Hans-Dietrich Genscher is in alle opzichten 'n zwaargewicht Estenssoro laat Verbeterd achter Geweervuur in Amritsar slechts boze herinnering JUMBO" ALLEENHEERSER OP BUITENLANDSE ZAKEN ^BUITENLAND. £eidóo.<2ötvumt ZATERDAG 6 MEI 1989 PAGINA 7 BONN De zondag voor Kerstmis ondernemen Hans-Dietrich Genscher Ln zijn vrouw een pel grimstocht naar Halle in Baksen. Dat doen ze elk liar. Halle is zijn geboor- bplaats en in deze lande lijke omgeving is hij opge groeid, evenals zijn voor- juders. Halle ligt echter Ji Oost-Duitsland. 0e Westduitse minister van buitenlandse zaken is dus een jluchteling. In augustus 1952 toen kon dat nog slaag- je hij erin een treinkaartje ■Aaar de vrijheid in het Westen ■b bemachtigen. Genscher eeft Oost-Duitsland echter ooit uit zijn hoofd kunnen itten. Daar ligt zijn motivatie ,_aOor wat inmiddels een zeer ih'B ersoonlijke zoektocht naar rede op aarde is geworden. ans-Dietrich Genscher is al intig jaar lid van de West- inisterraad half zo als de federale republiek t. Sinds 1974 heeft hij itenlandse Zaken onder zijn le. Zijn ideeën zijn daar zo burgerd geraakt dat als de 'estduitse diplomaten over ins beleid" praten, ze het in •ezen over Genschers strate- ie hebben. In kringen rond |jn departement wordt het roord „Genscherisatie" ge- ruikt om dit verschijnsel te eschrijven. Iet het verdwijnen van An- rej Gromyko van het inter- ationale toneel werd Gen- jcher de nestor van de minis- ers van buitenlandse zaken, langezien een hele generatie S Duitse diplomaten nu „ge- senscheriseerd" is, zal zijn in- lloed beslist tot in de volgende (euw reiken. (Genscherisme" is in feite de ivertuiging dat het in ieders elang is om alle mogelijke .l'egen te verkennen voor een ?^"amenwerking tussen Oost en Vest. Genscher houdt vol dat ie lijn niet strijdig is met een P77ïerk Atlantisch verbond of [en verenigd West-Europa, [egelijkertijd ziet hij Europa lis een afzonderlijke culturele tenheid, die zich uitstrekt van sl Ie Atlantische Oceaan tot aan je Oeral. Hij heeft zelf soms Ie neiging zich meer verbon- jen te voelen met het Oosten jan met het Westen, hetgeen jij toeschrijft aan het Slavisch lloed dat door zijn aderen troomt. Hans-Dietrich Genscher, de (politieke) zwaargewichtdie al twintig jaar minister is. FOTO: AP 5 beste vrienden in 1976 in Nu Andrej Gromyko (op deze foto uit '82 rechts) van het politieke toneel is ver dwenen, is Genscher de nestor onder de ministers van buitenlandse zaken. FOTO: UPI FOTO: AP trmoede in 1927 werd hij geboren in ien boerengemeenschap in Salie. Zijn vader was aan een Itudie rechten begonnen, maar leeft die nooit afgemaakt. Zijn jioeder had alleen lagere chool. Op zijn negende jaar stierf zijn vader aan de gevol gen van een oorlogswond. Hij gaf zijn zoon een liefde voor boeken mee en een gedreven heid om te slagen in het leven, maar bar weinig middelen om dat te bereiken. Hans-Dietrich Genscher groei de op in armoede. Evenals vele duizenden andere jongens van zijn leeftijd, sloot hij zich aan bij de Hitier Jeugd. Vlak voor zijn zestiende verjaardag werd hij opgeroepen om bij een luchtafweereenheid te die nen. Hij werd uiteindelijk ge vangen genomen door de Amerikanen, die hem over droegen aan de Britten. Na de capitulatie had Hans- Dietrich Genscher de kans om voorgoed in het Westen blij ven, maar hij keerde zonder enige aarzeling terug naar Halle en zijn moeder. Hij wil de rechten studeren en zich daarna in de politiek storten, om te zorgen dat Duitsland nooit meer in de handen van een dictator zou vallen. Typerend voor hem was dat hij de verschillende partijen die toen nog bestonden in wat nu Oost-Duitsland is onder de loep nam. Hij besloot uiteinde lijk lid te worden van de Libe ralen. Hun inzet voor sociale rechtvaardigheid, hun hou ding ten aanzien van de defen sie en hun conservatieve fisca le politiek spraken hem aan. Tuberculose Tijdens zijn studie werd Gen scher ernstig ziek. Hij leed aan tuberculose, een ziekte die hem nog lang daarna achter volgde. Nadat hij uit het zieke- nuis was ontslagen ging hij verder studeren aan de uni versiteit van Leipzig. Daar kwamen zijn politieke aspira ties pas goed tot bloei. Hij slaagde snel voor zijn eer ste examens, maar omdat de consequensies van de Sovjet- russische bezetting zich steeds duidelijker aftekenden, besloot hij, met tegenzin, samen met twee studievrienden naar het Westen te vluchten. De vlucht per trein naar Oost- Berlijn en vandaar met de on dergrondse naar West-Berlijn verliep voorspoedig, maar het avontuur staat hem nog in het geheugen gegrift. Hij reisde vervolgens door naar Bremen, waar hij zijn studie hervatte en afstudeerde en zich bij de Vrije Democraten, de FDP, aansloot. Vrijwel direct na zijn afstude ren kreeg hij in 1956 een func tie bij de partij. Aan zijn juridi sche scholing dankt hij zijn oog voor details en het vermo gen om goed te luisteren ei genschappen waar hij door de jaren heen veel profijt van heeft gehad. Zijn politieke loopbaan verliep intussen voorspoedig. Hij werkte zich gestaag omhoog in de hiërarchie en werd bij alge mene verkiezingen in 1965 ge kozen als eerste kandidaat voor Noordrijn-Westfalen. Binnen vier maanden was hij lid van het Duitse parlement, de Bondsdag. In 1968 werd hij door een overweldigende meerderheid tot partijleider van de FDP gekozen. Een jaar later werd hij be noemd tot minister van bin nenlandse zaken in het kabi net van Helmut Schmidt. In 1974 stond hij erop minister van buitenlandse zaken te worden, een post die hij altijd al ambieerde. Familie Hans-Dietrich Genscher trouwde in 1958 met Louise Schweitzer. Drie jaar later werd dochter Martina gebo ren. Zij was altijd al zijn oog appel en is nu nog steeds een van de belangrijke mensen in zijn leven. Het huwelijk met Louise hield echter niet lang stand en werd in 1966 ontbon den. Hij hertrouwde in 1968 met Barbara Schmidt. De band met moeder ,,Omi" Genscher, die ook naar het Westen is gekomen, is altijd bijzonder sterk gebleven. Zij is door de jaren heen zijn ver trouwelinge, raadsvrouw en zijn geweten gebleven. Als minister Genscher in Bonn is, zoekt hij haar elke dag op. Moet hij naar het bui tenland, dan neemt hij Omi nog weieens mee. Ze is nu 88 jaar en lijkt fit en gezond ge noeg om te voldoen aan de voorspelling van haar overle den man, dat ze haar zoon zal overleven. Dat is misschien de reden waarom ze maar steeds blijft doorzeuren over zijn gezond heid. Haar zoon moet minder eten en vet voedsel vermijden, vermaant ze hem. Zijn moe ders waarschuwingen ten spijt, is eten een van Genschers "liefste bezigheden. Hij is twee meter lang en weegt ruim honderd kilo. De combinatie met zijn grote flaporen heeft hem bij zijn collega's de bij naam „Jumbo" opgeleverd. Behalve aan eten is hij ook verslaafd aan werken. Hij jaagt zijn personeel op tot acht- tien-urige werkdagen en doet daar zelf aan mee, ondanks het feit dat hij zwakke longen heeft als gevolg van de tuber culose en hij de afgelopen paar jaar drie maal door een hart aanval werd getroffen. Op reis Hans-Dietrich Genscher is bij na constant op reis. Henry Kissinger geen grote fan van hem schept er genoe gen in te vertellen hoe twee vliegtuigen van de Luftwaffe boven de Atlantische Oceaan frontaal op. elkaar zijn gebotst. Bij navraag bleek dat Gen scher aan boord van allebei de toestellen zat. Deze anecdote doet echter niets af aan het respect dat vriend en vijand koesteren voor deze zeer begenadigde politieke koorddanser. Alhoe wel de FDP altijd klein is ge bleven, heeft Genscher de par tij tot een onmisbaar onderdeel gemaakt van elke Duitse rege ring. In 1982 ruilde hij de sociaal democraten in als coalitiepart ner tegen de christen-demo craten. Ondanks het feit dat zijn partij bij de eerstvolgende algemene verkiezingen voor deze stap moest boeten met verlies van parlementszetels, wist hij zijn eigen zetel van Buitenlandse Zaken te behou den. En hij is nog steeds de po pulairste politicus in het land. Hij zou in principe de regering van bondskanselier Kohl ten val kunnen brengen door op nieuw van partij te verande ren. Dat zal hij echter waar schijnlijk niet doen, omdat hij nu zijn eigen buitenlandse be leid kan voeren. Zijn tegenstanders vinden het uiterst gevaarlijk voor de Westduitse positie in de we reld dat Genscher alleenheer ser is op Buitenlandse Zaken, omdat verzet tegen zijn beleid daarmee van de baan is. Als hij de rest van z'n leven minis ter van buitenlandse zaken blijft, hetgeen niet is uitgeslo ten, is de kans uitermate groot dat hij Buitenlandse Zaken aan de openbare discussie in zijn land onttrekt. Vreedzame toekomst Genscher gelooft dat het de speciale verantwoordelijkheid van Duitsland zich hard te maken voor een vreedzamer toekomst, omdat het land in het verleden de oorzaak is ge weest van zoveel agressie. Achter de schermen heeft hij keihard gewerkt aan het tot stand brengen van een wapen stilstand tussen Iran en Iraq en bij de vrijlating van gijze laars in Libanon heeft hij ook zijn invloed kunnen aanwen den. Toch zijn het zijn onafgebro ken inspanningen om de be trekkingen met het Sovjet blok te verbeteren die hem zo geliefd hebben gemaakt bij zijn aangenomen landgenoten. Hij begrijpt als geen ander hun bezorgdheid om zo dicht bij de dreiging van een kernoorlog te leven. Hij gelooft in een hecht, begripvol contact tussen Oost en West en beschouwt glasnost en perestrojka als middelen voor een versnelde ontspan ning. Hij is van mening dat het Warschau Pact door de NAVO „beloond" moet wor den voor de bereidheid tot eenzijdige ontwapening. Voor zowel premier Thatcher als president Bush is Gen schers vastberadenheid op het moment bijzonder frustrerend. Maar als, zoals heel waar schijnlijk is, er een compromis wordt bereikt in de onderhan delingen over de kernwapens voor de korte afstand in Euro pa, zodat een breuk in de NAVO vermeden wordt, staat in elk geval vast dat „Jumbo" nog tot ver in de toekomst het „Genscherisme" zal bedrijven. IAN MURRAY (c) The Times, Londen LA PAZ Voor de 81-ja- [ige president Victor Paz Estenssoro van Bolivia zit let karwei er bijna op. Llorgen gaat Bolivia naar je stembus om zijn opvol ger te kiezen, die het ver pauperde Zuidamerikaan- je land verder uit het slop üsioet halen. 9e keuze tussen de belangrijk- te kanshebbers zal niet ge- nakkelijk zijn, aldus waarne- ners. Zij willen immers alle- naal in de voetsporen van Es- enssoro treden. „Deze verkie zingen gaan niet over ideolo- [ie, maar over persoonlijkhe- en", merkte de regeringskan- idaat, Gonzalo Sanchez de Lozada, op. jmk strijd gaat vooral tussen rie kandidaten, onder wie ge leraal Hugo Banzer. Deze 63- jrige ex-dictator, een oude ri- aal van Estenssoro, ligt vol lens de jongste opiniepeilingen n de kop. Maar of Banzer de ieuwe president van Bolivia /ordt is nog zeer de vraag. rlijn belangrijkste tegenstander ijkt zijn militair verleden te fjn. ferhaling regeerde Bolivia van [971 tot 1978 met ijzeren hand. och versloeg de tot democra- ie bekeerde generaal in de :rste verkiezingsronde in |985 zijn toenmalige belang- ijkste tegenstrever, Paz Es- rnssoro. Maar om het presi- lentschap in één keer te ver- 'erven moet een kandidaat 'olgens de Boliviaanse kieswet linstens vijftig procent van le stemmen hebben behaald. dat niet het geval dan wijst iet nieuwgekozen Congres de iresident aan. Zo moest in .winnaar" Banzer toch iet veld ruimen voor Paz Es- inssoro. let belangrijkste thema bij de uidige verkiezingen is de eco- lomie. Toen Estenssoro in voor de vierde keer in lijn lange politieke loopbaan iet hoogste ambt in het land nocht bekleden, stond Bolivia lan de rand van de afgrond. linkse regering van Estens- joro's voorganger Hernan Siles •uazo (1982-1985) had een eco- lomische puinhoop achterge- aten. De inflatie bedroeg 13.000 procent per jaar, de lo- ien werden om de twee we ien aangepast en het Zuida- ierikaanse land werd om de haverklap verlamd door sta kingen. „Dit land is stervende", aldus Estenssoro bij zijn aantreden. Vier jaar later blijkt de voor malige revolutionaire politicus met een behoudend monetair IMF-beleid de inflatie te heb ben teruggedrongen tot het laagste niveau in Latijns-Ame- rika (rond de twintig procent op jaarbasis). „Bolivia heeft nu de gezondste economie in La- tijns-Amerika", aldus een Amerikaanse diplomaat. Herstelbeleid De presidentskandidaat van de regerende Revolutionaire Na tionale Beweging (MNR), de miljonair en zakenman Gonza lo Sanchez de Lozada (58), wil het herstelbeleid van Estensso ro voortzetten. Maar of hij op dit punt kan scoren, valt nog te bezien. De andere kandida ten hebben zich eveneens min of meer voorstander betoond van het huidige economisch beleid. Het gaat er nu volgens waarnemers vooral om wie de grootste persoonlijke uitstra ling heeft. De Nationalistische Democratische Actie-partij (ADN) van ex-dictator Banzer heeft een stevige stempel gedrukt op de straten van de hoofdstad La Paz. De belangrijkste tegenstander van Sanchei ter linkerzijde, Jaime Paz Zamora (50) van de sociaaldemocratische Bewe ging van Revolutionair Links (MIR), zet evenwel kritische kanttekeningen bij het econo misch beleid van de MNR. „De economie ziet er gezond uit, Voor de 81-jarige president Victor Paz Estenssoro van Bolivia zit het karwei er op. FOTO: AP maar de mensen niet", zo houdt hij de kiezers voor. Hij raakt hiermee een gevoeli ge snaar bij veel Bolivianen. Veel kiezers herinneren zich Estenssoro als de president die in 1952 de rijken in het land de stuipen op het lijf joeg met nationaliseringen van de tin mijnen en landhervormingen. Tijdens zijn laatste ambtster mijn ontpopte hij zich echter als een onvervalst conservatief leider die regelrecht de „ver foeide" recepten van het In ternationaal Monetair Fonds overnam. Met de economie ging het beter, maar het gelag werd betaald door de arme be volking. Werkloosheid Sanering van de mijnindustrie betekende voor tallozen werk loosheid en beschermende ar beidswetten werden ongedaan gemaakt. De regering-Estens- soro aarzelde niet het leger in te zetten bij arbeidsonrust en kondigde twee keer de staat van beleg af. De crisis werd verscherpt door de forse prijsdaling van Bolivi a's belangrijkste exportartike len: tin, olie en gas. De inkom sten uit de export liepen van 942 miljoen dollar in 1980 te rug naar slechts 580 miljoen dollar in 1988. Bolivia boekte vorig jaar een overschot van maar drie miljoen dollar op de handelsbalans. Veel waarnemers menen dat Bolivia de laatste vier jaar on der Estenssoro een betrekke lijk kalme periode heeft be leefd. Bolivia gold altijd als het roerigste - land van Latijns- Amerika. Sinds de onafhanke lijkheid 125 jaar geleden on derging het Zuidamerikaanse land maar liefst 180 staatsgre pen. De militairen lijken even wel sinds hun terugkeer naar de kazerne in 1982 geen aan stalten meer te maken de macht te grijpen. De verkiezingscampagne stond vooral in het teken van ver baal geweld. Elke kandidaat speelde direct op de man en probeerde de ander in diskre diet te brengen door diens ver leden op te rakelen. Vooral Banzer werd daarbij in de ver dediging gedrongen. „Mijn moeder heeft mij niet als mili tair of dictator grootgebracht", aldus de generaal die zweert een „fervent verdediger van de democratie" te zijn. Congres De Nationalistische Democra tische Actie-partij (ADN) van Banzer beschikt over het best geoliede campagne-apparaat, aldus politieke deskundigen. De algemene verwachting is dan ook dat hij het gaat win nen. Aangezien er in totaal ne gen kandidaten om het hoog ste ambt strijden, verwacht men echter niet dat hij hetf presidentschap al in de eerste ronde in de wacht sleept. Dat betekent dat het eveneens morgen te kiezen nieuwe Con gres in augustus de knoop moet doorhakken. Waarne mers verwachten dat het dit keer moeilijk zal zijn Banzer legaal van de macht af te hou den, als de generaal een voor sprong van meer dan tien pro cent op zijn rivalen zou krij gen. AMRITSAR Het is 's avonds weer stampvol in de ooit verlaten restau rants van Amritsar. Het geweervuur dat de nach telijke stilte nog maar een jaar geleden verscheurde is verstomd en slechts een boze herinnering. De Gouden Tempel, het be langrijkste heiligdom van de sikhs, schittert weer in al zijn pracht. Maar het geweld van de extremisti sche Sikhs is niet verdwe nen: het is slechts ver plaatst, naar het platte land van de aan Pakistan grenzende deelstaat Pun jab. De stoffige provinciestad Am ritsar was het centrum van de zeven jaar durende afschei dingsguerrilla van radicale sikhs. Een wrede strijd vol ter reur: maar al te vaak maaiden rebellen niets-vermoedende burgers op marktpleinen met machinegeweren neer om ver volgens razendsnel te verdwij nen. Maar het was ook een strijd met openlijke en specta culaire confrontaties: tot twee keer maakte het Indische le ger een bloedig einde aan een bezetting van de Gouden Tem pel, de laatste keer een jaar ge leden. Sinds mei vorig jaar is het rus tig in Amritsar. „Een boom- town", een stad die explosief groeit, noemt hoteleigenaar Sanjay Galhotra, een hindoe, zijn woonplaats nu. Hij vertelt over zijn plannen om een vier verdiepingen tellend winkel centrum te bouwen. „Een jaar geleden zouden ze me nog voor gek hebben verklaard", zegt hij. Een andere hindoe middenstander, Amarlit Wa- lia, zegt goede zaken te doen in zijn winkel voor televisies en andere elektrische appara tuur. „De mensen geven niets meer om de mlitanten, de stemming hier is uitstekend", zo verzekert hij. Dat de bakens zijn verzet toont de Gouden Tempel waar schijnlijk het duidelijkst aan. In de tempel, die zijn naam ontleent aan de met goud be dekte muren, verdringen hon derden sikh-pelgrims zich op de marmeren vloeren, gelovi gen met oranje en blauwe tul banden bezoeken de tempel met vrouw en kinderen, en de enkele hindoe die in de tempel rondloopt wordt niet meer lichtzinnig genoemd. Regeringstroepen De rust werd afgedwongen door de Indiase regeringstroe pen, die afgelopen mei een eind maakten aan de bezetting door militante sikhs. Meer dan veertig mensen werden daar bij gedood en bijna 200 rebel len, onder wie veel leiders van de afscheidingsbeweging, ga ven zich over en werden gear resteerd. Volgens de Indiase politie verloor de rebellenbe weging dooi' het verlies van de tempel haar leiding en haar thuisbasis. De tempel wordt nog altijd be waakt door zwaarbewapende politie en elke bezoeker wordt gefouilleerd. De overheid wil tot elke prijs voorkomen dat de tempel weer een zwaar ver dedigd bolwerk van het verzet wordt. Maar militante sikhs zijn er nog steeds, en hun strijd voor een onafhankelijk Khalistan, het 'Land der Zuiveren', in de Punjab gaat verder. Buiten de steden, in de velden en de dor pen zijn de rebellen actief, zaaien ze angst. ,,Er is terreur op het platte land, terreur en bedreigin- tert", zegt de sikh Mukhtiar ingh, een arts in het dorpje Jagdev Kalan, zo'n 20 kilome ter ten noorden van Amritsar. „De regering doet niets om ons te beschermen. De hindoes zijn al vertrokken, nu volgen de sikhs hen naar de veiligheid in de grote stad", zegt hij. Jagdev Kalan telt 8000 inwo ners, meest boeren en allen sikh. De circa 200 hindoes die in het dorp woonden zijn in augustus 1987 naar Amritsar gevlucht na een rebellen-aan val die aan minstens twaalf hindoes en sikhs het leven Maar het geweld hield niet op met het vertrek van de hindoes. De rebellen hadden het daarna gemunt op hun ge loofsgenoten, die ze ervan be schuldigden informanten van de politie te zijn of onvoldoen de enthousiasme op te brengen voor de rebellenbeweging. Al leen al dit jaar hebben volgens Mukhtiar Singh vijftien sikh families het dorp verlaten. „Niet veilig" „Het dorp is niet veilig", zegt burgemeester Harbhajan Singh. „Behalve de politie durft 's nachts niemand buiten te komen. Als een geweerschot klinkt gaan alle lichten direct uit." Zowat elke twee weken is er wel een beschieting, zegt hij. „Ik weet niet wie op wie schiet. Het kan de politie zijn, het kunnen terroristen zijn. Maar ik ben niet van plan dat uit te zoeken". Volgens Mukhtiar Singh zijn de rijke sikh-families de be langrijkste bron van inkom sten aan het worden voor de rebellen: „Een verzoek om geld wordt gevolgd door een bezoek, en door een aanval op degenen die weigeren op het verzoek in te gaan". „De activiteiten van de mili tanten zijn veranderd van fun damentalistische acties tot sim pele misdaad", zegt C. Pal Singh, inspecteur-generaal van de politie in Amritsar. „Er zijn geen leiders, dus de rebel len 'kunnen zich niet organise ren. Ze pakken nu de weerlo ze, gemakkelijke doelen". Dit jaar zijn in de Punjab tot nu toe meer dan 500 mensen vermoord, terwijl in 1988 min stens 2400 doden vielen. De plaatselijke overheid verwijt de politie de zaak weer uit de hand te laten lopen. „Het moorden gaat door omdat de politie incapabel is", zegt Sa- rapjeet Singh, de hoogste be stuurder in het district Amrit sar. „Ze hebben geen gebruik gemaakt van de situatie na de belegering. Toen waren de ter roristen in het nauw gedre ven". Alleen al in zijn district hebben in de eerste drie maanden van dit jaar 500 dorpsbewoners de veiligheid van de grotere steden opge zocht. Onafhankelijk Sinds 1982 vechten de militan te sikhs voor een onafhanke lijk Khalistan in de Indische deelstaat Punjab. Tot vorig jaar stond de Gouden Tempel in Amritsar centraal in hun strijd. In 1984 gaf de toenmali ge Indische premier Indira Gandhi het leger opdracht de Gouden Tempel te bestormen, waarbij minstens 1200 mensen werden gedood. Uit wraak werd Gandhi zes maanden la ter door twee radicale sikhs uit haar lijfwacht doodgeschoten. De bebaarde sikhs, hun lange haren altijd onder een tulband verborgen, vormen slechts 2 procent van de 880 miljoen in woners die India telt. Ze wo nen in heel noord-India, maar komen oorspronkelijk uit de Punjab, waar ze 55 procent van de 20 miljoen mensen tel lende bevolking uitmaken.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 7