finale
Een 'zondagskind'
van 50 jaar
'CcidócSowiant
en t(
Lirsié
i DEN HAAG - „Als ik Lubbers
I lioor, doe ik mijn vulpen dicht",
Éjzei journalist/columnist Henk Hof-
/jand van NRC-Handelsblad on-
langs in een televisie-interview. Zo
als elke politicus wekt ook Lubbers
pterke sympathieën en antipathieën
op. Binnen het politieke bedrijf
lvollfvordt echter vrij genuanceerd over
er ntie premier gedacht. Zelfs zijn poli
tieke 'vijanden' roemen zijn werk
kracht, intelligentie en vindingrijk-
n' heid. Een rondgang langs enkele
personen uit de politieke wereld
(die hem in de jaren zeventig en
tachtig in verschillende hoedanig
heden en verhoudingen meemaak
ten leverde de volgende beoordelin-
gen op.
Kok, fractieleider PvdA, oud-voor-
12 "tzitter FNV:
^Persoonlijk heb ik altijd heel behoorlijk
™*"jnet Lubbers overweg gekund. We on
derhouden niet echt warme contacten,
laar kunnen goed met elkaar praten,
ij kan tot op zekere hoogte uitstekend
iritiek verdragen, is in discussies meest-
.1 heel sportief en heeft ook het vermo-
;en zichzelf kritisch onder de loep te ne-
ien. Maar wee degene die bij het uiten
'an kritiek op de man speelt. Als Lub-
zich in z'n persoonlijke integriteit
aangetast voelt, kan hij laaiend boos
'orden".
Hij neemt eigener beweging wel eens
:ontact met me op om over bepaalde
iroblemen te praten. Doorgaans gaat het
'"- •Mdan over zaken die boven de partijpoli
tiek uitstijgen. De enkele keren dat hij
.--Jwèl politiek gevoelige zaken aansnijdt en
2jg&ivraagt wat ik nou van dit of dat vind,
ittjïben ik altijd op m'n hoede. Dan denk ik:
^wat zou hij van me willen?".
Ba=3.,Ik ken Ruud Lubbers al heel lang, al
1969, toen hij bekendheid verwierf
een verlicht ondernemer. Hij zat toen
bij de club van christelijke metaalwerk
gevers en ikzelf was bestuurslid bij het
i (an^V' 'k weel n0® ®oe£* ^at ^en mb
bij de kabinetsformatie van 1973 vroeg
)er_ wat voor een type die KVP-ondernemcr
Lubbers was. Dat had-ie trouwens aan
iatie!anderen ook gevraagd. Van vrijwel ie-
jdereen, ook van mij, kreeg hij goede be-
loordelingen. Lubbers is in de loop der
jaren rechtser geworden. Dat begon ei
genlijk al in het kabinet-Den Uyl, toen
er een polarisatiebeweging op gang
kwam tussen werkgevers en werkne-
mers. Lubbers koos, samen met zijn col
lega Duisenberg, steeds meer de kant
tvan de werkgevers".
jU'In die tijd kwam ik veel bij Lubbers op
7 zijn ministerie over de vloer. Economi
sche Zaken stelde toen nog wat voor.
Dat was een der belangrijkste departe
menten. Lange gesprekken hebben' we
gevoerd over allerlei problemen van die
tijd. Lubbers kon heel belangstellend
luisteren, nog steeds trouwens, maar je
wist nooit of hij zelf al een vaststaand
reeq standpunt had en of hij niet al bepaalde
toezeggingen aan anderen had gedaan.
riipje onberekenbaarheid is hij nooit kwijt
geraakt".
Negen
Mr. W.F. de Gaay Fortman, oud-minis-
ter van binnenlandse zaken (in het kabi-
net-Den Uyl), voormalig ARP- en CDA-
I senator:
(J „De vroegere premier De Quay z.ei mij
7 eens: m'n kabinet bestaal uit vrijwel al-
__,lemaal zessen en een paar zeventjes.
Maar er zitten ook twee negens in. En
dat maakt hel regeren lastig". Ik heb
daar tijdens het premierschap van Lub
bers vaak aan moeten denken. Lubbers
is zelf een negen en in dit tweede kabi
net van hem is hij volgens mij nog de
enige ook. Dat kan het regeren soms
dubbel moeilijk maken, temeer daar hij
degene is die leiding moet geven. De
permanente voorsprong die hij op zijn
collega's heeft, wekt natuurlijk nu en
dan irritaties op"..
„Lubbers is een zeer vasthoudend type,
dat had ik al gauw in de gaten toen ik
hem in het kabinet-Den Uyl leerde ken
nen. Hij kan erg goed luisteren naar ar
gumenten van anderen, maar als hij zelf
eenmaal iets in z'n hoofd heeft is hij
daar uiterst moeilijk meer van af te
brengen. Toch zijn allerlei verhalen over
zijn functioneren als minister van eco
nomische zaken zwaar overdreven..Hij
zou iemand zijn geweest die ontzettend
snel boos was en geregeld met de deuren
van het Catshuis sloeg. Lubbers is een
temperamentvol man, maar met de deu
ren slaan doet-ie niet zo gauw. Tijdens
het kabinet-Den Uyl is dat, althans tij-
I dens een vergadering van de minister-
1 raad, welgeteld maar één keer gebeurd.
I Hij had er toen ook een goede reden
1 voor omdat Den Uyl hem onheus had
behandeld. Den Uyl is zo van Lubbers'
reactie geschrokken, dat hij hem sinds
dien met meer respect heeft behandeld".
„Het knappe van Lubbers vind ik dat
hij altijd bliksemsnel moeilijke vraag-
1 stukken doorziet en in een discussie on
middellijk onrealistische of voze argu
menten weet door te prikken. Hij is ook
zeer begaafd in het bedenken van alle
mogelijke oplosingen. Dat doet hij soms
ook terwijl hij aan een betoog bezig is.
Hij kan plotseling onder het praten een
beter idee krijgen dan wat hij net staat te
verkondigen. Op zo'n moment switcht
hij gewoon naar een ander spoor. Veel
i mensen noemen dat een verwarde of
wollige redeneertrant, maar als je goed
luistert is dat niet zo. Er zit wel degelijk
logica in".
Inspirerend
ZATERDAG 6 MEI 1989
Morgen, zondag 7 mei 1989, hoopt premier
Ruud Lubbers 50 jaar te worden. Een dag met
een symbolisch tintje, niet alleen omdat hij
volgens een oude volkswijsheid aartsvader
Abraham zal aanschouwen, maar ook omdat
het predikaat 'zondagskind in de politiek', dat
hij zichzelf eens oplegde, morgen letterlijk op
hem van toepassing is. In figuurlijke zin
daarentegen is, na alles wat er deze week is
gebeurd, zijn imago van geluksvogel danig
geschonden. Het eredoctoraat dat hem dinsdag
in Washington zal worden toegekend heeft dan
ook een bittere bijsmaak. Lubbers' politieke
carrière, die nu bijna twintig jaar beslaat, nam
een aanvang toen hij als progressief bekend
staande KVP'er èn werkgever (directeur van de
machinefabriek Hollandia Kloos) lid werd van
de Rijnmondraad. Daarop volgde een
indrukwekkende staat van dienst: minister van
economische zaken in het kabinet-Den Uyl en
achtereenvolgens CDA-kamerlid, fractieleider
en sinds 1982 minister-president, zij het nu met
een demissionaire status.
Dick van Rietschoten, Marga Rijerse, Rob
Sebes, Elsbeth Kegge en Paul Koopman deden
de ronde langs mensen die hem redelijk goed
kennen en gezamenlijk schetsen zij onderstaand
portret. Een interview met de vrouw die hem
het beste kent, Ria Lubbers, staat op de
volgende pagina.
Frank de Grave, WD-kamerlid:
„Lubbers is een zeer behendig politicus,
die hard werkt en uitermate intelligent
is. Als broekie van nog geen dertig jaar
werd ik in 1985 voor het eerst ontboden
in het Torentje, de befaamde werkkamer
van Lubbers aan het Binnenhof. Span
nend! Al gauw bleek dat de premier bui
tengewoon goed naar m'n problemen
luisterde. Hij wekte de indruk dat-ie in
tensief met me meedacht. Daar werd ik
kennelijk zo door geïnspireerd dat ik,
voor ik het wist, zélf bezig was oplossin
gen voor mijn problemen te formuleren.
Lubbers maakt herhaaldelijk handig ge
bruik van die tactiek. Eerst denk je dat
hij het alleen bij jou doet, later heb je in
de gaten dat dit nu eenmaal zijn stijl van
opereren is. Het gevaar ervan is dat je
tegemoetkomingen doet terwijl je dat he
lemaal niet van plan was".
„Af en toe vertoont Lubbers élementen
van een verwend kind. Hij wil graag als
een zonnekoning stralen en raakt snel
geprikkeld als mensen niet willen wat hij
wil of als mensen hem niet begrijpen.
Zulke lieden moeten volgens hem hard
handig terzijde worden geschoven. Dat
is gevaarlijk, want als hij daarin te ver
gaat kunnen er brokken van komen. De
voorbeelden liggen voor het oprapen".
„Als premier heeft hij de laatste tijd
naar mijn smaak veel te weinig gewerkt
aan de eenheid van het kabinetsteam en
de coalitie. Waarschijnlijk komt dat
door het feit dat hij al zo lang minister
president is geweest. In de geschiedenis
zie je wel vaker dal iemand zich dan
gaat zien als een soort vader des vader
lands die het overal en altijd voor het
zeggen heeft".
Verademing
Maarten Engwirda, kamerlid D66:
„Vergeleken bij Van Agt was Lubbers als
premier een verademing. Hij was ten
minste een stuk zakelijker. Ik zag aan
vankelijk wel op tegen dat wollige en
verwarde taaltje van hem, maar dat is
hij tijdens z'n premierschap voor een be
langrijk deel kwijtgeraakt. Het is wel
merkwaardig dat hij sinds een jaar of an
derhalf die zakelijkheid af en toe weer
heeft verloren. De ruzies die hij met de
VVD heeft uitgevochten hadden juist
vaak een onzakelijk karakter, meer per
soonlijk gericht".
„Dat hij ook tegen politieke vrienden of
coalitiegenoten boos kon worden, heb ik
zelf een keer ervaren in 1981, tijdens het
tweede kabinet-Van Agt, dat bestond uit
PvdA, CDA en D66. Lubbers was frac
tieleider van het CDA en ik vice-fractie-
leider en financieel woordvoerder van
D66. Toen ik bij de algemene beschou
wingen mijn betoog hield, zat Van Agt
voortdurend ongeïnteresseerd in zijn pa
pieren te bladeren. Dat ergerde mij zo
danig dat ik besloot er iets van te zeg
gen. Ik werd onmiddellijk onderbroken
door Lubbers, die op vinnige toon vroeg
of het soms mijn bedoeling was m'n ei
gen kabinet aan te vallen".
„Lubbers' boosheid duurt nooit lang. Ik
heb in die periode heel goed zaken met
hem kunnen doen. In het kabinet was
het een puinhoop, maar in de Kamer
konden de coalitiepartners het prima
met elkaar vinden. Lubbers heeft trou
wens altijd goede contacten met D66 ge
had. Hij is zelfs goed met Hans van
Mierlo bevriend. Ook tijdens zijn pre
mierschap kwam hij wel eens bij ons
langs voor informele gesprekken. Hoe
wel we het met het CDA-VVD-beleid
nooit eens zijn geweest, heb ik dat altijd
zeer gewaardeerd".
Niet bevlogen
Gert Schutte, GPV-kamerlid:
„Ik vind dat de premier minder christe
lijk bevlogen is dan menig ander CDA-
politicus. Naarmate Lubbers een zwaar
dere rol als teamleider kreeg, raakte de
bijbelse inspiratie steeds meer op de ach
tergrond".
„Hij wekt wel de indruk goed te kunnen
luisteren. Door steeds een zo breed mo
gelijk politiek draagvlak voor zijn beleid
te zoeken, heeft hij de ploeg lange tijd
goed bij elkaar weten te houden. Maar
hij is nooit in de bres gesprongen voor
zaken die de kern van de christelijke po
litiek raken. Integendeel. Vanuit Austra
lië liet hij vorig jaar weten persoonlijk
geen moeite te hebben met actieve le
vensbeëindiging als hij in een situatie
van ondraaglijk lijden zou komen. Daar
mee schoot hij het CDA-standpunt over
euthanasie overhoop. Dat weegt voor
mij heel zwaar omdat Lubbers behalve
premier ook de leider is van de grootste
christelijke partij in Nederland. Wat dit
soort zaken betreft kon ik met Van Agt
beter uit de voeten. Die drong immers
enkele malen aan op een 'ethisch reveil'.
Een dergelijke oproep hebben we van
Lubbers nooit gehoord".
Openheid
Hans van der Voet, hoofddirecteur
Rijksvoorlichtingsdienst:
„Toen Lubbers in 1982 premier werd
heeft hij zich verbazingwekkend snel in
gewerkt. Zijn dossierkennis was in no-
time gigantisch. Opvallend is ook de
stérke impuls die hij als minister-presi
dent heeft gegeven aan de openheid van
het beleid. Zijn wekelijkse ontmoetingen
met de pers steken met kop en schou
ders uit boven die van al zijn voorgan
gers. Hij beschouwt de contacten met de
media als een zeer wezenlijk onderdeel
van zijn functie en hij vindt het ook
leuk om ter verantwoording te worden
geroepen en dingen uit te leggen. Dat
geldt nog sterker voor zijn verhouding
met de Tweede Kamer. Daar komt hij
graag. Uitleggen, debatteren, zich verde
digen, dat vindt-ie prachtig. Nooit heb
ik wat dat betreft enige tegenzin be
speurd, zoals bij Van Agt vaak het geval
was".
„Lubbers intelligentie staat buiten kijf.
Zijn enige zwakke punt is z'n juridische
kennis. Maar verder heeft hij een gewel
dig inzicht in alle economische, financië
le, sociale en algemeen maatschappelijke
ontwikkelingen. Vaak lijkt het wel of hij
een antenne naar de toekomst heeft.
Vooruitdenken, dat is een bijzonder
sterk punt van 'em. Soms is dat een na
deel omdat hij mensen in zijn omgeving
zóveel stappen voor kan zijn dat er een
soort communicatiekloof ontstaat. Inter
nationaal, en vooral binnen de EG, heeft
hij de afgelopen jaren steeds meer erken
ning en aanzien verworven. Hij werkte
daar zelf ook wel aan hoor, want hij
zoekt eigener beweging veel contact met
andere regeringsleiders. Even Thatcher
bellen, eveif een telefoontje naar Kohl,
dat is typisch Lubbers".
Streken
Ria Beckers, PPR-kamerlid:
„Lubbers had PPR-lid kunnen zijn.
Toen een aantal KVP-radicalen in 1968
de partij verliet om de PPR op te richten
besloot Lubbers te blijven. Dat hij niet
is meegegaan tekent hem. Het is dan
ook niet mogelijk je voor te stellen hoe
het zou zijn geweest als hij mede-oprich
ter van de PPR was geworden. Hij zou
dat namelijk nóóit gedaan hebben. Die
overstap was voor hem een veel te groot
risico. Lubbers voelt zich als een vis in 't
water in het centrum van de macht".
„Lubbers is iemand die zijn kansen zeer
goed weegt voordat hij iets doet of zegt.
Hij is heel wendbaar en creatief. Hij gaat
ook niet star op één doel af, maar zoekt
overal naar openingen. Dat leidt soms
tot echte katholieke streken. Zoals hij
het ontwerp-verkiezingsprogram ma van
de VVD heeft gebruikt om de groei op
de defensiebegroting met een procent te
verminderen, dat noem ik een echt ka
tholieke streek. En ik kan het weten,
want ik heb dezelfde achtergrond. Ik
snap hem daardoor soms ook wel. Wat
ik niet begrijp is dat een politicus van
zijn formaat zo weinig toekomstvisie
hééft. Hij is voortvarend en pragma
tisch, maar vraag hem niet naar zijn vi
sie op het jaar 2000. Dat valt me van
hem tegen. Als politicus doet hij het
goed, maar hij maakt vooral in het per
soonlijke vlak vaak uitglijers. Kijk maar
eens hoe hij af en toe met z'n eigen coa
litiegenoten omging, naar de manier
waarop hij bijvoorbeeld De Korte en
Voorhoeve heeft bejegend".
„Het beleid dat Lubbers voert is in mijn
ogen puur slecht, maar een positief punt
van hem vind ik dat hij nog te raken is.
Ruding heeft bijvoorbeeld geen flauw
benul hoe. zijn beleid uitwerkt voor de
gewone mensen. Lubbers ook nauwe
lijks, maar die heeft in elk geval wel een
feilloze antenne om signalen uit de sa
menleving op te vangen. Hij heeft niet
zo'n pantser opgebouwd als Ruding, De
Koning en De Graaf. Lubbers kan zich
er tenminste nog over opwinden als hij
met ellende wordt geconfronteerd".
Roeping
Ries Smits, voormalig campagneleider
CDA:
„Veel mensen denken dat Lubbers ijdel
is, maar dat is absoluut niet waar. Hij
houdt niet van soesa en heisa rond zijn
persoon en aan recepties en officiële di
ners heeft-ie een broertje dood. Bij de
voorbereiding van de verkiezingen in
1986 hebben we met ons campagneteam
echt moeten knokken voor de slogan
'Laat Lubbers z'n karwei afmaken'! Oor
spronkelijk luidde die kreet 'Laat Ruud
z'n karwei afmaken'. Lubbers vond dat
verschrikkelijk. Waarom moest het nou
allemaal zo in het persoonlijke vlak wor
den getrokken? Niks daarvan, er waren
volgens hem genoeg andere wervende
teksten te verzinnen. Pas na heel veel
heen en weer gepraat hebben we 'Ruud'
veranderd in 'Lubbers'. Daar kon hij net
vrede mee hebben, al ging het niet van
harte.
Of Ruud een gelovig mens is? Jazeker,
hij is sterk met het geloof bezig, hoewel
hij geen kerkganger is en niet graag met
zijn religieuze gevoelens te koop loopt.
Wel laat hij soms merken diep door
drongen te zijn van het besef dat hij een
opdracht, een roeping in dit leven heeft.
Hij voelt hel als een plicht zijn ontvan
gen talenten zo goed mogelijk te gebrui
ken ten dienste van de medemens en de
maatschappij".
Compromissen
Harm van der Meuten, CDA-senator en
oud-voorzitter van het CNV:
„Mijn eerste contacten met Lubbers
stammen van een kleine twintig jaar ge
leden. Hij was toen begin dertig en
maakte deel uit van de onderharidelings-
delegatie van de metaalwerkgevers. Hij
was niet de eerste onderhandelaar maar
stond aan de zijlijn. Wat me bij hem op
viel was dat hij uitstekend in staat was
compromissen te sluiten, verschillen te
overbruggen".
„In de tijd dat hij fractievoorzitter van
het CDA was had hij de gewoonte om
mij, als CNV-voorzitter, elke zondaga
vond op te bellen om even te 'brainstor
men'. Dat deed Den Uyl overigens ook.
Lubbers had altijd goed in de gaten wat
een ander bedoelde. Hij had vaak begrip
voor CNV-standpunten. Maar ja, in de
politiek is gelijk hébben nu eenmaal niet
hetzelfde als gelijk krijgen. Lubbers kan
dingen uitgebreid voor het voetlicht
brengen, maar anderzijds weet hij een
betoog zo op te zetten dat je je uiteinde
lijk niet meer herinnert wat je vraag nu
eigenlijk was. Je verdronk dan in het
Lubberiaanse taalgebruik".
Onder zijn premierschap heb ik veel
'Corona-gesprekken' meegemaakt. Dat
waren bijeenkomsten in het Haagse res
taurant Corona met de voorzitters van
de vakcentrales, Wim Kok en ik, pre
mier Lubbers en de bewindslieden uit de
sociaal-financieel-economische hoek.
Dat ging heel serieus, maar we hebben er
toch ook vaak enorm gelachen. Lubbers
deed dan echt mee hoor. Het is iemand
die zich wonderlijk snel aan een bepaald
milieu aanpast".
Kwikzilver
Steef Weijers, CDA-kamerlid:
„Ik heb met Ruud kennis gemaakt toen
hij minister van economische zaken
was. Een kwikzilverige man, die goed
kon luisteren en daarna zijn eigen con
clusies trok waar hij moeilijk meer vanaf
te brengen was. Hij is in de loop der ja
ren steeds meer opgebloeid. Vroeger was
het een echte driftkikker. Lubbers is hy
perintelligent, een razendsnelle denker
die zijn gesprekspartners altijd drie sla
gen voor is. Maar pok een man die altijd
zowel de kool, de geit als de wolf wil
sparen. Hij is ook echt bezeten van wer
ken. Zijn inzet en gedrevenheid zijn be
wonderenswaardig. En dal terwijl hij
voor het geld niet eens zou hóéven wer
ken!". „Die Ayerkverslaving heeft ook ne
gatieve kanten. Hij is een Pietje Bemoei
al. Wil alles weten, overal van op de
hoogte zijn, en bij iedereen zijn ideeën
en mogelijke oplossingen droppen. Het
is bovendien geen man om een potje
mee te kaarten. Ooit had ik hem bijna
zover: de kaarten waren al geschud maar
op het laatste moment besloot hij toch
maar een zakelijk gesprek met iemand te
voeren. Sociaal gezien is het een een
zaam mens die weinig tijd voor zichzelf
en anderen inruimt om gewoon eens lek
ker te mekkeren over de leuke dingen
van het leven. Over andere zaken dan
werk kun je met hem nauwelijks praten.
Gezellig een avondje stappen, daarmee
hoef je bij Lubbers niet aan te komen.
Als je met hem uit eten gaat, voor een
zakelijk dineetje uiteraard, heeft hij vrij
wel nooit geld bij zich. Ik heb hem eens
gezegd: nu begrijp ik hoe je miljonair
bent geworden! Lubbers eet in feite niet,
hij stopt géwoon dingen in zijn mond.
Als er ooit een een pil zou worden uitge
vonden die qua voedingswaarde gelijk
zou staan aan een warme maaltijd, dan
zou Lubbers de eerste zijn die een setje
van die pillen aanschafte".