„Kind moet zelf keuzen
leren maken bij boeken
Lesko zet zich schrap
bioscopen
PEN verafschuwt v
actie tegen Rushdie
Vuurdoop voor pianist
Van Oosterum met R.-On
KUNST
Ccidóe Gou/umt
DONDERDAG 11 MEI 1989 PAGIN^g'
ANNE DE VRIES ONDERZOEKT „GOEDE KINDERBOEK"
DEN HAAG „Je kunt
als volwassene niet beslis
sen wat voor een kind een
goed boek is. Dat moet dat
kind uiteindelijk zelf be
slissen".
Dat zegt Anne de Vries, die
vandaag promoveert op een
onderzoek naar „wat heten
goede kinderboeken" (Vrije
Universiteit, Amsterdam).
Alles wat de afgelopen hon
derd jaar over dat onderwerp
is geschreven, heeft hij bestu
deerd en op een rijtje gezet.
Ook bekeek hij recensies van
kinderboeken.
Ëen van z'n conclusies: actuele
discussies over wat wel en wat
niet een goed kinderboek is,
zijn eigenlijk al heel oud.
Na de Franse revolutie heerste
de gedachte dat kinderen ook
via boeken moeten leren wat
een „deugdzaam leven" is, het
kinderboek als opvoeder. La
ter zeiden sommigen: kinderen
herkennen zichzelf en hun
fantasie in goede (literaire)
boeken met bijvoorbeeld veel
spanning of avontuur. De he
dendaagse discussies zijn op
die twee uitersten terug te
voeren. Je hebt mensen die
menen dat „Jip en Janneke"
van Annie M.G. Schmidt niet
meer kan omdat Jip de typi
sche mannenrol speelt en dat
dus Janneke te weinig initiata-
tief toont. Anderen zijn het
eens met bijvoorbeeld Guus
Kuijer die het kind veel meer
ziet als individu met z'n eigen
gevoelens, gedachten. Deze
mensen zien kinderboeken
dan ook veel minder als een
opvoedingsmiddel.
Het antwooord op de vraag:
was is een goed kinderboek
hangt dus mede af van wat
een volwassene van kinderen
en van opvoeding vindt.
De promovendus keek ook
naar recensies van jeugdlitera
tuur. Zijn conclusie: in verge
lijking met „volwassen" litera
tuur komen de kinderboeken
er in de kranten bekaaid af.
Alleen al qua ruimte; geen en
kele krant geeft evenveel ko
lommen aan recesenten van
kinderboeken als ze aan de
„literaire recensenten" geven.
Anne de Vries vindt dat je-aan
een kinderboek dezelfde eisen
kunt stellen als aan een boek
voor volwassenen. Literaire
eisen dus; het boek moet ge
woon goed zijn geschreven.
Natuurlijk wel met het oog op
de „doelgroep": kinderen.
Hij herinnert aan zijn vader,
de welbekende Anne de Vries
van bijvoorbeeld „Bartje" en
van de kinderbijbel, die het
zelfde vond.
Kunstenaar
„Een kinderboekenschrijver
moest een kunstenaar zijn,
schreef mijn vader eens, ie
mand die literair goed werk
kon leveren. Ook bij het
schrijven van de kinderbijbel
stonden bij hem de literaire ei
sen voorop. Dat we nu vinden,
dat die kinderbijbel moralis
tisch is, doet daar niets aan af.
Hij schreef niet zo om moralis
tisch te zijn, maar hij was wat
dat betreft een kind van zijn
tijd. Zo dacht men toen".
De Vries heeft sterke staaltjes
ontdekt van het kinderboek
als opvoeder. Een voorbeeld is
de oprichting van de Neder
landse Kinderbond in de ne
gentiende eeuw. Het was een
beweging met heel ethische
maatstaven. Er werden stren
ge eisen gesteld aan het kin
derboek. Zo moest er bijvoor
beeld maar beter niet of nega
tief worden geschreven over
het vissen of over het soldaatje
spelen. De bond, die heeft be
staan tot na de tweede wereld
oorlog, besefte ook wel dat in
de werkelijkheid van alle dag
wel werd gevist, soldaatje
werd gespeeld. Het is dus niet
altijd te voorkomen dat over
zulke „afkeurenswaardige din
gen" wordt geschreven. Maar
als het toch gebeurt, dan moet
wel de afkeuring doorklinken.
Dus als wordt beschreven hoe
jongens kievitseieren zoeken,
dan moet de angstige
schreeuw van de vader- en
moederkievit ook worden be
schreven...
Oorlog
De Vries: „Voor mij hoeft dat
niet allemaal zo, nog afgezien
van de onderwerpen. Als je
een heel goed kinderboek hebt
over de verschrikkingen van
de oorlog, dan hoef je de kin
deren aan het slot van het
boek toch niet nog een keer
uit te leggen dat oorlog zo erg
is? Dat hebben ze allang begre
pen en gevoeld".
Het onderzoek van De Vries
betreft de periode 1880-1980.
Waarom juist 1880? „Vanaf die
tijd werd veel gediscussieerd
over de vraag van het goede
kinderboek. De scholen richt
ten jeugdbibliotheken in en de
schoolmeester wilde weten
welke boeken hij moest kopen.
Die schoolbibliotheken hadden
een heel specifieke bedoeling.
Het grootste deel van de kin
deren ging na de lagere school
werken. Als we die kinderen
nu een goed leesgedrag heb
ben aangeleerd, dan zullen ze
ook buiten school nog veel
kunnen opsteken, was de ge
dachte van de scholen.
Eigenlijk steekt die gedachte
ook achter het gratis Openbare
Bibliotheek-abonnement voor
kinderen: bevordering van
leesgedrag bij met name kin
deren die uit gezinnen komen
waar niet zo'n rijke leescul
tuur heerst. „Die verwachting
van de schoolmeesters in de
vorige eeuw werkte toen en
nu ook", zegt De Vries. In tien
jaren na de start van de gratis
abonnementen voor de jeugd
(1975) is het aantal jeugdleden
verdubbeld en het aantal uitle
ningen ook.
NBLC
De Vries leeft tussen de jeugd
boeken. Hij is hoofd van de
dienst Boek en Jeygd van het
Nederlands Bibliotheek en
Lektuur Centrum (NBLC) in
Den Haag. Daarvoor was hij
leraar aan pedagogische acade
mies („jammer, dat in het exa
menprogramma van de aan
staande onderwijsgevenden
kinderliteratuur is geschrapt").
En bovendien is hij vader van
kinderen van wie er een per
week zo'n vijf boeken uit de
bibliotheek haalt. „Het is grap
pig om te zien hoe ook onze
kinderen verschillend op boe
ken reageren. Als je een boek
als Winnie de Poeh voorleest
zal het ene kind woorden uit
dat boekje zelf gaan gebruiken
en de ander zal het „alleen
maar een leuk boekje vinden".
Zo zie je ook hoe moeilijk het
is om in het algemeen uitspra
ken te doen over wat een goed
kinderboek is".
Een definitief antwoord op de
vraag „wat is een goed kinder
boek" heeft De Vries niet; kin
deren hebben voorkeuren en
het heeft geen zin om van al
les te doen om een kind te
overtuigen van de kwaliteiten
van een boek.
Wel kan een opvoeder een
„rijk menu" aanbieden zodat
het kind een eigen smaak kan
ontwikkelen en keuzen leert
maken. „Als een kind nooit
poëzie onder ogen krijgt, kan
het ook niet weten hoe leuk
dat kan zijn".
Tenslotte heeft De Vries nog
een oeroud recept voor de
leesbevordering: het voorle
zen. „Niet alleen kinderen
worden daardoor gestimuleerd
om zelf te lezen, ook volwasse
nen. Ik las op de pedagogische
academie' weieens vooG bij
voorbeeld uit Guus Kuijer. Als
je een maand eens vroeg, ble
ken bijna alle studenten zelf
een of meer boeken van Guus
Kuijer te zijn gaan lezen".
LÜTSEN KOOISTRA
Voor een uitgebreide agenda,
gen, raadplege men „UIT", de gratis wekelijkse bijlaj
van deze krant.
ook voor de komende dG^i
jla^CJ
it 1]
ALPHEN AAN DEN RIJN EURO
CINEMA I (Van Boetzelaerstraat 6,
tel. 01720-20800): Naked gun (al);
18.30, 21.00 za. zo. wo. ook 13.30
zo. ook 16.00. EUROCINEMA II:
Rain Man (al); 18.45, 21.30. zo. ma.
ook 16.00 Junglebook (al); za. zo.
ma. wo. 14.00. EUROCINEMA III:
My stepmother is an alien (al);
18.45, 21.30. za. zo. wo. ook 13.45.
zo. ook 16.15. EUROCINEMA IV:
Twins (al); 18.45, 21.15. za. zo. wo.
ook 13.45. zo. ma. ook 16.15.
LEIDEN LUXOR (Stationsweg 19,
tel. 071-121239): Naked gun (al);
19.00, 21.15. za. zo. ma. wo. ook
14.30. LIDO en STUDIO (Steen
straat 39, tel. 124130): Rain Man
(al); 14.30, 18.45, 21.15 Her alibi
(al); My stepmother is an alien (al);
Twins (al); 14.30, 19.00, 21.15.
Dangerous liaisons (al); 19.00,
21.15. do. vr. di. 14.30. Lady en de
vagebond (al); za. zo. ma. wo.
14.30. .TRIANON (Breestraat 31,
tel 123875): The Bear (al); 19.00,
21.15. za zo. wo. ook 14.30.
REX (Haarlemmerstraat 52, tel.
071-125414): Rollerbabies (16);
14.30, 19.00, 21.15.
KATWIJK CITY THEATER I
(Badstraat 30, tel. 01718-74075):
Working girl (12); 19.00, 21.15. za.
zo. ma. wo. ook 14 45. CITY THEA
TER II Cocktail (al); 19.00, 21.15.
zo ook 14 45 The Bear (al); za.
ma. wo. 14.45.
VOORSCHOTEN GREENWAY
(tel. 01717-4354): Cocktail (al); do.
t/m zo. 19.00. za. zo. ma. wo.
15.45. The bear (al); do. t/m zo.
19.00. ma. t/m wo. 20.15. za. zo.
ma. wo. 14.00, 15.45. 9% Weeks
(16); do. t/m zo. 21.15. A fish cal
led Wanda (al); do. t/m wo. 20.45.
KINDERVOORSTELLINGEN
Avontuur met een staartje; za. zo.
ma. wo. 14.00.
WASSENAAR ASTRA (tel.
01751-13.269): The bear (al); vr. t/
m wo. 20.00.
DEN HAAGASTA 1 (Spui 27, tel.
463500): My stepmother is an
alien (al); 14.00, 18.45, 21.30. zo.
ma 13.15, 16.00, 18.45, 21.30.
ASTA 2 Working girl (al); 14.00.
18.45, 21 30. zo. ma. 13.15, 16.00,
18.45, 21.30. ASTA 3 The ac
cused (16); do. t/m zo. 13.15,
16.00, 18.45, 21.30. wo. ma. t/m
|-bek
wo. 14.00, 18.45, 21.30. BA^'
LON 1 (Winkelcentrum Babylc P J
tel. 471656): Dangerous liaisoH u
(al); 14.30, 17.00, 19.15, 21.( De
BABYLON 2: Loos (16); 14.Wrc
16.45, 19.00, 21.30. BABYLONlpi a]
Rain man (al); 19.00, 21.30. f1.
NEAC 1 (Buitenhof 20. tel. 63063! nf1(
Her alibi (al); 14.00, 18.45, 21.3et h;
zo. ma. 13.15, 16.00, 18.45, 21.fe eei
CINEAC 2: Twins (al); 14.Ln d<
18.45, 21.30. zo. ma. 13.15, 16.Ctuai
18.45. 21.30. CINEAC 3: The rlDd
cidental tourist (al); 18.45, 21.3van
do. vr. di. ook 14.00. METROPiniet
LE 1 (Carneglelaan, tel. 4567%e 1
Rain man (al); 14.00, 18.45, 2li,we
zo. ma. 13.15, 16.00, 18.45, 21.3" n
METROPOLE 2: The naked op"'
(al); 14.00, 18.45, 21.30. zo. "i
13.15, 16.00, 18.45, 21.30. M;
TROPOLE 3: Crossing delanc*
14.00, 18.45, 21.30. z
16.00, 18.45, 21.30. ODEON
(Herengracht 13, tel. 462400): Tl
naked gun (al); 13.45, 18.45, 21.S m
zo. ma. 13.30, 16.00, 18.45, 21.3£Rr
ODEON 2: A fish called Wancuar
(al); 13.45, 18.45, 21.30. zo. m
13.30, 16.00, 18.45, 21.30. OD[n L
ON 3: Twins (al); 13.45, 18.4pt J
21.30. zo. ma. 13.30, 16.00, 18.4u
21.30. ODEON 4: Mississippi
burning (12); 13.45, 18.45, 21.3bjn(
zo. ma 13.30, 16.00, 18.45, 21.3T
STUDIO 1 (Kettingstraat 12b, tPon
656402): Sofia (16); 19.30, 21.3elei
zo. ma. ook 14.15. STUDIO 2: Mut,p
dame Sousatzka (16); 19. If""1
21.45. zo. ma. ook 14 15. STUDIlOrt
3: La lectrice (16); 19.15, 21.45. zfene
ma ook 14.00. HAAGS FILIn"
HUIS: Zaal 1: Zwerfsters; 19.3(t
21.45. zo. 14.00, 16.15. Zaal ,rst(
Souersweet; 19.30. Marriet to tli
mob; 21.45. Zaal 3: 19.30, 21.4J
vr. 20.00. Edge of the city; do. W»en
and peace; vr. Z Costa Gavras; zilko
Moonlighting; zo. Leila and tht U
wolves; ma. Eleni; di. Kanal; wo.nt
NACHTVOORSTELLINGEN ge.
CINEAC 1 Her alibi; (16); ZKgel
00.15. CINEAC 2: Twins (16); zif
00.15. CINEAC 3: Hellbound(lG
za. 00.15. ress
KINDERVOORSTELLINGEN n.Ve
BABYLON 3: Mijn vader woofsK0
in Rio; 14.30, 16.45. CINEAC ,'h b
Lady en de vagebond; za. wflise
14.00. zo. ma. 13.15, 16.00..0tom
METROPOLE 4: Who frame„Q„
Roger Rabbit; za. wo. 14.00.
ma. 13.15, 16.00
ëler
(ADVERTENTIE)
De Alfa 33 heeft meer en geeft meer.
Meer stijl en klasse. Meer ruimte en
prestaties. En natuurlijk een perfecte
wegligging, waardoor elke vergelijking
m het voordeel van de markant
gelijnde Alfa 33 uitvalt. Voor zijn aan
trekkelijke prijs biedt de Alfa 33 het
gemak van 5 deuren en een neer-
klapbare achterbank, het comfort
van een stijlvol interieur en voor
treffelijke stoelen. Mede dank zij de
5-versnellingsbak koppelt de 1.3 of
1.7 boxermotor topprestaties aan
een opvallend laag verbruik.
Het exclusieve karakter van de
Alfa 33 wordt nog eens onderstreept
door de zeer complete uitrusting;
onder meer getint glas, toerenteller,
twee van binnenuit verstelbare
buitenspiegels en een in hoogte
verstelbaar sportstuur zijn standaard
en dus bij de verrassend gunstige
prijs inbegrepen. Tel daarbij nog
eens het voordeel van de hoge
inruilwaarde en u heeft reden
genoeg om nu bij ons langs te rijden
waar de Alfa 33 startklaar staat voor
een overtuigende proefrit.
Afgebeeld is de schitterende Alfa 33
1.7 Quadrifoglio Verde die een
vermogen van maar liefst 118 pk
ontwikkelt. Ook beschikbaar zijn de
1.3, de 1.3 S en de 1.7 IE uitvoering
met of zonder katalysator.
Alfa 33 va. Fl. 23.390 - incl. BTW
af importeur.
CZpci rrtcictAs cA cfxxx+irzz/crtz/
AVACAR BV
Van Foreestlaan 11, Alphen a/d Rijn
01720-31133
AUTO LEEBA BV
Oude Haagweg 591, (nabij hoekThorbeckelaan), Den Haag
070-680676
AUTOM.BEDR. S. MAASLAND BV
Laan van Nieuw Oosteinde 115, Den Haag/Voorburg
070-874600
Uit alles bleek dat er hard was
gewerkt aan het programma
dat gisteravond door het Les
ko werd gegeven in het LAK-
theater. Het was samengesteld
uit composities van leden van
de roemruchte Les Six, de
componisten die aan het begin
van de jaren twintig de geves
tigde Franse muziekcultuur
bestookten met nieuwe, voor
die tijd zeer gewaagde, tech
nieken en opvattingen.
Men zou het orkest voor zo'n
interessant maar moeilijk op
treden daarom een betere
ruimte toewensen. De onver
biddelijk droge akoestiek van
de LAK-zaal gaf de musici gis
teravond tenminste wel heel
weinig mee. Dirigent en orkest
leken zich dan ook voortdu
rend schrap te moeten zetten
om hun enthousiasme voor
deze muziek in een verstaan
bare vorm te gieten. Daarbij
heeft dirigent Ernst van Tiel
nu eenmaal de neiging om de
directieteugels nergens te la
ten vieren (angst voor ontspo
ringen op de uitgekiende en
vaak pittige ritmes?) waardoor
Concert door het Letko (Leids Stu
denten Kamerorkest) met werk van
Satie, Honneger, Milhaud en Pou-
lenc, onder leiding van Ernst van
Tiel. Gehoord in het LAK-theater in
Leiden op 10 mei.
het concert herhaaldelijk een
stram karakter vertoonde.
Zo scheelde het weinig of het
eerste stuk van het program
ma, Erik Satie's luchtige en
ironische ballet „Mercure" uit
1924, werd voornamelijk een
oefening in noten tellen. Om
deze muziek licht en toch
klankrijk te houden is een
grotere beheersing van de ma-i
terie vereist zodat er ruimte'
overblijft voor een paar ge
durfde accenten. Een ander
stuk had de kwaliteiten van
het orkest ongetwijfeld beter
tot zijn recht laten komen.
Wennen aan de ruimte zal ze
ker een rol gespeeld hebben,
maar hoe dan ook, het „Con
certo da camera" voor fluit,
Engelse hoorn en strijkers uit
1949 van Arthur Honneger lag
het orkest vervolgens veel be
ter. Het klonk voller en[e^
werd opvallend zuiverder n,Si
speeld. Alsof het orkest haar
mee uit zijn schulp durfde
kruipen. De solisten Cha[ect
Fransen (althobo) en Hin
van der Linden (fluit) hiel(g
hun partijen prachtig in balgar
met het orkest, dat nu tot w
kelijk boeiend musice—
kwam.
Ondanks soms storende ter*
nische onvolmaaktheden L/J
de toewijding en inzet van
orkestleden groot genoeg
de essentie van de elegajJ
sinfonietta voor orkest uit lv
van Francis Poulenc te laP
uitkomen. De gecultiveelf
jazz en Zuidamerikaar
volksmuziek die Darius KA]
haud voor zijn „Création -|e
monde" (1923) gebruikte,
een uitstekende keuze.
hoofdzakelijk uit blazers fOt
slagwerkers bestaande be^ki
ting voelde zich in dit idiojad
helemaal thuis zodat het talj
ke publiek zich ogenblikke^
gewonnen gaf.
TOM STRENGEr
ki
Edison-jury:
Weer meer
accent op nieuwe
cd-opnamen
HILVERSUM De muziek-
industrie heeft zich in 1988
weer meer toegelegd op de
produktie van nieuwe compact
disc-opnamen, nadat in 1987
een sterk accent heeft gelegen
op het opnieuw uitbrengen
van waardevolle oudere opna
men. Dat blijkt uit de 164 cd-
inzendingen in diverse catego
rieën voor de Edison Klassiek-
prijzen 1989, aldus een be
kendmaking van de jury voor
klassieke muziek van de Edi
son Stichting.
Omdat er vorig jaar toch veel
aandacht werd geschonken
aan legendarische opnamen,
besloot de jury bij wijze van
uitzondering twee Edisons toe
te kennen in de categorie „Bij
zondere uitgaven van histo
risch of documentair belang".
In de categorieën „Instrumen
tale solorecitals" en „Opera en
operette" werd aanzienlijk
meer ingezonden dan in 1987.
Dat gold niet voor „Muziek ge
componeerd na 1960", in wel
ke categorie 40 procent minder
werd ingezonden dan het jaar
daarvoor. De jury hoopt dat
dit een incidenteel dieptepunt
zal zijn. Hetzelfde kan worden
gezegd over de categorie „Ex
tra Edison voor jonge Neder
landse uitvoerende kunste
naars", waarvoor de jury geen
inzending heeft kunnen be
kronen.
De bekroonde opnamen - vol
gens de jury over het alge
meen van hoog niveau - wer
den niet alleen door Neder
landse orkesten gemaakt,
maar vormen een gevarieerd
overzicht van de beste orkes
ten en solisten ter wereld. Het
niveau was hoog. Als er spra
ke was van een gelijkwaardige
artistieke beoordeling binnen
één van de elf categorieën, liet
de jury factoren zoals de kwa
liteit van de opname en de toe
lichting zwaarder meewegen.
!ge
OI
MAASTRICHT Het verzoek van PEN-presid^k
Francis King om de zaak Salman Rushdie te laten 1 1
tijen zoals de met de dood bedreigde schrijver hem rc
vraagd had, is door het 53ste congres van de internat^
nale organisatie van schrijvers en vertalers, PEN, %ia
ingewilligd. Het congres in Maastricht nam gisteniai
met algemene stemmen, op die van China na (dit la ir
onthield zich) een resolutie aan waarin de internat!n'
nale PEN de wereldopinie opriep afschuw uit te spi™
ken over de bedreigingen met moord tegen Rushdie 1^
zijn uitgevers. jer
ikt
Naast de zaak Rushdie stond op het congres vooral de opricht^
van een Russisch PEN-centrum in Moskou centraal. Dit c«.
trum is in Maastricht opgericht door vijf schrijvers die geenpré
zijn van de officiële schrijversbond in de Sovjetunie. De ver25
genwoordigers van die bond lieten in Maastricht verstek gafog.
Volgens president King hebben de leden van het nieuwe Ruikt
sche PEN-centrum in Moskou wel de opdracht gekregen omidi
les te doen om een samenwerking tot stand te brengen metof
officiële schrijversbond.
Wat de meer dan driehonderd schrijvers betreft die in g
nissen verblijven, besloot het PEN-congres om de Zweedse rel
ring te verzoeken aan de Tsjechische auteur Vaclav Havel
aan Charta '77 de Nobelprijs voor de vrede toe te kennen omyj
Havel en zijn medestanders beschouwd mogen worden als syr
bolen van vrijheid, humaniteit, verdraagzaamheid en vrel
Speciale aandacht werd nog geschonken aan schrijvers die zl
recent in de Joegoslavische provincie Kosovo gearresteerd
en in Roemenië waar de situatie met de dag verergert, aldus lk0<
PEN-congres. De 74-jarige Franse dichter René Tavernier woïoc
de nieuwe president van PEN. )de
(C
DEN HAAG Niek van Oosterum (15), winnaar van het c<7
cours Edith Stein 1989, ondergaat 26 mei zijn vuurdoop met F
Residentie-Orkest als solist in Tsjaikovski's eerste pianoconc?
Niek zit in de derde klas van het Atheneum van de Scholen]
meenschap Werenfridus in Hoorn en speelt bijna de helft 1
zijn leven, zeven jaar, piano. Het concert van 26 mei wordt ge
ven in het Muziektheater aan het Spui en wordt de jonge piaff
aangeboden als eerste prijswinnaar van het concours. Behal
Niek van Oosterum treden nog andere laureraten op met
Haagse orkest, onder wie Dieuwke Kleijn (cello) die het eei
deel uit Haydns celloconcert in D speelt. Dieuwke won de eeif1
prijs van het concours Edith Stein in 1985 en 1987. De avi»
wordt afgesloten door de Haagse violiste Marieke Blankest
die het concours won in 1974 en 1976 en vervolgens een grl
abonnement nam op wereldsuccessen.
