Fatalisme van
Toon Teilegen
snijdt dwars
door hartstreek
Bach als componist van dansmuziek
Alwin Bar houdt zich staande bij pronkzucht van Brahms
KUNST
SaidóaQounant
DINSDAG 11 APRIL 1989 PAGINA
Werk Mondriaan
blijft in
Nederland
AMSTERDAM Het schilderij Lente
Idylle van Piet Mondriaan (1872-1944)
heeft gisteren op een veiling bij Sothe
by's in Amsterdam 287.500 gulden opge
bracht. De richtprijs was 250.000 tot
300.000 gulden. Het doek blijft in Neder
land. Mondriaan vervaardigde het doek
van 73,5 cm bij 62 cm rond de eeuwwis
seling. Het is een portret van twee meis
jes met een lente-achtig landschap op de
achtergrond. Voor een litho van Pablo
Picasso van 59 cm bij 44 cm werd op de
veiling 28.750 gulden neergeteld. Voor
de veiling bestond grote belangstelling,
ook uit het buitenland.
Grace Jones
opgepakt met
cocaïne
KINGSTON De Ameri
kaanse actrice en zangeres
Grace Jones is op Jamaica ge
arresteerd. Zij had een „klein"
beetje cocaïne bij zich, zo
maakte de politie gisteren be
kend. Grace Jones, die van
origine Jamaicaanse is, is
vooral bekend geworden door
haar rol als tegenspeelster van
Roger Moore in de Bondfilm
„A View to a Kill" en door de
originele videoclips bij haar
hits.
Optreden
Tom Jones
uitverkocht
ROTTERDAM Het optreden dat Tom
Jones op 3 juni geeft in De Doelen in
Rotterdam is uitverkocht. De zanger
blijkt ondanks een grote stilte van vele
jaren nog dermate populair dat volgens
concertorganisator Mojo binnen twee
uur alle toegangskaarten al verkocht
waren. Mojo meldt verder dat UB40 op
3 en 4 juni optreedt in Rotterdam Ahoy'.
De kaartverkoop daarvoor begint op 29
april. Chris Rea, die 26 mei zou optre
den in het Circustheater, heeft dat afge
zegd. Hij kan zijn band niet bij elkaar
krijgen voor de geplande
Malevich trekt
al 100.000
bezoekers
AMSTERDAM Vijf weken na de
opening op 4 maart werd gisteren in het
Stedelijk Museum in Amsterdam de
honderdduizendste bezoeker verwel
komd op de tentoonstelling van de Rus
sische kunstenaar Kazimir Malevich.
Verwacht wordt dat nog voor het einde
van de tentoonstelling op 28 mei,
200.000 bezoekers het werk van de Rus
sische avantgardist zullen hebben be
wonderd. Er hangen op de tentoontoon-
stelling ook werken van Malevich die
niet eerder zijn getoond.
Doek Louis Anquetin
aanwinst Van Goghmuseum
AMSTERDAM Het Rijksmuseum Vincent van Gogh in Am
sterdam is onlangs in het bezit gekomen van een werk van de
Franse schilder Louis Anquetin, een vriend van Vincent van
Gogh. Anquetin leefde van 1861-1932. Het doek uit 1886 meet
1,35 m bij 95 cm en stelt een oude boer in de schaduw van een
appelboom voor.
Het schilderij is op een veiling in Londen gekocht. Hoeveel er
voor is betaald wilde een woordvoerder van het museum niet
zeggen. Waarschijnlijk betreft het „Le Paysan", een studie van
Anquetin welke in 1887 werd verkocht op een door Vincent ge
organiseerde expositie, aldus het museum.
Het museum noemt de nieuwste aanwinst een welkome aanvul
ling van de collectie. Het schilderij heeft inmiddels een plaats
gekregen.
tst
Balletdanser
Henny Jurriëns
komt om bij
auto-ongeluk
AMSTERDAM Henny Jur-
riëns, de voormalige assistent
van Rudi van Dantzig bij het
Nationale Ballet, is zondag in
Canada samen met zijn vrouw
bij een auto-ongeluk om het
leven gekomen. Hun tweejarig
dochtertje bleef daarbij onge
deerd.
De in Arnhem geboren Jur
riëns (40) volgde zijn dansop
leiding aan het conservatori
um aldaar. Hij trad in 1970 als
tweede solist in dienst bij het
Nationale Ballet, waar hij in
1973 tot eerste solist werd be
noemd. In het klassieke reper
toire danste hij hoofdrollen in
balletten als Giselle, Het Zwa-
nenmeer, Romeo en Julia en
The Sleeping Beauty. Daar
naast vertolkte Jurriëns rollen
in balletten van Balanchine,
Hans van Manen, Toer van
Schayk en Rudi van Dantzig
zelf.
In de periode 1984-1987 fun
geerde hij als assistent van ar
tistiek leider Van Dantzig. In
1987 ging Jurriëns naar Cana
da, waar hij toetrad tot de ar
tistieke leiding van The Royal
Winnipeg Ballet. Hij was daar
recent tot artistiek directeur
benoemd.
Zijn vrouw, de Britse Judith
James (36), danste van 1972 tot
1983 als tweede soliste bij het
Nationale Ballet. Zij had een
belangrijk aandeel in de op
voering van balletten van de
huischoreografen Van Manen,
Van Schayk en Van Dantzig.
Bestuur, leiding en medewer
kers van het Amsterdamse
dansgezelschap toonden zich
maandag diep geschokt door
het overlijden van Jurriëns en
zijn vrouw. De artistieke capa
citeiten van Jurriëns hielden
een grote belofte voor de toe
komst in, zo lieten ze weten.
Geen telefoon-
chaos bij finale
Soundmix-show
HILVERSUM Vorig
jaar kwam ons land enige
uren in een telefonische
chaos te verkeren, toen de
uitslag van de finale van
de Soundmix-show van
Hennie Huisman door de
kijkers naar de KRO kon
worden doorgebeld.
Bij die gelegenheid kwamen in
enkele ziekenhuizen ambulan-
ceritten voor ernstig zieken in
gevaar. Om een dergelijk on
gerief te voorkomen is er een
andere methode gekozen om
op maandag 17 april toch de
stem van de kijker mee te la
ten spelen in de bepaling van
de einduitslag van van de
Soundmix-show Na het einde
van de uitzending om kwart
lefonistes in samenwerking
met het bureau Interview een
steekproef houden onder een
doorsnee van het volk volgens
de daarvoor bestaande metho
den. Rond half elf zal aan de
kijker een inzicht worden ge
boden in de stand van zaken.
Na het journaal om 22.40 uur
zal opnieuw worden overge
schakeld naar Aalsmeer, waar
dan de einduitslag bekend zal
worden gemaakt. Volgens
Hennie Huisman kunnen op
deze wijze- in een uur tijd een
paar duizend kijkers telefo
nisch bereikt worden. Hij
vindt dit niet de ideale oplos
sing, maar zou voor geen geld
opnieuw de veroorzaker wil
len zijn van een telefonische
chaos, waarbij zelfs mensenle
vens in gevaar kunnen ko-
De formule van de Soundmix-
show is intussen verkocht aan
de Britse tv-maatschappij Ac
tion Time TV. Bij de eerste op
namen, die hiervoor dezer da
gen in Manchester werden
gmaakt, was hij aanwezig als
adviseur.
AMSTERDAM „Ja, we
vonden gewoon dat Jozef
van den Berg er de beste
acteur voor was en daar
om hebben we hem ge
vraagd". Deze solo-acteur:
„Natuurlijk was het in het
begin moeilijk. Maar het
onderwerp sprak me aan
en het is natuurlijk niet zo
dat ik slaafs speel wat me
wordt gezegd, alles ge
beurde in overleg".
Het gaat over de korte Neder
landse speelfilm „Het vonnis",
waarvoor de opnamen onlangs
in het Olympisch Stadion zijn
afgesloten. Het spenario is van
Toon Teilegen, die weinig
moeite had de regisseurs Hillie
Molenaar en Joop van Wijk
ervan te overtuigen dat hij een
heel mooi plan voor een korte
speelfilm had. Willem Thijssen
en Hans Otten, die al een lan
ge serie korte en lange films
produceerden vonden het óók
een mooi plan en gezamenlijk
legden zij het plan voor aan
Jozef van den Berg, omdat de
film vraagt om één allesover
heersende hoofdrolspeler.
Hillie Molenaar: „We kenden
Jozef van zijn solo-stukken en
vonden zijn manier van spelen
én zijn kenmerkende stem
precies voor deze film ge
schikt, we zouden geen andere
zo gauw weten". En omdat de
film gek, bizar, mal, indrin
gend en tranenverstikkend is,
dus precies zoals Van den Berg
al speelde, vonden zij in deze
acteur een gewillig oor. Joop
van Wijk: „Ook omdat de film
geen boodschap heeft, maar de
mensen wel aan het denken
zet. Het slot biedt geen conclu
sie; de kijker moet die na af
loop zelf maar trekken". Hillie
Molenaar: „De kiiker krijgt
het gevoel, dat de film zich in
het hoofd van de hoofdrolspe
ler afspeelt. En later in zijn ei
gen hoofd".
Maar waar gaat het over.
Doodstraf
De film speelt zich af in een
onbepaalde stad in een onbe
paald land, waarvan de bevol
king zich, in meerderheid,
heeft uitgesproken voor de
herinvoering van de doodstraf.
Dat is allemaal prima gere
geld, tot die doodstraf niet al
leen wordt uitgesproken, maar
ook moet worden uitgevoerd.
Door wie. Daar gaat het om.
Want, redeneert de regering
van dat land, als het volk er in
meerderheid achter staat en
een collectief besluit is geno
men, dan moeten die bewo
ners de uitvoering ook maar
voor hun rekening nemen. Ze
stonden er immers achter?
Jozef van den Berg
sterke stribbelaar
ken, als de inwoner die door
het toeval is aangewezen een
doodstraf te voltrekken. Ja
maar, ja maar... Achter zo'n
principe staan is één, er op
persoonlijke titel mee te ma
ken krijgen twéé.
Het dubbele van dit verhaal is,
dat het ging om een meerder
heidsbesluit, zodat Teilegen
ook een rol kon uitschrijven
voor een inwoner die wel ach
ter het besluit stond, maar niet
de uitvoering op zich wil ne
men als voltrekker van het
doodvonnis. Hij verschuilt zich
achter het masker van een oli-
fantskop en roept „dat een an
der het maar moet doen". Zo
werpt de film heel wat vragen
op, die niet overdreven helder
worden beantwoord. Helemaal
niet, eigenlijk. Of ook weer
wel, als de kijker na afloop tot
de volstrekt eerlijke conclusie
komt, dat zijn democratie hem
bij de keel heeft, niet meer los
laat en hij er gewoon geen
raad mee weet Een mens is
met verplicht ólles te begrij
pen. Het zelfde zou zijn als een
stad reddeloos wordt geplaagd
door kattenoverlast. Iedereen
is het ermee eens. Maar wie
slacht ze af? Moet je een kat
tenliefhebber eens vragen die
óók vindt dat het te erg is ge
worden. „Neem hém maar..."
Daar gaat deze film over.
Voltrekking
Jozef van den Berg heeft de
rol van Arnold Lumey, die
een doodstraf moet voltrek
ken. En is die opdracht al niet
erg genoeg, hij moet de ge
strafte ook nog hoogst per
soonlijk om het leven brengen.
„Maar meneer, ik kan nog
geen vlieg kwaad doen..."
Maar voor vliegen en andere
insecten heeft dit democrati
sche land uitstekende regelin
gen, daar hoeft Lumey zich
geen zorgen om te maken. Dit
is typisch Teilegen, die geen
woord onberoerd kan laten,
overal aan zit en elke zin met
een tikje van de linker pink
uit z'n verband kan brengen.
Afgezien van het idee, is het
opgewekt fatalisme van Toon
Tellegen, die vorig jaar de
gouden griffel won met zijn
kinderboek „Toen niemand
iets te doen had" het ijzerster-
ke punt van de film. Vrijwel
elke dialoog heeft wel iets om
te lachen, maar die lach stikt
in de keel omdat het voortdu
rend gaat over van die heel
erg rotte dingen, waar een
beetje mens geen raad mee
Maar hoe leg je dat in film. In
de eerste plaats door een milde
satiricus als Toon Tellegem het
scenario te laten schrijven en
door een krakterspeler als Jo
zef van den Berg aan te trek
ken. Daar komt nog eens bo
venop, dat de regisseurs Hillie
Molenaar en Joop van Wijk
gewoon warmvoelende en be
trokken mensen zijn, die exact
aanvoelen waar de grap van
het ridicule ligt, met onder- en
bovengrens en weten waar
twijfel overgaat in angst. Ook
dat was nodig.
Wie Jozef van den Berg als
solo-acteur kent, zal niet van
verbazing van z'n stoel rollen,
als blijkt dat hij inderdaad de
rol van Lumey perfect speelt:
wanhoop, redelijkheid en on
macht, elke beweging van Van
den Berg roept spanning op.
En dat wordt steeds erger
naarmate de film vordert.
Halte
Eerste halte in het proces is de
ontmoeting van Lumey met
Molenaar (gespeeld door Ralph
Wingens) die voor herinvoe
ring van de doodstraf was,
maar alle redenen oproept zich
aan de voltrekking te onttrek
ken wanneer ook hij een op
roep tot uitvoering heeft ge
kregen. Maar Lumey heeft
niets aan de argumenten van
Molenaar, die aanzienlijk min
der last van scrupules heeft en
gewoon niet meedoet.
Volgende halte is niet meer de
vraag óf Lumey het moet
doen, maar of hij het kén. Bij
na zal Lumey de gestrafte nog
ontmoeten ook - op het toilet
nota bene - maar dat gaat niet
door en uiteindelijk rafelt het
filmverhaal uit tot een chaos
van gedachten, waarin de bur
gerplicht scherp wordt ge
plaatst tegenover individueel
denken. En wat de macht en
ironie is van het lot. De te
rechtstelling krijgt de kijker
niet meer te zien, omdat de
film ophoudt als een rood
lampje gaat branden en voor
Lumey een eventuele weg te
rug voorgoed is afgesloten: de
burgerplicht moet vervuld.
„Het Vonnis" houdt geen poli-
Karakterrol van Jozef van den
Berg in de korte Nederlandse
speelfilm „Het Vonnis".
FOTO: PIEF WEYMAN
tieke vraag in, wel een filoso
fische paradox, realiteit tegen
over absurditeit. De filmma
kers hebben hun sporen ver
diend met het maken van in
ternationaal vertoonde docu
mentaires, maar wilden met
hun vakkennis ook eens een
film maken „die ergens over
zou gaan". Het Humanistisch
Verbond zendt de film begin
1990 op televisie uit, de produ
cerende compagnons Hans Ot
ten en Willem Thijssen zien de
film in filmhuizen draaien en
eventueel in de bioscoop met
een korte hoofdfilm.
FRITS BROMBERG
Nieuwe
elpee Rob
de Nijs
Rob de Nijs presen
teerde gisteren in
het Grand Café van
het Amsterdamse
Centraal Station zijn
nieuwe elpee. De
Nijs deed dat samen
met collega Johnny
Lion, met wie hij in
zijn carrière meerde
re keren samen
werkte. De titel van
de elpee is „De Rei
ziger", reden waar
om het station werd
uitgekozen als plaats
van handeling van de
presentatie.
FOTO: ANP
De Amsterdamse Bachsoliston spe
len in de Kloosterkerk de vier Or
kest-Ouvertures van Bach. Maan
dagavond.
Het ensemble de Amster
damse Bachsolisten, dat in
het Bachjaar 1985 werd
opgericht, heeft voor het
seizoen '88-'89 zijn con
certserie tot vier andere
steden uitgebreid.
In dat verband werd gister
avond voor de derde maal in
de Haagse Kloosterkerk ge
speeld, met ditmaal Bachs vier
Orkest-Ouvertures als pro
gramma.
Helaas trok dit gebeuren wei
nig luisteraars en waren die
ook nog eens over vele rijen
verdeeld. De nagalm in de
Kloosterkerk is echter zo lang
dat alleen wie op de eerste
paar rijen zit nog een redelijk
beeld van het gespeelde kan
krijgen. Om die reden liet de
jonge Duitse dirigent Thomas
Hengelbrock na de pauze dan
ook verzoeken dat men zich
toch vooral zoveel mogelijk
vooraan zou neerzetten. Als
deze Bachsolisten volgend sei
zoen terugkomen moeten zij
een andere zaal zoeken, iets
wat zij ook zelf reeds van plan
bleken te zijn.
De vier Orkest-Ouvertures
BWV 1066-1069 staan ook be
kend als Orkest-Suites. Dat is
begrijpelijk omdat de lange
ouverture steeds gevolgd
wordt door een aantal korte
dansen, zoals dat bij een suite
gebruikelijk is. De eerste twee
Ouvertures zijn voor een een
voudige huiskamerbezetting
geschreven met in de tweede
de traverso in een solistische
rol. In de feestelijke derde en
vierde worden aan het orkest
pauken en drie trompetten
toegevoegd. De leden van dit
ensemble, die grotendeels uit
het Concertgebouworkest af
komstig zijn, spelen op heden
daagse instrumenten. Hun
streven om bij hun spel op on-
dogmatsche wijze uit te gaan
van de barokuitvoeringsstijl en
-praktijk werd tijdens dit con
cert op klinkende wijze tot uit
voering gebracht. Frasering
vooral een aangescherpte
centuering vormden tesamen
met de zeer dynamische i
pak de voornaamste ingre
diënten van dit spel. Dat bij al
die dynamiek de dirigent soms
wel wat heel ver doordraaft,
hetzij bij de accenten of bij het
snelle tempo, zij hem gaarne
vergeven. Het musiceren zelf,
waarbij alle stof van deze mu
ziek werd weggeblazen, toon
de een Bach die ook openstond
voor de verfijnde Franse dans
stijl en die daar een geheel ei
gen vertaling van gaf. Jammer
dat al dit schoons alleen volle
dig te genieten viel vanaf de
eerste rijen!
ERIK BESIER
r Alwin Bar (piano). So-
Onder veel belangstelling
speelde pianist Alwin Bar gis
teravond drie vroege
nates van Johannes
Het betrof de sonates
1, 2, en 3, respectievelijk in C,
in fis en in f. Er is met dit
werk iets vreemds aan de
hand. Weliswaar valt in de op
bouw en in menige wending
de meesterhand van Brahms
al aan te wijzen, maar toch
doen deze sonates bij al hun
extraverte romantiek niet al
tijd even geïnspireerd aan en
houden ze iets rechtlijnigs. Met
name de eerste en tweede lij
ken grotendeels geschreven
om tegemoet te komen aan
een grote vraag naar virtuoos
vertoon. Pronksonates!
Alwin Bér is een virtuoos van
formaat en dat hij een begaafd
musicus genoemd mag worden
werd gisteren weer bevestigd.
Toch slaagde ook hij er niet
volledig in de muziek voor
zichzelf te laten spreken. Met
het openingsdeel van de eerste
sonate, een robuust allegro,
werd meteen al zeer veel van
de pianist en zijn instrument
gevergd. De uitwerking op het
publiek van dit uitbundige ge
weld in een triomfantelijke
thematiek was bewondering,
maar allerminst ontroering.
Zoals hierboven al aangegeven
is, lag dit misschien meer aan
Brahms dan aan Alwin Bar,
hoewel dit statige deel door de
pianist wel met iets meer
kalmte had mogen worden be
handeld. Het lyrische andante
kwam echter wel mooi naar
voren. Ook in de uitvoering
van de vlugge finale, waarin
echo's van het parmantige al
legro-thema opklonken, gaf
Bër een prachtig staaltje van
ervaren en gedreven piano
spel. Het allegro non troppo en
de finale van de tweede sonate
zijn bij hun bescheiden muzi
kale materiaal zo mogelijk nog
luidruchtiger dan de snelle de
len van de eerste sonate. Des
ondanks lukte het Alwin Bar
deze muziek overeind te hou
den, vooral dankzij de afwisse
ling die een werkelijk meesle
pend gebracht andante con
espressione hierin aanbracht.
De vertolking van de derde
sonate na de pauze bracht da
delijk een andere sfeer in de
zaal. Het stuk heeft ontegen
zeggelijk een hechtere struc
tuur dan de eerste twee. Ook
de solist werd door deze rijpe
re muziek meer uitgedaagd om
zich helemaal te geven. Vooral
in de drie middendelen, an
dante espressivo, scherzo en
intermezzo, werd een fraaie
open klank bereikt. In zijn
toegift „Tröumerei", uit Ro
bert Schumanns „Kindersze-
nen", wist Alwin B3r eenzelf
de ruimtelijkheid op te roepen.
TOM STRENGERS
Duitsers moeten
oordeel geven
over nazi-kunst
BONN De Westduitse
gering meent dat de burgers
zelf moeten oordelen over
nazi-kunst. Werken uit deze
periode moeten dan ook ge
ëxposeerd kunnen worden,
zonder dat dat meteen een
rehabilitatie van deze kunst
inhoudt, zo antwoordt de re
de
Voor een uitgebreide
agenda, ook voor de ko
mende dagen, raadplege
men „UIT", de gratis we
kelijkse bijlage van deze
krant.
bioscopen
Avontuur met een staartje (al);
LEIDEN LUXOR (Stationsweg
19. tel. 071-121239): Twins (al);
39, tel. 124130): Rain Man (al);
(al); 14.30, 19.00, 21.15. A fish
called Wanda (al); 19.00, 21.15.
ma. di. 14.30. Lady en de Vage
bond (al); wo. 14.30. «TRIANON
(Breestraat 31, tel. 123875):
Amadeus (al); 20.00. REX
(Haarlemmerstraat 52, tel. 071-
125414): French kittens (16);
14.30, 19.00, 21.15.
Who framed Roger Rabbit (al);
VOORSCHOTEN GREENWAY
(tel. 01717-4354): Who framed
Roger Rabbit (al); wo. 15.45. Big
15.45. Kiss of the spi-
WASSENAAR ASTRA (tel.
DEN HAAGASTA 1 (Spui 27, tel.
463500): The bear (al); 14.00,
471656): Dead ringers (16);
(12); 14.30, 16.45, 19.00,
21.30. BABYLON 3: The acci
dental tourist (al); 14.30, 17.00,
19.30, 21.45. CINEAC 1 (Bui-
AC 2: Rain man (al); 14.00,
18.45, 21.30. CINEAC 3: The
dead pool (16); 18.45, 21
(al); 14.00, 18.45,
18.45, 21.30.
ODEON 1 (Herengracht 13,
tel. 462400): Twins (al); 13.45,
18 45. 21.30. ODEON 2: The
blob (16); 13.45. 18 45. 21.30.
ODEON 3: Cocktail (al); 13 45.
18.45. 21.30. ODEON 4 Bull
Durham (al); 18.45. 21.30
cent (16); 17.00. 20.30. A winter
tan (16); 18.45, 22.15. STUDIO
2: El lute (16); 17.00. Paura e
(16); 19.30, 21.45.
HAAGS FILMHUIS:
Zaal 1: Pelle de veroveraar;
19.15. Salaam Bombay; 22.00.
Zaal 2: De kommissaris; 19.30,
21.45. Zaal 3: 19.30, 21.45. ma.
19.30, 22.00. Ironweed; ma. La
strada; di. Stranger than para-
STUDIO 2: Pippi Langkous;
GRATIS ELKE WOENSDAG DE
BIJLAGE Bil UW KRANT MET
INFORMATIE OVER FILMS.MUZIEK
THEATER, RECREATIE,EXPOSITIES
EN EEN COMPLETE AGENDA
Europese
theatermakers
werken samen
DEN HAAG Het Nationale
Toneel en de Koninklijke
Schouwburg in Den Haag zijn
toegetreden tot de Convention
Théétrale Européenne. De CTE
is een platform voor Europese
theatermakers dat wil voorzien
in een jaarlijks festival, in een
tijdschrift en in uitwisseling van
produkties en van artistiek en
technisch personeel. De conven
tie is vorige maand tot stand ge
bracht. Thans zijn elf theaters
uit tien lidstaten van de Europe
se Gemeenschap toegetreden.
Ontbrekende landen zijn nog
Griekenland en Denemarken.
België neemt deel met zowel het
Théétre Nationaal de Belgi
in Brussel als de Koninklijke ïj
Nederlandse Schouwburg in
Antwerpen. Het eerste festival
wordt in Saint-Etienne gehou
den van 16 tot en met 26 no
vember. Het volgende is in Ne
derland of in Berlijn.
