Zonne -energie kan redding brengen Zonneboiler heeft de wind mee 'final ZATERDAG 15 APRIL 1989 PAGINA 28 Moeder Aarde steunt en kreunt. Haar longen (de tropische regenwouden) zijn zwaar aangetast, waardoor het ademhalen elke dag moeilijker wordt. Haar wangen (de bodem) zijn flink ingedeukt doordat enorme hoeveelheden grondstoffen zijn gedolven. Haar eigen fossiele brandstoffen vervuilen de kostbare atmosfeer. Lang leve de vooruitgang van de twintigste eeuw! Nog zo'n eeuw en de aarde is op, alle energie verbruikt. Dan is het gebeurd met ons leven op de Groene Planeet. Langzaam beseft de mensheid dat er echt wat moet gebeuren om ons te redden. Daarbij kunnen we een beroep doen op de zon, de gloeiende bol met haar ontembare energie. HOUSTON - In de archieven van het Amerikaanse ruimtevaartbu reau NASA ligt misschien wel de oplossing voor het probleem van het broeikaseffect, de zure regen en de dreigende schaarste aan brand stof. Lang vergeten ideeën die eens Onhaalbaar leken, blijken na op nieuw te zijn ontdekt actueel en technisch goed uit te voeren. Zoals het project waarop de Nederlandse Amerikaan Sjoerd L. Bonting zich heeft gestort. Bonting (64) is oud-hoogleraar in de biochemie in Nijmegen en sinds 1985 onderzoeker bij de afdeling levens wetenschappen van de NASA in het. Ames Research Center (Californië). Hij stuitte bij toeval op een energiebron waaraan bijna niemand de laatste jaren meer had gedacht: de Solar Power Satel lites (SPS), ofwel zonnekrachtsatellieten. Een soort ruimtespiegels die zonne-ener- gie omzetten in stroom, die naar de aar de wordt gestuurd. Ze werden in de ja ren zestig uitgedacht door Peter Glaser, maar toen als „te duur" en „onuitvoer baar" aan de archiefkast toevertrouwd. Dat is nu anders, is de persoonlijke me ning van Bonting. „We kunnen nu niet meer om SPS heen. We moeten een an dere energiebron vinden die niet ver vuilt zoals olie en steenkool en niet zo gevaarlijk is als kernenergie". Die vorm van energie kan door de zon nekrachtsatellieten worden aangeleverd. Het principe is dat in de ruimte (op een hoogte van 36.000 kilometer) grote zon necellen met een oppervlakte van dertig vierkante kilometer komen te hangen. De onbeperkt voorradige en schone zon nestralen worden op de cellen opgevan gen en omgezet in elektriciteit, om in de vorm van radiogolven (microgolven) of laserstralen naar de aarde te worden ver zonden. Daar worden ze met een soort antenne opgevangen en omgezet in elek triciteit. Eén SPS kan 10.000 Megawatt stroom leveren, wat voldoende is om een grote stad draaiende te houden. De Verenigde Staten zouden er zestig nodig hebben om voldoende stroom te hebben. Voor de gehele wereld zijn volgens Bonting NOGZO'N EEUWEN DE AARDE IS OP Goedkoper Elektriciteit van een SPS is volgens Bon ting aanzienlijk goedkoper dan uit de huidige energiebronnen. In het gunstig ste geval is het zes keer goedkoper dan stroom uit kolen en twaalf keer goedko per dan stroom uit kernenergie. In het slechtste geval is het nog altijd respectie velijk drie en zes keer voordeliger. Een andere toepassing is het verkrijgen van waterstof: door microgolven in een zee bassin te leiden en ze in elektriciteit om te zetten, kan door elektrolyse waterstof worden opgewekt. Dat is een schone brandstof die voor auto's en vliegtuigen gebruikt kan worden. Maar hoe krijg je voorwerpen met een grootte van zestig voetbalvelden in de ruimte? Daarvoor heeft Bonting twee scenario's. Een SPS zou per raket vanaf de aarde in delen kunnen worden gelan- HONDERDEN GULDENS GOEDKOPER DANKZIJ SUBSIDIE LUX klap ding schu: rand ech Wam was I zelfbt laatst EINDHOVEN - Betrekt u warm water uit een gas- of een cv-boiler, een elektrische boiler of een combi ketel? Het ding is uw eigendom en dient vervangen te worden? Dan is de aanschaf van een zonneboiler niet alleen uit milieu-hygiënisch oogpunt het overwegen waard. Dank zij een overheidssubsidie van veertig procent op de aanschaf van een „zongestookte" boiler loopt het financiële voordeel van een derge lijke installatie voor de consument thans op tot enkele honderden gul dens per jaar. Twee producenten hebben momenteel de vrijwel totale produktie van zonne boilers in handen. De in Eindhoven en Gouderak gevestigde firma Zonne-ener- gie Nederland bv (tien man personeel) en de firma Luigjes bv in Barneveld (zes medewerkers). Directeur Bokhoven van Zonne-energie Nederland: „We zijn in ons land nu zo'n tien jaar bezig met deze energievorm. Incidenteel met goed resultaat - denk bijvoorbeeld aan zon verwarmde zwem baden - maar zonder echt tot een door braak te zijn gekomen. Dé zonneboiler belooft wèl een groot succes te worden.' Begin dit jaar zijn we gestart met de op leiding van dealers; traditionele installa tiebedrijven die ook elektrische boilers, cv's en dergelijke leveren. De belangstel ling is heel groot. Per week melden zich zeven of acht gegadigden aan. Ons stre ven is om aan het eind van dit jaar over een dealernet te beschikken dat in totaal dertig tot veertig verkooppunten omvat. Want over 1989 zullen de verkoopcijfers nog niet erg indrukwekkend zijn - ik denk aan pakweg vierhonderd stuks - maar zo rond het midden van de jaren negentig moeten we toch wel op enkele tienduizenden zonneboilers per jaar zit ten". Dorpsgek Directeur Luigjes van Luigjes bv te Bar neveld: „Dat is ook ons streven. Ik ben sinds 1978 bezig met zonne-energie en ik heb me altijd een dorpsgek gevoeld. Maar de zonneboiler gaat een grote toe komst tegemoet. Dit jaar verwacht ik er zelf zo'n vierhonderd te verkopen. Net als Zonne-energie Nederland zijn wij be zig met het opbouwen van ons eigen dealernet. Wij mikken op 25 dealers aan het eind van dit jaar". De werking van een zonneboiler heeft als simpel beginsel dat de warmte van de zon wordt overgebracht naar het tap water in de boiler. De eerste stap is dat het zonlicht wordt opgevangen door een collector (=verzamelaar) op het dak van de woning. De collector zet de lichtstra len om in warmte. Precies zoals bijvoor beeld het dak van een auto dat doet. Met een warm geworden autodak wordt verder niets gedaan. De warmte echter zonneboiler wordt gebruikt en van de aard van het traditionele verwarmings apparaat waarmee de zonneboiler verge leken wordt. Volgens cijfers van het bu reau Krekel, Van der Woerd Wouterse bv van december 198? kost een gesubsi dieerde zonneboiler die is aangesloten op een reeds aanwezig na verwarmings apparaat op jaarbasis, bij gebruik door een doorsnee .gezin: 344 gulden; Een gesubsidieerde zonneboiler met bij geleverde naverwarming: 607 gulden; Een traditionele elektrische boiler: 852 gulden; Een traditionele gasboiler: 508 gulden. Niet opgenomen in deze vergelijking is de ouwe huis-tuin- en-keuken-geyser. Teun Bokhoven: „Omdat die van alle verwarmingsapparaten nog altijd de ver reweg goedkoopste is - dat staat buiten kijf. Toch is de gewone geyser op zijn re tour. Vanwege het feit dat je maar op één punt tegelijk warm water kunt tap pen; een omstandigheid die huiselijke twisten in de hand werkt tussen degeen die aan het afwassen is en degeen die juist een douche neemt. Maar bovendien zijn de rookgassen van zo'n geyser erg ongezond en is het overheidsbeleid ge richt op een veilige afvoer van die onge rechtigheid - wat ook weer een hoop geld kost". Tegen deze achtergrond tonen sinds het van kracht worden van de subsidierege ling vooral de boiler-verhurende nutsbe drijven veel belangstelling voor het zon- neapparaat. Maar ook bij milieubewuste particulieren slaat het produkt aan. Een ontwikkeling waarvan Teun Bokhoven op de „Tweede Nationale Zonne-Energie Conferentie", op 18 en 19 april in con grescentrum Leeuwenhorst in Noordwij- kerhout, met vreugde kond zal doen. Meegenomen Ook al mogen we er op zichzelf geno men niet de redding van de wereld van verwachten. Zonne-energie in Nederland zal in de toekomst hooguit enkele pro centen van de energiebehoefte kunnen dekken. Maar toch: het is mooi meege nomen. Mooi meegenomen ook voor de portemonnee van de heren Bokhoven en Luigjes, die na tien jaar idealisme ook wel eens een geldelijke beloning willen zien voor hun inspanningen? Bokhoven: „Nederland telt 977.000 elek trische boilers, 433.000 gasboilers en 766.000 combiketels. Dus de markt is er wel. Maar zodra de zonneboiler echt een grote vlucht neemt, duiken de multina tionals er natuurlijk op, die van de ene dag op de andere tot een miljoenenin vestering kunnen besluiten". Luigjes: „Grijpen we er weer naast". Bokhoven: „Nou, we hebben intussen wel de know-how, natuurlijk. Die is ook geld waard". WILLEM SCHEER ceerd. Om één SPS te bouwen zijn ech ter 200 tot 250 lanceringen nodig met een extra zware raket. Bonting is hiervan geen voorstander omdat de atmosfeer met honderdduizenden brokstukken van raketten en verbrande gassen zou wor den vervuild. Hij geeft de voorkeur aan het bouwen van de SPS in een ruimtefa- briek nabij de maan. Die fabriek zou de grondstoffen (vooral ijzererts met daarin zuurstof) van de maan halen, er metalen delen van maken, vervolgens een com plete SPS in elkaar zetten en die naar 36.000 kilometer hoogte laten afdalen. Dit scenario is volgens Bonting zeker geen waanidee maar technisch haalbaar. Bovendien zijn de kosten van het bou wen in de ruimte met „slechts" 736 mil jard dollar de helft goedkoper dan de 1527 miljard dollar (3176 miljard gul den!) die nodig zijn voor het lanceren mét raketten. Dat zijn enorme bedragen. „Maar", zegt Bonting relativerend, „de defensiebegroting van de Verenigde Sta ten bedraagt per jaar ook ruim 300 mil jard dollar". Technisch hoeven de zonnekrachtsatel lieten geen moeilijkheden meer op te le veren, meent Bonting. De microgolf ech ter is nog wel een probleem. Deze golf, waarmee de elektriciteit naar de aarde wordt gestuurd, is gevaarlijk voor leven de wezens. Rondom de ontvangststa tions zal dan ook een veiligheidszone moeten komen waarbinnen niemand woont, om te voorkomen dat mensen of dieren door het afwijken van de straal worden getroffen. Met één straal is dat geen probleem, maar dat wordt anders als er 360 stralen van 360 satellieten naar de aarde ko men. „Er zouden dan meer stralen door hetzelfde ontvangstcentrum moeten worden ontvangen", zegt Bonting. Daarnaast hebben microgolven een na delig effect op de telecommunicatie, zo als het telefoonverkeer en de ontvangst van tv's. Een oplossing voor het pro bleem met de microgolven zou het ge bruik van laserstralen zijn. Deze laten tijdens het transport naar de aarde ook minder elektriciteit verloren gaan dan bij microgolven het geval is. Het geld dat nodig is om de Solar Power Satellites in de ruimte te krijgen, zou volgens Bonting kunnen worden vrijge maakt door, r^u er in de wereldpolitiek ontspanning is ontstaan, minder aan wa pens uit te geven. „De wapenindustrie kan eenvoudig gaan meewerken aan dit project, dat is voor haar een fluitje van een cent. De kennis over laserstralen die bij het ruimteschild SDI is opgedaan, kan zo worden gebruikt. Werkgelegen heid hoeft het dus niet te kosten". De olie-industrie hoeft evenmin be vreesd te zijn voor verlies van werkgele genheid. „Zij kan de olie voortaan hele maal gebruiken om produkten te maken, in plaats van het aan brandstof te beste den". Geld dat nu nog aan kernenergie wordt uitgegeven, kan aan de SPS ten goede komen. Maar het brengen van een „offer" is echter niet te voorkomen om onze aarde in stand te houden. En ook al zijn er hoopgevende onder zoeksresultaten op het gebied van kern fusie, toch is SPS voor Bonting dé toe komst. Met de ontwikkeling van het internatio nale ruimtestation, waarvan in 1995 de eerste delen de ruimte in moeten, is vol gens Bonting de eerste stap gezet die de bouw van de SPS mogelijk maakt. Daar na zijn volgens het door Bonting beplei te plan de ontwikkeling van een maan- basis en de ruimtekolonie nodig, om uit eindelijk een SPS te kunnen bouwen. Zij het dat er nog heel wat onderzoek nodig is naar de gevolgen voor mensen van een langdurig verblijf in de ruimte. Om een project als de Solar Power Satel lite te doen slagen is wel wereldwijde overeenstemming nodig. „Samenwer king is een absolute noodzaak. Het sy steem moet door de Verenigde Staten, Europa, Japan worden gebouwd", zegt Bonting. „Óók de hulp van de Sovjetu nie is nodig". In Japan wordt overigens al flink met SPS en microgolven geëxpe rimenteerd. RICHARD SCHUURMAN Directeur Teun Bokhoven van Zonne-energie Nederland bv bij een demonstratie-exemplaar van de zonneboiler. FOTO: CEES VERKERK die de zonnecollector heeft opgenomen wordt overgebracht op een met water ge vulde leiding die er doorheen of er ach terlangs loopt. Die leiding loppt naar de boiler, vervolgens door de boiler heen en- dan weer terug naar de collector. Een pomp zorgt dat het water in de leiding circuleert en aldus het water in de boiler opwarmt. Dat is het beginsel. De uitwerking ervan heeft de technici natuurlijk toch wel voor problemen geplaatst. Eén daarvan heeft te maken met hetzelfde fenomeen dat er voor zorgt dat een autodak niet alleen warmte opneemt, maar ook uit straalt. Om het grootste profijt van de zonnecollector te kunnen trekken moest deze dus worden vervaardigd van mate rialen die zoveel mogelijk warmte vast houden en zo min mogelijk uitstralen. Een ander probleem is dat de warmte makkelijk verloren gaat bij het vervoer van de collector naar de boiler. Dit noopte tot maximale isolatie van de zo geheten absorber in de collector en van de leiding waardoorheen het water circu leert. Nog weer een ander probleem is dat het water in de leiding niet mag gaan koken en evenmin mag bevriezen. Directeur Teun Bokhoven van Zonne- energie Nederland: „Voor al deze vraag stukken zijn sinds de ontwikkeling van de eerste zonneboilers aan het eind van de jaren zeventig bevredigende oplossin gen gevonden. Nu zijn we zover dat we een zonneboiler maken die in Nederland gedurende de zomer het tapwater ver warmt tot 25 a 80 graden. Dat is heel aardig maar nog niet genoeg. Op de eer ste plaats is 25 graden nog altijd te koud om onder te douchen. Op de tweede plaats kan buiten de zomer de tempera tuur van het tapwater nog aanzienlijk la ger liggen". Achter dehand „Een en ander betekent dat je altijd een traditioneel verwarmingsapparaat achter de hand moet hebben om je water zono dig na te verwarmen. Dus leveren we bij plaatsing van een zonneboiler gelijk ook een elektrische of cv-boiler - als één in tegraal systeem. Dat laatste apparaat ontvangt het water uit de zonneboiler en slaat aan zodra blijkt dat de temperatuur nog niet hoog genoeg is. Waar de gebrui ker al beschikt over een traditionele boi ler kunnen we de warmwateruitgang van de zonneboiler aansluiten op de koud- wateringang van dat traditionele verwar mingsapparaat. In beide gevallen is het resultaat een forse energiebesparing. Uit berekeningen is gebleken dat de warmte die we via de collector aan de zon ont trekken op jaarbasis zo'n 50 tot 55 pro cent dekt van de totale warmtebehoefte van een boiler. Voor de resterende 45 tot 50 procent blijf je aangewezen op gas of elektriciteit". Waarmee we bij de vraag zijn aangeland bf deze besparing, in geld uitgedrukt, op weegt tegen de investering die een zon neboiler vergt. Weliswaar gaat de zon voor niets op, maar als de installatie om van die zon gebruik te maken erg duur is zijn we nog niet waar we wezen moeten. Welnu, die installatie kost bij Zonne-energie Nederland minimaal 3600 en maximaal 5000 gulden. Het eer ste bedrag slaat op de meest gunstige si tuatie, waarin Bokhoven en zijn mensen de zonneboiler huis-aan-huis kunnen plaatsen in een nieuwbouwproject. Het tweede bedrag heeft betrekking op de meest ongunstige situatie, bij een milieu bewuste particulier, waar de installateur langdurig moet meten en wurmen om Teun Bokhoven: „Bij de huidige brand stofprijs liggen de aanschafkosten van een zonneboiler nog te hoog om de in vestering rendabel te kunnen noemen. Afhankelijk van de vraag of je een ver gelijking maakt met een elektrische, een gas- of een cv-boiler, een combiketel of een modellerende geyser, blijkt het ge bruik van een zonneboiler even duur of iets duurder. Waarbij we dan uitgaan van een levensduur van minimaal dertig jaar voor de collector zelf en twintig jaar voor de boiler. En waarbij we geen reke ning houden met financiële steun door de overheid". „Maar door de toekenning sinds 1 janu ari 1988 van veertig procent subsidie per zonneboiler is de situatie heel anders ge worden. De nettoprijs van het apparaat is sindsdien komen te liggen op 2000 gulden in het gunstigste en 3000 gulden in het ongunstigste geval. En als je dan gaat vergelijken blijkt de zonneboiler honderden guldens per jaar goedkoper". Vergelijking Hoevéél honderden guldens hangt af van het soort naverwarming dat voor de '£eidóc@ou/uuit

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 16