nSïle
is overal waar de liefde ademt
i
gesi
blon<
serl.,
:eif ge
l bezi
hebl
Jan Rood: „Toen Hij aan het
"de geest gaf, gaf hij in een andere
tiis van het woord Zijn Geest".
FOTO: CEES VERKERK
ZATERDAG 13 MEI 1989
Kerstmis is niet moeilijk.
Op Kerstmis is Jezus van Nazareth geboren.
Volgens sommigen de Zoon van God en
anderen een zoon van God, maar hoe dan
ook een goed en gedenkwaardig mens.
Met Kerstmis zitten ook in onze overwegend
ongodsdienstige tijd de kerken tjokvol.
Pasen is al een stuk minder toegankelijk - en
onder randkerkelijken navenant minder
populair. Christus' Verrijzenis uit de dood;
een verhaal dat de uiteindelijke overwinning
van het leven moet duidelijk maken?
Hoezo overwinning?
Maar nog ongrijpbaarder lijkt de Nederdaling
van de heilige Geest te zijn waaraan wij met
Pinksteren twee vrije dagen te danken
hebben.
De apostel Lucas in zijn verslag 'De
Handelingen van de Apostelen': „Toen de
dag van Pinksteren aanbrak, waren allen
bijeen op dezelfde plaats. Plotseling kwam uit
de hemel een gedruis alsof er een hevige wind
opstak en heel het huis waar zij gezeten
waren, was er vol van. Er verscheen hun iets
dat op vuur geleek en zich in tongen verdeeld,
op ieder van hen neerzette. Zij werden allen
vervuld van de heilige Geest en begonnen in
vreemde talen te spreken, naargelang de
Geest hun te vertolken gaf'.
Een onzer kleingelovige verslaggevers ging te
rade bij de rooms-katholieke pastor Jan Rood
in Voorburg, liet zich nader voorlichten door
de gereformeerde oud-testamenticus dr.
Meindert Dijkstra in Oegstgeest, en belandde
uiteindelijk bij de Hilversumse oud-
katholieke psychiater B. Sonnenschein.
Een verslag van dit laatste gesprek staat op de
volgende pagina.
Oud-testamenticus dr. Meindert Dijk
stra: „Zoals een natuurkundige bijvoor
beeld kan zeggen dat energie het dragend
beginsel is van het universum, zo zeggen
wij: al wat er is, is er dank zij de liefde.
De liefde is het scheppend principe".
FOTO: LÜTSEN KOOISTRA
Harze
'end 'rburg/oegstgëi-.st -
csteren ongrijpbaar?", lacht
J* j^food. „Ben je gek! Pinksteren
net hó voor het grijpen, overal om
vR|(jeen. Je moet er oog voor heb-
?976|zeker, maar als je oplet kom
|e dag wel een gebeurtenis te-
waarvan je zegt: hier voltrekt
iets goeds, iets moois. Hier
IT^festeert zich een geest van lief-
1 ip zo'n moment is het Pinkste-
e Pinksteren, jongen, is de afwe-
de id van egoïsme en bedrog, van
aarpjelarij, laaielichterij en ver-
3i beo De afwezigheid van heel dat
vordq Van akelige levenservaringen
50 uu^311 we zeêêen dat het onge-
uuigheid is. Het is het gevoel dat
ijgt als zich een geest van soli
cit manifesteert, als er een dui-
ce wil is om te communiceren
lkaar op de been te helpen,
dat is niet zo moeilijk".
6.00
lood. levensgenieter en pastoor van
ochie van de Verrezen Christus in
urg, vindt de meeste dingen in het
niet zo moeilijk. Dat zie je gelijk
Jjn oogopslag. Maar dat het, in zijn
iommcrde taalgebruik „barst van
nksteren om ons heen" vereist vQor
ND iele tobbers toch wel enige toelich-
Waarbij allereerst moet worden
lijk gemaakt wat er morgen, op het
Jvan Pinksteren, dan wel voor ex-
ian de hand is in vergelijking met
1 andere Pinksteren,
ifeest dat we morgen vieren heeft
bel nog eens in het bijzonder stil te
bij het wonderlijke feit dat er zo-
icstaat als een geest van liefde en
Iritcit. Een geest die er immers ook
tad kunnen zijn. Maar die ons ge-
^en is. En die ons zo dierbaar is
kingse haar - ik zeg haar want ik kan
495iiet anders dan als vrouwelijk erva-
dat we haar dus met een hoofdlet-
ihrijven. En het liefst nog spreken
ïoojlc heilige Geest. Morgen. Pinkstc-
«kft feest van de Nederdaling van de
Geest, staan we daar speciaal bij
aar in feite is het elke dag Pinkste-
óals het ook elke dag Pasen is en
Je Vrijdag".
Iiteren als fe.est waarop mensen de
lof de Geest, van de liefde geden-
Hierbij kan ook de doorsnee jaren-
lg-sccpticus zich nog wel iets voor-
n. Gedenken is voor hem geen pro-
n. want hij gedenkt ook zijn ver-
^ag of zijn huwelijksdag. En een
'van liefde en solidariteit kent hij
n dit n a' U'1 die buitengewoon plezierige
n dat hij, zoals dat heet, 'verliefd' is.
[het gedenken van een Geest van
it u of - akkoord. Maar waar de scepticus
gaat voelen, waar de vrees
Jbckruipt dat hem een oor wordt
"n9 tnaaid. is het moment waarop Jan
erenj die Geest van liefde gelijk stelt
4 God.
lat doet deze Rood natuurlijk wel
x bei -te" -^C Geest van liefde, de heilige
-it is God".
8-48Maar is deze definitie, om nou maar
848 één tegenwerping te noemen, niet
jeetje beperkt? Er valt in dit univer-
8-48 behalve liefde, nogal het een en an-
0,i8méér waar te nemen.
uópginsel
7,80Meindert Dijkstra, gereformeerd, en
0?6«estamenticus te Oegstgeest: „Zeker
2,90 Fr mccr waar te nemen. Maar als we
bn dat God liefde is, ontkennen we
5,44 bok niet. Wat we bedoelen is dat
7,98 P het dragend beginsel is. Zoals een
iurkundigc bijvoorbeeld kan zeggen
J-5-energie het dragend beginsel is van
5,08 üniversum, zo zeggen wij: al wat er
s er dank zij de liefde. De liefde is
pcheppend principe".
1,16 trom er dan in het kerkelijk taalge-
k van 'de Geest' en niet van het
cipe van de liefde wordt gesproken?
[heeft volgens Dijkstra te maken met
podse cultuur van drie-, vierduizend
[geleden waarin het christendom im-
p zijn wortels heeft.
jt Oude Testament is ontstaan in een
waarin het abstracte denken nog niet
Intwikkeld was. In plaats van begrip-
:ruista's ^el Pnnc'Pe °f de essentie van
oetJeven gebruikte men het woord dat
G concreet datgene aangaf waarin die
Pinksteren in beeld gebracht door een Russische iconenschilder
van rond 1500, die deel uitmaakte van de Novgorod-school. De
Geest daalt neer in dertien stralen. Eén voor ieder van de aposte
len en een extra straal voor de Moeder Gods. In het midden van
de stralenbundel is het Godsteken afgebeeld. De cirkel geeft de
oneindigheid aan. Het loopt naar beneden uit in opnieuw drie
stralen die staan voor de Drieeenheid. De gebouwen symboliseren
vermoedelijk de Kerk (links) en de Tempel. De apostel links in
het midden is Petrus. Rechts in het midden zit Paulus. De figuur
onderaan wordt soms geïnterpreteerd als koning David, maar
meestal als de koning van de nog niet verlichte 'kosmos', de ont
kerstende wereld. Deze wereld wacht op het Woord, en de koning
wil dit graag ontvangen in de witte doek die hij in zijn armen
houdt. De icoon maakt deel uit van de tentoonstelling Van Pa
sen tot Pinkster" die nog tot en met tweede Pinksterdag te zien is
in de de Art.E+S Galleries aan het Noordeinde 86 in Den Haag.
FOTO: PR
essentie werd gezien. En die essentie
werd eerst en vooral ervaren in de
adem. In de lucht die we in- en uitade
men en waarvan we voortdurend afhan
kelijk zijn. Een paar minuten geen adem
en je bent er immers geweest. In die on
zichtbare. maar kennelijk alles beheer
sende adem, lucht, wind, werd het le
vensprincipe bij uitstek ervaren. Anders
gezegd: de geest van de godheid. Of kort
weg de Geest - de Roeach, zoals het He
breeuwse woord luidt".
„De associatie van adem met geest en
met levensbeginsel kennen we trouwens
ook in onze 20e-eeuwse taal nog heel
goed. Geworteld als we zijn in de joods-
christelijke traditie, spreken we bijvoor
beeld nog altijd van de levensadem. Als
je de laatste adem uitblaast, geef je de
geest. En 'de geest' staat ook in onze taal
nog dikwijls voor 'beginsel' of'principe'.
Als iemand iets doet in de geest van Ma-
hatma Ghandi, dan bedoelen we dat hij
handelt volgens de beginselen zoals
Ghandi die heeft uitgedragen. Denk ook
aan de uitdrukking „hij krijgt de geest",
waarmee we bedoelen dat iemand wordt
„ingeblazen" met creatieve kracht".
Essentie
Goed. De Geest geeft dus de essentie
weer van wat zich in het heelal voltrekt.
Die essentie is, volgens Jan Rood en
Meindert Dijkstra 'liefde'. Pinksteren,
Nederdaling van de heilige Geest, is een
feestdag waarop bij deze essentie in het
bijzonder wordt stilgestaan. Maar allicht
kan men er ook op andere momenten
bij stilstaan, en dat maakt duidelijk dat
Jan Rood het officiële feest niet nodig
heeft om toch van 'Pinksteren' te kun
nen spreken. Maar het maakt nog niet
helemaal duidelijk waarom hij Pinkste
ren en de heilige Geest er wél bij haalt
als hij op liefdevolle ervaringen stuit en
niet als het allemaal tegenzit. Als bij
voorbeeld de mensen elkaar de hersens
inslaan of verpletterd worden door een
aardbeving - wat in deze wereld toch
ook met hoge frequentie pleegt te gebeu
ren. Als liefde het dragend beginsel is
van de schepping, dan draagt het héél de
schepping, zou je zeggen - inclusief die
aspecten die ons niet bevallen.
Pastor Rood: „Maar die schepping is na
tuurlijk nog niet af, hè. Die is nog in
volle gang. Liefde is haar dragend begin
sel. haar Geest, maar dat beginsel is pre
cies wat het woord zegt: een beginsel.
Het is nog niet vervuld. Het is bezig tot
vervulling te komen. Dus je komt ook
veel niet-Pinksteren tegen. Het grootste
deel van de krant wordt gevuld met be
richten over wat wij ervaren als de dui
delijke afwezigheid van de Geest. Waar
dood en verderf worden gezaaid, tja,
daar is de Geest dus niet. Maar reden
voor pessimisme zie ik niet. Het komt
allemaal goed".
Uiteindelijk
Het komt allemaal goed, uiteindelijk
overwint de liefde - dat gelooft Jan
Rood vast en zeker. En dat geloof ba
seert hij op de komst van Jezus Christus
in onze wereld. Die geheimzinnige tim
mermanszoon uit Nazareth die. zegt
Rood. als geen ander de uiteindelijke
volmaaktheid van de schepping, de uit
eindelijke vervulling van het liefdesbe-
ginscl naderbij heeft gebracht. „Want
Hij heeft, heel concreet, als mens onder
de mensen, laten zien hoe je je de ver
vulling van dat liefdesbeginsel nou moet
voorstellen. Hij heeft die Geest van lief
de voorgeleefd. En in Hem was die
Geest zo compleet, zo overvloedig aan
wezig dat hij niet meer écht kon sterven.
Heel logisch. Waar het levensbeginsel
van de liefde tot volheid is gekomen,
waar het volle leven zich heeft ontwik
keld, daar is voor met-leven geen plaats
meer. Dat gaat eenvoudig niet".
„Een inzicht dat trouwens niet onmid
dellijk en in volle omvang tot de aposte
len doordrong. Want hoe is dat gegaan
met die leerlingen van Jezus? Die dach
ten aanvankelijk ook: dood is dood.
Heeft een mens eenmaal de laatste adem
uitgeblazen, zoals Jezus op die bewuste
vrijdag deed. dan kun je het verder wel
schudden. Dan is het afgelopen. Met Pa
sen en de ervaring van het lege graf be
gon het idee dat deze Jezus hoogstwaar
schijnlijk helemaal niet dood was, voor
zichtig te ontluiken. In de dagen en we
ken erna is het geleidelijk aan steeds dui
delijker geworden: dat Hij een zo on
voorstelbare liefde en harmonie had ge
realiseerd dat Hij met het Al, met God,
met de 'Geest' was samengevallen. Dat
Hij inderdaad de dood had overstegen
en zich nog steeds onder hen bevond.
Zij het niet meer met een stoffelijk li
chaam. Toen Hij aan het kruis de geest
had gegeven had Hij in een andere zin
van het woord Zijn Geest gegeven. Zijn
Geest van liefde".
Bliksem
„In de weken na Pasen is dat de aposte
len geleidelijk aan steeds duidelijker ge
worden en precies vijftig dagen later, op
het van oudsher joodse Pinksterfeest, is
toen de bliksem ingeslagen. Toen open
baarde de Geest zich opeens in alle he
vigheid en kwam het definitief vast te
staan: Jezus leeft. En als ik Zijn Geest
aanvaard, als ik in Zijn Liefde ga leven,
dan zal ook voor mij de dood een
schijn-dood blijken te zijn. Pinksteren is
dus de aanvaarding van het Paas-myste-
rie, het is 'ja' zeggen tegen Pasen, het is
de oogst van Pasen voorgoed binnenha
len".
En die oogst kunnen we dagelijks om
ons heen zien?
„Absoluut. Je kunt toch niet ontkennen
dat er tussen alle akeligheden van het le
ven door ook veel vreugde en liefde en
goedheid groeit? Daarbij mag je aan gro
te gebeurtenissen denken zoals een vre
desdemonstratie waarin 500.000 mensen
meelopen of een Tweede Vaticaans Con
cilie, maar zie het ogenschijnlijk kleine
dan niet over het hoofd".
„Een gespreksgroep - ik noem maar
wat - waarin een vrouw voor het eerst
na jaren haar opgekropt verdriet over
een stukgelopen huwelijk kan ontladen
en bij anderen gehoor vindt; daar werkt
de heilige Geest. Een automobilist die
met panne langs de snelweg staat, al een
uur lang raast iedefeen voorbij, dan is er
opeens een mede-automobilist die wél
stopt en te hulp schiet; dat is Pinksteren.
Een zoon die zich na jaren van wrok en
bitterheid kan verzoenen met zijn vader,
heilige Geest. Maar denk bijvoorbeeld
ook aan een machthebber van een groot
land bij wie het besef doordringt dat het
nu toch echt eens afgelopen moet zijn
met die bewapeningswedloop - ik noem
dat allemaal Pinksteren".
Geboortedag
„Alles wat er gebeurt in die Geest van
goedheid, vrede, vreugde die Jezus ons
heeft voorgeleefd. Een handdruk, een
knipoog kan soms al Pinksteren zijn".
Meindert Dijkstra: „Ongetwijfeld. Maar
die oogst is natuurlijk ook: de Kerk zelf.
Toen vijftig dagen na Pasen de bliksem
insloeg betekende dat tegelijkertijd dat
de Geest een gemeenschap van mensen
vormde die de boodschap van de liefde
moest gaan uitdragen naar alle windstre
ken van de aarde. Pinksteren is daarom
óók: de geboortedag van de Kerk. Waar
bij we de vraag in hoeverre de Kerk aan
haar liefdeszending beantwoordt, nu
maar even in het midden zullen la
ten WILLEM SCHEER
foicUcCowuuit