Zes schrijvers dingen mee
naar AKO-literatuurprijs
„Zonder mijn kunst was ik
in psychiatrische behandeling
„Gemeente gaat nu
achter ijzer aan"
Oliemaatschappijen
ontkennen
afspraken over
benzineprijzen
gehandicapten
kunnen vaak
méér
dan-velen
denken
STEUN
ONS
WERK
Leidse Courant: voor meer dan nieuws alleen. Een krant voor u!
KUNST CfiidóeSouoa/nt vrijdag 7 april 1989 pagina is
Russische
schrijvers
voor het eerst
naar PEN-
congres
MAASTRICHT Tien schrij
vers uit de Sovjetunie komen
naar het jaarlijkse PEN-con-
-gres van de internationale or
ganisatie van schrijvers, dich
ters, essayisten en uitgevers uit
alle delen van de wereld dat
van 7 tot 11 mei in Maastricht
wordt gehouden. Daarbij is
ook het
bestuur
het op te richten PEN-
centrum Sovjetunie. Over de
toetreding van dit centrum tot
PEN-Internationaal wordt be
slist tijdens de huishoudelijke
vergadering in Maastricht.
Voorzitter van het nieuwe
centrum wordt Daniël Granin,
uitvoerend secretaris Vladimir
Stabnikov, vice-voorzitters
worden Andrei Bitov, Fazil Is-
kander en Zalugin. Hans van
de Waarsenburg van de orga
niserende Nederlandse PEN-
commissie noemt de Sovjetde
legatie „een ware invasie van
Russische schrijvers". Ge
woonlijk sturen de aangesloten
centra één vertegenwoordiger
naar het congres.
Ook de Litouwse schrijver
Justinus Martinkivitchus en
de mensenrechtenexpert Ar
kady Vaksburg zullen deel uit
maken van het PEN-centrum
Sovjetunie. Of ook Igor Vino
gradov en Vitaly Korotic tot
het het voorlopig bestuur be
horen, is nog niet bekend. Zij
komen, evenals Vladimir Kar-
pov, de huidige eerste secreta
ris van de Sovjetrussische
Schrijversbond, wel naar
Maastricht.
De toetreding van de Russi
sche schrijvers is van histori
sche betekenis. Sedert de op
richting van PEN-Internatio-
naal in 1921 bleven zij er ge
dwongen buiten. De toetreding
heeft een beslissende invloed
op de toekomst van de organi
satie, die ook op de bres staat
voor de vrijheid van menings
uiting en vaak de eerste is als
de vrijheid van het woord
moet worden verdedigd dan
wel bevochten.
Politie vindt gestolen schilderijen terug op zolder
EINDHOVEN De Eindhovense politie heeft vier gestolen schilderij
en, waaronder een werk van Karei Appel ter waarde van 200.000 gul
den, teruggevonden. In verband hiermee zijn vier mannen aangehou
den. Een woordvoerder van de politie heeft dit donderdag meegedeeld.
De andere schilderijen zijn van Gerrit Benner, Kees van Bohemen en
Bernhard Romein. Deze werken zijn samen 84.000 gulden waard. De
schilderijen werden in januari weggehaald uit een meubelzaak aan de
Geldropseweg in Eindhoven. Die zaak had de werken in bruikleen. Ze
zijn eigendom van een galerie in Eindhoven.
De politie is de vier verdachten op het spoor gekomen dankzij een tip.
De verdachten zijn een 34-jarige man uit Tilburg, een 43-jarige inwo
ner van Hilvarenbeek, een 52-jarige man uit Oosterhout en een Rotter
dammer van 42. De schilderijen werden teruggevonden in de woning
van de man uit Tilburg. Ze lagen op zolder. Voor zover de politie heeft
kunnen nagaan zijn de schilderijen niet beschadigd.
Het is volgens de politie nog niet duidelijk of de mannen betrokken
zijn bij de diefstal van de schilderijen of dat ze ze hebben geheeld. De
verdachten hebben nog geen verklaring afgelegd. De politie heeft de
schilderijen bij gebrek aan een betere ruimte zolang opgeslagen in een
cel.
Essay-opdracht voor
Willem Jan Otten
AMSTERDAM Het Amsterdams
Fonds voor de Kunst heeft de essay-op
dracht 1989 ter wharde van 10.000 gul
den verleend aan Willem Jan Otten.
Otten heeft een essay over film in ge
dachten met als voorlopige titel „De be
weging het personage in", zo heeft het
bestuur van het fonds donderdag be
kendgemaakt. Otten heeft zich op es
sayistisch gebied al onderscheiden met
onder meer zijn bundel over opera „Ik
lach bij het zien". Het Fonds vopr de
Kunst heeft verder aan 19 personen
een compositie-opdracht voor 1989 ver
leend. Daarmee is 180.000 gulden ge
moeid. De opdracht is verstrekt aan
componisten die zich bezig houden met
muziektheater, elektro-akoestische en
geïmproviseerde muziek.
Guido de Moor in „Hebriana" van Lars Norèn.
FOTO: PAN SOK
Nationale Toneel speelt
Lars Noréns 'Hebriana'
DEN HAAG Na enkele uitverkochte voor
stellingen in Amsterdam speelt het Nationale
Toneel in de Koninklijke Schouwburg nog
maals, zaterdag en zondag in sterke bezetting
„Hebriana" van Lars Norén. In de regie van
Ger Thijs zijn in dit stuk te zien Elisabeth
Andersen, Anne-Wil Blankers, Will van Kra
lingen, Rudolf Lucieer, Guido de Moor, Josée
Ruiter en Hans Croiset. Norén beschrijft het
traditionele bezoek van een familie aan de
moeder op een zomeravond. Het lijkt alle
maal heel ontspannen, maar onder het vernis
van de sociale conversatie broeien de span
ningen en frustraties, waaraan alleen de jong
ste dochter zich onttrekt. Waardoor een span
ning ontstaat die een tragikomedie oplevert
van menselijk tekort tijdens een lange, lange
zomeravond.
AMSTERDAM De
jury van de AKO-litera-
tuurprijs 1989 heeft twee
Vlaamse en vier Neder
landse auteurs voorge
dragen voor dé AKO-
prijs van 50.000 gulden.
Uitgeverijen hadden dit
keer 192 boeken ter be
oordeling aangeboden,
tegen 144 vorig jaar, zo
vertelde jury-voorzitter
mr. E. Jurgens tijdens de
bekendmaking in de
Nieuwe Kerk in Amster
dam.
Onder de genomineerden
zijn drie bekende namen. J.
Bernlef, in 1987 winnaar van
de eerste AKO-prijs met zijn
boek „Publiek Geheim",
staat nu op de lijst met „Val
lende Ster". Het heeft als on
derwerp het sterven van de
komiek Wim Witteman.
Verder is genomineerd Hélè-
ne Nolthenius, die in „Een
man uit het dal van Spoleto"
een reconstructie maakt van
het leven van Franciscus van
Assisi. Rudy Kousbroek is de
derde bekende; hij staat ge
noteerd met zijn zevende
bundel Anathema's, onder de
titel „Een onmogelijke lief
de". De bundel bevat opstel
len die Kousbroek zelf rubri
ceerde onder de noemers
„dieren, foto's, liefde, erge-
nissen, muziek".
Margriet de Moor is voorge
dragen met haar verhalen
bundel, tevens haar debuut,
„Op de rug gezien". In alle
verhalen bevinden de perso
nages zich in een overgangs
fase; van hen is volgens de
jury op bewonderenswaardi
ge wijze de gevoelswereld ge
schetst.
De Vlaming Leo Pleysier
schreef het uitgekozen „Wit
is altijd schoon", een „blije"
monoloog over de dood. Zijn
landgenote Brigitte Raskin is
voorgedragen met „Het koe
koeksjong". Het wordt door
de jury een goed gedoseerde
mengeling van documentai
re, autobiografische en ver
zonnen elementen uit het le
ven van een verschoppeling
genoemd.
Doelstelling van de AKO Li
teratuur Prijs, in november
1986 ingesteld, is het op bre
de schaal interesse wekken
voor Nederlandstalige litera
tuur. Door het nominatie-sy
steem staan meerdere au
teurs geruime tijd in de be
langstelling.
De definitieve winnaar van
dit jaar wordt op 19 mei be
kendgemaakt. De selectie
heeft plaats door een jury
waarin naast voorzitter Jur
gens ook Rik van Gorp, Han-
nemieke Stamperius, Jacq
Firmin Vogelaar en Hans
Warren zitting hebben. De
samenstelling van de jury
wisselt jaarlijks.
HAAGSE KUNSTENAAR RALPH PRINS EXPOSEERT IN KAMP WESTERBORK
Deze week opende rabbijn
A. Soetendorp een opmerke
lijke tentoonstelling in het
Herinneringscentrum Kamp
Westerbork. Een dubbelex
positie van de Haagse kun
stenaar Ralph Prins. De ex
positie „Noodzaakaffiches"
geeft een overzicht van de
door de beeldend kunste
naar ontworpen affiches
voor onder andere Amnesty
International en de Verenig
de Naties. In de tentoonstel
ling „Foto-impressie Natio
naal Monument Wester
bork" geeft Prins, zelf in de
oorlog gevangene in hèt
kamp, op sobere manier fo
tografisch een indruk van
het herinneringscentrum en
het door hem zelf ontworpen
monument.
WESTERBORK Met
uiterst sobere middelen
heeft Prins het hele ver
haal weten te vertellen.
Het monument op het ter
rein van het voormalige
kamp Westerbork is niet
„opgepoetst", maar raakt
in de kern de functie van
een Durchgangslager. Als
door een explosie ver
wrongen wijzen de uitein
den van de negentig me
ter lange rails krampach
tig en gekromd omhoog.
Als wanhopige armen in
de lucht. En daaronder de
bielzen van het spoor, dat
naar nergens leidt. Aange
tast en versplinterd. Als
verwonde en getekende
levens.
moet je de verschrikkin
gen van het kamp verbeelden?
Is het te verbeelden? Ik denk
niet echt...Je kunt alleen maar
proberen iemands fantasie die
richting op te sturen..."
De kunstenaar wist wat hij
met zijn monument wilde ver
tellen. Immers, als gevangene
had hij menigmaal op dinsdag
de deportatietrein uit Wester
bork zien vertrekken. Hij her
innert zich tot op de dag van
vandaag haarscherp hoe het
prikkeldraad was gespannen,
de wachthuisjes en het won
derlijke silhouet van de barak
ken. En hij heeft de angst en
wanhoop gevoeld van hen die
veroordeeld waren door de na-
Ook Prins ontsnapte niet aan
Het door Prins ontworpen monument in Kamp Westerbork.
het lot. Op 4 september 1944
werd hij, samen met zijn moe
der en grootmoeder op trans
port gesteld naar het getto van
Theresienstadt (Terezin), een
concentratiekamp in het wes
ten van Tsjechoslowakij. Ruim
dertigduizend gevangenen zijn
daar gestorven en nog eens
vele tienduizenden zijn vanuit
Theresienstadt naar de vernie
tigingskampen vervoerd en
daar gestorven. Ralph Prins
en zijn familie overleefden de
terreur.
Illustraties
Veel van het scheppende werk
van Prins heeft te maken met
zijn kampervaringen. Bijzon
der direct is dat terug te vin
den in de illustraties die hij
maakte voor het boek „Ik heb
geen naam", dat gebaseerd is
op gedichten die Dagmar Hila-
rové schreef in het kamp The
resienstadt. De betrokkenheid
komt ook tot uitdrukking in
het monument in Barneveld.
In het indrukwekkende oeu
vre van Ralph Prins neemt
het Nationaal Monument Wes
terbork een bijzondere plaats
in. Zozeer zelfs dat hij van het
door hem ontworpen monu
ment een foto-serie heeft ge
maakt, die de verbeelding op
nieuw verbeeldt.
De kampervaringen van de
Hagenaar hebben zijn geloof
in de mensheid' niet ontnomen.
Integendeel, de ervaringen
hebben hem tot de overtuiging
gebracht dat mensen met posi
tieve karaktertrekken en ei
genschappen dan nog beter tot
hun recht kunnen komen. In
dergelijke onmenselijke om
standigheden „glinsteren de
edelstenen nog feller", zoals
hij het zelf uitdrukt.
Ralph Prins is ervan overtuigd
dat mensen van de ervaringen
moeten leren. En wel door at
tent te zijn op het loerende ge
vaar van nazisme, fascisme en
racisme. En door zich in te
blijven zetten voor de rechten
van de mens.
Vooral in zijn affiches worden
deze gedachten treffend naar
voren gebracht. „Noodzaakaf-
fiches" heet de tentoonstelling
dan ook niet voor niets. „Ik
zelf heb de innerlijke drang
om deze vorm van kunst te
beoefenen. In zoverre zijn
deze werken zeker noodzake
lijk. Het moet eruit", meent
Prins. Hij probeert met affi
ches de onverschilligheid te
bestrijden.
„Man soli nach meinen Wofter
hören, zei eens een beroemde
rabbijn. Hij zei 'men', omdat
hij vond dat hij zelf óók naar
zijn woorden moest luisteren."
Letters
Op uiterst sobere manier,
maar met veel zeggingskracht,
heeft Prins affiches ontworpen
voor onder meer Amnesty In
ternational en de Verenigde
Naties. Opvallend daarbij is
dat hij bij veel affiches alleen
met letters werkt. De typogra
fie is voor Prins buitengewoon
belangrijk. De keuze van het
lettertype laat hij afhangen
van de tekst op het affiche.
„Alleen maar", zo vertelt hij
„om het innerlijke van een
woord naar buiten te halen".
Prins benadrukt dat het .jood-,
se element" of „de holocaust"
niet de enige inspiratiebron
nen voor hem zijn. „Oh, nee
zeker niet. Ook de dichter Ril-
ke of Rembrandt hebben mij
gevormd. Het is niet voor niets
dat ik binnenkort mijn eerste
tentoonstelling van dierenfoto-
grafie heb en in Mexico van
bloemen".
Hij voegt daar echter meteen
aan toe: „Het is wél zo dat ie
dere kunstenaar niet om zijn
wortels heen kan en dat de
oorlog, een belangrijke rol in
mijn leven heeft gespeeld. Als
ik niet het geluk had gehad
beeldend kunstenaar te zijn,
dan vermoed ik dat ik in psy
chiatrische behandeling was.
Ik kan me dat nauwelijks an
ders voorstellen." Zijn kunst is
voor een deel een uitlaatklep.
„Freud noemt dat sublimatie,"
concludeert Prins.
De dubbelexpositie van Ralph
Prins is nog te zien tot en met
8 mei in het Herinneringscen
trum Kamp Westerbork in
Hooghalen.
WIM KUNST
Gerard van den Berg
keert terug op tv
HILVERSUM - NCRV-pro-
grammamaker Gerard van
den Berg, tot op heden eindre
dacteur van het radioprogram
ma „MM-magazine" op maan
dagochtend, keert deze zomer
terug op de tv. Hij zal opnieuw
een reeks afleveringen presen
teren van het door hem eerder
populair gemaakte programma
„Zo vader, zo zoon" en „Zo
moeder, zo dochter".
Voor een uitgebreide agen
da, ook voor de komende
dagen, raadplege men
„UIT", de gratis wekelijkse
bijlage van deze krant.
bioscopen
tel. 01720-20800): The Bear (al);
18.45, 21.15. za. zo. wo. ook 13.45.
zo. ook 16.15. EUROCINEMA II:
Rain Man (al); 18.45, 21.30.
14.00. BABYLON 1 (Winkelcen
trum Babylon, tel. 471656): Dead
ringer» (16); 14.30, 17.00, 19.30,
19.30, 21.45. CINEAC 1 (Buiten
hof 20, tel. 630637): Twins (al);
14.00, 18.45, 21.30. zo. 13.15,
16.00, 18.45, 21.30. CINEAC 2:
Rain man (al); 14.00, 18.45, 21.30.
zo. 13.15, 16.00, 18.45, 21.30.
CINEAC 3: The dead pool (16);
18.45, 21.30. do. vr. ma. dl. ook
METROPSLE 1 (Carne-
»6)?Rain man (al);
gielaan, tel. 456756): 1
14.00, 18.45, 21.30.
LEIDEN* LUXOR (Stationsweg 19,
tel. 071-121239): Twins (al); 1
39. tel. 124130): Rain Man (al);
14.30, 18.45, 21.15 Cocktail (al);
The Accused (12); The Bear (al);
16.00, 18.45, 21.30. METROPO-
LE 3: Another woman (al); 14.00,
18.45, 21.30. zo. 13.15, 16.00,
13.45, 18.45, 21.30.
NON (Breestraat 31. tel. 123875):
Amadeus (al); 20.00.
4.00. REX (Haarlemmerstraat
52. tel. 071-125414): French kit
tens (16); 14.30, 19.00, 21.15.
Who framed Roger Rabbit (al);
Frank en Frey (al); za. wo. 14.45.
VOORSCHOTEN GREENWAY
(tel. 01717-4354): Who tramed Ro
ger Rabbit (al); do. vr. 19.00,
21.15. za. 15.45, 19.00, 21.15. zo.
15.45, 19.00. wo. 15.45. Big (al);
do. 19.00. vr. za. zo. 19.00, 21.15.
zo. wo. 15.45. Kiss of the spider-
18.45, 21.30. zo. 13.30, 16.00,
Vincent (16); 17.00, 20.30. A win-
festo (al); 19.30, 21130. HAAGS
FILMHUIS: Zaal 1: Pelle de ver
overaar; 19.15. zo. ook 14.00. Sa
laam Bombay; 22.00 Zaal 2: De
kommissaris; 19.30, 21.45. Zaal 3:
19.30, 21.45. do. 20.00. ma. 19.30,
22.00. zo. ook 14.00, 16.15. lm lauf
Langkous; za. zo. wo. 14.00.
WASSENAAR ASTRA (tel.
01751-13.269): Buster (al); vr za.
zo. 20.00. Babettes feest (16); ma.
sed (16); 14.00, 18.45, 21.30.
00.15. CINEAC 2: Twins (16);
NEAC 3: Lady en de vagebond;
Rabbit; za. wo. 14.00. zo. 13.15,
16.00. METROPOLE 4: Lady en
de vagebond;
13.30, 16.00. STUDIO 1: Jungle
STUDIO 3: De reddertjes;
(Vervolg van de voorpagina)
EINDHOVEN De metaal-
contructie van Huib Benschop
die per abuis bij Hoogovens is
omgesmolten, bestond uit acht
profielen, waarvan enkele aan
elkaar geschroefd moesten
worden. In het Eindhovense
park zou de constructie een
oppervlakte van tien bij tien
hebben ingenomen, met een
hoogte van ruim twee en een
halve meter. Die ruimte blijft
zoals die was, met fietsers en
spelende kinderen en de ge
meente acht het kunstwerk
van Benschop als verloren. Al
is de kunstenaar van mening
dat het park nog steeds een
beeld behoeft en hij de op
dracht daarvoor best wil ac
cepteren.
„Het is heel ongelukkig ge
gaan", zegt hij. „Het beeld is
EINDHOVENSE BEELDHOUWER:
contrasterend in zwart en wit
gespoten en op een gegeven
moment belde dat spuitbedrijf
op, dat de constructie weg
moest. De gemeente Eindho
ven zou alles ophalen. Kenne
lijk is dat niet gebeurd en
heeft het spuitbedrijf dat ove
rigens niet meer bestaat, ge
dacht dat het gewone ijzeren
balken waren en is dat ijzer
doorverkocht aan een sloper
die de drieduizend kilo weer
aan Hoogovens doorverkocht.
En dan is het wel gebeurd,
met een kunstwerk".
Financieel heeft de kunste
naar er geen pijn aan, „maar
de gemeente wel, want die had
de constructie aangekocht.
Drie duizend kilo ijzer, wat
kost dat vandaag de dag. De
gemeente zal er nu wel achter
aangaan, want de waarde
schat ik toch al gauw op zo'n
achthonderd gulden, en daar
kun je toch een paar keer lek
ker van eten".
ROTTERDAM - De olie
maatschappijen ontken
nen dat er onderling af
spraken worden gemaakt
over de ontwikkeling van
de benzineprijzen. De be
schuldiging van Konsu-
menten Kontakt dat er
sprake zou zijn van een
verkapt prijskartel, wijzen
zij met kracht van de
hand.
Van de grote oliemaatschappij
en is Shell, met een aandeel
van 30 procent van de benzi
neverkopen, marktleider in
Nederland. Shell is de' enige
die een wijziging van de
adviesprijzen via een persbe
richt van tevoren aankondigt.
In de praktijk blijkt dat de an
dere maatschappijen die wijzi
ging steeds volgen. Shell,
Texaco en Esso ontkennen
echter dat er geen prijsconcur
rentie zou bestaan en dat over
een dergelijke wijziging vooraf
enig mondeling of schriftelijk
contact is.
De woordvoerder van Shell
erkent dat de andere maat
schappijen door het persbe
richt anderhalve dag de gele
genheid hebben op de prijsver-
andering in te spelen. Boven
dien kan de concurrent snel
van een prijswijziging op de
hoogte zijn, aldus de woord
voerder, omndat Shell voor
pomphouders die Shell-pro-
dukten verkopen, een aantal
telefoonnummers heeft waar
op bandjes met de laatste
adviesprijzen ten gehore wor
den gebracht.
Directeur Kogelman van
Texaco: „Als de concurrent de
prijs verlaagt, moet ik wel
mee. Anders verlies ik een
deel van de markt. En als de
concurrent de prijs verhoogt,
dan gebeurt dat op basis van
dezelfde kostenontwikkeling
die ik heb. Zodat een prijsver
hoging door mij ook waar
schijnlijk is".
antwoordnr. 201
3800 VB Amersfoort
Tel 033-63 52 14
giro 625.000
Vraag inlichtingen