lezer die zich een
andere voorstelling van de
erotische verbeeldingen en
ervaringen van een aardige
jonge vrouw heeft gevormd.
Wel heel knap en geobse
deerd.
Twee-en-twintig jaar geleden
verscheen „De vice-consul",
een van de mooiste romans
van Marguerite Duras voor
het eerst in de Nederlandse
vertaling van Jean Schale-
kamp. Van Gennep, die het
werk van Duras een goede
plaats in zijn fonds heeft ge
geven hij brengt veel van
haar in vertaling zorgt
voor een heruitgave van dit
meeslepende beeld van tropi
sche passies en eenzaamheid
in Calcutta.
Latijns-Amerikaanse schrijf
sters zijn bijeengebracht in
een bundel met vertaalde ver
halen, uitgegeven door Unie
boek. Onder de titel „Tegen
draadse tango's" lees je verha
len van vrouwen uit Chili
(onder wie Isabel Allende), uit
Argentinië en uit Uruguay
(bijvoorbeeld Teresa Porze-
canski). In een nawoord
wordt wat informatie ver
strekt, ook zijn er andere ge
gevens opgenomen. Het bun
deltje bewijst weer eens hoe
veel materiaal uit die landen
nog al te weinig bekend is m
onze wereld.
Jean-Paul Sartre: ideeën
breedvoerig uitgewerkt.
FOTO: AFP
In deze rubriek besproken
en genoemde boeken:
„Het verzonnen kind in
triges rond geboorterege
ling". verhalen. Uitgave Ad
Donker. Prijs 19,50.
Drs. P.: „Esmeralda of de
macht van het woord". Uit
gave Wolters-Noordhof. Ge
schenk-uitgave.
„Sprookjes van Anderen".
Uitgave Wal va-boek. Prijs
ƒ17,50.
Michel van der Plas: „Zo
nen en dochters" - inter
views. Uitgave Bosch
Keuning. Prijs 29,50.
Diny Schouten: „Toen was
geluk heel gewoon" - een
leesboek uit de jaren vijf
tig. Uitgave Unieboek. Prijs
ƒ27,50.
Martin van Amerongen:
„Een kleine dondersteen".
Uitgave De Arbeidersprijs.
Prijs ƒ29,90.
Godfried Bomans: „Schrij
ven is schrappen". Uitgave
Amber. Prijs 18,50.
Jean-Paul Sartre: „De we
gen der vrijheid", deel I:
„De jaren des onder-
scheids", prijs ƒ22,90 en
deel IV: „De laatste kans",
prijs ƒ39,90. Uitgave Bert
Bakker.
J. G. Ballard: „De dag van
de schepping". Uitgave Am
ber. Prijs 34,50.
Alina Reyes: „De slager" -
Uitgave De Arbeiderspers.
Prijs ƒ19,90
Marguerite Duras: „De vice-
consul" - uitgave Van Gen
nep. Prijs ƒ24,50.
„Tegendraadse tango's - ver
halen van schrijfsters uit
Zuid-Amerika. Uitgave
Unieboek. Prijs ƒ29,90.
Naast allerlei extravaganza geeft „Mode bronnenboek" ook een
goed overzicht van de ontwikkelingen in de meer conventionele
mode.
FOTO: PR
Een geschiedenisboek met ko
kerrokken, badpakken, vlin
derbrillen en hanekammen. In
het overzicht van tachtig jaar
mode dat de Engelse Amy de
la Haye in haar „Mode bron
nenboek" in beeld brengt kom
je het allemaal tegen Amy de
la Haye studeerde aan het
Royal College of Art in Lon
den en is docente modege
schiedenis:
Haar in het Nederlands ver
taalde boek biedt een boeiend
overzicht van de ontwikkeling
in de modewereld sinds 1900.
In hoofdstukken die steeds
tien jaar bestrijken analyseert
De la Haye niet alleen de in
vloed die vooraanstaande mo
deontwerpers op het mode
beeld hebben. Een belangrijke
plaats in haar boek is inge
ruimd voor de kleding die
door alle maatschappelijke
klassen wordt gedragen. Zelfs
extreme groepen als de Teddy
Boys uit de jaren vijftig, de
Mods uit de zestiger-jaren en
de Punk Rockers uit de jaren
zeventig zijn er in terug te
vinden.
Met de meer dan 350 foto's die
de diverse modeperiodes tref
fend typeren onstaat een in-
terressante kijk op kledingge
drag dat zich aanpast aan ver
anderde maatschappelijke nor-
Het Mode-bronnenboek is een
fraai vormgegeven naslagwerk
voor studenten aan modeaca
demies, modeontwerpers en
allen die in mode geïnteres
seerd zijn.
HANS SCHNEIDER
Amy de la Haye: „Mode
bronnenboek". Uitgeverij:
Van Dishoeck. Prijs ƒ89,50.
Hij heeft voluit in het nieuws
gestaan: Anne de Vries, hoofd
van de Dienst boek en jeugd
van het Nederlands Biblio
theek en Lektuurcentrum in
Den Haag.
De belangstelling, ook in deze
krant, kwam naar aanleiding
van zijn promotie vorige week
op het proefschrift: „Wat he
ten goede kinderboeken?".
Hierin behandelt De Vries
honderd jaar opvattingen over
kinderboeken in het onder
wijs, in kranten etc Ook de
kritieken (recensies) op kin
derliteratuur komen uitvoe
ring aan de orde.
Een van de conclusies is dat
vroeger en nu eigenlijk dezelf
de vragen en meningen over
kinderboeken gelden.
Het proefschrift is een uiterst
plezierig lezend overzichtelijk
en interessant boek geworden.
LUTSÉN KOOISTRA
Anne de Vries: „Wat heten
goede kinderboeken?".Uitga-
ve Querido. Prijs ƒ42,50.
ADVERTENTIE
1 (3) Wim Kan
De dagboeken van Wim
Kan
Deel 2: De Televisietijd
2 (1) Umberto Eco
De slinger van Foucault
4 (-) Kaas Nootaboom
De wereld één reiziger
Cazemier
Boeken- Tijdschriften
Kopermolen 10.
2317 P8 Leiden
Tel. 071-22 00 22
J. Ginsberg bv
Breestraat 127-129
2311 CM Leiden
Tel. 071-12.46.42
is Lennon
Jkt graantje mee
vertaalster Parma van
Jon het bij het rechte eind
left, zijn de Engelsen een
vergenvolkje. In elk geval
•schrijft ze in „John Lennon,
iljn broer" Lennons oom
!|orge als „een vriendelijke
i meter tachtig lang,
i vaak zijn hoofd tegen de
jurpost stootte". Wat is dat
|or onzin? Een modale deur
Westeuropees huis is
;er dan twee meter hoog, en
I is geen enkele reden om
tl te nemen dat dat in Enge-
;hd anders is. Zo'n vergissing
I het vertalen van een En-
lengtemaat doet het erg-
vrezen voor de betrouw-
larheid van de hele verta-
Ig. Het gaat hier om het re-
s van Julia Baird, halfzuster
John Lennon, die zich
haart in de gelederen van al
je mensen die ooit iets met de
'latles te maken hadden en
larvan via hopelijk goed ver-
Jpende boeken getuigenis
4n doen. Ze vertelt over met
'Jhn gedeelde ervaringen uit
jjar kindertijd en dat levert,
I eerlijkheid gebiedt dat te
«lelden, een niet onaardig
leesboek op.
J RENE DE COCQ
jdia Baird: „John Lennon,
,}ijn broer". Uitgave De
tern, Baarn. Prijs ƒ27,50.
Vooral hoog te paard en in vol ornaat was Benito Mussolini voor
veel vrouwen begerenswaardig.
fn Italië is met veel trom
geroffel „Caro Duce"
(Dierbare Leider) op de
markt gekomen. Een ver
zameling brieven van
vrouwen aan Benito Mus
solini, geschreven tussen
1922 en 1943. Het gaat om
een keuze van 80 missie
ven uit de honderden die
bewaard worden in het
Italiaanse Staatsarchief.
De vrouwen die hun hart
luchten bij de Italiaanse fascis
tische dictator komen uit alle
lagen van de bevolking. Zowel
huismoeders nemen de pen ter
hand als geestelijken, scholie
ren. dames van adel of vrou
wen van lichte zeden.
Wat het eerst opvalt is de
pompeuze taal en de geëxal
teerde, onkritische bewierro-
king van „De Leider": „Be
wondering, grenzeloos geloof
in U Ed. sedert het moeilijke
jaar 1919, de duidelijke visie
van het schitterende Italië van
de toekomst heeft mij, jonge
vrouw, geïnspirireerd, dat
schreef ik U Ed. al in het jaar
1922 vandaag, nu de goddelij
ke titanendroom van U Ed.
werkelijkheid is geworden sta
ik me toe U het gedicht ..Dux"'
als geschenk toe te zenden...",
schreef Wera B.M. uit Reggio
Emilia op 14 februari 1935 als
begeleidend briefje bij een lan
ge ode die begint met: „Te
paard, imponerend, recht en
fier, het mannelijk gezicht als
van een Romein uit de Oud
heid, gegoten in brons...". Mus
solini zou in de kantlijn van de
brief „lijkt me verdienstelijk"
schrijven.
Smeekbede
Vervlochten met de lof op de
Duce wordt vaak een smeek
bede geformuleerd die kan
gaan om een kind van de lei
der of om een simpel bezoek,
maar ook om het teniet doen
van een aangedaan onrecht,
om geld of zelfs om een naai
machine. Veel brieven willen
gewoon duidelijk maken dat
de schrijfster een toegewijde
fasciste is. Andere brieven be
geleiden een geschenk, zoals
dat van de arme boerin uit
Castegnero die bij het ploegen
van haar land twaalf gouden
muntstukken opgraaft en die
aan Mussolini stuurt met de
woorden „geef aan Italië wat
Italië toekomt", of zoals Zuster
Dorothea van de Congregatio
Sororum die een postwissel
van 1.000 lire bijsluit.
Na het begin van de oorlog
zijn er moeders die in brieven
vol pijn mededelen trots te zijn
dat hun zoon het leven heeft
gegeven voor de Duce, maar
er worden ook bittere, verwij
tende doembrieven geschre
ven door vrouwen die hun
man verloren, die honger lij
den of die met afgrijzen reage
ren op de jodenvervolging.
De laatste brief in het boek is
er één van ettelijke pagina's
die een anonieme schrijfster
uit Milaan - ze ondertekent
met Dienares Gods - redigeer
de van oktober '39. tot 10 juni
'40. Ze deed hem op de post op
de dag dat Mussolini meedeel
de dat Italië deelnam aan de
oorlog. In het ellenlange
schrijven dreigt, bidt, vloekt,
smeekt en bezweert ze Musso
lini Rome te verlaten, de
macht op te geven en zijn le
ven in veiligheid te stellen. De
politieke raad die ze de Duce
geeft komt uit de Hemel, zo
schrijft ze „en de reden waar
om ik dit doe ligt in de vrede
waar het hele Italiaanse volk
op wacht". Het heeft niet mo
gen baten.
„Caro Duce" wordt verlucht
met foto's uit de 20 jaar dat de
dictator aan de macht was met
als onderschriften verbluffend
toepasselijke passages uit de
brieven. De brieven worden
niet in chronologische volgor
de afgedrukt maar alfabetisch,
naar het werkwoord wat het
geheel het best samenvat. Een
onnodige trouvaille.
Het boek heeft geen pro- of
anti-fascistische pretenties. De
verdienste, zo wordt uitgelegd
op de flap, ligt in het weerge
ven van historisch materiaal
zonder filter of interpretatie.
Het is voer voor psychologen,
bij alle anderen komt waar
schijnlijk dat ene zinnetje uit
een lied van Bob Dylan weer
voor de geest ..Don't follow
leaders...".
Wie de brieven leest wordt er
anti-autoritair van en krijgt
een hekel aan „dwepen met
Niet veel tegenstandsters van
de Duce hebben hem geschre
ven, dat spreekt vanzelf. Mis
schien moet nu een boek vol
gen met daarin woorden en
daden van verzetsstrijdsters.
"Caro Duce - Lettere di don-
ne italiane a Mussolini -
1922 - 1943" Prefazione di
Camilla Cederna - Rizzoli,
Milaan 1989.
Boek- en kantoorboekhandel
Veenerick
Noordeinde 33
237.1 CM Roelofarendsveen
Tel. 01713-16033
...uw l.ibris boekhandel
Leiden. Leiderdorp. Oegstgeest
Katwijk. Voorschoten
Deze top 5 ie samengesteld^
naar aanleiding van de
verkoopcijfers bij de boven
staande handelaren.
GRATIS ELKE WOENSDAG DE
BIJLAGE BH UW KRANT MET
INFORMATIE OVER FILMS. MUZIEK
THEATER. RECREATIE. EXPOSITIES
EN EEN COMPLETE AGENDA