«r
69,
Het grote zwartepietenspel op het Binnenhof
Liberale campagnekaravaan
zoekt de groeikernen op
Lezen
>ser\ice
Politiek
Partij
Parlement
DAGTOCHT GENT
BINNENLAND
Ecidae Qowuvnt
ZATERDAG 6 MEI 1989 PAGINijr
DEN HAAG Zwarte
pieten was ooit de naam
van een kaartspel, waarbij
diegene verloor die ten
slotte met de schoppen
boer of zwartepiet bleef
zitten. Als straf kreeg hij
een zwarte streep over het
gezicht. Met de komst van
de televisie werd ook dit
gezelschapsspel uit de
huiskamer gebanhen.
Slechts op één plek in ons
land wordt het nog beoe
fend: het Binnenhof.
Wanneer er verkiezingen aan
de horizon opdoemen, neemt
deze bezigheid daar zelfs
koortsachtige vormen aan. Zo
ook nu dus. Sinds vorige week
zaterdag, toen VVD-fractie-
voorzitter Voorhoeve het kabi
net de wacht aanzegde, is elk
woord en elke daad van elke
politieke partij erop gericht
zichzelf in een gunstig daglicht
te stellen en alle andere als
slecht of minder goed af te
schilderen. Vergeten zijn
vriend- en bondgenootschap
pen; het is nu ieder voor zich
en God voor ons allen.
Het duidelijkst zichtbaar is dit
bij de voormalige coalitiepar-
ters CDA en VVD. Het debat
van dinsdagavond, waarin het
tweede kabinet-Lubbers ten
val kwam, kan zo de staats-
rechtboeken in als hèt voor
beeld van een politiek zwarte
pietenspel.
Er was Joris Voorhoeve die
eraan herinnerde hoe de VVD
een jaar geleden, bij de behan
deling van het 'paaspakket',
het CDA te hulp was gesneld
bij diens poging het kabinet
van enkele slechte plannen af
te brengen. Waar was datzelf
de CDA, nu de VVD een
beroep op deze fractie deed om
te helpen het kabinet ervan te
weerhouden de reiskosten als
aftrekpost voor de inkomsten
belasting te schrappen?
Ook was er Bert de Vries die
op zijn beurt in herinnering
riep hoe CDA en VVD zeven
jaar lang schouder aan schou
der hadden gestreden voor het
economisch herstel van het
land. „Samen hebben we er te
gen veel druk van buiten aan
gewerkt dat het land er veel
beter voor staat. Maar het
kwarwei is nog niet af. Er is
nog veel te doen. Dat maakt
het afscheid dubbel wrang",
aldus de CDA-fractieleider
met een bijna door tranen ver
stikte stem.
Vader en zoon
En er was Ruud Lubbers, die
zich opstelde als een milde va
der jegens een rebelse zoon.
Alles zou vergeven en verge
ten zijn als de zoon, nu er nog
tijd voor was, maar wilde in
zien dat vaders plannen voor
zijn eigen bestwil waren. Het
duurder maken van het auto
rijden was immers niet be
doeld om Joris en zijn vriend
jes uit hun Alfa's en BMW's te
pesten, maar om ervoor te zor
gen dat zij minder lang in de
file zouden hoeven staan en
dus ook een kleinere hoeveel
heid giftige uitlaatgassen zou
den hoeven inademen.
Voor de climax zorgde vader
Ruud toen hij gewond reageer
de op de afwijzing van zoon
Joris. „U zegt gelijk nee". Met
andere woorden: u waardeert
het niet eens dat ik u de hand
toesteek. Daarvan had Voor
hoeve niet terug. Hoewel hij
wist dat het kil en onredelijk
zou klinken, kon hij alleen
maar zijn eisen herhalen. De
aandachtige toeschouwer zag
in gedachten een zwarte streep
boven de rode snor van de
fractievoorzitter verschijnen.
Het was duidelijk wie deze
slag in het zwartepietenspel
had gewonnen.
Dat was ook de reden van het
vreemde gedrag van de VVD-
voorman de volgende dag. Tot
ieders stomme verbazing advi
seerde hij koningin Beatrix
een poging tot reconstructie
van het kabinet. Niet de huidi
ge brokstukken lijmen, maar
wel uit dezelfde grondstoffen
(CDA en VVD) een nieuwe
creatie ontwerpen, met een
paar nieuwe gezichten en
nieuwe afspraken. Hoezo?!
Was hij nu dan wèl ineens be
reid een compromis te sluiten?
Wat was er dan in hemels
naam in één nacht veranderd?
Voorhoeve had het moeilijk
met die vragen. Als leider van
een zeer Oranjegezinde partij
kon hij moeilijk zeggen dat hij
zijn advies aan 'de Majesteit',
zoals de vorstin in Haags jar
gon heet, had gebruikt om te
proberen de zwartepiet terug
te spelen naar het CDA.
Hij leek daarin nog gedeelte
lijk te slagen ook. Haastig ren
den de verslaggevers naar
Bert de Vries. Maar deze had
de liberale troefkaart al zien
aankomen, want in zijn advies
aan het staatshoofd (zo snel
mogelijk verkiezingen) had hij
een klein kiertje voor een
lijmpoging, of iets dat erop
leek, opengelaten. Als de VVD
alsnog bereid was water bij de
wijn te doen, wilde het CDA
nog wel een keer rond de tafel
gaan zitten. „Maar een derge
lijk signaal heb ik nog niet ge
kregen", voegde De Vries er
haastig aan toe.
Dat signaal kwam er natuur
lijk ook niet, want Voorhoeve
is er de man niet naar om van
een eenmaal ingeslagen koers
af te wijken. Waar VVD-par-
tijvoorzitter Ginjaar dinsdag
avond na het meesterlijke be
toog van Lubbers slappe knie
ën kreeg („Zullen we onze mo
tie tegen het kabinet toch
maar niet aanhouden?") bleef
de VVD-fractievoorzitter
kaarsrecht overeind. Hij weet
dat in de politiek niets zo scha
delijk is als een zwabberkoers.
Kiezers worden daar kwaad
over en men kan hen dat
moeilijk kwalijk nemen.
Het opspelen van de aanslag
op de automobilist en de ver
meende aanslag op de huisei
genaar (in tegenstelling tot
eerdere berichten gaat het
huurwaardeforfait voorlopig
niet fors omhoog) was immers
bedoeld als een harde confron
tatie met het CDA. De kiezers
met een eigen voertuig en een
eigen dak boven het hoofd
moesten voor eens en altijd
weten bij welke partij hun be
langen het veiligst zijn.
Einde tijdperk
Betekent dit nu dat er echt
een einde is gekomen aan het
tijdperk van de centrum
rechtse coalities? Waarschijn
lijk wel. Zoals inmiddels be
kend leeft in de CDA-top een
sterke neiging om het maar
weer eens met de PvdA te
gaan proberen. Voor de VVD
was dat ook een belangrijke
reden om nu maar vast te bre
ken, nu er een zeer geschikt
punt voorhanden was. Men
bedenke hierbij ook dat de
VVD veel eerder dan gebrui
kelijk haar ontwerp-verkie-
zingsprogram gereed had.
Voorhoeve voorvoelde kenne
lijk wat CD A-coryfee Jan de
Koning deze week in Vrij Ne
derland zou zeggen: „We zou
den weer een coalitie met de
PvdA kunnen overwegen. Er
is weinig dat zich daartegen
verzet. Ruud Lubbers en
Wim Kok zouden samen in
één regering kunnen zitten.
Zij mogen elkaar. Ik houd zo'n
samenwerking niet voor on
mogelijk".
Maar waarom heeft Lubbers
zelf nog helemaal niets van
dien aard gezegd? Waarom
zegt hij juist dingen die op het
tegendeel lijken te wijzen? „Ik
ben allerminst bitter gestemd.
Ik heb zeven jaar mijn werk
mogen doen in deze coalitie.
Ik ben de fracties van CDA en
VVD gelijkelijk dankbaar dat
zij mij dit mogelijk hebben ge
maakt. Met dat gevoelen ga ik
vanavond heen", aldus Lub
bers dinsdag aan het eind van
het kamerdebat, waarna hij
met een fijn, haast triomfante
lijk lachje 's Lands Vergader
zaal verliet.
Maar ook dót paste in het gro
te zwartepietenspel. Ruud
Lübbers weet bliksems goed
dat veel CDA-stemmers wei
nig of niets van de PvdA
moeten hebben. Er is hem dus
alles aan gelegen vóór de ver
kiezingen geen voorkeur te la
ten blijken. Minister De Ko
ning: „In 1986 hebben we dat
wel gedaan (voor de VVD).
Dat was voor Nederlandse
verhoudingen hoogst onge
bruikelijk en dat moet het ook
blijven".
De Koning bedoelde dat het
CDA geen enkele kiezer onno
dig van zich wil vervreemden.
Door te kiezen voor een coali
tie met de PvdA zouden de
christen-democraten veel van
hun aanhangers (weer) in de
armen van de VVD drijven.
Daarmee zou het CDA vrijwel
zeker kleiner worden dan de
PvdA en zou Lubbers zich als
het ware bij voorbaat uitleve
ren aan Wim Kok. Samenwer
ken met de sociaal-democra
ten? Prima, maar dan liefst
wèl op eigen voorwaarden.
Eén daarvan is niet zo moeilijk
te raden: het premierschap
moet blijven waar het is. Cite
ren we nog eenmaal Jan de
Koning: „Ruud Lubbers is de
beste man die we in het land
hebben en niet alleen voor
het CDA".
RIK IN 'T HOUT
(Van onze
parlementaire redactie)
DEN HAAG De VVD
heeft een nieuwe doel
groep ontdekt: de modale
werknemer in de groei
kernen. Al vóór de val
van het tweede kabinet-
Lubbers zijn in liberale
achterkamertjes en tijdens
geanimeerde diners in
Leeuwarden en Den Haag
de grote lijnen van de ko
mende liberale verkie
zingscampagne uitgezet.
De inzet is hoog, de uit
komst onzeker. Zullen de
slaapsteden wakker wor
den geschud? Het wordt
een hete strijd in Helle-
voetsluis.
Het is 2 mei, half vijf 's mid
dags. Het beslissende debat
over de val van het kabinet is
koud een half uur bezig maar
premier Lubbers zit al niet
meer zo vast in het regerings
pluche. Dan wendt de altijd zo
zakelijke Joris Voorhoeve zich
plotseling tot het electoraat.
„Ruim twee en een half mil
joen werknemers gaan er met
deze kabinetsplannen per jaar
gemiddeld vierhonderd gulden
op achteruit", zegt hij droog.
Vanwaar deze verkiezings-
speech, nog vóórdat de verkie
zingen zijn uitgeschreven? Zou
het kabinet dan inderdaad val
len? CDA-fractieleider Bert de
Vries lijkt die conclusie reeds
te trekken, want hij keert zijn
coalitievrienden op dat mo
ment in de kamerbankjes let
terlijk de rug toe. „Kassa!", zie
je de liberale kamerleden den
ken. „Dat zijn 2,5 miljoen po
tentiële VVD-stemmers!".
Forfait
De omstreden 'omvorming'
van het reiskostenforfait (de
belastingaftrek voor reiskos
ten) was niet meer dan een
aanleiding voor de VVD om
het kabinet naar huis te stu
ren. Zowel in de oppositiepar
tijen als bij het CDA is vrijwel
iedereen van oordeel dat con
flicten binnen de VVD, het
overwicht van premier Lub
bers in de coalitie en politiek
opportunisme (er viel in het
laatste jaar weinig meer bin
nen te halen voor de liberalen)
uiteindelijk de doorslag gaven
om het kabinet op te blazen.
Met de crisis kon partijleider
Voorhoeve immers zijn lei
dersrol bevestigen, kan de
VVD op een elegante manier
van zijn weerbarstige minis
ters Smit-Kroes en Nijpels af
komen en werd ten lange leste
„Grote Broer CDA" een lesje
geleerd. Maar nu de rook wat
is opgetrokken komt als een
duveltje uit een doosje datzelf
de onnozele reiskostenforfait
weer tevoorschijn.
De VVD van
Voorhoeve
die zich ferm
weert tegen
het bijna
almachtige
CDA oogst bij
de achterban
doorgaans
heel wat
krediet.
Richtte de VVD-verkiezings-
campagne zich in het verleden
tot de wat beter gesitueerde
Nederlander in de lommerrij
ke buitenwijken van de grote
steden, dit jaar zullen de par-
tijslaven hun benen uit het lijf
lopen in labyrinthen van mo
dale groeikernen. In de door
zonwoningen in woonerven
met klinkende namen als On
yxhorst, Granaatappel, Koren
bloem, Zilverwitgaarde en
Leeuwerikhoeve zal gefolderd
en gebeld, geplakt en gediscus
sieerd worden. Daar zitten im
mers de potentiële nieuwe li
beralen, die met een klem
mend beroep op hun meest ge
voelige lichaamsdeel de
portemonnee en hun liefste
speeltje de auto over de
streep getrokken kunnen, wor
den. Het reiskostenforfait mag
niet worden afgeschaft, ben je
gek!
Fractieleider Voorhoeve heeft
het in zijn „maiden-verkie-
zingsspeech" dinsdag al tot
achter de komma uitgerekend.
Het CDA wil de werknemers
in Maarssenbroek, Zoetermeer
en Dronten honderden gul
dens afpakken. Afschaffing
van het reiskostenforfait zou
betekenen dat mensen met
een minimum of modaal inko
men twee tot vier procent van
hun koopkracht moeten inle
veren, aldus Voorhoeve. Naar
mate men verder van het
werk woont, loopt het bedrag
bliksemsnel op. Werknemers
die meer dan zestig kilometer
moeten reizen kunnen er per
jaar wel 1106 gulden op ach
teruit gaan. Tenzij met een
eventueel gesubsidieerde OV-
jaarkaart gereisd wordt. Maar
dat kun je van deze mensen
nauwelijks vragen, vindt
Voorhoeve. „Van Hellevoet-
sluis naar Rotterdam is met de
auto een half uur, met het
openbaar vervoer doe je er
twee uur over".
Aanvankelijk leek de VVD
met zijn verzet tegen hogere
autokosten vooral goede sier te
willen maken bij de managers
en yuppies met een statusmo-
biel. Maar de laatste dagen
heeft Voorhoeve de door de
kabinetsplannen mogelijk
zwaar getroffen kring werk
nemers al aardig uitgebreid.
„Ook mensen die met de trein,
bus of zelfs fiets naar het werk
gaan worden de dupe, want
ook hun belastingaftrek dreigt
te worden afgeschaft", zegt hij
verongelijkt. „De directeur
met een Mercedes kan zijn
kosten doorberekenen, maar
dat geldt niet voor de modale
werknemer die echt niet voor
zijn plezier elke dag grote af
standen naar zijn werk moet
afleggen".
Werklozen moeten eveneens
de moedige strijd van de VVD
tegen het forfait ter harte ne
men. Voorhoeve: „Wij vragen
immers van werklozen dat zij
een baan tot op vijftig kilome
ter afstand van hun woon
plaats accepteren. Dan moet je
niet de fiscale tegemoetkoming
voor de reiskosten schrappen".
En tot slot, om het rijtje af te
maken, doet de VVD ook nog
een klemmend beroep op het
nuchtere verstand van het za
kenleven. Als de overheid het
per auto reizen van en naar
het werk onbetaalbaar maakt,
aldus Voorhoeve, loopt de ar
beidsmarkt muurvast. Werk
gevers zouden hun personeel
alleen nog uit de wijk om de
hoek kunnen aantrekken!
Saillant detail hierbij is wel,
dat het voorstel om de reiskos
tenaftrek uit het belastingfor
mulier te verwijderen, uitgere
kend in de schoot van de
grootste werkgeversorganisa
tie, VNO, werd geboren.
Naïef
Het zou naïef zijn te denken
dat de VVD geen balans heeft
opgemaakt van zijn nieuwe
kansen bij vervroegde verkie
zingen, vóórdat zorgvuldig een
bom onder het kabinet werd
gelegd. Op het eerste gezicht
ziet het er slecht uit voor de
partij. Net als in het privé-ver-
keer krijgt ook in de politiek
degene die brokken maakt
doorgaans de schuld van de
kiezer. Bovendien is de VVD-
fractie in aanvaring gekomen
met uitgerekend zijn twee
meest populaire bewindslie
den: Smit-Kroes en Nijpels.
Tenslotte heeft de breuk bij
het CDA kwaad bloed gezet,
waarmee de kans op een nieu
we coalitie met de christen-de
mocraten voorlopig verkeken
lijkt.
Maar daar staat het één en an
der tegenover. Een VVD die
zich ferm weert tegen het bij
na almachtige CDA oogst bij
de achterban doorgaans heel
wat krediet. De openingskop
van de Telegraaf na het crisis
debat was wat dit betreft veel
zeggend: „Vastberaden VVD
weerstaat Lubbers".
Door de bom niet in een roke
rig achterkamertje te laten
ontploffen maar op het podi
um van de Tweede Kamer,
heeft Voorhoeve voor het oog
van televisiekijkend Neder
land kunnen demonstreren
waarom de afschaffing van de
reiskostenaftrek voor de VVD
onverteerbaar is. Ook is met
de voortijdige breuk een aan
tal onderwerpen waarbij de
VVD aan het kortste eind
dreigde te trekken van de
agenda afgevoerd, zoals de eu-
thanasie-wetgeving en de
commerciële televisie.
Tenslotte kunnen de liberalen,
door zich aan het CDA te ont
worstelen, met een 'eigen' ver
haal de verkiezingen in. Luid
de de leus in 1986 nog „Dit ka
binetsbeleid moet worden
voortgezet"; drie jaar later zou
het wel eens kunnen worden:
„Stem VVD, goed voor uw
portemonnee". De liberale
campagne in Hellevoetsluis en
al die andere groeikernen zal
uitwijzen hoe goed die bood
schap in dit tijdsgewricht aan
slaat.
PAUL KOOPMAN
SUSKE EN WISKE DE SPEELGOEDSPIEGEL
(c) Standaard Uitgever!]. Antwerpen-W
Uitsluitend persoonlijk rese
tegen contsnte betsling, bij
Hssgsche Courant/dagblad
Het Binnenhof, Spuistraat 7
Met bezoek aan Cité Ciné
Vertrek zaterdag 20 mei.
Een dagje Gent voor de filmliefhebbers!!
Cité Ciné is een tentoonstelling rond het
thema 'De stad en de film'. Het Gentse flo-
riapaleis is omgetoverd tot een fascine
rende stad: een gigantisch decor voor een
unieke filmhappening!
U komt door steden als Berlijn, New York,
Rome. U wandelt op de daken van Parijs.
U leeft mee in het gezelschap van Woody
Allen en Jean Paul Belmondo. Op een
unieke wijze stapt u letterlijk de wereld
van het witte doek binnen!
En wilt u maar eventjes naar deze tentoon
stelling? Dan biedt Gent voldoende mo
gelijkheden als winkel- en museumstad.
Inclusief m 1 x koffie met gebak aentree
Cité Ciné «diner.
Vertrek uit Gouda 07.30 uur en Den Haag
08.00 uur.Terugkomst 's avonds om onge
veer 21.30 uur.
kels
„Leuk hoor. Héél leuk. m?zon
niet heus. Weg kabinet, fq
alle mooie plannen. En dêr^y
allemaal uitgerekend deze^1
week. Wat Joris me vana\
geflikt heeft, zal ik 'em ff 1H
vergeven. Die kijk ik niet
meer aan, geen seconde!".
Stampvoetend liep Ruud r^SI
Lubbers dinsdagnacht om G
uur door zijn woonkamer..-
„Joh, maak je niet dik", zr
Ria. „En doe een beetje rtfas'
aan, want zo maak je de bl 1S
nog wakker. En frouwe/isjinj
zag je daarnet op televisieit ii
zeggen dat je niet verhittemis
was. Dan moet je je daar j
aan houden en je niet hie^fc
alsnog komen afreageren. I c|lt
nou maar even rustig zittécej1
dan zal ik wat voor je )en
inschenken". Mokkend lie\ ap]
Ruud zich in zijn luie sToeidel
vallen. „Goed dan, geef mpzor
maar een whiskey. Maar arm
te veel hoor, want ik moei te
straks om negen uur al bij uit
zijnk
rste
„Denk je dat Bea er óók vi
zal balen?", vroeg Ria, fervita
ze een flinke bel Scotch ^ac
inschonk. „Ach welnee, je1
snapt er niets van. Wat zij z'(
ervan vindt kan me niet ie
schelen, Begrijp dat dan foLar
wierp Ruud tegen. „Het ga^
om Helmut Kohl, waar ik |fon
morgen ook nog langs moefokl
om George Bush, bij w'ie ik kei
volgende week op bezoek i>pr<
gaan. Wat zullen dié er nitü
van denken! Kom je daar it o>
als demissionair premier, a dr
krachteloos figuur. Niets béma
meer! Niets! Daar gaat je Bnd
invloed! Ik zie het ze al |en
denken: wat komt die venl w<
hier eigenlijk nog doen? EP
wat dacht je trouwens van
Georgetown-universiteit in
Washington, waar ik dinsd
dat eredoctoraat zou krijge'
Leuk hoor. De minister-
president van Holland woi
eredoctor vanwege zijn gréf
verdiensten voor Europa eJ|
wereld. Maar Joris heeft e
toevallig wel voor gezorgdi
ik aan verdere verdiensten
helemaal niet meer toekonj
sta daar verschrikkelijk vd
schut. Naar Helmut wil ik[4
morgen nog wel, die zal 1
enig begrip voor me kunnR
opbrengen, maar ik denk C
ik Bush en die universiteitf
gewoon laat schieten. Ik
daar niet in m 'n hemd sta&
Ria aaide over Ruuds
stoppelige wang. „Kom koË
niet zo somber. Wie weet f
je allemaal nog voor r.
wachten staat. Dat dit kab
is gevallen betekent toch n
dat je politieke carrière op Wa
dood spoor is gekomen?
vast nog wel wat moois votjfff
in het vat, daar geloof ik hflQ
in. Volgens mij heeft het
allemaal zo moeten zijn. Je i
het eigenlijk al kunnen z/ev
aankomen: Koninginnedag) I
Hemelvaartsdag, _1
doden h er denking,
bevrijdingsdag, allemaal op*
een kluitje in één en dezel\j
week, en toevallig ook I
allemaal benamingen die i
evengoed op je kabinet va/k,,
toepassing konden zijn. Wa
een symboliek! Ruud nam I
gulzige teug uit zijn glas e/Jm
zuchtte diep. „Toch is het i r
leuk om op deze manier Wjsic
te worden. Ik had me daai^f0
eerlijk gezegd wel wat and^fa
van voorgesteld. Zullen
zondag op m 'n verjaardag 1
gewoon tussenuit knijpen ff
z'n tweetjes? Geinig hotellei w
in Zwitserland of zoiets?" vee
Op dat moment kon Ria zilfdi
niet meer inhouden. Ze giétrc
van de lach. „Als je eens
jongen, wat ik op je verjaa.
voor je in petto heb. Ach.
ik het maar vertellen ook.
Misschien monter je daar
beetje van op. Luister: Ik /fe'.
een party voor je
georganiseerd waar de von\
vanaf zullen vliegen. In di
tuin van het Catshuis heb
een tent laten neerzetten
we zondagmiddag - nee, li
me nou even uitpraten!
we zondag met tweehondei
mensen op grootse wijze jo\
vijftigste verjaardag gaan
vieren! Met muziek. drank\
koud buffet, kortom alle
mogelijke toeters en bellen^
iedereen komt!"
Verbijsterd kneep Ruud zin
glas bijna fijn. „ïe-iedereem
komt? Joris ook?" „Ja L/oofJ
Joris ook", schaterde Ria.
Rudolf en de twee Fritsen l
misschien ook Dries, helenf
uit Japan. Je kunt het zo
niet verzinnen of ze zulleni)
zijn. Wie weet komt Bush kc
wel. Want je weet het: als èel
berg niet naar Mohammedw
komen, moet Mohammed fljji
naar de berg toe. Ik zal 'e/fdt
wel bellen".
