De doodstraf in geen geval
p
1
1
ll
mal
Ie
Geschiedenis
Indianen
gered van
de vuilnisbelt
Wereld wij cJ
actie
Amnesty 1!
Internatioi^
CcidócSouAcmt
ZATERDAG 13 MEI 1989 PAGJ
HL
Op deze stoel
stierf vorig jaar )ert
de Amerikaan plu
Willy Darden. )an
Vermoedelijk
onschuldig aan
het misdrijf dat
hem ten laste was >res
nas
kei van De Smidt. Maar Van <L
voert de argumentatie van De'
maar al te graag aan.
De argumenten voor de doodstil
overwegend van emotionele aaijj
gelding en afschrikking. Ze vertfc
bpvendien enkele discrimineren!^
nies, zoals over 'personen met sQm
afwijkende geaardheden die ziclLn
openlijker en luidruchtiger duq f
manifesteren'. Van der i
van overtuigd dat met herinvoer!1'^:'
de doodstraf de criminaliteit in d -
kan worden afgeremd. Onderzo/iu
de 35 landen die de doodstraf sint
hebben afgeschaft, hebben dit eelt
aangetoond. Over de vermeer -j
schrikking zegt Van der Bos: ..Ani
de mogelijkheid de doodstraf te
zal misdadigers afschrikken".
Maar in het Amnesty-rapport r
daartegen een steekhoudend an
aangevoerd. Een Japanse gevangó
chiater heeft in de jaren vijftig lr.
oordeelde moordenaars onderzot;
kon niemand vinden die zich herijk
dat hij voor het misdrijf eraan dd
hij ter dood veroordeeld zou fL 1
worden.
r k (r
t/moties |itz<
lan
Maar Van der Bos is standvastigeng
mening en blijft met emotioneljjj
menten komen: „Als iemand van^,00
milie het slachtoffer wordt van
dan vind ik het een logische reaik t
u de dader dood wenst. Als een n[^
naar op proefverlof opnieuw een
pleegt, dan moet je toch voorkonL
zoiets ooit weer gebeurt". Van cr^,
vindt meervoudige moordenaars^
risten en drugshandelaren de dcrjv
verdienen. Hij wil alleen over Ne(
praten en weigert gebeurtenissen^^
dies in andere landen te betrek^^
zijn overwegingen.
Voor hem is het duidelijk wie
land een terrorist is. „Ik heb e
mee te maken dat in Zuidafrika
partij het over terroristen heeft en
dere over vrijheidsstrijders. In zo
atie leven we hier niet en komen 1
niet. Wij leven hier in een demo<
land. Iedere verdachte krijgt een
proces"
Dat is voor Van der Bos zo zekei
voortbestaan van het koningshi
de lectuur van zijn organisatie
de vastbeslotenheid ook overdi
De Stichting ABC is een uiterst
club die de criminaliteit dus wil
den met herinvoering van de doi
maar die ook nog andere angstaa
de ideeën heeft, zoals over
vreemdelingenverkeer'. Van der I
beroepsmilitair, laat zich met all<
uit Amnesty's rapport niet om
Hij staat in ons land met zijn org,
echter op een eilandje. Maar in
heeft hij gelijk: de doodstraf wei
de geëxecuteerde van het pleg<
verdere delicten. „Maar de dc
roeit de misdaad niet uit", zegt i
ty. „Het is een schijnoplossing. D
wekken van de misleidende indi
er maatregelen worden genomen,
de aandacht afgeleid van de maat
die echt nodig zijn om misda
voorkomen. De doodstraf beschel
samenleving niet. Net als martelii
doodstraf wreed, onmenselijk en
derend. Het alternatief voor de
straf is net als het alternatief voor
ling: afschaffing".
MARSCHA VAN N<!
de pijlen, braken ze in stukken ei:V
pen die in het vuur".
Maar het waren ook de Nederlanc
de Indianen kennis lieten mak<
een slechte gewoonte, het drinki
alcohol.
Echter het bleef niet altijd pais
tussen de Nederlanders en de De
De eerste moeilijkheden ontston
1632. In 1643 vond er zelfs een i
partij plaats onder leiding van
neur Willem Kieft.
Ooggetuige van die moordpartij
David Pieterszoon de Vries.
niets anders dan vuur en hoorde
kreten van de Indianen, die in hu
werden vermoord. De soldatt
schouwden het afslachten van de
dianen als een Romeinse helde
Baby's werden aan de borsten vi
moeders ontrukt en in tegenwoon
van hun ouders in stukken geh<
waarna de stukken in het vuur en
water werden gegooid. Andere zi
gen werden aan korte plankjes gel
en dan kapot gesneden, doorstoi
doorboord en op een vreselijke w
geslacht, zodanig dat een hart vaJ
er door gebroken zou worden". pJV
ROEL KW,
GENEMUIDEN - In de biblio
theek van de universiteit van Penn
sylvania in Philadelphia worden
twee onaanzienlijke boekjes ge
koesterd. Het zijn twee met de
hand geschreven bundeltjes. De
kostbare kleinoden bevatten de
oudst bekende versie van de Wa-
lam Olum: het enige overgebleven
boekwerk van Indianen ten noor
den van Mexico.
Dat dit manuscript bewaard is gebleven,
mag een wonder worden genoemd. Het
origineel kwam ooit in handen van een
zekere dr. Ward. Deze arts maakte in
1820 een reis voor wetenschappelijk on
derzoek door het Indianengebied aan de
White River, in de huidige staat India
na. Hij wist tijdens een epidemie een
aantal Delaware-Indianen het leven te
redden. Uit dankbaarheid schonken zij
hem een verzameling plankjes, stokken
en vellen boomschors. Daarop waren in
rode kleurstof tekens en hiërogliefen
vastgelegd. Het bleek de complete ge
schiedenis te zijn van deze Indianen
stam.
Enkele jaren daarna werd dit origineel
aangevuldimet een tekst in de Delaware-
taal en een vertaling in het Engels, die
werd gemaakt door een vriend van dr.
Ward. Deze Constantine Samuel Rafi-
nesque gaf na jarenlang zwoegen een
werk uit waarin de volledige vertaling
van de Walam Olum was opgenomen.
Het verwachte verkoopsucces bleef ech
ter uit. Rafinesque stierf gedesillusio
neerd en volkomen bankroet. Een groot
deel van zijn verzameling en veel onge
publiceerde handschriften kwamen te
recht op de vuilnisbelt van Philadelphia.
De beide aantekenboekjes van de Wa
lam Olum werden ternauwernood gered.
Een zekere professor Haldeman kocht
ze, waardoor ze behouden bleven.
Ruim anderhalve eeuw later is Jelle Kas-
persma, een onderwijzer uit Genemui-
den, er in geslaagd het heilige boek van
de Delaware-Indianen in het Nederlands
te vertalen. Een omvangrijke klus, waar
mee hij zich een jaar lang heeft bezig ge
houden.
Dank zij de bemiddeling van Indiaanse
vrienden kwam Kaspersma in het bezit
van fotokopieën van de Walam Olum.
Met het plan en de vastberadenheid om
dit werk te vertalen stapte hij naar uitge
ver Ankh-Hermes in Deventer, die niet
aarzelde met Kaspersma in zee te gaan.
Volgens Kaspersma en de uitgever ver
dient de Walam Olum een vooraan
staande plaats in de wereldliteratuur. De
Nederlandse vertaling is dezer dagen
verschenen; het boek kost 49,50 gulden.
Walam Olum betekent letterlijk: „Het
geen geschreven is met rood". Vrij ver
taald komt dit het beste overeen met ons
gezegde: „Het staat zwart op wit". Boze
tongen beweren dat de Walam Olum
omstreeks 1800 slechts vervaardigd is
om herlevende nationalistische gevoe
lens van de Delaware-Indianen op te
krikken. „Volkomen uit de lucht gegre
pen". meent Kaspersma. „De Delaware
verkeerden doorlopend op de rand van
de ondergang en ze hadden zeker geen
tijd en gelegenheid een fake-geschiedenis
in elkaar te zetten".
De Walam Olum vertelt de geschiedenis
van de Delaware vanaf de schepping.
Het is opgedeeld in zes boeken. Het eer
ste vertelt het scheppingsverhaal, het
tweede beschrijft de zondvloed. Opmer
kelijk daarbij zijn de parallellen die ge
trokken kunnen worden met enkele pas
sages in de bijbel.
In het derde boek staat een soort volks
verhuizing centraal van deze Indianen
stam naar het Noordamerikaanse conti
nent. De boeken vier en vijf verhalen
over de opperhoofden en hun daden.
Het vijfde boek eindigt met de komst
van de blanken. De teloorgang van dit
Indiaanse volk tussen 1609 en 1820
komt in het laatste boek aan de orde.
Ook Nederlanders nemen een promi
nente plaats in in de geschiedenis van de
Delaware. De eerste ontmoeting met de
Nederlanders in 1609 maakte veel in
druk op de Indianen. De Nederlanders,
die in opdracht voeren van de Verenigde
Oostindische Compagnie, stonden onder
bevel van de Engelsman John Hudson.
Deze schreef over de ontmoeting met de
Delaware zeer lovend: „Toen wij het
huis naderden, werden er twee matten
voor ons neergelegd om óp te zitten, en
er werd onmiddellijk enig voedsel opge
diend in kunstig gemaakte schalen. Twee
mannen werden meteen met pijl en boog
op jacht gestuurd. Spoedig daarna kwa
men ze terug met een stel kwartels, die
ze geschoten hadden. De inboorlingen
waren hartelijke mensen, want toen ze
zagen dat ik niet van plan was bij hen te
blijven, veronderstelden ze dat ik bang
was voor hun bogen en pijlen. Ze namen
Sinds 1980 zijn er maar liefst 40.000 mensen
geëxecuteerd, van wie een onbekend aantal om politieke
redenen. De doodstraf bestaat nog in 101 landen, die
daar wordt voltrokken voor een groeiend aantal
misdrijven variërend van ontvoering tot handel in drugs.
In 1987 alleen al waren er 1185 doodvonnissen in 69
landen en 769 executies in 39 landen. Voor zover bij
Amnesty International bekend, een topje van de ijsberg.
Verontrustende cijfers. Sinds 1980 hebben vijfendertig
landen de doodstraf afgeschaft. In 1987 nam de DDR als
eerste land in Oost-Europa de beslissing tot afschaffing.
In andere landen, zoals in de Sovjetunie en Libië wordt
de toepassing beperkt. Amnesty International is een
wereldwijde campagne tegen de doodstraf begonnen. De
Universele verklaring van de Rechten van de Mens
erkent namelijk „ieders recht op leven" en verklaart „dat
niemand onderworpen mag worden aan folteringen,
noch aan wrede, onmenselijke of onterende behandeling
of bestraffing". De doodstraf is daarom een schending
van deze rechten. Maar zelfs in ons land, waar de
doodstraf in 1870 werd afgeschaft, gaan stemmen op
voor herinvoering ervan.
AMSTERDAM - In de Verenigde
Staten zitten 2200 mensen te wach
ten in dodencellen. Sinds 1984 va
rieert het aantal terechtstellingen
tussen de achttien en vijfentwintig
per jaar. Zwarten vormen twaalf
procent van de nationale bevol
king, maar maken 41 procent uit
van de ter dood veroordeelde ge
vangenen. Het bewijsmateriaal
wekt dan ook de indruk dat vooral
het ras van de veroordeelde van
grote invloed is op het al dan niet
opleggen van de doodstraf. Geen
wonder dat in de Verenigde Staten
bezorgdheid bestaat over de kwali
teit van de rechtspleging. Zwarte
beklaagden zijn, vooral in de zui
delijke staten, vaak door blanke ju
ry's veroordeeld nadat de officier
van justitie zijn bevoegdheden ge
bruikte om zwarte aspirant-juryle
den uit te sluiten.
De doodstraf wordt ook na 'eerlijke'
processen nogal eens ten onrechte opge
legd. De aanklacht kon worden ingetrok
ken, maar in sommige gevallen werden
gevangenen toch terechtgesteld. Een in
1987 gepubliceerde studie noemde 349
gevallen in de Verenigde Staten tussen
1900 en 1985, waarbij onschuldige men
sen veroordeeld werden wegens halsmis
drijven; 23 van deze mensen werden te-
Techtgesteld. Sinds 1985 zijn er ten min
ste twee gevangenen terechtgesteld die
toch onschuldig waren, reden genoeg om
stelling te nemen tegen de doodstraf.
Onschuldig
Willie Jasper Darden werd op 15 maart
1988 's morgens in alle vroegte terecht
gesteld. Op dat moment had hij 54 jaar
geleefd, waarvan veertien in een doden
cel. Zijn verhaal begint op 8 september
1973 in Lakeland in Florida. Aan de
westelijke uitvalsweg staat de meubel
zaak van Jim en Helen Truman. Vlak
voor sluitingstijd, zo luidt de officiële le
zing, komt een zwarte man de winkel
binnen en eist met getrokken revolver
de inhoud van de kassa op. Hij schiet
Jim Truman neer en mishandelt de
vrouw. Een buurjongetje dat op het la
waai was afgekomen om te helpen moet
dat bekopen met kogels in nek en mond.
Omstreeks hetzelfde uur rijdt wat ver
derop Willie Darden, veroordeeld tot zes
jaar wegens insluiping en die zaterdag op
weekendverlof, met zijn auto in een
sloot. Een voorbijganger meldt dat onge
val bij de politie en Darden wordt nog
dezelfde nacht van zijn bed gelicht. Als
later in de sloot bij de auto een verroest
pistool wordt gevonden en het buurjon-
Peter van der
Horst en Ingrid
Martens van
Amnesty
International:
Wij zien slechts
het topje van de
ijsberg. Landen
lopen niet te koop
met hun
doodvonnissen.
getje Darden als de dader aanwijst, oor
deelt een jury na een kort proces Darden
unaniem schuldig aan moord, roof en
poging tot moord. Pas later rijzen er
twijfels, maar een werkelijke kans om
zijn onschuld te bewijzen heeft hij nooit
gehad. Ondanks verklaringen van twee
afzonderlijke alibi-getuigen dat hij niet
ter plekke had künnen zijn op het mo
ment van de moord en ondanks interna
tionale verzoeken om gratie werd het
vonnis voltrokken.
De andere gevangene die mogelijk ten
onrechte is geëxecuteerd was Edward
Earl Johnson. Hij hield steeds vol dat hij
op 20 mei 1987 de moord op een blanke
politieman niet had gepleegd en dat hij
werd gedwongen een bekentenis te on
dertekenen op basis waarvan hij ter
dood veroordeeld werd. Na zijn terecht
stelling heeft een getuige verklaard dat
zij met Johnson in een biljartgelegenheid
was op het moment van de moord.
Onthutsend
Amnesty International heeft in het zo
juist gepubliceerde rapport 'De Dood
straf in geen geval' een indrukwekkend
overzicht gegeven van hoe er in de we
reld met de doodstraf wordt omgespron
gen. Onthutsende feiten over de aantal
len doodvonnissen, het politieke mis
bruik van de doodstraf, maar ook over
methoden van doden variërend van ste
nigen tot ophangen. „We zijn zelf ook
geschrokken van de resultaten van het
onderzoek", zegt Ingrid Martens van
Amnesty in Amsterdam. „In de landen
die ons omringen bestaat de doodstraf
niet meer, maar in nogal wat andere Eu
ropese landen, zoals Roemenië, worden
nog doodvonnissen voltrokken. Er
wordt vaak politiek misbruik gemaakt
van de doodstraf. Ik hoef alleen maar
naar Iran te wijzen. We weten niet eens
hoeveel mensen daar jaarlijks worden
geëxecuteerd. De aantallen die ons berei
ken vormen een topje van de ijsberg.
Landen lopen niet te koop met hun
doodvonnissen".
In 1983 heeft Amnesty ook een werel-
wijde campagne gevoerd tegen martelin
gen. Toen is er een verdrag tegen marte
lingen door de Verenigde Naties aange
nomen. In 1980 begon de mensenrech
tenorganisatie ook de strijd tegen de
doodstraf. Sinds *Öie tijd hebben vijfen
dertig landen besloten de doodstraf af te
schaffen. De wereldwijde campagne die
nu is begonnen moet ook andere landen
ervan doordringen dat de doodstraf een
schending is van de mensenrechten.
Campagneleider Peter van der Horst:
„We benaderen landen waar al een dis
cussie over de doodstraf is. Daar maakt
onze actie de meeste kans". Er worden
groepen benaderd om regeringen schrif
telijk te overtuigen. In Nederland wordt
kerkelijke organisaties, jongerengroepen,
juristen, artsen en politieke groeperingen
gevraagd mee te doen aan de campagne.
„Het heeft geen zin massaal actie te voe
ren, je moet de landen met ter zake
doende informatie benaderen. In veel
landen is de toestand in dodencellen
zorgwekkend. Executiemethoden zijn
vaak wreed en brengen onnodig leed
met zich mee. Artsen kunnen daartegen
in opstand komen. Ondanks internatio
nale verdragen tegen executie van kinde
ren worden er toch kinderen terechtge
steld. In de VS zitten ruim dertig men
sen in dodencellen die ten tijde van hun
misdrijf minderjarig waren. Jongerenor
ganisaties kunnen zich hiertegen sterk
maken".
De campagne die tot eind dit jaar duurt
spoort de genoemde groeperingen aan
brieven te schrijven naar landen waar de
doodstraf nog van toepassing is.
Bliksemacties
Daarnaast zijn er 'bliksemacties' georga
niseerd. Wereldwijd worden de mensen
rechtenorganisaties geïnformeerd over
naderende terechtstellingen, er worden
brieven geschreven, telegrammen ge
stuurd naar ambassades en regeringen of
telexen verzonden met verzoeken om
gratie. Elke week krijgt de campagnelei
der een aantal van die verzoeken bin
nen. Deze week nog ontving hij een lijst
van 29 gevangen Iraniërs die geëxecu
teerd zouden worden. Er worden in alle
delen van de wereld 'bliksemacties' ge
houden. Het is overigens niet bekend of
de executie van de Iraniërs is uitge
voerd.
Toch klinken ook in Nederland stem
men op voor herinvoering van de dood
straf. Daar is zelfs een organisatie voor
opgericht: De Stichting Appèl Bestrij
ding Criminaliteit (ABC) met inmiddels
zevenhonderd leden. Bestuurslid is D.
van der Bos uit Warns. De organisatie
weet zich sinds vorig jaar gesteund door
R. de Smidt, beleidsmedewerker van de
Directie Gevangeniswezen van het mi
nisterie van justitie. In 1988 hield hij op
persoonlijke titel in het maandblad Ba
lans (voor mensen die bij het gevange
niswezen werken) een pleidooi voor her
invoering van de doodstraf in ons land.
De Smidt schilderde in zijn artikel
moordenaars af 'als tumoren die verwij
derd moeten worden'. Huiveringwek
kend noemden vertegenwoordigers van
reclasseringsinstellingen destijds het arti-
